Ιστορία της Ρωσικής λογοτεχνίας

by Νίκος Καζαντζάκης

Η Ιστορία της Ρωσικής Λογοτεχνίας του Νίκου Καζαντζάκη αναπληρώνει μια σημαντική έλλειψη. Τα ρωσικά λογοτεχνικά έργα - τα περισσότερα - έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά τα τελευταία χρόνια και έχουν αγαπηθεί. Η μελέτη λοιπόν της ιστορίας της ρωσικής λογοτεχνίας είναι αναγκαία για τον αναγνώστη που θέλει να καταλάβει βαθύτερα τους αγαπημένους του συγγραφείς και το έργο τους.

Καταλυτική υπήρξε για τον Νίκο Καζαντζάκη η γνωριμία του με τη Ρωσία και πλούσιοι οι λογοτεχνικοί καρποί της: Τόντα-Ράμπα, Ιστορία της Ρωσικής Λογοτεχνίας, Ταξιδεύοντας: Ρουσία. Για την Ιστορία της Ρωσικής Λογοτεχνίας (που πρωτοκυκλοφόρησε το 1930 σε δύο τόμους, από τον εκδοτικό οίκο Ελευθερουδάκης Α.Ε.) εύστοχα σημειώνει η σύζυγος του Νίκου Καζαντζάκη Ελένη: «Ο Ν.Κ. ταξίδεψε απανωτά τρεις φορές στη Ρωσία, όπου έμεινε συνολικά σχεδόν τρία χρόνια. Πήρε μέρος σε συνέδρια πολιτικά και λογοτεχνικά, γνώρισε τους πρωτοπόρους τής σοβιετικής λογοτεχνίας, και συνάμα γνώρισε και μελέτησε από κοντά όχι μόνο τους τόπους όπου οι πνευματικοί εργάτες δούλεψαν κι ευδοκίμησαν, παρά και το ρωσικό λαό, αυτόν το θαυμαστό λαό που ενέπνευσε τόσα αριστουργήματα... ».

Και συνεχίζει: «Όταν ο Καζαντζάκης έγραψε την Ιστορία της Ρωσικής Λογοτεχνίας, η νέα σοβιετική λογοτεχνία μόλις είχε γεννηθεί. Το έργο των περισσότερων -ονομαστών σήμερα- σοβιετικών λογοτεχνών ήταν μικρό ακόμα. Μα η σπαθωτή ματιά του Καζαντζάκη βάθυνε στην εξέτασή τους, και τα συμπεράσματά του έχουν την ίδια ισχύ και σήμερα. Η Ιστορία της Ρωσικής Λογοτεχνίας του Ν. Καζαντζάκη είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο -μοναδικό μπορεί να πει κανείς στο είδος του- που εξετάζει εμπεριστατωμένα τη ρωσική γραμματολογία χωρίς να χάνει καθόλου τη γνωστή γλαφυρότητα και το θέλγητρο του καζαντζακικού λόγου.»

