What do you think?
Rate this book
De zin van het leven; gesprekken over de essentie van ons bestaan
(Flaptekst)
In september 2018 schreef Volkskrant-journalist en schrijver Fokke Obbema een aangrijpend artikel over de hartstilstand die hij het jaar daarvoor had gehad. Het stuk maakte veel los bij lezers en kreeg meer dan duizend reacties. De ervaring riep bij Obbema zelf grote levensvragen op, wat resulteerde in 'de beste interviewserie van 2018', aldus Matthijs van Nieuwkerk. Vanaf oktober 2018 publiceerde Obbema een veertigtal prikkelende gesprekken met zeer uiteenlopende gesprekspartners, waarbij de eerste vraag telkens luidde: 'Wat is de zin van ons leven?'
Een boek vol inspirerende antwoorden op vragen die we ons allemaal wel eens stellen, maar zelden expliciet beantwoorden.
In september 2018 schreef Volkskrant-journalist en schrijver Fokke Obbema een aangrijpend artikel over de hartstilstand die hij het jaar daarvoor had gehad. Het stuk maakte veel los bij lezers en kreeg meer dan duizend reacties. De ervaring riep bij Obbema zelf grote levensvragen op, wat resulteerde in 'de beste interviewserie van 2018', aldus Matthijs van Nieuwkerk. Vanaf oktober 2018 publiceerde Obbema een veertigtal prikkelende gesprekken met zeer uiteenlopende gesprekspartners, waarbij de eerste vraag telkens luidde: 'Wat is de zin van ons leven?'
Een boek vol inspirerende antwoorden op vragen die we ons allemaal wel eens stellen, maar zelden expliciet beantwoorden.
367 pages, Paperback
First published August 1, 2019
118 people are currently reading
535 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 77 reviews
January 17, 2020
40 interviews en even zoveel meningen over de zin van het leven.
Zoals de schrijver in zijn samenvatting zei:
'Geregeld had ik na afloop van een interview de indruk dat deze man of vrouw het bij het juiste eind had, om een week later in een ander verhaal ook weer veel waars te onderkennen.'
Zo verging het mij ook. Niemand heeft de wijsheid in pacht, niemand heeft de antwoorden, maar het was wel heel interessant om al die verschillende invalshoeken te lezen.
Zoals de schrijver in zijn samenvatting zei:
'Geregeld had ik na afloop van een interview de indruk dat deze man of vrouw het bij het juiste eind had, om een week later in een ander verhaal ook weer veel waars te onderkennen.'
Zo verging het mij ook. Niemand heeft de wijsheid in pacht, niemand heeft de antwoorden, maar het was wel heel interessant om al die verschillende invalshoeken te lezen.
July 15, 2021
Een mozaïek aan ideeën over de zin van het leven: het concept van dit boek vond ik heel mooi. Obbema vraagt allerlei mensen naar 'de zin van het leven'. Natuurlijk mag je als lezer niet verwachten dat daar dan een antwoord uit komt, maar ik hoopte toch in elk geval aan het denken te worden gezet. Dat viel me eigenlijk tegen. De antwoorden waren eenvormig in hun vaagheid. Achteraf lijkt dat me ook wel logisch: op een vage vraag komen vage antwoorden. Neem dan bijvoorbeeld Humans of New York: geen vragen naar ongrijpbare concepten, maar naar de levens van de geïnterviewden. Daar komen dingen uit die voor hen écht belangrijk zijn. Zo krijg je werkelijk een mozaïek aan wereldbeelden, en dat zegt volgens mij meer over de zin van het leven dan het abstracte gefilosofeer van De zin van het leven.
February 24, 2022
Sommige mensen hebben een boek op hun nachtkastje liggen. Ik niet. Ik heb een stapel op mijn nachtkastje en een nog grotere stapel op de grond die tot aan het nachtkastje reikt.
Die verzameling boeken is een bonte collectie non-fictie met levenswijsheden die je voor het slapen gaan nog even inneemt.
Twee jaar geleden belandde ‘De zin van het leven’ van Fokke Obbema ook op deze stapel. Na een interview met Obbema over zijn boek was ik overstag gegaan … en OK, de sticker op de cover met een quote van Matthijs van Nieuwkerk hielp misschien ook wel om het te kopen: ‘De beste interviewserie van het jaar!’
Interviewtechnisch valt er niets op aan te merken aan dit boek. Aan de keuze van gasten ook niet. De lengte van de portretten is perfect. Ik ben dan ook als een blok voor deze verzameling inzichten gevallen. Met mondjesmaat nam ik ze tot mij, voor het slapen gaan. Even in het hoofd van een ander zitten en kijken hoe die persoon al dan niet worstelt met het zijn en het leven en met de eindigheid ervan en welke inzichten helpen (of welke juist niet).
Ik heb zoveel mooie mensen leren kennen en bij momenten draaide mijn potlood bij het onderlijnen overuren. De intrigerendste ontdekking vond ik het gesprek met Job Koelewijn, dat gesprek moet ik inmiddels al zo’n tien keer herlezen hebben. Ik citeer uit het gesprek met hem.
Wat is de zin van het leven? ‘Zolang je die vraag stelt, heb je de zin niet begrepen. Voor mij is het: de vervoering van het in leven zijn, zonder enige aanleiding. Dus zonder dat je iets bijzonders doet of je verliefd voelt. Als je bent aangeraakt door die vervoering, de energie die dat meebrengt, dan wordt ook afwassen leuk. Of een rood stoplicht - te gek! De grote westerse denkers zullen je niet snel op dat spoor zetten.”
Even verder gaat het zo ‘Ik wil niet op de berg zitten en me dan mediterend goed voelen. Ik wil die innerlijke rust wanneer ik in de Albert Heijn sta, wanneer het tegenzit, dat is veel uitdagender.” … “Wat doe je nu? Daar gaat het over.” …
De zin van het leven is een verzameling met pareltjes van gedachten en inzichten. Niet om in één ruk te consumeren, maar met mondjesmaat. Voor het slapen gaan of bij grote nood, ook een portret bij het opstaan.
Wat een rijkdom dit boek, ik word hier zo gelukkig van.
Die verzameling boeken is een bonte collectie non-fictie met levenswijsheden die je voor het slapen gaan nog even inneemt.
Twee jaar geleden belandde ‘De zin van het leven’ van Fokke Obbema ook op deze stapel. Na een interview met Obbema over zijn boek was ik overstag gegaan … en OK, de sticker op de cover met een quote van Matthijs van Nieuwkerk hielp misschien ook wel om het te kopen: ‘De beste interviewserie van het jaar!’
