E.E.

by Olga Tokarczuk

"E.E." jest (...), jak pierwsza powieść Tokarczuk, przypowieścią o tajemnicy ludzkiej osobowości i poszukiwaniu sensu życia, świata. Autorka, mimo fantastycznego kostiumu, okultystycznego, gnostycznego, teozoficznego etc. sztafażu, jest pisarką reprezentującą psychologiczny realizm i sceptycyzm poznawczy. Pisze w możliwie atrakcyjny sposób o rzeczach poważnych i w poważnym tonie. Zwróćmy uwagę, że w jej twórczości w ogóle nie ma ironii, nawet bardziej wyrazistego humoru. Jest chłodna wiwisekcja zdarzeń, życia i osobowości bohaterów, wielostronny ogląd zjawiska i towarzyszących mu okoliczności. Ciekawe jest obserwować jak Tokarczuk zadbała o uatrakcyjnienie swojej powieści, o "wpasowanie" jej w aktualne dyskusje krytyczne i gusty czytelnicze. Jest w "E.E." wątek dziś tak popularny, jak dojrzewanie małych dziewczynek, są tropy feministyczne, jest warstwa "New Age-owska", sięganie do problematyki pogranicza kultur i epok, jest "klasyczna" tradycja powieściowa. Nawet tytuł może być traktowany jako mrugniecie do czytelnika, w którego życiorysie zapisał się skrót "E.T.". Wszystko to wzbudza zaciekawienie, ale w ostatecznym rezultacie jest sprawą drugorzędną. Prawdziwą wartością, jaką ma do zaproponowania autorka "E.E.", jest przywrócenie zainteresowania osobą, jednostką ludzką, w pełni jej duchowych wymiarów i nie dezaktualizującej się tajemniczości. Jest to rodzaj indywidualizmu na miarę epoki, która się otworzyła i nie ma on wiele wspólnego z tzw. indywidualizmem Polaków, jakim dotąd się szczyciliśmy. (Mirosław Ratajczak, "Odra", 1996 nr 2)

Genres: Polish Literature, Fiction, Historical Fiction, Poland, Contemporary, Magical Realism, Audiobook

268 pages, Paperback

First published January 1, 1995

About the author

Olga Nawoja Tokarczuk is a Polish writer, activist, and public intellectual. She is one of the most critically acclaimed and successful authors of her generation in Poland. She was awarded the 2018 Nobel Prize in Literature as the first Polish female prose writer for "a narrative imagination that with encyclopedic passion represents the crossing of boundaries as a form of life".

For her novel Flights, Tokarczuk was awarded the 2018 Man Booker International Prize. For Flights and The Books of Jacob, she won the Nike Awards, Poland's top literary prize, among other accolades; she won the Nike audience award five times.

Her works have been translated into almost 40 languages, making her one of the most translated contemporary Polish writers. The Books of Jacob, regarded as her magnum opus, was released in the UK in November 2021 after seven years of translation work, followed by release in the US in February 2022. In March that year, the novel was shortlisted for the 2022 International Booker Prize.

Source: wikipedia
Photo: Łukasz Giza

Reviews

[e. · Rating 5 out of 5]

spodziewałam się iście spirytystyczno-okultystycznej uczty - otrzymałam coś znacznie lepszego.

sprawie języka nie poświęcę za wiele czasu, bo jaki jest, każdy widzi: tokarczuk jak mało kto potrafi zadomowić czytelnika w wykreowanym przez siebie świecie, który niby oprószony mgiełką czarodziejskiego uroku, wydaje nam się bliski jak żaden inny; plastyczność, zgrabność, urokliwość nie tylko opisywanej przyrody i miasta (ah, ten wrocław!), ale także samych stosunków rodzinnych i nierodzinnych, ludzkiej kruchości, namiętności, mankamentów, niepewności...i to wszystko odpowiednio natchnione duchem wznoszących się, jeszcze nietrwałych idei początków nowego stulecia, wśród członków przeciętnej, zamożnej mieszczańskiej rodziny i otaczających ich Innych, którym poświęca się tyle czasu, iż stają się oni pełnoprawnymi członkami opowiedzianej historii, wnoszącymi do niej przeróżne postawy: od tych pełnych bezkrytycznego zafascynowania spirytyzmem, przez zobojętniałe, bierne, prozaicznie niewrażliwe, po racjonalnie sceptyczne i ten sceptycyzm pragnące poprzeć namacalnymi dowodami.