320 pages, Hardcover

First published January 1, 1930

About the author

Ο Νίκος Καζαντζάκης (English: Nikos Kazantzakis) υπήρξε ένας από τους πιο πολυσχιδείς και δημιουργικούς Έλληνες συγγραφείς του 20ού αιώνα, γνωστός για το πλούσιο συγγραφικό του έργο που εκτείνεται από το μυθιστόρημα και την ποίηση έως το θέατρο, τη φιλοσοφία και τη μετάφραση, αλλά και για τη βαθιά στοχαστική του διάθεση που διαμόρφωσε τη δική του κοσμοθεωρία. Γεννημένος στο Ηράκλειο Κρήτης, μεγάλωσε σε μια εποχή πολιτικών αναταραχών και κοινωνικών αλλαγών, οι οποίες επηρέασαν έντονα την προσωπικότητα και την πνευματική του πορεία. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, όπου μαθήτευσε κοντά στον Ενρί Μπερξόν και ήρθε σε επαφή με τις σύγχρονες φιλοσοφικές και λογοτεχνικές τάσεις. Από τα πρώτα του κιόλας έργα φάνηκε η ανησυχία του για τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα, η αναζήτηση νοήματος μέσα από τη θρησκεία, την τέχνη, την επιστήμη και την πολιτική. Ταξίδεψε σε πολλές χώρες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Ρωσία, η Ιαπωνία, η Κίνα και η Αγγλία, και κάθε του ταξίδι κατέγραφε εντυπώσεις που μετουσίωνε σε έργα γεμάτα ζωντάνια, στοχασμό και αλληγορία. Πολιτικά δραστήριος, διατέλεσε για μικρό διάστημα υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Σοφούλη και ασχολήθηκε με θέματα εκπαίδευσης και πολιτισμού, ενώ συνεργάστηκε και με διεθνείς οργανισμούς όπως η UNESCO. Η πνευματική του παραγωγή είναι τεράστια: τα μυθιστορήματα «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Καπετάν Μιχάλης», «Ο τελευταίος πειρασμός» και «Ο φτωχούλης του Θεού» είναι έργα που γνώρισαν παγκόσμια αναγνώριση και μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, μεταφέροντας τη φωνή της ελληνικής ψυχής σε διεθνές κοινό. Ιδιαίτερα ο «Ζορμπάς» έγινε παγκόσμιο λογοτεχνικό και πολιτιστικό σύμβολο, χάρη και στη διάσημη κινηματογραφική του μεταφορά. Παράλληλα, ασχολήθηκε με την ποίηση, με κορυφαίο του έργο την «Οδύσεια», ένα μνημειώδες επικό ποίημα σε 33.333 στίχους, το οποίο εκφράζει την αδιάκοπη αναζήτηση του ανθρώπου για ελευθερία και υπέρβαση. Στον τομέα της μετάφρασης, προσέφερε σημαντικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας στο ελληνικό κοινό, μεταφράζοντας μεταξύ άλλων την «Θεία Κωμωδία» του Δάντη και έργα του Ομήρου, του Νίτσε και του Δαρβίνου. Ο Καζαντζάκης διαμορφώθηκε πνευματικά από ποικίλες επιρροές: τον χριστιανισμό, τον βουδισμό, την αρχαία ελληνική σκέψη, τον υπαρξισμό, τη φιλοσοφία του Μπερξόν, αλλά και τις εμπειρίες του από την πολιτική και την κοινωνία. Η σκέψη του χαρακτηρίζεται από την ένταση ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα, την ανάγκη να υπερβεί κανείς τα όριά του και να αγωνιστεί για ελευθερία, αλήθεια και δημιουργία. Προκάλεσε πολλές φορές αντιδράσεις για τις τολμηρές του ιδέες, ιδίως σε σχέση με τη θρησκεία, με αποτέλεσμα η Ορθόδοξη Εκκλησία να καταδικάσει ορισμένα έργα του. Ωστόσο, η πνευματική του δύναμη και η λογοτεχνική του αξία αναγνωρίστηκαν διεθνώς. Υπήρξε υποψήφιος επανειλημμένα για το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, χωρίς όμως να το κερδίσει, αν και η παγκόσμια απήχηση του έργου του τον καθιστά έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής του. Στην προσωπική του ζωή, παντρεύτηκε δύο φορές και βρήκε στο πλευρό της Ελένης Καζαντζάκη μια σύντροφο που στήριξε και διέσωσε το έργο του. Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ταξιδεύοντας και γράφοντας ακατάπαυστα, μέχρι τον θάνατό του στο Φράιμπουργκ, ενώ η σορός του αναπαύεται στο Ηράκλειο. Η επιγραφή στον τάφο του, «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι λεύτερος», συνοψίζει με τον πιο λιτό και δυνατό τρόπο την κοσμοθεωρία του. Ο Καζαντζάκης άφησε μια παρακαταθήκη που υπερβαίνει τα σύνορα της Ελλάδας, με έργα που αγγίζουν τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης, και εξακολουθεί να εμπνέει αναγνώστες, στοχαστές και καλλιτέχνες σε όλον τον κόσμο, αποτελώντας έναν αληθινά οικουμενικό συγγραφέα που έδωσε νέα πνοή στη νεοελληνική λογοτεχνία.

Reviews

[Catherine Vamianaki · Rating 5 out of 5]

Για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για την Ρωσική Λογοτεχνια. Υπάρχουν πολλές αναφορές σε γνωστούς και άλλους λιγότερο γνωστούς ρώσους λογοτέχνες. Ο Καζαντζάκης δίνει κάποια σύντομα βιογραφικά στοιχεία για τον καθένα. Πιο πολυ αναφέρεται στο έργο τους, τις επιρροές τους την εποχή που εζησαν. Πραγματικά, έμαθα τόσους άλλους που δεν γνώριζα.

