Il più grande bestseller di tutti i tempi (con questo titolo). Come difendersi da chi ci inganna con i numeri

by Sanne Blauw, Maria Cristina Coldagelli (Translator)

Viviamo immersi in un mondo fatto di numeri, e ne siamo quasi ipnotizzati: ci affidiamo totalmente ad algoritmi basati su big data, e sempre più spesso a prendere le decisioni non sono persone ma modelli matematici. Mentre le parole vengono facilmente criticate, le cifre offrono più credibilità, vengono considerate più obiettive, e così determinano ciò che mangiamo, quanto guadagniamo, per chi votiamo. Ma i numeri hanno anche un lato nascosto, e in questo libro Sanne Blauw ce lo svela con lucidità e passione: psicologi che camuffano il loro razzismo con le statistiche; magnati del tabacco che interpretano capziosamente i dati sulla salute distruggendo milioni di vite; politici in grado di commissionare sondaggi sempre in loro favore. Per prendere sul serio le cifre, infatti, dobbiamo innanzitutto riconoscere che sono tante le cose che non dicono: il PIL, per esempio, è solo una misura della produzione, non del benessere, e il QI non è niente di più che il punteggio ottenuto in un test, e nulla ha a che fare con la nostra vera intelligenza. Le cifre vengono continuamente gonfiate di convinzioni e pregiudizi fino a renderle ciò che non sono, e l'unico modo che abbiamo per non essere vittime dei numeri e delle loro interpretazioni è imparare a dominarli. Come insegna il titolo di questo libro.

Genres: Nonfiction, Science, Society, Audiobook, Economics, Popular Science, Psychology

185 pages, Paperback

First published October 30, 2018

Reviews

[آلاء · Rating 4 out of 5]

بنسمع دايما خبر هل تعلم أن الشوكولاتة الدارك مفيدة لعضلة القلب
وفقا لدراسة الدكتور س وطبعا الدكتور س وصل للنتيجة دي بعد ما طبق التجربة باستخدام عينة مكونة من اتنين صحابه عالقهوة وطلع بنتيجة ان ٥٠% من العينه حصل لهم تحسن مع الشوكولاتة..🙂

أنا كآلاء لو حد قالي إني هاقرا كتاب عن الاحصا وكاتبته دكتورة في الاقتصاد القياسي وهاحبه أكيد مش هصدقه..مع إني كنت بجيب امتياز في مواد الإحصاء بس ده من الرعب مش اكتر🥸
الكتاب خلاني ألاحظ إني بحب القصص وراء استطلاعات الرأي وغالبا كلنا بنهتم بالتجارب اللي بيعملها العلماء على الأدوية أو تأثير أكل أو تدخين او أي تجربة نفسية بيتم فيها اختيار عينات، وبنحب نعرف نتيجتها.
الكاتبة اتكلمت عن عدد من التحولات في العالم اللي بنعيش فيه حاليا وايه دور الأرقام فيها
زي دور الأرقام اللي وثقتها فلورانس نايتنغيل عن حال الجنود البريطانيين وقت الحرب في القرم وازاي لفتت انتباه الحكومة في بريطانيا بشكل غير حال المستشفى العسكري تماما.

من أهم القضايا اللي الكاتبة تناولت تأثير الارقام فيها هي اختبار الذكاء، واللي تم تطبيقه في تجارب أمريكية وتقرر بسببها إن السود اغبياء ومعدل ذكائهم الطبيعي أقل من البيض.. بتبحث الكاتبة وراء نتائج الأرقام دي بهدف اثبات حاجه وحدة بس.. إننا نقلل من إعطاء الأرقام هذه الاهمية وتصديقها بشكل مطلق لدرجة إصدار أحكام عنصرية على أجيال متتالية في الولايات المتحدة..

وبتقدم لينا الكاتبة ما وراء قصة اختبارات الذكاء: إن التجربة تمت على جنود بيض وسود، كانت الاختبارات بتتم في قاعات ضيقة وهما واقفين في ازدحام أغلبهم كان مش بيسمع الأسئلة بوضوح، والأسوأ ان معظهم قادم لأمريكا حديثا وعلاقته بالإنجليزية ضعيفة ومنهم اللي كان لسة غير مجيد للكتابة ودي أسباب كافية تخلي الاختبار غير موضوعي لكنه أخد صدى على مستويات كتير سياسية واجتماعية ظلمت الملونين في أمريكا، بسبب أرقام مضللة.