pod pozorem niezwyczajnej opowieści w zwyczajnych okolicznościach uwidacznia się parabola tajemnicy istoty człowieczeństwa, duchowości ludzkiej, a także procesu nastoletniego przeobrażania się w jednostkę dojrzałą; przy czym, idąc duchem psychologicznego realizmu, wspomina się nam o teoriach freudowskich, początkach psychoanalizy i, co najciekawsze, za ich sprawą (naturalnie przy pomocy kilku odpowiednio wykształconych bohaterów) dokonuje się fabularyzacji doktorskiej pracy junga - samo to mogłoby podlegać oddzielnej, wnikliwej interpretacji pod względem psychologiczno-filozoficznym. nie leży to w mojej gestii, choć cała ta kwestia niezmiernie mnie zainspirowała i podkusiła do powrócenia do pewnych lektur.

ta wielowymiarowość bywa onieśmielająca, w szczególności, że zostaje przedstawiona z łatwością, łatwością wręcz mistrzowską. podszyta atmosferą ezoterycznej tajemniczości i niejednoznacznego - a w pewien sposób obecnego u każdego z bohaterów - smutku sprawiła, że nie byłam się wstanie od niej oderwać, a wstawki psychologiczne skrupulatnie zaznaczałam na przyszłość. ocena zatem bardzo subiektywna; inaczej być nie mogło.

[Marysya · Rating 5 out of 5]

Це лише друга книга Токарчук (1995 р.), але яка вона прекрасна.
Надзвичайно чуттєва і тактильна - відчуваються запахи, звуки, світлотіні, навіть мжичка по бруківці; уся структура та елементи розповіді гармонійно передають і доповнюють відчуття та психологію героїв.
Події роману розгортаються у Вроцлаві початку ХХ ст. у заможній сім'ї Ельцнерів, де одного дня їхня донька Ерна (Е.Е.) бачить за обіднім столом духа.
Цей період другої половини ХІХ - початку ХХ ст. (також fin de siècle) - моя улюблена епоха - дуже цікавий - лікування істерії, зародження психоаналізу та розвиток науки/медицини, спіритичні сеанси,поява автомобілів та елекрики, рух суфражисток, просто "вибуховий" розвиток мистецтва т.д.
Цю атмосферу Токарчук успішно відтворила в тексті, дуже помітно, що вона має психологічну освіту і сама зацікавлена в цих психологічних експериментах.
Для мене тема медіумства, спіритизму та паранормального (що було в моді на той час) не здалась основною в романі. На мою думку, ключовими темами є смертність людини (заключні роздуми доктора Льове) та місце жінки в суспільстві того часу.
От про жінок тут дуже тонко та влучно: уся театральність пані Ельцнер, яка готує "виставу" і потребує сцени, щоб бути видимою; пан Ельцнер не пам'ятає імен доньок; самотність Терези та Ерни; кожна жінка має тут відведену роль і не більше.

" ... у наші часи жінка, якщо хоче бути поміченою, мусить вдавати із себе якусь навіжену потвору. Ерна амбіційна, їй вже задушливо в ролі, яку невдовзі їй накине суспільство."

"... найкраще їй було тоді, коли всі йшли геть, завершувався важкий день, діти спали, а вона нарешті мала час для себе. Довго розчісувалась перед сном, замислено розглядала геть сиві пасма на скронях. Потім тампоном змивала пудру і накладала крем. Втома і темрява у кімнаті стирали вираз з її обличчя.Вона гасила лампу. Вистава закінчувалась."