Interviewtechnisch valt er niets op aan te merken aan dit boek. Aan de keuze van gasten ook niet. De lengte van de portretten is perfect. Ik ben dan ook als een blok voor deze verzameling inzichten gevallen. Met mondjesmaat nam ik ze tot mij, voor het slapen gaan. Even in het hoofd van een ander zitten en kijken hoe die persoon al dan niet worstelt met het zijn en het leven en met de eindigheid ervan en welke inzichten helpen (of welke juist niet).
Ik heb zoveel mooie mensen leren kennen en bij momenten draaide mijn potlood bij het onderlijnen overuren. De intrigerendste ontdekking vond ik het gesprek met Job Koelewijn, dat gesprek moet ik inmiddels al zo’n tien keer herlezen hebben. Ik citeer uit het gesprek met hem.
Wat is de zin van het leven? ‘Zolang je die vraag stelt, heb je de zin niet begrepen. Voor mij is het: de vervoering van het in leven zijn, zonder enige aanleiding. Dus zonder dat je iets bijzonders doet of je verliefd voelt. Als je bent aangeraakt door die vervoering, de energie die dat meebrengt, dan wordt ook afwassen leuk. Of een rood stoplicht - te gek! De grote westerse denkers zullen je niet snel op dat spoor zetten.”
Even verder gaat het zo ‘Ik wil niet op de berg zitten en me dan mediterend goed voelen. Ik wil die innerlijke rust wanneer ik in de Albert Heijn sta, wanneer het tegenzit, dat is veel uitdagender.” … “Wat doe je nu? Daar gaat het over.” …
De zin van het leven is een verzameling met pareltjes van gedachten en inzichten. Niet om in één ruk te consumeren, maar met mondjesmaat. Voor het slapen gaan of bij grote nood, ook een portret bij het opstaan.
Wat een rijkdom dit boek, ik word hier zo gelukkig van.
July 6, 2023
Obbema, journalist bij de Volkskrant, werd getroffen door een zeer ingrijpende bijna-dood ervaring, deed er ruim een jaar over om weer op de rails te landen, maar zijn wereldbeeld was ernstig geschokt. Hoe kon hem dit overkomen? Hij was immers een gezond levende, sportende, hard werkende, geslaagde journalist met een gelukkig gezin. Alleen dit verhaal al over “zijn redding” door een alert reagerende echtgenote en later de hulpdiensten, zijn opname en zijn herstelproces met regelmatig terugkerende inzinkingen is de moeite van het lezen meer dan waard.
In deze bundel van 386 pagina’s stelt hij aan geslaagde zakenmensen, wetenschappers, schrijvers, filosofen, predikanten, psychiaters, kunstenaars, bekende persoonlijkheden, een helderziende om er een aantal te duiden - en in diverse gevallen mensen die tevens ernstig door het noodlot werden getroffen - na een korte inleiding de zelfde vraag: “…, wat is de zin van het leven?”, een dialoog die besloten wordt met een leestip over een boek, waaruit de geïnterviewde tijdens zijn/ haar leven of crisis inspiratie haalde. Een aantal van hen is inmiddels door een slopende ziekte overleden (“See you at my funeral“).
De rode draad is natuurlijk iedere keer het antwoord op die ene vraag, die naast
”ik weet het niet”, “Ik geloof dat er een grotere bedoeling is, maar we zijn te klein om er zicht op te krijgen, al kunnen we soms een glimp ervan opvangen”, de iets-isten dus, ”het gaat om verbinding, nu” of Nabokov’s statement ”het leven is niet meer dan een streep licht tussen twee eeuwigheden van duisternis”,
min of meer eensluidende, soms tegenstrijdige doch op de keper beschouwd geen antwoorden oplevert, maar wie had dat verwacht??
Wel laten die interviews je meeliften met zeer boeiende, inspirerende en ook aangrijpende levenservaringen van wilskrachtige persoonlijkheden in hun strijd tegen het noodlot.
Een inspirerend boek over een ernstig onderwerp dat toch luchtig gepresenteerd wordt. Ik beluisterde de audioversie van de digitale bibliotheek maar schafte toch ook het E-book aan voor alle markeringen. Alle 40 interviews verschenen in De Volkskrant.
In deze bundel van 386 pagina’s stelt hij aan geslaagde zakenmensen, wetenschappers, schrijvers, filosofen, predikanten, psychiaters, kunstenaars, bekende persoonlijkheden, een helderziende om er een aantal te duiden - en in diverse gevallen mensen die tevens ernstig door het noodlot werden getroffen - na een korte inleiding de zelfde vraag: “…, wat is de zin van het leven?”, een dialoog die besloten wordt met een leestip over een boek, waaruit de geïnterviewde tijdens zijn/ haar leven of crisis inspiratie haalde. Een aantal van hen is inmiddels door een slopende ziekte overleden (“See you at my funeral“).
De rode draad is natuurlijk iedere keer het antwoord op die ene vraag, die naast
”ik weet het niet”, “Ik geloof dat er een grotere bedoeling is, maar we zijn te klein om er zicht op te krijgen, al kunnen we soms een glimp ervan opvangen”, de iets-isten dus, ”het gaat om verbinding, nu” of Nabokov’s statement ”het leven is niet meer dan een streep licht tussen twee eeuwigheden van duisternis”,
min of meer eensluidende, soms tegenstrijdige doch op de keper beschouwd geen antwoorden oplevert, maar wie had dat verwacht??
Wel laten die interviews je meeliften met zeer boeiende, inspirerende en ook aangrijpende levenservaringen van wilskrachtige persoonlijkheden in hun strijd tegen het noodlot.
Een inspirerend boek over een ernstig onderwerp dat toch luchtig gepresenteerd wordt. Ik beluisterde de audioversie van de digitale bibliotheek maar schafte toch ook het E-book aan voor alle markeringen. Alle 40 interviews verschenen in De Volkskrant.
March 28, 2021
Fokke Obbema doet in deze bundel iets bijzonders: je mag meeluisteren met 40 woonkamergesprekken over de zin van het leven.
Zo cherry pickte ik me door dit boek heen: ‘ja, dit is hoe ik het ook zie!’ of ‘nee, dat kan toch niet de zin van het leven zijn?’
Zoals dichter Marjoleine de Vos in deze interview-reeks zegt: ‘’Soms heb je iemand anders nodig om de vraag die in jezelf sluimert, verwoord te krijgen’’.
