Η Σαπφώ και οι κοινωνικοί αγώνες στη Λέσβο

by Γιάνης Κορδάτος

«Τούτη η μελέτη δημοσιεύθηκε σε περίληψη στο περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα» (φυλ.86,87,89 του 1938). Είταν τότε οι μαύροι χρόνοι της δικτατορίας του Μεταξά και η λογοκρισία δε μ΄ άφισε να ολοκληρώσω τις σκέψεις και τα συμπεράσματά μου. Ωστόσο διαβάστηκε πολύ, αν και σε πολλά σημεία αναγκάστηκα να μιλήσω πολύ σκεπασμένα και σε άλλα να μη μνημονέψω πρόσφατα ιστορικά γεγονότα, πολλοί αναγνώστες του περιοδικού τη βρήκαν να έχει ενδιαφέρον. Αν κρίνω μάλιστα από τα γράμματα που πήρα από τη ζήτηση των φύλλων στα οποία είταν δημοσιευμένη, μπορώ να πω πως έκανεν εντύπωση. Κι αυτό όχι γιατί κρύβει καμμιά σοφία, κάθε άλλο. Έκανε εντύπωση, γιατί υποστηρίζεται μια καινούργια άποψη πάνω στο ζήτημα της σεξουαλικής διαστροφής της μεγάλης ποιήτριας της Λέσβου. Όπως ξέρουμε, για τη Σαπφώ και τους έρωτές της, από τα παλιά χρόνια έχουν γραφτεί ένα σωρό βιβλία κι έχουν διατυπωθεί πολλές γνώμες και κρίσεις. Η συζήτηση όμως, από τότε εξακολουθεί και οι αντιγνωμίες υπάρχουν και θα υπάρχουν όσο οι ιστορικοί και ερευνητές πέρνουν στραβό δρόμο στη μελέτη των αρχαίων πηγών... » (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

81 pages, Paperback

First published January 1, 1938

About the author

Ο Γιάννης Κ. Κορδάτος ή Γιάνης Κορδάτος (κατά προτίμηση του ιδίου) ήταν Έλληνας κοινωνιολόγος, ιστορικός, πολιτικός και νομικός. Φοίτησε σε σχολεία της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης, και τέλειωσε το γυμνάσιο στον Βόλο. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Υπήρξε πολυγραφότατος, μελετητής της ελληνικής ιστορίας από την αρχαιότητα έως την σύγχρονη εποχή.

Υπήρξε από τα ιδρυτικά στελέχη της «Φοιτητικής Συντροφιάς» και του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος - Κομμουνιστικό ή ΣΕΚΕ(Κ) (1920), προκατόχου του ΚΚΕ, και διετέλεσε γενικός γραμματέας του κατά διαστήματα (1920–1924) και διευθυντής του Ριζοσπάστη (1922–1924). Το 1927, αποχώρησε από το ΚΚΕ, επειδή διαφώνησε με τις θέσεις του κόμματος για την Μακεδονία. Συνέχισε ωστόσο να είναι κοντά στο ΚΚΕ, και γι' αυτό φυλακίστηκε στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά.

Κατά την Κατοχή έλαβε μέρος στην αντίσταση από τις τάξεις του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου. Αργότερα διετέλεσε μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς.

Αν και αυτοδίδακτος ιστορικός, εντούτοις ήταν πολυγραφότατος. Το βιβλίο του Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επανάστασης, που κυκλοφόρησε το 1924, ήταν ένα από τα πρώτα δείγματα του «ιστορικού υλισμού» στην Ελλάδα, και προκάλεσε ποικίλες και έντονες αντιδράσεις. Παρόμοιες αντιδράσεις προκάλεσε και το βιβλίο του Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός, μια «κριτική έρευνα», όπως γράφει ο ίδιος, «πάνω στο μεγαλύτερο επαναστατικό κίνημα που συγκλόνισε τον κόσμο, τον χριστιανισμό και το λαϊκό ηγέτη και επαναστάτη Χριστό». Το βιβλίο αυτό, αν και αποτέλεσμα μόχθου 20 ετών, δεν κυκλοφόρησε παρά μόνο μετά τον θάνατό του, καθώς κανένας εκδότης δεν τολμούσε να αναλάβει την έκδοσή του.

Ήταν επίσης μεγάλος γνώστης της Ελληνικής Γραμματείας, αρχαίας και νέας, και ασχολήθηκε επαγγελματικά ως επιμελητής των εκδόσεων της κλασικής Ελληνικής Γραμματείας, που κυκλοφόρησαν από τον οίκο του Ι. Χ. Ζαχαρόπουλου.

