De romans van Ivan Toergenjev zijn een romantische afspiegeling van een lang vervlogen tijd, van een voorrevolutionair Rusland dat werd gedragen door landarbeiders en edellieden. Met zijn subtiele muzikale stijl, zijn kenmerkende combinatie van lyrische charme en ingetogen gevoeligheid wist Toergenjev als geen ander het Russische platteland te schilderen, en alles wat zich tegen dat decor kan afspelen aan lief en leed. Behalve het zeer bekende 'Vaders en zonen' bevat dit deel met romans ook 'Roedin', 'Een adelsnest', 'Aan de vooravond' en 'Rook': stuk voor stuk beknopte en krachtige werken van uitzonderlijke kwaliteit.
Ivan Sergeyevich Turgenev (Cyrillic: Иван Сергеевич Тургенев) was a novelist, poet, and dramatist, and now ranks as one of the towering figures of Russian literature. His major works include the short-story collection A Sportsman’s Sketches (1852) and the novels Rudin (1856), Home of the Gentry (1859), On the Eve (1860), and Fathers and Sons (1862).
These works offer realistic, affectionate portrayals of the Russian peasantry and penetrating studies of the Russian intelligentsia who were attempting to move the country into a new age. His masterpiece, Fathers and Sons, is considered one of the greatest novels of the nineteenth century.
Turgenev was a contemporary with Fyodor Dostoevsky and Leo Tolstoy. While these wrote about church and religion, Turgenev was more concerned with the movement toward social reform in Russia.
This book is a collection of nearly all of the novels of Turgenev. Only his last novel was left out (due to lack of space). The other five books, written in the second half of the 19th century were all worth reading. I had read the most famous story "Fathers and Sons" before, back in the past as a (rebellious) teenager, then from the point of view of the "son" and thus sympathizing with the nihilist Bazarov, who believes in nothing and claims you have to destroy everything first before building something up. He questions all authority. Now a lot of years later as a grown-up middle-aged man, the same story seems different. Automatically you side with the "fathers " now, with their mild character and their efforts to understand their radical sons and to bridge the widening gap between them.
This book is also relevant today as Turgenev shows us a Russia, in which western-minded liberals like himself clash in endless debates with "slavophiles" who believe that Russia should choose its own path and not the western one.
Nieuwe vertaling (2020) van de indrukwekkende verzamelde romans (1856-1867) van Ivan Toergenjev. Eén relatief mindere broeder (Aan de vooravond), maar als geheel niet minder dan de volle mep.
Toergenjevs stijl en manier van schrijven is treffend verwoord in het nawoord van de geweldige vertaalster Froukje Slofstra: “Waar Tolstoj en Dostojevski de lezer meevoeren op de stroom van het verhaal dat zich voor zijn ogen ontrolt, zijn Toergenjevs verhalen ontgoochelde terugblikken op gebeurtenissen in het verleden, vaak kleine verwikkelingen in het leven van de kleine Russische adel op zijn idyllische verwaarloosde landgoederen. Steeds opnieuw laat hij zien waarom de dingen niet anders dan mis konden lopen; de illusie dat de personages een echte keuze zouden hebben, wordt de lezer niet gegund.” … “Het verhaal begint steevast wanneer een vreemdeling dat welomlijnde kader betreedt: al Toergenjevs hoofdpersonen vallen uit de toon in hun omgeving, zowel wat persoonlijkheid als wat achtergrond en opvattingen betreft.” … “meestal omdat de held niet genoeg ruggengraat blijkt te bezitten”.
Met zijn ‘betoverend charmante heldinnen en herkenbaar wankelmoedige helden’ is de zachtaardige Toergenjev een zeer scherp observator, een scepticus en een schrijver met onnoemlijk veel ironie en zelfspot. Mede door deze eigenschappen is hij in zijn tijd gek genoeg meer omstreden dan Tolstoj of Dostojevski die beiden veel uitgesprokener zijn in hun manier van schrijven.