І як це гарно написано:
"У темряві, яку лише ледь-ледь розвіювало тьмяне світло вуличних ліхтарів, материна кімната здавалась наче притрушеною пудрою. ... Лежала нерухомо, дослухаючись до цокання годинника з передпокою, який рівномірно ділив тишу на дрібні кульки. Ерні це нагадало полиці в пекарні, завжди ритмічно заставлені круглястими булками. Тієї ночі так виглядав час."

Токарчук (ще й у чудесному перекладі Остапа Сливинського) ❤️

[Tala🦈 (mrs.skywalker.reads) · Rating 4 out of 5]

książka z serii „być kobietą”, a momentami ogólnie człowiekiem; to niesamowite jak wiele uniwersalnych prawd i zwyczajów może przekazać tak nietypowa historia; kocham to, jak Tokarczuk umie w słowa

[Riello · Rating 4 out of 5]

„Naszym zbawieniem jest nieistnienie”.

[Oleh Bilinkevych · Rating 3 out of 5]

E.E. - ініціали Ерни Ельцнер, 14-річної дівчини, яка відкрила у собі здатність "відкривати двері" у потойбічне і спілкуватись з померлими. Як і більшість літератури, яка піднімає тему медіумів, текст стандартний, із в’ялими описами містицизму і з поступовим дослідженням явища спіритизму, яке вибухноло на зламі XIX та XX століть.
З плюсів відзначу стилістичну красу тексту і те, як Токарчук працює з жіночими персонажами. Це було гарно.

[dominika · Rating 3 out of 5]

wporządku.
podobał mi się pomysł na nią, ale niestety mialam problem przy czytaniu-strasznie mnie męczyło, mialam zastoje, nie chciałam do niej wracać.
brakowało mi też trochę więcej o tytułowej E.E? jakoś czuje ze ta historia jest niepełna, poprostu dalej mam wrażenie że jej nie skończyłam czytać.
jak narazie jeśli chodzi o jakies dłuższe opowiadania pani Tokarczuk to sie nie odnajduje🥲

[spillingthematcha · Rating 4 out of 5]

Wielowymiarowa, intrygująca i jak zawsze zachwycająco napisana.

[pani Katarzyna · Rating 5 out of 5]

It is said to be Tokarczuk's worst book. In my opinion it's one of her best. The cosmos of the afterlife, the imprisonment of the infinite number of worlds in one tiny girl's body, the abuse of someone else's energy, the closure, the withdrawal, and the eternal debate on "the body and soul"... All that and more on mere 220 pages. Me loves.

[dominika.a.a · Rating 3 out of 5]

zaczęła się naprawdę dobrze, ale z czasem podobała mi się coraz mniej i mam wrażenie, że nie pozostawiła mnie z żadnymi przemyśleniami

[Marcin · Rating 4 out of 5]

„Bał się, że śmierć go oszuka, każe mu być nieśmiertelnym i wciąż gdzieś wędrować, bez końca, że kiedy przejdzie granicę, znajdzie się gdzie indziej i będzie znowu musiał podejmować decyzje i czegoś pragnąć, za czymś tęsknić.”

[maciollo · Rating 5 out of 5]

To kolejna książka od Olgi Tokarczuk, która absolutnie mnie zachwyciła. Autorka w mistrzowski, pełen erudycji sposób przeniosi czytelników w realia Breslau (Wrocławia) z początków XX wieku. Poznajemy tam wielodzietną rodzinę Eltznerów, a przede wszystkim Ernę- piętnastolatkę i medium, która na przestrzeni książki z dziewczynki staje się (o czym dowiadujemy się z książki poprzez opisy dojrzewania, takie jak opisy pojawienia się pierwszych włosów łonowych oraz miesiączki) rodzinie Eltznerów towarzyszą inni- Doktor Löwe, Rodzeństwo Frommerów i Schatzmannowie. Historia skupia się przede wszystkim wokół Etny i jej umiejętności porozumiewania się z drugą stroną. Utwór ten, który jest tak pełen erudycji, spirytyzmu, oniryczności, a zarazem totalnego realizmu oraz okultystycznych nawiązań totalnie mnie pochłonął i jest to według mnie książka genialna, mimo dość zadziwiającego (przynajmniej dla mnie) zakończenia. Serdecznie polecam, zwłaszcza miłośnikom spirytyzmu.

