De dingen die je vergeet: Rouwen voor beginners

by Gijs van der Sanden

De dingen die je vergeet van Gijs van der Sanden is een boek over rouwen voor beginners.

Gewoon een dertigerscrisis, denkt journalist Gijs van der Sanden als hij met een lichte depressie op de fauteuil van zijn therapeut belandt. Maar zijn klachten blijken algauw een stuk complexer. In zijn behandelplan komt ‘uitgestelde rouw’ te staan.

In De dingen die je vergeet onderzoekt Gijs van der Sanden wat het betekent om te rouwen nadat hij als jonge twintiger allebei zijn ouders onverwachts verloor. Aan de hand van herinneringen, beschouwingen en zelfonderzoek probeert hij antwoorden te vinden op de grote en kleine vragen rondom rouw en verlies.

Wie ben je nog als je beide ouders er niet meer zijn? Waarom roept het woord ‘wees’ zoveel aversie in hem op? Waarom is het zo moeilijk om de ander deelgenoot te maken van een verlies? Is rouw ooit klaar? Al schrijvende komt hij steeds dichter bij de kern van zijn gemis.

In glasheldere bewoordingen legt Gijs van der Sanden uit wat er verkeerd is aan de manier waarop we rouw in een door geluk geobsedeerde wereld zijn gaan benaderen: als een verhaal met een begin en een eind. De dingen die je vergeet is zijn persoonlijke zoektocht naar een nieuw narratief.

Genres: Nonfiction, Grief

256 pages, Paperback

Published January 1, 2021

Reviews

[Hannie · Rating 4 out of 5]

Ik kom er net achter dat mijn review weg is. Balen zeg. En helaas heb ik geen back-up. Gelukkig kon ik nog wel een paar statusupdates vinden. Ook weet ik door mijn rating dat ik het boek een aanrader vind. Het verhaal leest vlot en omdat de schrijver vanuit zijn persoonlijke ervaring over het thema rouw schrijft is het geen zakelijk boek. Interessant aan De dingen die je vergeet vind ik dat rouw dus niet via een vast patroon verloopt. Dat vond ik wel echt een eyeopener. Daarnaast vind ik zijn ideeën over gezamenlijke rouw interessant. Voor zover ik mij kan herinneren gaat het dan om bekende personen of mensen die op een andere manier in de media zijn gekomen.

Ook een interessant hoofdstuk vind ik die over thuisgevoel. Hoewel ik niet in dezelfde situatie zit als de schrijver - mijn moeder leeft nog en toen mijn vader overleed was ik al ouder - herkende ik toch wel iets in dat hoofdstuk. Door het beroep van mijn ouders (binnenvaartschipper) heb ik juist niet zo’n thuisgevoel gehad en vind ik zelf een thuis creëren juist erg belangrijk. Ook ben ik best wel vaak verhuisd en omdat je steeds weer wat moet opbouwen heb ik nu ik ouder wordt ook niet zoveel zin om weer te verhuizen.

[Jeroen Decuyper · Rating 4 out of 5]

Een boek dat in eerste instantie op een zelfhulpboek lijkt, of een handleiding of stappenplan om de lezer door een 'rouwproces' te leiden (in zoverre dat überhaupt mogelijk zou zijn), maar leest als een roman. (Het laatste deel van deze zin is een uitspraak van de hand van Barbara van Beuk, de auteur van Je kunt het maar één keer doen.) En het verhaal leest echt wel vlot weg.

Gijs van der Sanden verloor in een paar jaar tijd beide ouders en werd geconfronteerd met de vraag hoe je overeind blijft als je plots letterlijk verweesd achterblijft, als prille twintiger. De journalist en schrijver was naar eigen zeggen klaar met het huidige narratief m.b.t. rouw en met de manier waarop hij (al dan niet) aangesproken werd door zijn directe omgeving. In deze tijden van sociale media zien mensen immers in elke tegenslag een kans: afgetoetst aan het kader van personal growth en gezien door de bril van onze door zelfverbetering en geluk geobsedeerde wereld. Zo ook rouw. Het zou een proces zijn waar je beter en sterker en ... uit komt als je het maar goed doet. Niet dus. In korte maar krachtige hoofdstukken die ogenschijnlijk fragmentarisch opgebouwd zijn haalt hij herinneringen op en koppelt die aan vakliteratuur (Kan je dit woord gebruiken in deze context?). Soms iets te veel, maar voor mij werkte het.