أحد الفصول اتكلم عن الأبحاث والإحصاءات المتعلقة بالتدخين وإزاي شركات التبغ قررت تمارس التضليل بشكل علمي احترافي بأنها تمول أبحاث علمية هدفها الوحيد هو استمرار التبغ في "خانة الشك" و"تحت تلبحث المستمر" بدون خروج أبحاث ضده أو معه، وده من خلال أرقام تشكك في مدى خطورة التبغ والأمراض اللي بيسببها،


الكتاب بيوضح بامثلة وقصص حقيقية كتيرة قد ايه الأرقام دي ممكن توجهنا لاختيارات خاطئة في السياسة والحياة والتفكير وازاي ممكن تودينا ناحية العنصرية، اتكلمت عن اختبارات الذكاء وعن الأوهام اللي بتقابلنا كل يوم عن مخاطر الأكل وعلاقته بالأمراض.
وذكرت أمثلة عن تاثير الأرقام الخاصة باستطلاعات الرأي أثناء الانتخابات الأمريكية.
الكاتبة لا ترفض الأرقام بل هي بدأت بحثها في الموضوع بسبب افتتانها بالارقام من طفولتها، ولكن هدفها هو وضع الأرقام في منزلتها الحقيقية من غير تقديس أو اطلاق، او حتى ادخال الارقام في قياس أمور هي اكبر وأوسع بكتير من مجرد أرقام .

الكاتبة لم تتعمق في ذكر الحلول اللي ممكن نواجه بها سطوة الأرقام لكنها تطرقت للفكرة دي في آخر الكتاب وإيه اللي المفروض نعمله للتحقق من صحتها..

كتاب ممتع ولذيذ ومفيد أنصح بقراءته.. لكن الترجمة مش أسهل حاجة، هتحتاج شوية تركيز عشان المعنى يوصل.



استطراد غير مهم..
كالعادة أحب تواطؤ الكتب وهي تختارني لأقرأها دون نية مسبقة مني بالقراءة في موضوع معين، هنا صادفني كتاب عن الإحصاء والأرقام (هذا لا ينطبق على كل قراءاتي متعددة المذاهب.. فأنا كأي نيرد يحترم نفسه أحب الخطط وإن لم ألتزم بحذافيرها)

وانا بقرأ في الكتاب دماغي عمل ربط تلقائي بين موضوع الكتاب هنا وموضوع كتاب تاني بقرأ فيه من مدة هو (Outliers:The Story of Success)..
بعدها بكم صفحة لقيت الكاتبة بتستشهد بجملة للمؤلف:)
《 وبحسب ما قال مالكوم غالدويل: "لا يقيس معدل الذكاء مقدار ذكائنا بقدر ما يقيس مقدار مواكبتنا للحياة الحديثة"‏》
Dec 2023

[عبدالرحمن عقاب · Rating 2 out of 5]

كتاب عن الأرقام. تلك اللغة الأكثر انتشاراً والأمكر خداعاً. توهمك بالدقّة والموضوعية وتخفي وراءها- في كثير من الأحيان- كثيراً من التحيزات والاختزال و"التعامي".
يحذرنا الكتاب من الانخداع بالأرقام، موضحاً بعض خدعها بالأمثلة المستفيضة.
الكتاب جيّد لكنه منتفخ بالثرثرة. وترجمته جيدة.

[sergevernaillen · Rating 4 out of 5]

Zeer laagdrempelig vlot geschreven boekje over cijfers en hoe ze onze wereld en ons leven beheersen. Goede aanpak waarbij verschillende hoofdstukken worden opgebouwd rond concrete voorbeelden en je krijgt er een stukje geschiedenis bovenop.
Niets dat we nog niet wisten maar toch vond ik het interessant om eens in een notendop te lezen wat cijfers met ons doen en hoe ze ons dagelijks beïnvloeden, en niet alleen in positieve zin.
Het is geen crash course in statistiek maar ik vond het toch de moeite.

[Eline · Rating 3 out of 5]

De laatste weken worden we vooral met cijfers ivm het coronavirus geconfronteerd. Elke dag lezen we nieuwe cijfers en peilingen over allerlei onderwerpen. Hoe betrouwbaar zijn deze cijfers? Moeten we ze met een korrel zout nemen?