[amela · Rating 4 out of 5]

3,75
styl tokarczuk jest nie z tej ziemi

[rozkwitslow · Rating 4 out of 5]

3.8

[Otto · Rating 4 out of 5]

Fabelhafte Geschichte über Hysterie, Psychoanalyse, Seancen und das Erblühen und Überwachen weiblicher Sexualität, dargestellt an der Erna Eltzner, ihren Schwestern, der Mutter und anderer Frauen, an Dr. Löwe, dem Hausarzt und Ahasver, Arthur Schatzmann, dem Analysezögling, Walter Frommer und anderen Männern. Tolle Prosa der Nobelpreisträgerin.

[Flavia · Rating 3 out of 5]

Eeeee....
dajcie mi dzień na przespanie się z tym

Update: śnił mi się ptak morski na skale, który znosił dużo jajek i one były małe i twarde jak kamienie, dotknełam ich. Wydawało mi się, że wszystkie są zrośnięte ze sobą jak jakaś skamielina. Musiałam złapać ptaka za dziób, bo zaczął mnie atakować, wyrywał się. Ludzie obserwowali jakby nie byli pewni czy mi pomóc, czy uciec. Wiedziałam, że nie wytrzymam już długo, dziób ranił mi ręce, obudziłam się.

6/10

[kociefutro · Rating 4 out of 5]

4.5 ⭐️ nie wiem co w niej było takiego co mnie urzekło i przyciągnęło, ale ta książka odczarowała dla mnie Tokarczuk (na razie).

[Monika · Rating 3 out of 5]

Zdecydowanie najslabsza ze wszystkich ksiazek Olgi Tokarczuk, ktore czytalam. Oczywiscie to opinia subiektywna, ale jak dla mnie to takie "pierwsze koty..."

[Inna Slautska · Rating 4 out of 5]

Про жінок і самотність

Текст книги занурює в атмосферу початку 20 століття,коли поряд співіснували перший автомобіль,кінні брички,психоаналіз і окультизм. Розвиток світу швидко набирає обертів,проте люди не хочуть відпускати уявлень про духів,привидів і життя піся смерті. На зміну паранормальному приходить психоаналіз,який для багатьох є таким же незрозумілим,бо досліджує те,чого не видно.

В цьому світі для жінки все ще не має гідного місця.
«Бачиш,у наші часи жінка,якщо хоче бути поміченою,мусить вдавати із себе якусь навіжену потвору»-каже про паранормальні здібності Ерни своячниця її матері.
Та і сама матір уявляє себе актрисою в театрі під час вистави,коли збирає гостей на спіритичні сеанси. Тільки так вона відчуває себе потрібною цьому світу.

Молодого лікаря-науковця Артура Шацмана як і організатора спіритичних сеансів Фромера,як,нажаль і матір,не цікавить Ерна як особистість. Їх цікавить: пацієнтка з істерією Е.Е.,медіум,яким можна опікуватись і показувати бажаючим наче треновану мавпу,знаряддя,що привертає до твого дому таку бажану увагу.
Ерна самотня. Вона закохана у молодого Артура,який навіть ні разу не з’являється в їх домі після викриття «обману». Вона не може підійти до матері,коли в неї вперше починаються місячні. Батько взагалі не пам’ятає імен всіх своїх дітей.