[Voor die woorden dank aan Obbema en alle mensen die in zijn boek aan het woord komen.]
Zo cherry pickte ik me door dit boek heen: ‘ja, dit is hoe ik het ook zie!’ of ‘nee, dat kan toch niet de zin van het leven zijn?’
Zoals dichter Marjoleine de Vos in deze interview-reeks zegt: ‘’Soms heb je iemand anders nodig om de vraag die in jezelf sluimert, verwoord te krijgen’’.
[Voor die woorden dank aan Obbema en alle mensen die in zijn boek aan het woord komen.]
May 25, 2025
Een verzameling inzichten over de zin van het leven. Spoiler: die zin bestaat niet (wat mij betreft). Betekenisvol is het wel!
Een quote die niet de kern raakt, maar ik wel heel mooi vind: 'Melancholie is schoonheid zien in het verdwijnen!'
Een quote die niet de kern raakt, maar ik wel heel mooi vind: 'Melancholie is schoonheid zien in het verdwijnen!'
December 16, 2019
Geweldig boek, in 1 ruk uitgelezen. Aanrader!
May 24, 2025
Mooie, diverse invalshoeken in interviews over zingeving. Met o.a. schrijvers, predikanten, ministers, filosofen, maar ook een sterrenkundige, medium, vastgoedondernemer, Zuidas-advocaat en vogelexpert. Op de herleesstapel.
April 27, 2023
Veertig interviews met allerlei perspectieven op de zin van het leven. De rode draad die ik eruit haal is dat verbinding met anderen en onderdeel zijn van een groter geheel, of dat nu wel of niet een religieus karakter heeft, daarin centraal staan. Verdiepend en persoonlijk.
July 14, 2022
4.5 sterren
September 2, 2022
Erg genoten van de interviews en de veelzijdigheid aan inzichten.
November 13, 2023
Aardige collectie overpeinzingen over het waarheen waarvoor vraagstuk.
June 6, 2020
Na een korte inleiding over het leven van de geïnterviewde volgt steevast de vraag: ‘Wat is de zin van het leven?’ Weinigen hebben daar een pasklaar antwoord op, behalve de bioloog die zegt: ‘het doorgeven van je genenpakket’. Anderen, zoals schrijver A.L. Snijders, menen dat het absoluut geen zin heeft. Daar is hij blij mee, want dan kan het alle kanten op en je kunt doen wat je zelf het liefst doet. De meesten zoeken het in verbinding met anderen.
Allemaal hebben ze nagedacht over wat ze drijft. Dat levert gevarieerde verhalen op, maar toch is het zaak om te doseren. Anders wordt het op één of andere manier toch te veel van hetzelfde. Bij sommigen vind ik het interview juist te kort, omdat ik wel wat meer diepgang zou willen.
https://lalageleest.nl/2020/06/06/de-...
Allemaal hebben ze nagedacht over wat ze drijft. Dat levert gevarieerde verhalen op, maar toch is het zaak om te doseren. Anders wordt het op één of andere manier toch te veel van hetzelfde. Bij sommigen vind ik het interview juist te kort, omdat ik wel wat meer diepgang zou willen.
https://lalageleest.nl/2020/06/06/de-...
February 11, 2024
? De titel sprak mij aan en mijn vrouw had het boek gekocht...
🤔 De inleiding vond ik interessant met de reden voor dit boek, de hartstilstand en daarna zijn overleving door onder meer kordaat optreden van zijn vrouw. Het boek pakte mij niet zo hoewel het zeker interessante vragen waren en interessante geïnterviewden....
=> misschien moet ik het op een ander tijdstip nog eens overlezen??
=> ook een zinvol leven van dezelfde auteur ligt bij ons in de boekenkast, ga ik zeker later nog eens lezen
MW 26/2/22
🤔 De inleiding vond ik interessant met de reden voor dit boek, de hartstilstand en daarna zijn overleving door onder meer kordaat optreden van zijn vrouw. Het boek pakte mij niet zo hoewel het zeker interessante vragen waren en interessante geïnterviewden....
=> misschien moet ik het op een ander tijdstip nog eens overlezen??
=> ook een zinvol leven van dezelfde auteur ligt bij ons in de boekenkast, ga ik zeker later nog eens lezen
MW 26/2/22
May 6, 2024
Nadat de auteur een hartstilstand overleefd heeft, interviewt hij voor De Volkskrant 40 mensen over de vraag naar de zin van het leven. Het is een boeiende bundeling gespreksverslagen met inspirerend en soms ook heftige verhalen. Zeer de moeite waard. Wat me echter wel heeft gestoord is de eenzijdigheid van de gesprekspartners van Obbema. Het zijn - op een enkele uitzondering na - allemaal hoogopgeleiden die het behoorlijk gemaakt hebben: wetenschappers, filosofen en theologen, oud-politici, hoogleraren, kunstenaars, schrijvers en dichters. Dit zijn mensen van wie je min of meer verwacht dat ze enigszins over dergelijke vragen na hebben gedacht, of op z’n minst een rationeel onderbouwd antwoord kunnen geven. Dat bleek ook wel uit de antwoorden: ik kon me er best vaak aardig in vinden, maar behoor zelf ook tot die groep. Ik had het boeiend gevonden als hij meer variatie had aangebracht. De cynicus in mij vraagt zich nu af: is een antwoord op de vraag naar de zin van het leven van een academicus of schrijver meer waar(d) dan van - ik zeg maar iets - een bouwvakker, zwerver of Syrische vluchteling? Waarom komen zij niet aan het woord, mensen die we niet al op de een of andere manier (zouden kunnen) kennen en die geen blinkende carrières hebben? Of mensen uit een heel andere hoek waar successen worden geboekt, zoals self-made miljonairs of bankiers? De eenzijdigheid wekt een valse suggestie, namelijk dat hierover nadenken en een betekenisvol antwoord kunnen geven, in ieder geval betekenisvol genoeg om in de krant te komen, niet voor iedereen is weggelegd. Wat natuurlijk flauwekul is: elk mens heeft hier - al dan niet goed doordacht en gearticuleerd - ideeën over. Een breder palet met een representatievere afspiegeling van de samenleving had het boek mijns inziens rijker gemaakt.