Toch is het een boek dat ik nooit zelf ter hand zou nemen, indien het mij niet aangeraden was door iemand wiens smaak ik nagenoeg blindelings vertrouw. De titel is dan wel sterk gekozen en dekt de lading, maar het gaat er bij mij niet in dat je daar de ondertitel Rouwen voor beginners onder plaatst. Daar is onmiddellijk de verwachtingshorizon van de resem zelfhulpboeken die elke boekhandel en bib ondertussen rijk is. Het blijkt evenwel een grapje of een knipoog te zijn van de auteur, iets wat hij pas verklaart halverwege zijn inleiding: Tips en adviezen zul je hier niet vinden. De ondertitel van dit boek, 'Rouwen voor beginners', is dan ook met een knipoog bedoeld." Een grapje dat dit waardevol boek lezers kost, zoveel is zeker.

[Lot · Rating 5 out of 5]

Mooi boek over rouw en verlies. Het persoonlijke verhaal van de schrijver is verweven met artikelen, interviews en onderzoeken. een waardevolle combinatie. Ik heb er veel aan gehad.
Het boek staat vol mooie (herkenbare) zinnen. Ik heb flink zitten markeren.
‘Zelf ben ik verdriet gaan zien als iets levends. Ik moet het helemaal geen plekje geven, het moet juist kunnen ademen, vrijuit kunnen bewegen’ hoofdstuk 37 - een begin

[Mlie · Rating 4 out of 5]

De dingen die je vergeet: Rouwen voor beginners
Een review in + en -:

-:
*: Ik luisterde het boek via storytel en ik vond de voorleesstem van de auteur (die je in het begin hoort bij de introductie) stiekem fijner dan de gewone voorleesstem. Al wende ik er uiteindelijk wel aan.
* Volgensmij zat er bij het luisterboek van storytel een extra introductie? Die leek veel op de vaste introductie. Daardoor had ik eerst moeite in het boek te komen.
* De auteur laat juist zien dat rouwen nooit over gaat en dat er niet één manier van rouwen is. Wel vond ik soms dat hij wel erg veel benoemde wat rouwen níet is. Vond ik niet super storend hoor, maar heel soms kwam het een beetje betweterig over.
* Dit vond ik ook niet heel storend, maar de auteur gebruikt veel bronnen en noemt die ook meteen in de tekst. Een bronnenlijst achterin (waardoor je niet de hele tijd hoeft te verwijzen), had het verhaal misschien wat rustiger gemaakt.

+:
*: Na een tijdje kwam ik dus toch helemaal in het verhaal. Ik vond het een fijn, ontroerend, verdrietig en mooi boek om te luisteren. Gijs beschrijft hoe hij zijn beide ouders kort na elkaar verliest en vertelt heel minutieus hoe hij zich voelt in dat proces, de verschillende dingen die hij tegenkomt en hoe het voelt om iemand te missen.
* Zijn ouders zijn geen buitengewone mensen, het zijn eigenlijk heel normale mensen. Het is ergens een klein verhaal, maar dat maakt het juist zo sterk. Ik vond het leerzaam en hoewel het een boek is over de dood merkte ik dat ik me ook juist bewust werd van de levenden door het verhaal. Familie en mensen die dichtbij me staan: hoe ze zomaar plotseling weg kunnen zijn en hoe belangrijk het dus is om bewust te genieten, juist ook van de kleine dingen (en hoe irritaties, dingen die niet fijn zijn, ineens veel minder belangrijk zijn in de schaduw van de dood).
* Interessant: ook over rouwen in verschillende culturen en over gevoelens. Dat je gevoelens echt fysiek in je lichaam kan voelen bijvoorbeeld.
* Persoonlijk & kwetsbaar
* Ook goede en belangrijke tips hoe je het beste kan reageren (en vooral ook hoe je níet moet reageren) als iemand die je kent een belangrijk persoon in zijn leven verliest.
* Haalt misconcepties onderuit (bijvoorbeeld over de fases van rouw, die je inderdaad overal langs ziet komen).

Ik vond het een heel interessant en goed boek!