“Wij mensen hebben de cijfers bedacht en het is dan ook aan ons om te beslissen wat we er mee gaan doen.”

Dit boek is er eentje dat je doet nadenken over elk cijfer dat je tegenkomt. Hoewel ik niet zoveel van wiskunde hou, kon dit boek me toch blijven boeien.

[Lynn · Rating 4 out of 5]

Altijd al geïnteresseerd in getallen en statistiek? Of juist meer geïnteresseerd in taal en framing? Voor beide groepen is dit boek een aanrader. Je leert hoe je met een kritische blik naar getallen moet kijken en waarom je dit zou moeten doen. Dit boek maakt ook duidelijk dat getallen eigenlijk de hele wereld om ons heen bepalen. Het leest ook nog eens makkelijk weg, dus zeker een aanrader!

[Charlotte · Rating 4 out of 5]

Heel interessant boek, het zet je aan het denken. Niet zo handig om het, net als ik, tijdens je scriptie te lezen; je gaat gelijk twijfelen aan je eigen onderzoek. Aan te bevelen als je benieuwd bent naar de (onterechte) macht van cijfers

[Emma · Rating 4 out of 5]

Interessant en laagdrempelig boek over statistiek en hoe je die statistieken worden gemanipuleerd. Niet erg diepgaand, maar dat is misschien juist wel goed als je niet zo van cijfertjes houd.

[Arend Dekker · Rating 1 out of 5]

Ik heb meerdere, in eigen beheer uitgegeven, boeken van de Correspondent gelezen maar deze viel het meest tegen. Ik had moeite om na het tweede amendement-instrumentalisme argument dat cijfers onschuldig zijn en het gaat om de mensen die cijfers misbruiken moeite om door te lezen. Wel gedaan maar het werd voor mij niet echt interessant. De stelligheid van de auteur komt niet helemaal overeen met de daadwerkelijk geponeerde feiten. Zo is een titel van een hoofdstuk: Discussie over IQ en ras is dom (of iets in die richting) maar er wordt inhoudelijk-cijfermatig niets gezegd. Er wordt alleen genuanceerd wat deze cijfers zouden betekenen.

[Jesse Vervoort · Rating 3 out of 5]

P pas in mijn derde jaar gehaald door Methoden & Technieken I. Nu toch een boek over statistiek en cijfers uit gelezen, dikke pluim voor de schrijfster.

[Peter Baran · Rating 4 out of 5]

This is my first post-Covid book, in as much as it has a foreword written in April 2020 which directly refers to the outbreak, and how in these times of mass statistical presentation, its contents are all the more vital. It is a translation of a Dutch book from 2018 which is basically a primer on the use and misuse of statistics, and is a broad overview - so perhaps a little more basic than I was expecting. There are excellent examples - some well known, some less so, about how to lie with statistics (and indeed How To Lie With Statistics by Darriel Huff gets more than a cursory mention).

Blauw has a very approachable style, and is interestingly on a bit of a journey through the book, starting from the viewpoint that if everyone knew more about statistic, they wouldn't be fooled so often, to realising that we all really just want our opinions confirmed, so knowing more, just allows us to lie to ourselves better using stats. But pleasingly because she is Dutch the examples are a little more wide ranging than the usual UK/US bias we get (it is still very very Western though - and the opening preamble which talks about her fieldwork in South America is admirably honest but displays all her Eurocentric biases). But Florence Nightingale gets a solid shout out, and there is plenty of time spent on Kinsey and the methodological errors of his grand sex survey but also so she can talk about his grand sex survey.

Its a brisk read, and I would have liked to have seen a bit more work on how statistic representation works - ie dodgy graphs. And if it was written now I imagine a section of Log Scales would have been appropriate, something that even a Meths graduate like me finds somewhat problematic depending on the type of data that is being presented. It is also a bit of a pity that the original title has been changed to the blander The Number Bias - the Dutch Title translates as The Bestselling Book In The World (With This Title) - which gives you a lot more of a flavour of the tone of the book. A good crash course on dodgy stats, and big data.