Na de successen van zijn Jagersverhalen, legt hij zich in de tweede helft van de jaren vijftig van de negentiende eeuw steeds meer toe op romans. Een sleutelrol in zijn leven is de grotendeels onbeantwoorde en vermoedelijk platonische liefde met de beroemde operazangeres Pauline Viardot. Het achtervolgt hem tot in lengte van dagen en beïnvloedt zijn kijk op vrouwen.
Roedin (1856):
Toergenjevs eerste roman schetst een ontluisterend beeld van een generatie Russische intellectuelen in de jaren veertig van de negentiende eeuw. Progressieve jongemannen keren na een studie in Duitsland vol idealen terug naar het vaderland.
Held van het verhaal is Roedin. Een vreemdeling met ogenschijnlijke brille en verfijning. Een charmante poseur, met gladde, maar oprechte praatjes en menselijke trekken.
Over zijn voorkomen, fraai verwoord in het derde hoofdstuk:
“Zijn haastig geïmproviseerde spreektrant gaf niet zozeer blijk van het zelfgenoegzame raffinement van de ervaren redenaar als wel van inspiratie. Hij zocht niet naar woorden: ze stroomden hem gehoorzaam en vrij uit de mond, en ieder woord leek recht uit zijn ziel te komen, gloeiend met al het vuur van zijn overtuiging.” … “Misschien begreep een luisteraar niet altijd precies waarover hij het had, maar zijn borst zwol, sluiers openden zich voor zijn ogen en hij zag iets stralends opvlammen in het verschiet.”
De ogenschijnlijk waarachtige liefde met de jonge Natalja, dochter van de berekenende gastvrouw Darja Michajlovna, blijkt niet oprecht en standvastig genoeg en hij kiest het hazenpad.
Een feilloos scherpe en persoonlijke roman over menselijke onmacht, vol onderkoeld geestige dialogen en zelfspot.
**** 1/2
Een adelsnest (1859):
Drie jaar later komt Een adelsnest uit, Toergenjevs lofzang op de oude Russische adel. Het verhaal over Lavretski, een edelman die na een mislukt huwelijk met een egocentrische vrouw gedesillusioneerd terugkeert naar het landgoed van zijn jeugd, en Liza, een vrome jonge vrouw van negentien. Hun liefde mag niet zo zijn. Het geloof vormt een struikelblok en de terugkeer van Lavretski’s doortastende, berekende echtgenote Varvara Pavlovna doet hen beiden in hun lot berusten.
Opnieuw een subtiel geestige, tot falen gedoemde liefdesgeschiedenis. Tegelijkertijd een ontroerende, ragfijne analyse van de menselijke ziel. De bijfiguren zijn bij Toergenjev zoals altijd prachtig uitgewerkt en versterken daarnaast het uitdiepen van de beweegredenen van de helden in het verhaal. Ook de familiehistories van Liza, Lavretski en Varvara Pavlovna komen op een haast terloopse manier aan de orde en laten zien waarom ze zijn wie ze zijn.
“En het einde? zal de onbevredigde lezer misschien vragen. Hoe is het verder gegaan met Lavretski? En met Liza? Maar wat valt er te zeggen van mensen die nog leven, maar al van het aardse toneel verdwenen zijn - waarom zouden we naar hen terugkeren?”
Meesterlijk.
****1/2
Aan de vooravond (1860):
Jelena wordt stiekem aanbeden door zowel Sjoebin, een spotzieke beeldhouwer, als Bersenjev, een stijve student. Het is echter de ideologische revolutionair Bulgaar Insarov met wie ze in het geheim trouwt en er vandoor gaat.
Meeslepend verhaal, al is Jelena een ietwat kortzichtig, opportunistisch en ongeleid hartstochtelijk romanfiguur die na de dood van Insarov diens idealen overneemt. Wat hoogdravend ook.
Zeer onderhoudend, maar tikkie langdradig en al met al de minste roman tot nu toe.
*** 1/2
Vaders en zonen (1862):
Toergenjevs meesterwerk, over de generatiekloof en morele conflicten tussen de ouderen, de liberalen, en de jongere geradicaliseerden, geweldig vertolkt in de persoon van nihilist Bazarov, tijdens de laatste maanden van diens leven. Een ideeënroman, maar daarnaast een persoonlijk verhaal over ouder-kindrelaties, liefde en vriendschap.