January 9, 2025
Ik begon dit boek met veel interesse, maar zoals met meer bundels columns of interviews wordt het op den duur wat eentonig. Het korte format is in die zin meer geschikt voor de krant dan voor een boek. De ene geïnterviewde is interessanter dan de ander. Het interviewen van een medium-kwakzalver vond ik nogal stuitend, en daardoor verloor het boek wel wat gelovenswaardigheid voor mij. Toch zaten er genoeg interessante gasten tussen, zoals A.L. Snijders, Claartje Kruijff, Jan Mokkenstorm, Marjoleine de Vos, en Tim Fransen.
Die laatste trof mij het meeste met zijn kijk op het leven, een vol mededogen en wederkerig vertrouwen, gebaseerd op onze gedeelde imperfectie.
"Als we van onze gedeelde kwetsbaarheid, onze gebreken en onze sterfelijkheid doordrongen zijn, kunnen we misschien ook meer compassie en solidariteit opbrengen."
Die laatste trof mij het meeste met zijn kijk op het leven, een vol mededogen en wederkerig vertrouwen, gebaseerd op onze gedeelde imperfectie.
"Als we van onze gedeelde kwetsbaarheid, onze gebreken en onze sterfelijkheid doordrongen zijn, kunnen we misschien ook meer compassie en solidariteit opbrengen."
October 23, 2022
Geinig boekje over de zin van het leven in de schaduw van de dood. Er staan heel veel verschillende opvattingen in, van zeer nihilistische tot zeer godsdienstige (tot die laatste voel ik me, als Einsteiniaan, uiteraard meer aangetrokken).
Ik miste bij sommige van de interviews de diepgang, maar af en toe staat er echt iets moois tussen dat het wezen der dingen in een nieuw daglicht stelt. De literatuuraanraders zijn ook erg handig: ik heb daarmee een heel stel mij voorheen onbekende werken gevonden die me uitermate boeiend toeschijnen.
Een aanrader voor eenieder die graag over de Grote Vragen tobt.
Ik miste bij sommige van de interviews de diepgang, maar af en toe staat er echt iets moois tussen dat het wezen der dingen in een nieuw daglicht stelt. De literatuuraanraders zijn ook erg handig: ik heb daarmee een heel stel mij voorheen onbekende werken gevonden die me uitermate boeiend toeschijnen.
Een aanrader voor eenieder die graag over de Grote Vragen tobt.
March 9, 2020
Een prachtig boek met interviews over het thema de zin van het leven. Sommige uitspraken raakten me diep. Gelezen in een periode waarin ik me ook afvraag wat de zin van het leven is. Ook de beschrijving na de BDE van Fokke zelf kwam aardig dicht bij mijn ervaring. Heb aardig wat gemarkeerd op mijn ereader. Achteraf spijt dat ik geen papieren boek had gekocht. Dit is zo'n boek dat je kleurt met je markeerstift en volstopt met post its.
May 6, 2020
Zo fijn dat deze indrukwekkende interviews gebundeld zijn. Boek dat ik wil herlezen en herlezen mezelf ook steeds bevragend naar mijn eigen kijk. Zoveel mensen, zoveel inzichten, met haakjes naar elkaar. Samen zoeken. Naar dat wat zich niet wil laten vinden in slechts één antwoord.
May 29, 2020
Inspirerend en rustgevend om te lezen over de bespiegelingen over de zin van het leven. Goed gekozen opzet van 40 interviews. Belangrijkste inzicht: verbinding met anderen en het leven als zin van je eigen leven.
February 11, 2024
Had het liever wekelijks in de krant gelezen dan in een bundel, het is moeilijk om de diepzinnige en veelomvattende interviews gedoseerd te laten bezinken. Interviews zelf dus wel echt magistraal. Ben ook echt gek op het vocabulaire dat deze mensen gebruiken om de zin te duiden.
September 28, 2020
"Wat heeft deze zoektocht me opgeleverd? Kort gezegd: een berg levenswijsheid, geen eenduidige antwoorden."
April 4, 2021
Uiteindelijk proberen we er allemaal maar gewoon iets van te maken.
Dit boek is voor dagelijks gebruik!
Dit boek is voor dagelijks gebruik!
December 20, 2019
Natuurlijk, zin is een concept dat verzonnen is door wanhopigen. Maar aangezien iedereen wel eens wanhopig is, is het heel interessant om deze reeks interviews te lezen. De belangrijkste conclusie die je kunt trekken, is dat de mens geen eenduidig antwoord kan geven op de titelvraag. En dat geeft natuurlijk weer gemoedsrust aan de zoekende lezer: iedereen zoekt en zoekt en wie vindt het slecht gezocht.
Het enige jammere vind ik de lengte van de interviews: van mij hadden ze vaak best wat langer mogen zijn. Maar we weten nu: ook al lezen we een uitgebreide studie over de zin van het leven of gaan we een religie aanhangen en worden we de zuiverste in de leer, het eenduidige antwoord is een onvindbare abstractie. Dat komt door het feit (nu word ik even dogmatisch, ik ben immers een zinsdeskundige) dat alles wat we over boven weten, is verzonnen door onder.
Het enige jammere vind ik de lengte van de interviews: van mij hadden ze vaak best wat langer mogen zijn. Maar we weten nu: ook al lezen we een uitgebreide studie over de zin van het leven of gaan we een religie aanhangen en worden we de zuiverste in de leer, het eenduidige antwoord is een onvindbare abstractie. Dat komt door het feit (nu word ik even dogmatisch, ik ben immers een zinsdeskundige) dat alles wat we over boven weten, is verzonnen door onder.
January 26, 2021
Slechts één interview sprak mij echt aan. Dit was met Jolande Withuis. Volgens haar heeft het leven gelukkig geen zin.
March 18, 2024
Humans being humans.
August 11, 2020
Prachtige bundel interviews (of eigenlijk gesprekken) over de zin van het leven. 40 verschillende personen en dus 40 verschillende invalshoeken. Inspirerend, food for thought en goed opgeschreven. Aanrader, zeker als je het druk hebt en telkens één gesprek tot je neemt om even uit de drukte te stappen!
August 19, 2024
Een verzameling van Volkskrant interviews over de (on)zin van het leven. Dit boek werkt heel leuk als spiegel voor je eigen levensideologie en die van anderen om je heen; met welke interviews kan ik me identificeren, met welke niet, en waarom wil ik juist deze quote doorsturen naar precies die ene vriend/collega/partner? Ik vond het inspirerend, vermakelijk en af en toe ontroerend om mezelf te spiegelen aan en bekend te raken met - of herkenning te vinden in - de inzichten van de geïnterviewden en de grote ideeën uit zowel de Westerse als de Oosterse filosofie, literatuur en mystiek die ze aandragen. Toch kom ik niet verder dan drie sterren voor dit boek.