Ольга Токарчук так і не відповідає на запитання,чи реальне все те,що відбувалося з Ерною Ельцнер та іншими героями. Авторка залишає право зробити висновок кожному читачу особисто.

Про що ця книжка? Вона зовсім не про паранормальне. Вона про самотність,про жінку,про зростання. Про мінливий час,коли зіштовхнулись 19 і 20 сторіччя і свідомість багатьох людей не встигає за швидким прогресом.

Мені книга і сподобалась, і ні. Це зовсім не моя тема. І,скоріше за все,вже через рік я не буду пам’ятати про що цей роман.
Однак цьому текстові дійсно вдалося занурити мене в атмосферу,залишити цікавий післясмак і заставити ще раз подумати про самотність.

[ttilia · Rating 3 out of 5]

Moja pierwsza książka Tokarczuk, zdecydowanie nie zachęciła mnie do dalszego obcowania z tą autorką. A szkoda, bo zarówno tematy psychiatryczne, jak i dotyczące duchowości nie są mi obce, tym większy więc zawód.
W E.E. Tokarczuk podejmuje się próby rozwiązania tajemnicy człowieczeństwa, zrozumienia spirytualizmu, wszystko to jest jednak miałkie i wtórne. Pozornie głębokie przemyślenia tracą na znaczeniu, gdy czytelnik uświadomi sobie, że odwołania do Freuda czy innych badaczy ludzkiej podświadomości, nie niosą żadnej dodatkowej wartości poza próbą zaimponowania swoją elokwencją. Przyznać trzeba, że język momentami zachwyca swoją plastycznością, jest on zresztą największą zaletą książki. Ostatecznie jednak brakuje tutaj pogłębienia tematu i wszystko zdaję się jedynie pobieżnie dotknięte, pozostawiając w czytelniku niedosyt, ale nie ten pozytywny.

[yelenska · Rating 2 out of 5]

Les dernières pages ont honnêtement été lues en diagonale. Ceci fut mon deuxième roman d'Olga Tokarczuk et je pense qu'il restera le second et dernier car j'ai ressenti à peu près la même chose que pour Sur les ossements des morts (que j'ai préféré, si je dois faire une comparaison) : des éléments intéressants, OK, mais globalement assez chiant. Ce livre-ci l'a été encore plus. Je comprends ce que l'autrice a pu vouloir montrer il y a trente ans, mais ça ne me fait rien à l'heure actuelle.

[At.Gilgamesch · Rating 4 out of 5]

Ein psychologischer Roman, der zu Anfang des 20 Jh. spielt und ein Zeitgeistportrait zeichnet, in dem die aufstrebenden Wissenschaften mit dem Salon-Okkultismus der Bourgeoisie ringen. Illustriert die nervöse Überspanntheit der Vorkriegsjahre sehr eindrücklich. Die Charakterzeichnungen der Autorin sind gestochen scharf. Die Erzählung mäandert etwas zu ausgiebig zwischen akribischen Charakterportraits und Plot.

[Mikołaj Stachowiak · Rating 3 out of 5]

W moje wakacje od paru lat wpisane jest sięganie po kolejne pozycje polskiej noblistki Olgi Tokarczuk. Tym razem jeszcze bardziej pospiesznie chciałem to zrobić, będąc świeżo po kilkunastu dniach spędzonych na Festiwalu Góry Literatury, w trakcie którego miałem okazję spotkać (a nawet przytulić!) najbardziej docenianą przeze mnie współczesną pisarkę. Książka z dedykacją "Mikołajowi z serdecznością - Olga Tokarczuk" nie mogła dłużej stać na półce.

