Επικίνδυνοι συγγραφείς

by Κώστας Αρκουδέας

Από την πληθώρα των απαγορευμένων βιβλίων που εμφανίστηκαν τους τελευταίους δύο αιώνες νιώθει κανείς πως κάτι έχει αλλάξει. Λες και μια ομάδα προικισμένων με εξαιρετικές ικανότητες ανθρώπων έβγαλε ξαφνικά γλώσσα, αμφισβητώντας θέματα τα οποία μέχρι πρότινος θεωρούνταν ταμπού. Συγγραφείς που κρίθηκαν επικίνδυνοι και τιμωρήθηκαν από τους φύλακες της μιας και μοναδικής αλήθειας – της σιωπής των τυράννων. Αναιδείς Ρώσοι σαν τον Λέοντα Τολστόι και τον Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, αθυρόστομοι Ιρλανδοί σαν τον Όσκαρ Ουάιλντ και τον Τζέιμς Τζόυς, Λατινοαμερικάνοι αντάρτες σαν τον Πάμπλο Νερούδα και τον Χούλιο Κορτάσαρ, Νοτιοαφρικάνοι ακτιβιστές σαν τον Αντρέ Μπρινκ και τη Ναντίν Γκόρντιμερ, διαβόητοι αιρετικοί σαν τον Φραντς Κάφκα και τον Σαλμάν Ρούσντι, ασύδοτοι πορνογράφοι σαν τον Ντ. Χ. Λώρενς και τον Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, ψευδοπροφήτες του μέλλοντος σαν τον Άλντους Χάξλεϋ και τον Ρέυ Μπράντμπερυ, γνωστοί εξωμότες σαν τον Ηλία Πετρόπουλο.

Πέντε ήπειροι, τέσσερα είδη λογοκρισίας, τρεις χρόνοι, δύο αντίθετοι πόλοι και μια αρμαθιά από λογοτέχνες συνθέτουν αυτό το ευρηματικό παζλ. Η τέχνη συγχωνεύεται με την πραγματικότητα σε έναν απέραντο κυματισμό. Οι ζωές των συγγραφέων εμφιλοχωρούν στα κείμενά τους σχηματίζοντας διαφορετικές στρώσεις ανάγνωσης, με συνέπεια να έχει κανείς την αίσθηση ότι διαβάζει όχι ένα αλλά πολλά βιβλία συγχρόνως.

Genres: Nonfiction

592 pages, Hardcover

First published September 30, 2019

About the author

Ο Κώστας Αρκουδέας γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα. Έκανε σύντομες καλοκαιρινές δουλειές στα νησιά και πιο μόνιμες αθηναϊκές. Μετά την επιστροφή του από τη Σαντορίνη, όπου έμεινε τέσσερα χρόνια, εργάστηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού, ενώ παράλληλα ήταν σύμβουλος σε εκπομπή βιβλίου στην κρατική τηλεόραση. Δημοσίευσε για πρώτη φορά το 1986 τη συλλογή διηγημάτων "Άσ’ τον Μπομπ Μάρλεϋ να περιμένει". Ακολούθησαν τα μυθιστορήματα "Η πόλη με τα χίλια πρόσωπα" (1987), "Το τραγούδι των τροπικών" (1988), "Το παλιό δέρμα του φιδιού" (1992), "Τα κατά Αιγαίον πάθη" (1994), "Ποτέ τον ίδιο δρόμο" (1999), "Ο πειρατής" (2003), "Ο Μεγαλέξανδρος και η σκιά του" (2004), "Ο αριθμός του Θεού" (2008). Ακόμα έχει εκδώσει τις νουβέλες "Και πρόσεχε να μην πετρώσεις" (1996), "Αναζητώντας την ιδανική γυναίκα" (2002), τη συλλογή διηγημάτων "Όλες οι μέρες Κυριακή" (2000), τη συλλογή μικρών κειμένων "Τα σιγκλάκια" (2010) και το παραμύθι "Η πολύχρωμη σβούρα" (2013). Εξακολουθεί να εργάζεται στο Υπουργείο Πολιτισμού και είναι μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Συγγραφέων.

Reviews

[Nikos Tsentemeidis · Rating 5 out of 5]

Πολύ ενδιαφέρον και ευχάριστο βιβλίο.

[Skorofido Skorofido · Rating 5 out of 5]