[Neele · Rating 3 out of 5]

Op alles na wat er geweldig aan dit boek is (want dat is het óók), waren er een paar minpunten die het voor mij geen 5 maar een 3-sterren boek maakten:
- Het is te kort! Er had zoveel meer in kunnen staan...
- Als datawetenschapper/statisticus staat er voor mij niks nieuws in. Ik had verwacht dat het meeste bekend zou zijn maar had toch gehoopt op wat nieuwe inzichten.
- Waarom wordt er niet over W.E.B Du Bois' bijdragen aan de grafische statistiek gepraat?
- Cheesy quotes zoals deze: "...zonder vreugde was het leven zielloos. Gevoelens horen bij ons, in voor- en tegenspoed."

Toch denk ik dat dit boek bij het "grote publiek" veel inzichten kan opleveren en kaart het een van de allerbelangrijkste gevaren van de huidige (en eerdere) maatschappij aan. Dus: wél lezen, maar daarna méér lezen!

[Emiel Vertongen · Rating 4 out of 5]

Belangrijke informatie om altijd in je achterhoofd te hebben als je weer het zoveelste cijfer in het nieuws of politiek of waar dan ook hoort. De auteur relativeert hoe objectief resultaten van onder meer onderzoek en peilingen kunnen zijn, een uiterst belangrijke boodschap gezien alle morele aannames ten grondslag van deze cijfers nooit tot onbetwistbare waarheid kunnen leiden.
De verantwoordelijkheid wordt nogal sterk op het individu dat de misleidende cijfers te zien krijgt gelegd, terwijl in mijn ogen vooral ook de media meer duidelijkheid en toelichting bij de beperkingen van cijfers zou moeten geven.
Het boek leest heel vlot, is toegankelijk geschreven, maar mist soms wat urgentie in de boodschap.

[Freek · Rating 4 out of 5]

Wel leuk - openbarend maar niet zo dat je van je stoelt valt.

[Wessel · Rating 4 out of 5]

Informatief maar toch verassend. Een boek over cijfers en hoe je mensen maar vooral hoe je er zelf door wordt voorgelogen

[Peter]

Het boek van Sanne Blauw is een heel goed boek; goed geschreven en met een lichte toon.
De meeste dingen wist ik natuurlijk (in grote lijnen), maar hier is alles goed uitgelegd en vooral goed en uitgebreid gedocumenteerd.
Het hoofdstuk over Florence Nightingale was mij onbekend en het stuk over IQ is zeer uitgebreid. Overigens is Sanne Blauw kritisch, maar niet negatief over IQ.
De belangrijkste boodschap (een open deur die met veel plezier, overtuiging en precisie wordt ingetrapt) is dat cijfers (sociale) constructen zijn, zowel bij de totstandkoming als bij het gebruik van de cijfers. Daar hoort ook de eigen interpretatie bij, zoals ze heel goed beschrijft aan de hand van haar reactie op de statistieken over de schadelijkheid van alcohol.
Dat het om constructen gaat, betekent natuurlijk niet dat cijfers ook maar meningen zijn, integendeel. Voor het begrijpen van cijfers is de context van de meting en het te meten verschijnsel van groot belang. (Dat weet iedereen die de wetenschappelijke praktijk kent, en alleen al daarom is TB een charlatan.)

[Gert Poot · Rating 4 out of 5]

Zelf ben ik erg fan van cijfers en het zo goed mogelijk meetbaar maken van zaken. Aanvankelijk was er dan ook enige vrees dat het boek iets zou verkondigen als: ‘we moeten de mensen zien in plaats van de cijfers’ (of een andere drogredenering van die aard). Dit is gelukkig niet het geval en toen de boodschap helder werd – dat gebeurde enigszins laat in mijn optiek – werd duidelijk dat het boek wel degelijk iets te vertellen had.
Verreweg het meeste is natuurlijk al bekend voor wie vaker een boek gelezen heeft (en dat is vrees ik de vermoedelijke doelgroep van het boek), maar toch goed om dit thema zo te behandelen.

[Manon · Rating 3 out of 5]

Niet veel nieuws gelezen, maar dat is niet heel verrassend - ik heb in december een lespakket gemaakt over misleidende statistieken voor middelbare scholieren. Toch stond dit boek nog op mijn lijstje, gewoon, omdat het een erg interessant onderwerp is dat door de coronapandemie nog meer waarde heeft gekregen. Af en toe dacht ik: huh, gaat dit over cijfers? Maar alles gaat over cijfers, zelfs als je geen getallen ziet. Conclusies zijn gebaseerd op cijfers, en daar gaat het vaak mis.
Eigenlijk is het geruststellend dat ik niets nieuws heb geleerd; we zijn dus niets vergeten! Aanrader voor iedereen die in het dagelijks leven cijfers tegenkomt (a.k.a. iedereen).