Ook al is er duidelijk geprobeerd om een diverse representatie aan verhalen neer te zetten, heb ik ontzettend de wijsheid gemist van de mensen die maatschappelijk gezien niet uiterst succesvol zijn geworden. In deze verzameling wordt voornamelijk gepraat met succesvolle mensen - de hoogleraren, bekende kunstenaars & schrijvers, zakenlui en religieuze/spirituele figuren vliegen je om de oren - maar waar zijn de wijsheden van de WC-juffrouw, sekswerker, thuizorgmedewerker, uitkeringsgerechtigde, mensen die buiten de maatschappij staan of gezet zijn of de persoon met een doelloze bullshit-baan? Iedereen reflecteert over de (on)zin van het bestaan en de minder maatschappelijk succesvolle mens heeft daar soms wijzere dingen over te zeggen dan de slimste hoogleraar.
Ik snap dat deze mensen wellicht niet binnen het netwerk van de interviewer rondlopen, maar toch kan ik mijn frustratie betreffende het elitaire sausje dat over dit boek drupt loslaten (ook al past dit natuurlijk bij het Volkskrant publiek waarvoor het geschreven is). Wellicht is dit ook gerelateerd aan het feit dat de antwoorden vaak individualistisch van aard waren; soms nog wel reikend tot de sociale cirkel van de geïnterviewde, soms wel richting een abstract ideaal zoals 'gelijkheid' maar zelden gericht op het verminderen van het lijden van anderen (wat niet per se het beste existentiële ideaal is, maar enkele interviews die voorbij persoonlijke ervaringen en interesses waren gegaan en daarmee ofwel politieker of meer community-minded waren geweest had ik fijn gevonden).
Grappig (maar vooral triest) dat de meeste hoogopgeleide carrièremannen spijt hebben van hun egocentrisme, aangezien ze geleefd hebben voor hun werk en hun families daarin hebben verwaarloosd; wanneer dringt deze cliché wijsheid eindelijk eens tot de succesvolle man door? Geen enkele hoogopgeleide carrièrevrouw in dit boek had last van soortgelijke spijtgevoelens.
Tot slot toch een aantal pareltjes van quotes die me in het bijzonder aanspraken;
"Ik houd ontzettend veel van onbenullige dingen doen. Gewone bezigheden waar geen prestatie achter zit en die geen status hebben. Dat is voor mij de essentie van het bestaan. Ik ben helemaal niet van het stellen van grote doelen, dat vind ik een heel onaantrekkelijke manier van leven. [...] 'Leef in het verborgene' raadde hij [Epicurus] aan, dus zonder poeha. Die soberheid spreekt me enorm aan. Je hoeft niet veel van wijnen te weten en dat soort onzin allemaal." - A.L. Snijders, schrijver.
"Het woord liefde wordt vaak zoetsappig gebruikt, maar eigenlijk is het een spannend begrip. Want echte, diepe liefde is verwarrend. [...] Ik heb het idee dat we onszelf momenteel te zeer naar binnenkeren in microgemeenschappen. Daarin ervaren we liefde van en voor mensen die op ons lijken. Maar als je echt uit liefde leeft, moet je durven vaststellen dat je evengoed die vreemdeling had kunnen zijn. Als je die compassie niet meer hebt, gaat je hart op slot." - Claartje Kruijff, predikant.
"Ik heb nog nooit iemand begraven die zonder paradoxen was. De gezellige, erudiete bourgondiër die met enorme depressies worstelde; de huiselijke oermoeder die ook over een volkomen onafhankelijke geest beschikte. Mensen zijn niet eenduidig, het leven is dat niet." - Claartje Kruijff, predikant.
"[...] het antwoord dat de Britse schrijver George Eliot aan Socrates gaf: Een niet onderzocht leven is misschien niet de moeite waard, maar een al te bestudeerd leven is volstrekt onleefbaar." - Bregje Hofstede, schrijver.
"Zolang je die vraag [naar de zin van het leven] stelt, heb je de zin niet begrepen. Voor mij is het: de vervoering van in leven zijn, zonder enige aanleiding. Dus zonder dat je iets bijzonders doet of je verliefd voelt. Als je bent aangeraakt door die vervoering, de energie die dat meebrengt, dan wordt ook afwassen leuk. [...] de grotere Westerse denkers zullen je niet snel op dat spoor zetten." - Job Koelewijn, kunstenaar.
"Dan kies ik voor gepassioneerd leven, met sterke voorkeur en afkeer, met grote liefdes en diepe dalen. De zin van het leven zit voor mij dicht aan tegen de zin in het leven. Ik wil er helemaal in worden opgenomen. Liever zo'n onstuimig leven, waarbij ik ervaringen diep voel, dan een vlak leven." - Christa Anbeek, theoloog.
"Waar het om draait, is; kun je erop vertrouwen dat er een nieuw begin mogelijk is? Als je aan mij zou vragen wat geloven betekent, zou ik zeggen: een diep vertrouwen. Dat haal ik niet zozeer uit mezelf, als wel uit anderen en uit hoe het leven loopt. Als je geluk hebt, vind je telkens weer een weg. Anderen kunnen je daarbij helpen. Met hen kun je plekken creëren waar je van een contrastervaring kunt herstellen." - Christa Anbeek, theoloog.
"In onze maatschappij zijn we erop gericht chaos te marginaliseren. We staan met onze rug naar de dood; de medische wetenschap wil beheersen, controleren, voorkomen. Chaos is taboo. We hebben een sterk geloof in de stuurbaarheid van het bestaan, ook al beseffen we ergens dat het een illusie is. Maatschappelijk is het gevaar dat we gaan doen alsof we weten hoe het leven moet. Dat kan tot zelfgenoegzaamheid leiden. Het mooie van chaos kan een besef van ontzag zijn. [...] Ik zou ervoor willen pleiten de chaos te rehabiliteren. Hij is verbonden met de meest waardevolle momenten, wanneer je erachter komt wat je aan elkaar hebt. Wanneer blijkt dat de ander je niet in de steek laat of je onverwacht helpt." - Christa Anbeek, theoloog.