Ποιος είναι πιο επικίνδυνος άραγε; Ένα ανακόντα, μια οχιά, μια γλίστρα στο μπάνιο, ένα τσιρλιπιπί ή ένας συγγραφέας;
Σωστά μαντέψατε… από όλα μπορείτε να γλιτώσετε αλλά αν πέσετε στη φαρμακερή πένα ενός συγγραφέα, είστε χαμένοι από χέρι… η αθανασία και η κόλαση θα σας συντροφεύουν γενεών επί γενεών…
Ο Αρκουδέας κάνει μια ενδελεχή έρευνα γύρω από ορισμένους συγγραφείς και τα έργα τους που ενίοτε θεωρήθηκαν άκρως τοξικοί κι επικίνδυνοι για την καθεστηκυία τάξη, για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, για γέρους και νέους συντηρητικούς, για θρήσκους και άθρησκους, για πολίτικαλ κορρέκτ καταστάσεις…
Από τις σελίδες του, παρελαύνουν συγγραφείς όπως ο Τολστόη και ο Σάμπατο, ο Λώρενς και ο Τζόυς και φτάνουν μέχρι τον δικό μας Ηλία Πετρόπουλο… λείπουν σαφώς και ορισμένοι αλλά εάν έπρεπε ο συγγραφέας να τους χωρέσει όλους θα έπρεπε να κρατήσει στασίδι στις πολυδαίδαλες βιβλιοθήκες του Βατικανού…
Θυμήθηκα βιβλία που είχα διαβάσει και λάτρεψα, ανακάλυψα νέα που ή δεν τα είχα ακουστά ή που δεν τα είχα διαβάσει και μαντέψτε ποιος τα έχει ήδη παραγγείλει για να τα διαβάσει… (βρε λέτε ο συγγραφέας να δουλεύει στο τμήμα μάρκετινγκ των εν λόγω εκδοτικών;;;)
Το λάτρεψα…

[Chris_P · Rating 5 out of 5]

Το διαβάζεις και φωτίζεται το είναι σου ένα πράμα...

[Catherine Vamianaki · Rating 5 out of 5]

Εξαιρετικό!!!!

[Infada Spain · Rating 5 out of 5]

Βιβλίο θησαυρός. Η αποθησαύρισή του μπορεί -και πρέπει να γίνει- αργά αργά και απολαυστικά.

[Γιώργος Μπελαούρης · Rating 5 out of 5]

πολύ ωραίο βιβλίο και το εκτιμάς ιδιαίτερα για οσα ονοματα/εργα ήδη εχεις διαβασει ή γνωρίζεις
όσα δεν ήξερα μπήκανε στην λιστα
βιβλίο για βιβλιολάτρες

[Lefki Sarantinou · Rating 5 out of 5]