"E.E." to czwarta powieść Tokarczuk na moim koncie i chyba najmniej ulubiona. Brakowało mi w niej tego, czego szukam i co doceniam w jej książkach, czyli zgrabnych myśli, aforyzmów, fragmentów próbujących jakoś to nasze życie i otaczający nas świat - materialny czy duchowy - zdefiniować. Było ich kilka, ale praktycznie żaden z nich nie rezonuje ze mną na tyle, aby pozostać w mojej głowie na dłużej. Jeden kosmogoniczny koncept zrobił jednak na mnie na tyle duże wrażenie, że z pewnością o nim szybko nie zapomnę - Bóg na początku istnienia czasu dokonał samozniszczenia (Wielki Wybuch), wszystko, co istnieje, w tym my, jest częścią boskiego ciała, które dąży do dalszego rozpadu (czas jest jego miarą), a "naszym zbawieniem jest nieistnienie". Jak się do tego doda wewnętrzne dylematy, dlaczego Bóg pozwala na wojny? dlaczego nie pomaga chorym i biednym istotom? dlaczego rozwój ludzkości prowadzi do niszczenia planety?, i że Jemu właśnie o to chodzi, to to wszystko nawet ateistę może przyprawić o zawrót głowy, czego jestem idealnym przykładem. Brakowało mi rozwinięcia wątku dojrzewania i braku podmiotowości Erny Eltzner, którą traktuje się jako obiekt badań, atrakcję dla widzów, a nie jako osobę - zostało to jedynie powierzchownie muśnięte, a szkoda.

"E.E." dotyka sfery duchowej, jest to momentami meta-powieść, którą trudno jest odczytać bez znania szerszego kontekstu. Tokarczuk inspiruje się tutaj pracą doktorską Carla Gustava Junga (na którego punkcie ma, swoją drogą, obsesję) "O psychologii i patologii tzw. zjawisk tajemnych"; jeden z bohaterów jest nawet wzorowany na tym szwajcarskim psychiatrze. (Ciekawostka: to właśnie Jungowi zawdzięczamy istnienie takich pojęć jak ekstrawersja, introwersja, kompleks czy archetyp.) Ja niestety nie miałem okazji zapoznać się z tą pracą, natomiast nie wiem nawet, czy dałoby mi to cokolwiek, bo naukowe fragmenty notatek jednego z bohaterów, Artura Schatzmanna (tego stworzonego na wzór C.G. Junga), były dla mnie niejasne, momentami całkowicie niezrozumiałe. Książka ta zawiera jednak także bardzo czytelne nawiązania. "E.E." jest świetnym przykładem książki intertekstualnej, w której nawiązania do całej romantycznej i pozytywistycznej twórczości (szczególnie jednak do ballady "Romantyczność" Mickiewicza, "Króla Olch" Goethego i dualistycznej natury Wokulskiego) oraz toposu theatrum mundi widać gołym okiem, przez co chce się cofnąć do pisania rozprawek i użyć jej jako przyzwoity kontekst literacki.

Książka ta będzie na pewno nie lada gratką dla znawców psychologii. Dla mnie była naprawdę dobrą rozrywką i uwerturą do zgłębienia tajemnic ludzkiej duszy i umysłu. Polecam wszystkim osobom chcącym w pełni poznać twórczość Olgi Tokarczuk, odradzam ją jednak osobom niemającym do tej pory styczności z prozą Noblistki.

[Tal · Rating 5 out of 5]

Miałam w głowie wiele myśli na temat "E.E.". A teraz na pierwszy plan wychodzi jedna: "To była bardzo dobra książka".

Ale ona nie była dobra jak "Lustrzanna" czy "Test na przyjaźń". Była dobra inaczej, głębiej.

Przez ostatnie dni spędzałam czas w głowach bohaterów tej książki. Tokarczuk tak świetnie ukazała ich bardzo złożoną psychikę, że naprawdę czułam jakbym siedziała pośród ich myśli.

Świetnie było czytać filozoficzne rozważania autorki i samej sobie odpowiadać na pytania, wątpliwości.

