Steeds meer drukt China zijn stempel op de wereld. Machthebber Xi Jinping heeft zich ten doel gesteld China wereldleider te maken en is hard op weg die ambitie te verwezenlijken. Voor de Chinezen is dat niets nieuws: hun heerser zwaait sinds een paar duizend jaar de scepter over ‘alles onder de hemel’ en China vormt het centrum van de wereld. Het wereldleiderschap is als een natuurwet: de oudste beschaving, de meeste inwoners en weldra de grootste economie. Het Westen heeft lang gedacht dat het Chinese communisme niet te verenigen viel met de noodzakelijke modernisering. Ongetwijfeld omdat wij ons hardnekkig als de maat der dingen beschouwen. In Fabels over China gaat Jan van der Putten diep in op de taaie misvattingen in het Westen over China. Kennis die hard nodig is om het uitdijende imperium tegemoet te treden.
Met dank aan Uitgeverij De Geus voor dit recensie exemplaar.
Jan van der Putten was reeds jaren internationaal correspondent voor verschillende Belgische en Nederlandse kranten, dit van Latijns-Amerika met onder meer standplaatsen in Santiago de Chile, Mexico-City en Caracas, tot Europa met onder meer standplaatsen in Italië en de Balkan. Wanneer hij voor de Volkskrant, De Groene Amsterdammer en Radio Nederland Wereldomroeper in 1998 naar China en Mongolië werd gestuurd, was hij enorm onder de indruk en startte hij ook met China’s stappen naar een wereldmogendheid op de voet te volgen. In 2003 wilde Jan van zijn passie voor dit enorme land zijn beroep maken en werd hij een “China-expert”. Momenteel heeft hij reeds tientallen publicaties over China op zijn naam staan, Fabels over China is zijn laatste, en geeft hij ook tal van lezingen. Ik heb al vele boeken over China verslonden en was dan ook benieuwd naar deze nieuwe publicatie. Vooral de titel sprak mij aan, over welke misvattingen zou het gaan? Zou de auteur deze een plaats kunnen geven en vooral ook kunnen uitklaren?
“Toch hebben we de hardnekkige gewoonte niet afgeleerd om China te zien door de eigen westerse bril en daardoor het vertekende beeld te geloven”
Het boek begint alvast met een zeer krachtige inleiding, waarin de toon voor de rest van zijn betoog onmiddellijk gezet wordt. Jan zal ons er onmiddellijk op wijzen dat de meeste dwalingen over China ontstaan doordat we teveel met onze westerse blik naar het land kijken en de zaken ook zo gaan interpreteren. Vanaf de afzetting van de laatste keizer van China, tot heden zijn er vele misvattingen geweest over China die onze geschiedenis kleuren. Zo hadden de Amerikanen nooit verwacht dat Mao zou winnen van Chiang Kai-Shek en daarna de grote Chinese leider zou worden. Ook had men niet verwacht dat Mao zich zou inmengen in het Koreaans conflict, wat hij uiteindelijk wel gedaan heeft. Bovendien wordt ook de Culturele Revolutie en de Grote Sprong Voorwaarts niet vergeten in Jan zijn uiteenzetting. Bijzonder hierbij is de extra aandacht die hij besteedt aan het bloedbad van het Tiananmenplein op 3 en 4 juni 1989. In verschillende hoofdstukken zal hij het hier meermaals over hebben. Om de handelingen van de Chinezen beter te begrijpen, moeten we teruggrijpen naar hun eeuwenlange geschiedenis, cultuur en traditie, waarbij vooral Confucius een grote rol heeft gespeeld (en dit dus nog altijd doet).
“Het heden is er niet zozeer om het heden te begrijpen, het is een instrument om het heden te beïnvloeden. Gisteren wordt pas belangrijk als het gebruikt kan worden voor vandaag’’
Maar de auteur gaat veel verder dan alleen maar de fabels over het land uit te klaren. Hij heeft het ook over het hedendaags en moderne China. Hoe Xi Jinping de corruptie bestrijdt, de censuur handhaaft, aan geschiedenisvervalsing doet,… is allemaal verbazingwekkend en onvoorstelbaar. Daar werd ik toch wel eventjes stil van. Vooral het hoofdstuk waarbij het gaat over de dictatoriale controle van de regering die door de moderne middelen geperfectioneerd is, heeft diepe indruk op mij nagelaten. Overal hangen er namelijk camera’s met gezichts-, spraak- en irisherkenning die de bevolking op de voet volgen. Een andere belangrijke misvatting die aangehaald wordt door Jan is de term ‘mensenrechten’ die in China een andere betekenis heeft gekregen dan deze die wij in het Westen kennen.
Het boek is een kritisch betoog over de politieke en vooral economische macht van China. De auteur schrijft gedetailleerd en heeft duidelijk een grote kennis van China en de literatuur van dit immense land. Hij steekt zijn ongenuanceerde mening niet onder stoelen of banken, maar laat voldoende ruimte over zodat de lezer ook nog zijn eigen mening kan vormen. Ik vraag me toch af of hij na Fabels over China, China nog steeds binnen mag?