"Nee, het [de absolute onbegrijpelijkheid van het leven] houdt juist alert tegenover de wereld. Ook al heb je alle vertrouwde ingrediënten dagelijks om je heen, zoals je partner, je huis en je werk, toch dient de werkelijkheid zich telkens net even anders aan. Dat houdt je nieuwsgierig. Toen Ramses Shaffy te horen kreeg dat hij zou sterven, zei hij; "wat interessant, dat heb ik nog nooit meegemaakt. Die houding spreekt me zeer aan." - Paul van der Velde, hoogleraar.
Ook al is er duidelijk geprobeerd om een diverse representatie aan verhalen neer te zetten, heb ik ontzettend de wijsheid gemist van de mensen die maatschappelijk gezien niet uiterst succesvol zijn geworden. In deze verzameling wordt voornamelijk gepraat met succesvolle mensen - de hoogleraren, bekende kunstenaars & schrijvers, zakenlui en religieuze/spirituele figuren vliegen je om de oren - maar waar zijn de wijsheden van de WC-juffrouw, sekswerker, thuizorgmedewerker, uitkeringsgerechtigde, mensen die buiten de maatschappij staan of gezet zijn of de persoon met een doelloze bullshit-baan? Iedereen reflecteert over de (on)zin van het bestaan en de minder maatschappelijk succesvolle mens heeft daar soms wijzere dingen over te zeggen dan de slimste hoogleraar.
Ik snap dat deze mensen wellicht niet binnen het netwerk van de interviewer rondlopen, maar toch kan ik mijn frustratie betreffende het elitaire sausje dat over dit boek drupt loslaten (ook al past dit natuurlijk bij het Volkskrant publiek waarvoor het geschreven is). Wellicht is dit ook gerelateerd aan het feit dat de antwoorden vaak individualistisch van aard waren; soms nog wel reikend tot de sociale cirkel van de geïnterviewde, soms wel richting een abstract ideaal zoals 'gelijkheid' maar zelden gericht op het verminderen van het lijden van anderen (wat niet per se het beste existentiële ideaal is, maar enkele interviews die voorbij persoonlijke ervaringen en interesses waren gegaan en daarmee ofwel politieker of meer community-minded waren geweest had ik fijn gevonden).
Grappig (maar vooral triest) dat de meeste hoogopgeleide carrièremannen spijt hebben van hun egocentrisme, aangezien ze geleefd hebben voor hun werk en hun families daarin hebben verwaarloosd; wanneer dringt deze cliché wijsheid eindelijk eens tot de succesvolle man door? Geen enkele hoogopgeleide carrièrevrouw in dit boek had last van soortgelijke spijtgevoelens.
Tot slot toch een aantal pareltjes van quotes die me in het bijzonder aanspraken;
"Ik houd ontzettend veel van onbenullige dingen doen. Gewone bezigheden waar geen prestatie achter zit en die geen status hebben. Dat is voor mij de essentie van het bestaan. Ik ben helemaal niet van het stellen van grote doelen, dat vind ik een heel onaantrekkelijke manier van leven. [...] 'Leef in het verborgene' raadde hij [Epicurus] aan, dus zonder poeha. Die soberheid spreekt me enorm aan. Je hoeft niet veel van wijnen te weten en dat soort onzin allemaal." - A.L. Snijders, schrijver.
"Het woord liefde wordt vaak zoetsappig gebruikt, maar eigenlijk is het een spannend begrip. Want echte, diepe liefde is verwarrend. [...] Ik heb het idee dat we onszelf momenteel te zeer naar binnenkeren in microgemeenschappen. Daarin ervaren we liefde van en voor mensen die op ons lijken. Maar als je echt uit liefde leeft, moet je durven vaststellen dat je evengoed die vreemdeling had kunnen zijn. Als je die compassie niet meer hebt, gaat je hart op slot." - Claartje Kruijff, predikant.
"Ik heb nog nooit iemand begraven die zonder paradoxen was. De gezellige, erudiete bourgondiër die met enorme depressies worstelde; de huiselijke oermoeder die ook over een volkomen onafhankelijke geest beschikte. Mensen zijn niet eenduidig, het leven is dat niet." - Claartje Kruijff, predikant.
"[...] het antwoord dat de Britse schrijver George Eliot aan Socrates gaf: Een niet onderzocht leven is misschien niet de moeite waard, maar een al te bestudeerd leven is volstrekt onleefbaar." - Bregje Hofstede, schrijver.
"Zolang je die vraag [naar de zin van het leven] stelt, heb je de zin niet begrepen. Voor mij is het: de vervoering van in leven zijn, zonder enige aanleiding. Dus zonder dat je iets bijzonders doet of je verliefd voelt. Als je bent aangeraakt door die vervoering, de energie die dat meebrengt, dan wordt ook afwassen leuk. [...] de grotere Westerse denkers zullen je niet snel op dat spoor zetten." - Job Koelewijn, kunstenaar.
"Dan kies ik voor gepassioneerd leven, met sterke voorkeur en afkeer, met grote liefdes en diepe dalen. De zin van het leven zit voor mij dicht aan tegen de zin in het leven. Ik wil er helemaal in worden opgenomen. Liever zo'n onstuimig leven, waarbij ik ervaringen diep voel, dan een vlak leven." - Christa Anbeek, theoloog.
"Waar het om draait, is; kun je erop vertrouwen dat er een nieuw begin mogelijk is? Als je aan mij zou vragen wat geloven betekent, zou ik zeggen: een diep vertrouwen. Dat haal ik niet zozeer uit mezelf, als wel uit anderen en uit hoe het leven loopt. Als je geluk hebt, vind je telkens weer een weg. Anderen kunnen je daarbij helpen. Met hen kun je plekken creëren waar je van een contrastervaring kunt herstellen." - Christa Anbeek, theoloog.
"In onze maatschappij zijn we erop gericht chaos te marginaliseren. We staan met onze rug naar de dood; de medische wetenschap wil beheersen, controleren, voorkomen. Chaos is taboo. We hebben een sterk geloof in de stuurbaarheid van het bestaan, ook al beseffen we ergens dat het een illusie is. Maatschappelijk is het gevaar dat we gaan doen alsof we weten hoe het leven moet. Dat kan tot zelfgenoegzaamheid leiden. Het mooie van chaos kan een besef van ontzag zijn. [...] Ik zou ervoor willen pleiten de chaos te rehabiliteren. Hij is verbonden met de meest waardevolle momenten, wanneer je erachter komt wat je aan elkaar hebt. Wanneer blijkt dat de ander je niet in de steek laat of je onverwacht helpt." - Christa Anbeek, theoloog.