Ta książka podobała mi się zanim po nią sięgnęłam. Miałam w sobie taką wewnętrzną pewność, że będzie dobra. Bo przecież jak mogłaby mi się nie podobać książka noblistki! Więc nie wiem czy odebrałbym ją tak samo, gdyby nie nazwisko widniejące na okładce. Mam nadzieję, że tak, bo już czuję, że na długo pozostanie ze mną miłe wspomnienie tej pozycji.

[Юлія Гордійченко · Rating 3 out of 5]

Очікувала від тексту чогось подібного до "Правек та інші часи". Звісно, тут був містицизм, ірраціональність світу та намагання все пояснити через теорію психоаналізу. Однак, особисто мені, не вистачило повноцінного розкриття героїні - молодої дівчини, яка є медіумом і спілкується з духами.

Авторка все ж таки уміє змальовувати жіночі ролі, особливо через призму тілесності та інтимності. Перша менструація, тіло після вагітності, інтимні стосунки з чоловіком. Напевно, тільки жінка може передати тілесний досвід жінки. І за це можна вже захоплюватися письменницею, бо не всім це вдається, навіть жінкам.

[eM eR · Rating 4 out of 5]

Dziwna, niepokojąca, ale bardzo dobra.

[inna · Rating 3 out of 5]

пʼятнадцятирічна ерна ельцнер опиняється в пастці між світами. вона починає бачити духів, і це незбагненне явище стає предметом одержимих спостережень. її залучають до спіритичних сеансів у родинному маєтку, де за нею уважно стежать представники різних світоглядів: студент-фізіолог із психоаналітичними нахилами, медіум-теоретик, звичайний лікар та її власна мати. всі вони, попри розбіжності в поглядах, прагнуть зрозуміти та пояснити феномен, що не піддається раціональному осмисленню. а ерна, позбавлена вибору, перетворюється на виставу – перформанс, який вона зобов’язана виконувати знову і знову.

«людське тіло – це лише пліт, яким душа перепливає річку життя. мандрівка життям збагачує й очищує душу, чия кінцева мета – дістатися бога»

ця історія торкається кількох одвічних тем: дорослішання, взаємини дітей та батьків, самотність, фемінізм і, на найглибшому рівні, етика досліджень. на зламі століть, коли психоаналіз лише починає здобувати популярність, сприйняття симптомів змінюється, як і ставлення до жінки. чоловіки, озброєні новими теоріями, діагностують істерію, поки десь поряд дихає потойбіччя, а несвідоме лякає своєю незбагненністю і простягає свої тіні у тривожні сни.

в книзі паранормальність не бореться з наукою, але її представники цих світоглядів не знаходять примирення. фройд межує з блаватською, а істерія межує з одержимістю – і саме це наштовхує на думку, що подібності між ними значно глибші, ніж відмінності. зрештою, що таке одержимість духом, як не ще один спосіб пояснити те, чого не розумієш?

за безкінечними спробами зазирнути кудись вглиб явищ, дорослі випускають основну характеристику ерни – людськість. її розглядають лише як об’єкт для спостереження, нехтуючи тим, що вона – не набір симптомів, не інструмент для підтвердження чи спростування теорій, а жива дівчинка з відчуттями, емоціями і своїм світом. ерна буквально каже таке перед сеансом: «мені зовсім не хочеться туди йти. мені після цього так погано, а вони хочуть ще і ще». і хоч представники обох світоглядів – і спіритизму, і доказової науки – наполегливо прагнуть дістатися до істини, всі вони помиляються у своїх пошуках, бо фундаментально рухаються не туди.

ця історія сама по собі як безбарвний сон. щось відбулося, а наче і не відбулося нічого. емоційно вона мене не торкнулася, хоча і написана майстерно, бо вона сама по собі не про людей, а про світогляди. в словах пані токарчук відчувається її психологічна освіта, і текст наскрізь малює думки жінок, оголюючи досвід, який вона ніби сама прожила.