Το τελευταίο πόνημα του Κώστα Αρκουδέα, που δραστηριοποιείται στον χώρο της λογοτεχνίας εδώ και μία τριακονταετία, από το 1987, δεν είναι μυθιστόρημα με τη στενή έννοια του όρου. Εντούτοις, στην ανάγνωσή του είναι πιο καθηλωτικό και ευκολοδιάβαστο από ένα μυθιστόρημα. Πρόκειται για ένα οδοιπορικό, για μία άκρως εμπεριστατωμένη μελέτη, δοσμένη όμως με τρόπο μυθιστορηματικό, που κάνει τον αναγνώστη ανυπόμονο να γυρίσει τη σελίδα κατά τη διάρκεια της ανάγνωσής του ώστε να δει ποιος θα είναι ο επόμενος σταθμός στον χώρο και στον χρόνο στην ιστορία της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας.
Το βιβλίο αφορά τη λογοκρισία και τα απαγορευμένα κατά καιρούς βιβλία που εμφανίστηκαν ανά την υφήλιο τους δύο τελευταίους αιώνες, με αναφορές όμως και σε παλαιότερες χρονικά περιπτώσεις, αρχής γενομένης από τη ρωμαϊκή αρχαιότητα.
Το έργο διαιρείται σε πέντε μεγάλα κεφάλαια, συμπεριλαμβανομένου ενός προλόγου και επιλόγου, και εξετάζει τις προσπάθειες στις οποίες προέβησαν τα αυταρχικά καθεστώτα παγκοσμίως να βάλουν χαλινάρι στο πνεύμα των ελεύθερα σκεπτόμενων συγγραφέων με κάθε μέσο: από καταλόγους απαγορευμένων βιβλίων, μέχρι φυλακίσεις, βασανιστήρια, εξορίες ακόμη και φετβάδες εναντίον των ανυπότακτων πνευμάτων των συγγραφέων που θέλησαν με την πένα τους να αντιταχθούν σε κάθε μορφή δογματισμού και σκοταδισμού.
Από τη Ρωσία των τσάρων και του Στάλιν στα δικτατορικά καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής και από τον συντηρητικό αραβικό κόσμο μέχρι το απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής και τη μακρινή Αυστραλία, ο Κώστας Αρκουδέας εξετάζει τέσσερις μορφές λογοκρισίας που επιβλήθηκαν κατά καιρούς από απολυταρχικά καθεστώτα για λόγους πολιτικούς, θρησκευτικούς, ηθικού περιεχομένου και φυλετικούς. Παράλληλα, εκθέτει τα επίμαχα αποσπάσματα από τα έργα αυτά και μας ξεναγεί όχι μόνο στον τόπο και στον χρόνο, αλλά επιχειρεί μια αποκαλυπτική διείσδυση στη ζωή και το μυαλό των τολμηρών αυτών και πρωτοπόρων πνευμάτων για τα κίνητρα, τα εφαλτήρια και τον τρόπο με τον οποίο συνέθεσαν τα έργα αυτά τα οποία επρόκειτο να αποτελέσουν ''κόκκινο πανί" για τα συντηρητικά και τυραννικά μυαλά των κατά καιρούς κυβερνώντων.
Μέσα σε αυτή τη γεωγραφική και θεματική πανδαισία ο Αρκουδέας περιλαμβάνει και μία σύντομη παρένθεση που αφορά τη λογοκρισία στην Ελλάδα και μας τονίζει ήδη από τον πρόλογο τη βασική θέση του βιβλίου του: ότι πάντοτε, από καταβολής κόσμου, οι κυβερνήτες σε κάθε γωνιά του πλανήτη επιθυμούσαν και επιθυμούν να φιμώνουν τα ελεύθερα σκεπτόμενα πνεύματα για να χειραγωγούν τους πολίτες και να διατηρούν την εξουσία, ποινικοποιώντας με κάθε μέσο την ελευθερία της έκφρασης. Η απάντηση του συγγραφέα σε αυτή την πρόκληση αυτών που κατέχουν την εξουσία είναι ότι ο συγγραφέας οφείλει, ως φόρο τιμής απέναντι στην τέχνη του, να μάχεται ενάντια σε κάθε μορφή δεσποτισμού. Στην πορεία αυτού του οδοιπορικού δίνεται συχνά το προφίλ και άλλων προσώπων, όχι μόνο συγγραφέων, όπως δικτατόρων, μαχητών της ελευθερίας κ.α, έτσι ώστε το πνεύμα της κάθε εποχής να δίνεται παραστατικότερα στον αναγνώστη.
Το πόνημα του Κώστα Αρκουδέα όσον αφορά προσωπικά εμένα την ίδια, με άγγιξε και με συγκίνησε με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους που σχετίζονται με τη δική μου ταυτότητα: πρώτον ως ιστορικό, επειδή θαύμασα την απαράμιλλη προσήλωση του συγγραφέα στη συλλογή και παράθεση έγκυρων ιστορικών στοιχείων τα οποία αποδεικνύουν τα λεγόμενά του και καθιστούν το έργο του μία θαυμάσια τεκμηριωμένη ιστορική μελέτη.
Δεύτερον, ως φιλόλογο, αφού απόλαυσα κατά τα μέγιστα στη διάρκεια της ανάγνωσής του βιβλίου, την απλή, καθαρή, όσο και ρέουσα γλώσσα του συγγραφέα, καθώς και τη δομή του πονήματος. Τρίτον, ως λάτρης της λογοτεχνίας και αναγνώστρια, αφού το βιβλίο με έκανε να το "ρουφήξω" κυριολεκτικά και να περιηγηθώ κι εγώ μαζί του στα μήκη και τα πλάτη της γης, όσο και να βρω ένα σωρό ιδέες και προτάσεις για περαιτέρω μελέτη και διάβασμα. Και, τέλος, ως συγγραφέας η ίδια, που έχω κι εγώ κατά καιρούς εκθέσει κάποιες "ιδιάζουσες", ίσως, για τους πολλούς, απόψεις στα βιβλία μου, επειδή με έκανε να συγκινηθώ με τα πάθη των ομότεχνών μου ανά την υφήλιο και να καταλήξω να συμφωνήσω κι εγώ με την άποψη του Κώστα Αρκουδέα ότι, δυστυχώς, η λογοκρισία στις μέρες μας, δεν αποτελεί παρελθόν και ότι- αντιθέτως- είναι πανταχού παρούσα και σήμερα με πολλές διαφορετικές μορφές.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η πρωτοτυπία του θέματος και ο μυθιστορηματικός τρόπος με τον οποίο αυτό εκτίθεται. Αυτά ακριβώς είναι που καθιστούν το βιβλίο, παρά τη σοβαρή θεματική του, ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα. Η ποικιλία επίσης σε πρόσωπα, συγγραφείς, τόπους και χρόνο αναμφισβήτητα λειτουργεί υπέρ του, όπως και η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: οι συγγραφείς και όσοι λατρεύουν τη λογοτεχνία σε όλες τις μορφές της!

[Sotiria Gounaridi · Rating 5 out of 5]

Τόμος κανονικός αλλά όταν τον τελειώσεις και λίγος θα σου φανεί. Από τα βιβλία που "πλαταινουν" τον νου και σου ανοίγουν κι άλλο τη λίστα βιβλίων που θέλεις να διαβάσεις. Αναφέρεται σε πλήθος αριστουργημάτων της λογοτεχνίας αλλά και σε συγγραφείς που ενόχλησαν το γίγνεσθαι της εποχής τους, συνδυάζοντας την ιστορία της λογοτεχνίας με την πολιτικοκοινωνική ιστορία.

[philosophie · Rating 3 out of 5]

*3,5

[Markos Kyritsis · Rating 3 out of 5]

Είναι πραγματικά ένα "σκονάκι " για όσους δεν μπόρεσαν νά διαβάσουν τους συγγραφείς που κάποτε ταραξαν τά νερά της λογοτεχνίας...ώστε έτσι νά έχουν και αυτοί γνώμη.