[Arun Pandiyan · Rating 5 out of 5]

Though I am someone who appreciates numbers and statistics, I decided to read this book to ensure I am not trapped by the dogma that everything carrying a numerical tag is inherently true.

In the first chapter, the author traces the origins of modern statistics and data representation back to the Crimean War of the 19th century when Florence Nightingale compiled data on the number of wounded and dead soldiers, persuading authorities to allocate funds and improve amenities. It is true that numbers can save lives, but it is also important to recognize that they can often be misleading and lead to a misinformed narrative. Sanne Blauw highlights the IQ study among different ethnic groups to support this notion, emphasizing that value judgments vary among populations, and relying solely on standardized IQ tests can limit the outcomes. Moreover, using a single metric to assess a complex parameter like intelligence has inherent limitations.

In another chapter titled "The Shady Sex Study," the author explores the importance of sampling, as a smaller sample size cannot truly represent the entire population. This issue is also evident when data from Western, Educated, Industrialized, Rich, and Democratic (WEIRD) countries is generalized in the field of psychological studies. Additionally, she points out that survey questionnaires can often be leading in nature, causing respondents to unknowingly align with the interviewer's narrative.

Establishing causality from mere correlation is a complex matter, particularly in the field of medical sciences. The author provides a historical note on how cigarette manufacturing companies evaded the truth about tobacco's carcinogenic potential. In this context, understanding the difference between relative risk and absolute risk is crucial. For instance, some vegans argue that consuming meat increases the risk of cardiovascular diseases without considering that relative risk (e.g., 20%) differs from absolute risk (e.g., 1 in 100). Similarly, the correlation does not imply causation when individuals claim that consuming wine is beneficial for health. While resveratrol in wine is bioactive, the Mediterranean diet is a significant factor in improved heart health among populations in Italy, Spain, and other regions.

Towards the end of the book, the author discusses three important fields where numbers play a dominant role and will shape the future:

1. Credit systems
2. Predictive policing
3. Health insurance

While we may feel enthusiastic and pleased that algorithms and predictive modeling will replace human subjectivity, it is crucial to question how we will utilize these algorithms. Upon finishing the book, I came to realize that it is our psychology that assigns value to numbers, and it is essential to understand and overcome our internal biases when analyzing numerical data.

[Stephanie Holmes · Rating 3 out of 5]

Simplistic, accessible and charmingly colloquial. If you are new to data, this book can help you challenge the prima facie objectivity of numbers.

If you are not new to data, the book takes simple statistical concepts, such as the difficulty of determining causality from correlation, and drags them out with a myriad of relatable examples - so this book is probably not for you.

Through familiar examples, this book makes issues such as p-hacking, underpowered studies, and questionable scaling accessible to non-statists.

The focus on data for ideologically charged topics sheds important light on the need for a balanced view of how we see numbers, and that ideological interpretation should be based on data, not vice versa. This is only explicitly revealed at the end of the book, which allows readers to think about data bias without placing themselves in Blauw's framework - clever.

Other current texts on this subject are far less accessible to the general reader. Blauw's book could, in turn, be the new bible for interpreting data for a non-data specialist.

My favourite quotes:

“Each and every one of them projects, let me tell you how the world works. But people who are certain, by definition lack curiosity.”

“In short, be aware of your feelings, investigate the available information. And then make your own decision.”

(This receives three stars because I expected it to be more useful. Alas, if I had not had a data science background, this book would have received four)

[Buikpijn · Rating 4 out of 5]

Dit boek vertelt hoe het gebruikt van statistiek begint tot hoe de wereld vandaag is: gedomineerd door big data, oftewel cijfers. Causaliteit en correlatie zouden niet moeten gezien als dezelfde. Eentje wijst naar de reden hoe een conclusie uitkomt, en de andere suggesteert maar dat er een relatie is, oftewel er nog meer externe reden zijn waarom en hoe een conclusie is. Mensen hebben vaak de zogenoemde "selection bias", omdat wij als mensen de neiging hebben om het resultaat te zien wat wij graag willen/ verlangen. Zo komen wij met onze "realiteit" wat eigenlijk niet de waarheid is, omdat het maar een "constructed reality" is. Goede advies/ waarschuwing: Number is only a means and not the end to an answer.