Mijn liefde voor de Russen begon in 1999 o.a. met deze roman. Was een bijzondere leeservaring. Durf het nog steeds niet (in zijn geheel) te herlezen, uit angst dat het nu tegenvalt.
*****
Rook (1867):
Toergenjev raakt door de interpretatie van Vaders en zonen in Rusland verder politiek geïsoleerd en de volgende roman verschijnt uiteindelijk pas vijf jaar later, zijn meest pessimistische en satirische.
Na een periode in het buitenland in Duitsland, Engeland en België keert de bedachtzame landheer Litvinov terug naar zijn vaderland Rusland. Centraal staat de driehoeksverhouding tussen hem en zijn verloofde Tatjana en oude liefde Irina, hetgeen uitloopt op wanhoop en verbittering. Het verhaal speelt zich af in het mondaine kuuroord Baden-Baden, waar Toergenjev in die jaren zelf ook verblijft en waar de politieke tegenstellingen over de toekomst van Rusland op scherp staan.
Bovenal zijn de sfeerbeelden van Baden-Baden ijzersterk en de manier waarop Toergenjev op vileine wijze de oppervlakkigheid van de zich hier in vaste patronen en in volle verveling bewegende aristocratie fileert.
Magistraal is de gedesillusioneerde Litvinov, Irina als hartenbrekende femme fatale en de cruciale bijfiguur Potoegin, als wijs, alwetend geweten van Litvinov. Ook Potoegin kan hem niet behoeden voor de afgrond waar hij zelf ook ooit in is gestort.
“Alles is rook en stoom, dacht hij; alles lijkt onophoudelijk te veranderen, overal duiken nieuwe beelden op, verschijnselen wisselen elkaar snel af, maar in wezen blijft alles hetzelfde; alles haast zich voort, snelt ergens heen - en alles verdwijnt spoorloos, zonder iets te hebben bereikt. Er hoeft maar een andere wind op te steken, of alles vliegt de tegenovergestelde kant op en hetzelfde onvermoeibare, rusteloze en onnodige spel gaat daar weer verder.”
"Toergenjev is geen Tolstoj, daarvoor is hij plottechnisch te ouderwets. Nazomer-romances als Een Adelsnest (1859) kabbelen prettig weemoedig voort, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Tsjechov dergelijke sferen met zes pagina’s in plaats van tweehonderd kan oproepen. Toch is deze kloeke bundel een goudmijn, omdat Toergenjev tussen zijn liefdesplotjes door steeds terugkomt op die ene, cruciale vraag: hoe kon negentiende-eeuws Rusland het rap moderniserende Europa bijhouden, zonder zichzelf te verliezen?"
Toergenjev is geen Tolstoj, daarvoor is hij plottechnisch te ouderwets. Nazomer-romances als Een Adelsnest (1859) kabbelen prettig weemoedig voort, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat Tsjechov dergelijke sferen met zes pagina’s in plaats van tweehonderd kan oproepen. Toch is deze kloeke bundel een goudmijn, omdat Toergenjev tussen zijn liefdesplotjes door steeds terugkomt op die ene, cruciale vraag: hoe kon negentiende-eeuws Rusland het rap moderniserende Europa bijhouden, zonder zichzelf te verliezen?
Mooie verzameling bekende en minder bekende romans van Toergenjev. Mooie manier om met hem kennis te maken. Het ene verhaal is al beter dan het andere. Vooral het verschil tussen hem en schrijvers als Dostojewski en Tolstoj is opvallend. Bij hem wordt het duidelijk dat de mensen niet altijd in staat zijn om hun lot te bepalen. Het moet wel zo lopen. Mooie schetsen van de omstandigheden zijn omkleden zijn verhalen. Vooral veel romances die goed of fout aflopen (meestal het laatste). Voor mij is juist het lezen van verschillende verhalen van hem verrijkend, en daarom is deze uitgave heel mooi. Maar eerlijk gezegd las ik tussen elk verhaal wel weer even iets totaal anders als afwisseling. Aan een stuk door het hele boek uitlezen was moor mij moeilijk vol te houden.