[Kyriakos Sorokkou]

Πρότζεκτ Νίκος Καζαντζάκης

1) Όφις και κρίνο (1906)
2) Σπασμένες Ψυχές (1908)
3) Ο Νίτσε εν τη Φιλοσοφία Δικαίου & Πολιτείας (1909)
4) Συμπόσιον (1922)
5) Ασκητική: Salvatores Dei (1927)
6) Ταξιδεύοντας Ρουσία (1956)

7) Ιστορία της Ρωσικής λογοτεχνίας (1930)


Ο Καζαντζάκης επισκέφτηκε την Ρωσία τρεις φορές από το 1925 μέχρι το 1930. Από αυτές του τις επισκέψεις γεννήθηκαν τρία βιβλία: το ταξιδιωτικό του Ταξιδεύοντας: Ρουσία, η Ιστορία της Ρωσικής λογοτεχνίας και το μυθιστόρημα Τόντα-Ράμπα.


Ξεκινώντας με το ταξιδιωτικό του τον Φεβρουάριο και συνεχίζοντας με την Ιστορία αυτό τον Μάρτη, θα ολοκληρώσω αυτό το καζαντζακικό ρωσικό τρίπτυχο τον Απρίλη με το Τόντα Ράμπα. 

Περίεργη φάση τώρα να διαβάζω κάτι ρωσικό.
Αλλά το είχα στο πρόγραμμα από πέρσι, χωρίς να έχω την παραμικρή ιδέα ότι θα γίνονταν αυτά που ζούμε από την Τσικνοπέμπτη.

Αλλά ας περάσουμε στα του βιβλίου. Ένα βιβλίο που μιλά για την ρωσική λογοτεχνία από τον Μεσαίωνα μέχρι και τους σύγχρονους του Καζαντζάκη την εποχή που έγραφε αυτό το βιβλίο (1930).

Το ταξίδι ξεκινά από τον μακρινό μεσαίωνα και τα ηρωικά άσματα που λέγονται κυρίως βυλίνες και διαιρούνται σε τρεις κύκλους του Κίεβου, του Νόβγδοροδ, και της Μόσχας. Μετά συνεχίζει με τους βίους αγίων και τα χρονικά. Μπαίνοντας στον 18ο αιώνα και την εποχή του εξευρωπαισμού της Ρωσίας συναντούμε πνευματικές φυσιογνωμίες όπως τον πολυμαθή Λομονόσωφ, την Μεγάλη Αικατερίνη, τον ταταρικής καταγωγής ιστορικό Καραμζίν, και τον ποιητή Κρυλώφ.
Μπάινοντας στον 19ο αιώνα συναντούμε στο πρώτο του μισό μεγάλες μορφές όπως τους ποιητές Αλεξάντρ Πούσκιν, και Μιχαήλ Λέρμοντοφ και τον ουκρανικής καταγωγής πεζογράφο Νικολάι Γκόγκολ.
Στο 2ο μισό του 19ου αιώνα θα συναντήσουμε τον Ιβάν Τουργκένιεφ πριν συναντήσουμε τους δύο γίγαντες της ρωσικής λογοτεχνίας Λέων Τολστόι και Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, με δικά τους κεφάλαια. Πριν μπούμε στον 20ο αιώνα θα κάνουμε και μια στάση από τον Άντον Τσέχωφ.
Στον 20ο αιώνα θα συναντήσουμε τον ρεαλιστή Μαξίμ Γκόργκυ τον οποίο συνάντησε αυτοπροσώπως ο Καζαντζάκης, τον φουτουριστή Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, όπως και του νεαρού τότε (1930) Μπόρις Παστερνάκ, τον οποίο ο Καζαντζάκης αναφέρει ως ποιητή. Το μεγάλο του έργο, Δόκτωρ Ζιβάγκο θα δημιουργηθεί 15 χρόνια μετά την Ιστορία του Καζαντζάκη.
Λάμπει διά της απουσίας του ο Μιχαήλ Μπουλγκακοφ, που αν και συνομήλικος του Μαγιακόφσκι δεν αναφέρεται καν. O Αλεξάντρ Σολζενίτσιν λογικό να απουσιάζει διότι τότε (1930) μόλις είχε κλείσει τα 12.

Αν και το βιβλίο είναι σχεδόν 100 χρονών και λίγο παρωχημένο είναι μια καλή εισαγωγή στην ρωσική λογοτεχνία από τον μεσαίωνα μέχρι την εποχή του Καζαντζάκη.