"Nee, het [de absolute onbegrijpelijkheid van het leven] houdt juist alert tegenover de wereld. Ook al heb je alle vertrouwde ingrediënten dagelijks om je heen, zoals je partner, je huis en je werk, toch dient de werkelijkheid zich telkens net even anders aan. Dat houdt je nieuwsgierig. Toen Ramses Shaffy te horen kreeg dat hij zou sterven, zei hij; "wat interessant, dat heb ik nog nooit meegemaakt. Die houding spreekt me zeer aan." - Paul van der Velde, hoogleraar.
This entire review has been hidden because of spoilers.
November 1, 2023
Ik geef dit boek, een verzameling interviews over zingevingsvragen, vijf sterren. Ik vond het prikkelende gesprekken, die aanzetten tot nadenken: “wat vind ik van die bewering?” en “wat zou ik op die vraag hebben geantwoord?” De vragen en antwoorden zijn zeer zorgvuldig geformuleerd, een must (wat mij betreft) bij een onderwerp als zingeving. Een aanrader, maar alleen voor wie een nieuwsgierige, filosofische, inslag heeft. Anders ervaar je dit boek wellicht als saai en nietszeggend. Dus zeggen die vijf sterren misschien meer over mezelf dan over dit boek??
March 30, 2025
Volkskrant-journalist Fokke Obbema was ‘even dood’. In 2017 kreeg hij tijdens zijn slaap een hartstilstand. Door de snelle en doortastende actie van zijn vrouw overleefde hij het en herstelde hij volledig. Na deze ingrijpende gebeurtenis volgde een intens verwerkingsproces, waarin de vraag naar de zin van het leven voor Obbema steeds urgenter werd. Hij besloot hierover in gesprek te gaan met anderen en een reeks interviews te voeren over de essentie van ons bestaan. De zin van het leven (2019) is het resultaat van deze interviews.
Obbema sprak met veertig uiteenlopende personen, variërend in leeftijd en beroep - van schrijver tot predikant, van celbioloog tot oud-minister, van pandit tot Zuidas-advocaat. Maar het grootste variatie ligt in hun antwoorden op de vraag naar de zin van het leven. Hoewel er rode draden te ontdekken zijn (waarop Obbema in de epiloog reflecteert) blijft de kern: wie veertig mensen deze existentiële vraag stelt, krijgt veertig unieke antwoorden.
Elk interview begint met een korte introductie over de geïnterviewde en diens levensbeschouwing. Vervolgens wordt de centrale vraag gesteld: ‘Wat is de zin van ons leven?’ Het antwoord hierop wordt niet slechts weergegeven, maar ook verder uitgediept via aanvullende, verdiepende vragen. Elk gesprek eindigt met een ‘Leestip’, waarin de geïnterviewde een boek aanbeveelt.
Zoals te verwachten valt, spreekt het ene interview meer aan dan het andere. Dit heeft niet alleen te maken met de mate waarin iemands visie resoneert met de eigen zingeving, maar ook met de manier waarop deze verwoord wordt. De stijl en diepgang van de antwoorden variëren sterk, maar wat opvalt, is dat elk antwoord authentiek is. De geïnterviewden spreken openhartig en zonder opsmuk over hun persoonlijke invulling van de zinvraag. Ze verhullen zich niet achter maskers en geven geen sociaal wenselijke antwoorden, maar delen oprechte inzichten. Duidelijk wordt dat iemands biografie en iemands zoektocht naar zingeving onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Wat iemand in het leven meemaakt - zowel in positieve als in negatieve zin - heeft onvermijdelijk invloed op hoe zin wordt gegeven aan het mooie, maar soms ook moeilijke leven.
Uit ieder interview valt iets te leren. Predikant Claartje Kruijff benadrukt het belang van kwetsbaarheid en het leven binnen een groter ‘verbond’. Astrofysicus Gerard Bodifee wijst op de fundamentele vraag naar de zin van het bestaan als zodanig en waarschuwt voor de verabsolutering van geloof in de wetenschap. Filosoof Sanneke de Haan stelt zelfs dat een betere vraag zou zijn: ‘Wat maakt het leven betekenisvol?’ en vervolgens: ‘Wat is dan een goede manier van leven?’ Dit illustreert dat niet alleen de antwoorden verschillen, maar ook de vraagstellingen uiteenlopen. Sommigen zoeken naar zin, anderen naar betekenis, terwijl weer anderen zich richten op de ethiek van het goede leven. Toch blijven de meeste geïnterviewden bij de zinvraag, waarbij zin gegeven wordt aan het leven. Het boek biedt een breed palet aan perspectieven, die inspireren en uitdagen tot reflectie.
In de Epiloog blikt Obbema terug op zijn zoektocht en wat deze hem heeft opgeleverd. “Kort gezegd: een berg levenswijsheid, geen eenduidige antwoorden. (...) Geregeld had ik na afloop van een interview de indruk dat deze man of vrouw het bij het juiste eind had, om een week later in een ander verhaal ook weer veel waars te onderkennen” (p. 346-347). Hieruit destilleert hij zeven inzichten:
(1) ‘Kwetsbaarheid als essentie, het belang van verbinding’.
(2) ‘Veerkracht, hand in hand met dankbaarheid’.
(3) ‘Het leven is een leerschool’.
(4) ‘Hoop op vooruitgang – Op weg naar een groter ethisch bewustzijn?’
(5) ‘Beperkingen van de wetenschap en herwaardering van religie’.
(6) ‘Het nut van de dood – zoeken naar de essentie’.
(7) ‘Geen zin, wel betekenis?’
In het zevende inzicht benadrukt Obbema dat de zinvraag een vraag is om van onder de indruk te zijn: “de vraag die de mensheid al duizenden jaren bezighoudt zonder uitzicht op consensus” (p. 362). Niet alleen de antwoorden verschillen, maar ook de manier waarop de vraag zelf wordt benaderd. Ondanks kritiek op de 'zinvraag' (zoals Sanneke de Haan die voorstelt om te zoeken naar een 'betekenisvol leven') blijft Obbema het nut van de zinvraag inzien “omdat hij helpt te bepalen wat essentieel is in het leven” (p. 366). Hij sluit zijn boek af met de constatering dat er geen definitief antwoord bestaat, dat de zoektocht voortduurt en hij het gevoel heeft pas aan het begin te staan.