Σήμερα, στην γενέτειρά του Ζαγορά Πηλίου, λειτουργεί πολιτιστικός σύλλογος που φέρει το όνομά του, ενώ το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας τον τίμησε δίνοντας το όνομά του σε κεντρικό αμφιθέατρο στο κτίριο Παπαστράτου στον Βόλο.

Reviews

[thekar · Rating 3 out of 5]

Πολύ μικρό βιβλίο γραμμένο το 1938 απο τον Γιάνη Κορδάτο, το οποίο προσπαθεί να ερμηνεύσει με ιστορικούς όρους το έθιμο της γυναικείας ομοφυλοφυλίας στην Λέσβο. Το βιβλίο αν εχει καποιο θέμα ειναι η Σαπφώ και η ζωή της, αλλα βασικά χωρίζεται στα θεματα των κοινωνικών αναταραχών στη Λεσβο τον 7ο αιωνα πΧ, στη Σαπφώ και στις πρωτες καταγραφές του "λεσβιακού ερωτα".

Αν καποιος προσπεράσει τους χαρακτηρισμούς "διαστροφη", "ανωμαλία" (αν και πουθενα η λέξη "ανηθικότητα"), ο Κορδάτος ερευνώντας τις ελαχιστες ιστορικές πηγές και τους Λεσβιους λυρικούς ποιητές, καταλήγει στο συμπέρασμα πως το ρημα "λεσβιάζειν" δεν ξεκίνησε απο την Σαπφώ , αλλα οτι η εκτεταμένη γυναικεία ομοφυλοφιλία ηταν ενα εθιμο στους αριστοκρατικούς κυκλους της Λεσβου, περιπου σαν την αντιστοιχη των σωκρατικων κυκλων. Η Σαπφώ ηταν η ίδια αριστοκρατισσα, εγκατελελειμένη με παιδί, και εντονα πολιτικοποιημενη (παροτι οι γυναικες δεν ειχαν ιδιαιτερα μεγαλυτερα διακαιωματα στην Λεσβο), και συμμετείχε στο εθιμο και το υμνησε με την ποιηση της. Ο Κορδάτος ερμηνευει την κοινωνική πρακτική του λεσβιακού ερωτα ως αντιδραση των αριστοκρατικών γυναικων της Λεσβου κοντρα στην ανοδο των "δημοκρατών" στην εξουσία (Πιττακος ο Μιτυλιναίος), σε συνδιασμό με την απουσια ανδρων αριστοκρατών απο το νησι , κυρίως λογω εξορίας.


Παροτι ο Κορδάτος προκαλεί ισως δυσπιστία οταν το ρίχνει στην ψυχολογία, το βιβλιαράκι αυτό ειναι αλλο ενα δειγμα εφαρμογής της μεθόδου του ιστορικού υλισμού στην Αρχαία Ελλάδα, απο τα λιγα στην ελληνικη βιβλιογραφια.

[Σταμάτης Καρασαββίδης · Rating 4 out of 5]

Όλες τις σκέψεις μου τις έγραψε ήδη ο theokaraman από κάτω. Έξοχο έργο και έρευνα για το θέμα του με αρκετά άγνωστα στο κοινό στοιχεία. Πέρα από χαρακτηρισμούς για την ομοφυλοφιλία όπως "διαστροφή/ανωμαλία/αφύσικο" που, παρ' όλα αυτά ήταν όπως και να 'χει ήταν προϊόν της εποχής του, είναι ένα θεσπέσιο βιβλίο και αρκετά πρωτοπόρο. Κάτι που περίμενα απ' τον Κορδάτο

4/5

[tousou · Rating 3 out of 5]

Με τα λίγα έμπιστα κείμενα που διασώζονται σήμερα έδωσε πολύ καλή εικόνα της τότε κοινωνικοπολιτικής φάσης της Λέσβου (και των γύρω περιοχών).
Αυτό το βιβλίο όμως γράφτηκε επί χούντας, κι όπως μας πληροφορεί και ο συγγραφέας του, δεν ήταν ειλικρινής στα όσα θα ήθελε να πει, ή παρέλειψε κάποια πράγματα, οπότε δεν μπορώ να είμαι σίγουρη στο που ξεκινάει η αλήθεια του και πού τελειώνει η λογοκρισία που του επιβλήθηκε. Επομένως πέραν της τότε κοινωνικής φάσης της Λέσβου, και ορισμένα ξεκαθαρίσματα που έκανε για την Σαπφώ και το όνομά της, δεν μπορεί να μας πει κάτι παραπάνω, ειδικά από τη στιγμή που το συμπέρασμα του συγγραφέα για την ομοφυλοφιλία της Σαπφώ, είναι πως, "έτυχε"...