[Mo · Rating 3 out of 5]

3,5 (audioboek)

Prima boek, niet voor een literatuurprijs maar wel voor wat interessante weetjes en verhalen rondom cijfers.

De voorbeelden waren boeiend en vermakelijk. En, ook al heb ik zelf statistiek gehad en geleerd over veel van de concepten in het boek, toch is het fijn om deze gebundeld te hebben, er voorbeelden over te horen en tips over het kritisch kijken naar cijfers. Bijvoorbeeld over p-hacking, het uitvergroten van assen in grafieken, de representativiteit en groepsgrootte van een onderzoek, etc.

Ook heeft het me enthousiast gemaakt om het boek 'How to Lie with Statistics' te gaan lezen.

PS. Het boek luisteren kan ik ook zeer aanraden (als je een abonnement op de correspondent hebt kan dit in de app): complimenten voor Sannes voorleesstem vol intonatie die het boek tot leven brengt.

[Marinde · Rating 3 out of 5]

3,5 ster; omdat ik zowat de helft van de inhoud al had gehoord/gelezen in een podcast waar Sanne in zit en artikelen op de Correspondent. Dat maakte dat er weinig nieuws in het boek zat. Wel is de inhoud belangrijk, interessant en toegankelijk geschreven. De checklist aan het einde over welke vragen jezelf te stellen als je cijfers tegenkomt, zou iedereen moeten kennen.

[Shannen Libraryof2stories · Rating 4 out of 5]

Loved it! Sanne heeft op een heel laagdrempelige manier in een niet al te lang verhaal aan mij kunnen uitleggen wat de invloed van cijfers op ons leven is. En hoe interessant. Zo veel om over na te denken, kritisch op te zijn. Zoals op de achterkant staat: een aanrader voor iedereen die wel eens met cijfers in aanraking komt. Iedereen dus.

[Slávek Rydval · Rating 4 out of 5]

Užitečné pojednání nejen o článcích typu "Američtí vědci zjistili, že...", ale i o tom, jak přistupovat k číslům. Že čísla nesmí formovat realitu, ale že mají s jistou mírou zjednodušení o realitě vypovídat. Na autorce je vidět, že tématu opravdu rozumí, což potvrzuje i tím, že sama přiznává, že se občas nechá ovlivnit, ale hned dodává, jak si uvědomit, že se ovlivnit necháváme.

[Frederike · Rating 4 out of 5]

Zeer toegankelijk geschreven ontcijferboek van Sanne Blauw, met een duidelijke missie: cijfers op hun plek zetten, niet bij het vuilnis of op een voetstuk, maar naast woorden, wat ze heel overtuigend doet, met woorden

[Manon · Rating 4 out of 5]

Ik kreeg een beetje flashbacks naar het vak statistiek 10 jaar geleden(!). Er stond dus ook niet heel veel nieuws in dit boek, maar wel goed en interessant om te lezen en om nogmaals herinnerd te worden om kritisch te zijn op cijfers.

[Lauri van Oosterom · Rating 4 out of 5]

Ik vond dit een erg interessant boek. Misschien weinig nieuwe informatie voor de die-hard cijfernerds, maar ik heb er (als leek) veel van opgestoken. Ook leuk dat Sanne Blauw zoveel diverse voorbeelden geeft.

[Antonio Parrilla · Rating 4 out of 5]

Ottimo per chi vuole saperne di più su come le statistiche e i numeri vanno usati e capiti, per non cadere vittime delle falsità di chi non sa leggerli o vuole leggerli in modo errato

[Marloes Oostindie · Rating 4 out of 5]

Ondanks (óf misschien wel juist door) dat ik een cijfer/wiskundephobe ben, vond ik dit boek super interessant. Tof om meer te weten te komen over denkfouten en gesjoemel met data.

[عمر الحمادي · Rating 3 out of 5]

الأرقام هي مفتاح المواقف... يسلط هذا الكتاب الضوء على ممارسات خاطئة في قرائتها أدت إلى نتائج كارثية