Achteraan het boek is een uitgebreide bibliografie aanwezig. Voor wie meer wil weten over de verschillende onderwerpen kan dit altijd handig zijn. Jan zal bepaalde grote gebeurtenissen zoals de Grote Sprong Voorwaarts, de Culturele Revolutie, … en bepaalde namen zoals Zhoi Enlai, Chian Kai-Chek, … niet verder verklaren. Het is daarom niet onmiddellijk een boek voor lezers die helemaal nog geen kennis hebben over China en de Chinese geschiedenis. Aan de hand van kleine noten had dit opgelost kunnen worden en zou het boek zeker interessant zijn voor het grotere publiek, gezien de klare en duidelijke taal die de auteur hanteert. Voor nu is het een boek vooral voor lezers die toch al wat kennis hebben over China.
Voor mij is Fabels over China een geslaagd en vooral interessant boek. Alles wordt op een duidelijke wijze gebracht en de auteur is een expert in zijn vakgebied. Een verdiende vier sterren ****
Zoveel als wij over de Verenigde Staten weten, zo weinig weten wij over China. Dit boek voorziet in een boeiende aanvulling van kennis over dat bijzondere land, dat onderweg is naar de wereldmacht. Laten wij hopen dat de huidige nummer 1 en de uitdager elkaar zonder geweld ruimte zullen gunnen.
Ik hou van China. Tussen 1998 en 2015 reisde ik samen met mijn vrouw meermaals doorheen dat grote land, telkens voor minstens een maand en bij voorkeur “off the beaten track”. Zeker in het begin kon je er wekenlang probleemloos rondtrekken zonder andere toeristen tegen te komen. Ik heb er nooit echt gewoond of gewerkt, maar door de taal een beetje te leren en veel te reizen en te lezen, ben ik van het land, de cultuur en dat fantastische volk beginnen te houden.
Maar de laatste jaren is er iets veranderd. Ik besef dat dat de periode waarin wij daar zo vrij rond konden reizen een gouden periode was en heb begrepen dat die (relatief) kommerloze tijd voorbij is.
Jan van der Putten is een Chinakenner uit Nederland die in dit boek enkele westerse illusies over dat land doorprikt, eigenlijk: aan flarden schiet. Kort samengevat komt het erop neer dat China geen land is als een ander, dat je China alleen maar kan begrijpen door oog te hebben voor het Chinese perspectief en dat China nooit ofte nooit onze westerse waarden (democratie, mensenrechten, vrije markt…) zal omhelzen. Ook ik vind dat evidenties. De westerse misvatting dat China op termijn – als er voldoende welvaart is, door de vele contacten met het buitenland en zodra een ruime middenklasse ontstaan is – vanzelf zou evolueren naar een vrije democratie, dat idee wordt in Fabels over China genadeloos afgeknald.
De auteur doet dat in negen gedetailleerd uitgewerkte hoofdstukken waarbij telkens een ander aspect belicht wordt. De feitenkennis die daarbij geëtaleerd wordt is indrukwekkend. Ook de talrijke voetnoten en bronvermeldingen wijzen op de enorme eruditie van de auteur. Maar Jan van der Putten is toch vooral een man met een mening en die geeft hij hier ongezouten.
De tijd dat China hip was in het westen is inmiddels voorbij. Studenten die tegenwoordig een Aziatische taal willen gaan studeren, verkiezen (terug) Japans of zelfs Koreaans. Toch kan de wereld niet om de grote reus heen en is de nood tot een beter begrip van China nu misschien wel belangrijker dan ooit. Fabels over China is daarbij geen slechte plek om te beginnen.
Geeft goed de nuances weer van wat China (nu) is, en hoe dat zo gekomen is. Gaat over de geschiedenis van China, ideologisch -, economisch -, politiek - en sociaal gezien. En ook over relaties van China met andere landen, in het verleden en nu.
Duidelijk geschreven boek door Jan van der Putten met actuele feiten over het huidige China met referenties naar de geschiedenis. Het boek verklaart veel van de manier waarop de controlestaat China van Xi Jinping in de wereld staat. Hoe China nieuwe (internet) technologieën omarmt om grip te krijgen op de bevolking. Hoe die bevolking in het algemeen accepteert dat de staat voor je zorgt (als je maar niet teveel eigen initiatief toont). Hoe de nieuwe Zijderoute zich ontwikkelt… Hoe ‘het Westen’, in het bijzonder Amerika (lees: Trump) niet schijnt te begrijpen wat hem daarbij drijft. Dit wordt mooi omschreven in het hoofdstuk “Mooiland tegen Middenland”.
In het hoofdstuk “Fantasieën” beschrijft hij hoe de Chinese Droom van Xi zou uiteen kunnen spatten door bijvoorbeeld “.. een economisch debacle, een milieucatastrofe, …”: de huidige blootstelling aan het Coronavirus misschien wel een actueel voorbeeld hiervan. Alleen krijgt hierbij niet alleen het Chinese, maar het globale economische systeem grote klappen…
Een aanrader voor wie een overzichtelijke samenvatting wil over de beweegredenen en de aanpak van deze nieuwe wereldmacht.