Met veel interesse, maar vooral met inspiratie, heb ik De zin van het leven van Fokke Obbema gelezen. De kracht van dit boek ligt in de verscheidenheid aan perspectieven en de inzichten die het biedt in de talloze mogelijke antwoorden op een vraag die de mensheid al millennia bezighoudt. Obbema heeft een zorgvuldig samengesteld gezelschap geïnterviewd en de gesprekken mooi uitgewerkt. Daarbij slaagt hij erin om niet alleen de antwoorden op de zinvraag vast te leggen, maar deze ook te verbinden aan de unieke persoon en diens levensverhaal. Zijn nieuwsgierigheid en onbevangenheid werken aanstekelijk. Hopelijk inspireert dit boek lezers om zichzelf open te stellen voor uiteenlopende perspectieven en niet alleen de hoofdstukken te lezen die aansluiten bij hun eigen overtuigingen. Want zelfs als een antwoord je niet aanspreekt, kun je je altijd nog verwonderen over de authenticiteit die eraan ten grondslag ligt.
Obbema sprak met veertig uiteenlopende personen, variërend in leeftijd en beroep - van schrijver tot predikant, van celbioloog tot oud-minister, van pandit tot Zuidas-advocaat. Maar het grootste variatie ligt in hun antwoorden op de vraag naar de zin van het leven. Hoewel er rode draden te ontdekken zijn (waarop Obbema in de epiloog reflecteert) blijft de kern: wie veertig mensen deze existentiële vraag stelt, krijgt veertig unieke antwoorden.
Elk interview begint met een korte introductie over de geïnterviewde en diens levensbeschouwing. Vervolgens wordt de centrale vraag gesteld: ‘Wat is de zin van ons leven?’ Het antwoord hierop wordt niet slechts weergegeven, maar ook verder uitgediept via aanvullende, verdiepende vragen. Elk gesprek eindigt met een ‘Leestip’, waarin de geïnterviewde een boek aanbeveelt.
Zoals te verwachten valt, spreekt het ene interview meer aan dan het andere. Dit heeft niet alleen te maken met de mate waarin iemands visie resoneert met de eigen zingeving, maar ook met de manier waarop deze verwoord wordt. De stijl en diepgang van de antwoorden variëren sterk, maar wat opvalt, is dat elk antwoord authentiek is. De geïnterviewden spreken openhartig en zonder opsmuk over hun persoonlijke invulling van de zinvraag. Ze verhullen zich niet achter maskers en geven geen sociaal wenselijke antwoorden, maar delen oprechte inzichten. Duidelijk wordt dat iemands biografie en iemands zoektocht naar zingeving onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Wat iemand in het leven meemaakt - zowel in positieve als in negatieve zin - heeft onvermijdelijk invloed op hoe zin wordt gegeven aan het mooie, maar soms ook moeilijke leven.
Uit ieder interview valt iets te leren. Predikant Claartje Kruijff benadrukt het belang van kwetsbaarheid en het leven binnen een groter ‘verbond’. Astrofysicus Gerard Bodifee wijst op de fundamentele vraag naar de zin van het bestaan als zodanig en waarschuwt voor de verabsolutering van geloof in de wetenschap. Filosoof Sanneke de Haan stelt zelfs dat een betere vraag zou zijn: ‘Wat maakt het leven betekenisvol?’ en vervolgens: ‘Wat is dan een goede manier van leven?’ Dit illustreert dat niet alleen de antwoorden verschillen, maar ook de vraagstellingen uiteenlopen. Sommigen zoeken naar zin, anderen naar betekenis, terwijl weer anderen zich richten op de ethiek van het goede leven. Toch blijven de meeste geïnterviewden bij de zinvraag, waarbij zin gegeven wordt aan het leven. Het boek biedt een breed palet aan perspectieven, die inspireren en uitdagen tot reflectie.
In de Epiloog blikt Obbema terug op zijn zoektocht en wat deze hem heeft opgeleverd. “Kort gezegd: een berg levenswijsheid, geen eenduidige antwoorden. (...) Geregeld had ik na afloop van een interview de indruk dat deze man of vrouw het bij het juiste eind had, om een week later in een ander verhaal ook weer veel waars te onderkennen” (p. 346-347). Hieruit destilleert hij zeven inzichten:
(1) ‘Kwetsbaarheid als essentie, het belang van verbinding’.
(2) ‘Veerkracht, hand in hand met dankbaarheid’.
(3) ‘Het leven is een leerschool’.
(4) ‘Hoop op vooruitgang – Op weg naar een groter ethisch bewustzijn?’
(5) ‘Beperkingen van de wetenschap en herwaardering van religie’.
(6) ‘Het nut van de dood – zoeken naar de essentie’.
(7) ‘Geen zin, wel betekenis?’
In het zevende inzicht benadrukt Obbema dat de zinvraag een vraag is om van onder de indruk te zijn: “de vraag die de mensheid al duizenden jaren bezighoudt zonder uitzicht op consensus” (p. 362). Niet alleen de antwoorden verschillen, maar ook de manier waarop de vraag zelf wordt benaderd. Ondanks kritiek op de 'zinvraag' (zoals Sanneke de Haan die voorstelt om te zoeken naar een 'betekenisvol leven') blijft Obbema het nut van de zinvraag inzien “omdat hij helpt te bepalen wat essentieel is in het leven” (p. 366). Hij sluit zijn boek af met de constatering dat er geen definitief antwoord bestaat, dat de zoektocht voortduurt en hij het gevoel heeft pas aan het begin te staan.
Met veel interesse, maar vooral met inspiratie, heb ik De zin van het leven van Fokke Obbema gelezen. De kracht van dit boek ligt in de verscheidenheid aan perspectieven en de inzichten die het biedt in de talloze mogelijke antwoorden op een vraag die de mensheid al millennia bezighoudt. Obbema heeft een zorgvuldig samengesteld gezelschap geïnterviewd en de gesprekken mooi uitgewerkt. Daarbij slaagt hij erin om niet alleen de antwoorden op de zinvraag vast te leggen, maar deze ook te verbinden aan de unieke persoon en diens levensverhaal. Zijn nieuwsgierigheid en onbevangenheid werken aanstekelijk. Hopelijk inspireert dit boek lezers om zichzelf open te stellen voor uiteenlopende perspectieven en niet alleen de hoofdstukken te lezen die aansluiten bij hun eigen overtuigingen. Want zelfs als een antwoord je niet aanspreekt, kun je je altijd nog verwonderen over de authenticiteit die eraan ten grondslag ligt.
Displaying 1 - 30 of 77 reviews