у «е.е.» немає правильної сторони, немає однозначної істини чи золотої середини. і здається, що саме це й прагнула показати ольга токарчук: іноді надмірне пояснення – лише спосіб уникнути розуміння. тож таке, 3.5/5 ⭐️

[Tatiana J · Rating 3 out of 5]

Jest okej, trochę za dużo usłyszałam o „rozkwitających piersiach” Erny i w pewnym momencie stało się to trochę dziwnie, ale ogólnie rzecz biorąc, jest w porządku. Długo czytałam z jakiegoś powodu, myślałam, że pójdzie szybciej ale w połowie książki tempo w moim odczuciu spada. Cały czas doświadczamy podobnych wydarzeń, mamy tu do czynienia z jednym wątkiem fabularnym, co momentami potrafi nużyć. Mimo tego, ze tytułowa E.E. jest główną bohaterką mam wrażenie, że spędzamy z nią samą mało czasu. Oczywiście, są seanse, ale mam wrażenie że o bardzo mało dowiedziałam się o Ernie. Książka ma fajny vibe, jest bardzo klimatyczna, dobrze napisana (wiadomo) i sam wątek seansów i cały ten spirytualizm jest bardzo ciekawy. Platon ładnie wyłożony. Hegel też chociaż jego nigdy nie zrozumiem. Generalnie mnie nie porównało jakoś bardzo ale to nadal spoko książka uwu

[książkowa.pani · Rating 3 out of 5]

3.5
Historia będąca trochę parabolą ludzkiego życia, jego smutków i ulotności, trochę próbą wyjaśnienia zjawisk parapsychicznych i tego co po "drugiej stronie", a trochę będąca fabularyzacją badań Junga.

"E.E" to opowieść, która przede wszystkim stoi nastrojem i rozmowami mężczyzn o kobietach, którzy - w ich mniemaniu - tworzą je i kształtują, nadając im sens samą myślą. To subtelna krytyka patriarchatu i ukazanie nieprzewidywalności, ale też okrucieństwa i brutalności dojrzewania. Krótka forma, ale bardzo skondensowana, ukazująca ludzkie obsesje, tęsknoty i rzeczy, w które bardzo chcieliby wierzyć.

No i język, piękny, plastyczny i działający na wyobraźnię, bardzo obrazowo budujący nastrój, a to wszystko zanurzone w nieco onirycznym Wrocławiu na początku nowego stulecia, które jeszcze się waha i drga, równie niepewne co dojrzewająca Erna Elztner. We Wrocławiu, po którym niesie się stukot kopyt koni zaprzężonych do dorożek, zgrzyt tramwajów i plusk Odry, widzącej wszystko, odbijającej rozmyte światło gazowych latarni.

Idealna na jesień.

[Natalia · Rating 4 out of 5]

Sięgnęłam po kolejną pozycję Tokarczuk z pewnością, że mi się spodoba i właśnie tak było. Okultyzm, spirytyzm, te opisy owiane tajemniczością, przez które tak szybko czytelnik „zadomawia” się w fabule. Podobał mi się też poruszony wątek kobiecości, a czytając wykłady kierowane do Erny przez doktora o metafizyce zatraciłam się w tej książce kompletnie. Zawiodłam się jednak końcówką.
„Martwi mnie to - powiedział po długim milczeniu Vogel - że doniosłość takich drobnych faktów możemy ujrzeć tylko z perspektywy czasu. Tu i teraz jesteśmy ślepi i nigdy nie wiemy, co jest naprawdę ważne”.

[Monika Sitarz · Rating 4 out of 5]

Nie jest to jeszcze Tokarczuk w pełnej okazałości, niemniej jednak lektura była bardzo przyjemna. Widać, że została napisana wkrótce po ukończeniu przez autorkę studiów psychologicznych - możemy zetknąć się ze słownictwem specjalistycznym. Kolejny raz znajdujemy nawiązania do teorii Junga. Sama tematyka powieści była interesująca, cała historia spójna, a zbudowana atmosfera w pełni oddawała klimat opisywanych wydarzeń.