Gelezen voor het boekentoernooi 2022.Dit boek ging de strijd aan met Vrij (wat ik overigens ook een goed boek vond!). Uiteindelijk heeft dit boek bij gewonnen en ging mijn stem naar De dingen die je vergeet: Rouwen voor beginners

[Laurence · Rating 4 out of 5]

«Ik mis mijn ouders. Ze ontbreken. Dat gemis wordt niet minder, zoals mensen weleens zeggen. Het verandert hooguit van vorm, krijgt steeds weer een nieuwe betekenis, al naar gelang de levensfase waarin ik me op dat moment bevind. Een waarheid die ik aanvankelijk niet onder ogen wilde zien, kan ik nu voor mezelf erkennen: dat het verdriet om mijn ouders’ dood nooit weg zal gaan. Het zal altijd vanaf een afstandje op de loer blijven liggen. In plaats van dat verdriet te bevechten, het te negeren of te verdoven, kan ik het dus maar beter de aandacht geven die het nodig heeft. »

[Valerie Van Reeuwijk · Rating 5 out of 5]

Een prachtig boek over rouw en alle manieren waarop het zich kan uiten. De momenten van herkenning waren confronterend, maar vooral geruststellend. Ik voel me gezien door dit boek en ga het zeker nog een keer lezen, waarbij ik alle analyses die voor mij van betekenis zijn zal markeren.

[Marije · Rating 4 out of 5]

‘Rouwen, dacht ik altijd, staat voor intense woedeaanvallen en dramatische huilbuien. Of voor verdrinken in melancholie: bladeren door fotoalbums, luisteren naar muziek, wandelingen maken door een herfstig bos.
Maar veel vaker was rouwen helemaal niet groots en meeslepend. Rouwen was vaak niet meer dan: opstaan, douchen, tandenpoetsen en toch maar aan de de dag beginnen.’

[Roos · Rating 5 out of 5]

Mijn bijbel

[Robert Lambregts · Rating 2 out of 5]

Rouw is voor iedereen anders. Ik kwam dit boekje per toeval tegen en begon erin zonder verwachting. Ik vind het mooi om te zien hoe anderen omgaan met gevoelens en daar kracht en betekenis uithalen. Toch merkte ik gaandeweg in het boekje van Gijs van der Sanden dat het een bijna therapeutisch geschreven boekje van hem is, waarin zijn gevoel zodanig naar voren kwam, dat ik er steeds minder in herkende. Uiteindelijk merkte ik dat ik het vervelend vond om te lezen. Niet dat zijn gevoel en zijn manier van rouwen er niet mag zijn, maar het voelde voor mij zo ver van mijn eigen ervaringen en gevoelens. Soms is het confronterend om met de rouw van iemand die je niet kent in aanraking komt, maar bij het gevoel dat het dan losmaakt kun je dus blijkbaar ook het gevoel krijgen dat je er eigenlijk zo min mogelijk van wilt weten. Ik heb het worstelend uitgelezen. Niet mijn ding, maar ik begrijp ook goed dat dit puur mijn eigen perceptie is en dat dit voor anderen misschien juist wel de juiste snaar raakt. Ik geef het met moeite 2 sterren.

[Lois · Rating 4 out of 5]

Dit boek had ik binnen no-time uit. Dit komt deels omdat het aantal pagina's ietwat beperkt is, maar toch vooral omdat Gijs van der Sanden mijn andacht wist vast te houden. Hij is er in geslaagd om mij enerzijds te ontroeren door mij mee te nemen in de malingen over het rouw proces waar hij door heen gaan, als luchtigheid te brengen door humor in zijn verhalen naar voren te laten komen. Bovendien heeft het boek een duidelijke boodschap: na het verlies van dierbaren helpt het misschien dat er tijd over heen gaan om door te gaan in het leven, maar het verdriet verdwijnt niet. Het gevoel dat je hebt als je aan je dierbaren denkt verandert, afhankelijk van de fase waar je je in bevindt in het leven. Gijs heeft voor zichzelf geaccepteerd dat het oké is om na jaren later nog verdrietig te kunnen zijn; of boos; of gefrustreerd. Hij refereert vaak naar het boek "It's ok that you're not ok". Dit boek komt ook op mijn lijstje. Eerst weer even een nietszeggend roman'tje.

[Jette Mes · Rating 3 out of 5]

Een persoonlijke ervaring met rouw vind ik altijd boeiend en leerzaam. Ik vond het alleen jammer dat dit boek vaak meer een analyse, kritiek of uiteenzetting van zowat alle beschikbare boeken, artikelen en films over rouw was. Echt bijna om de pagina haalt van der Sanden een boek, artikel of film over rouw aan, om vervolgens (vaak) te vertellen waarom deze theorie niet klopt. Dit haalde voor mij de vaart uit het verhaal, leidt af van zijn persoonlijke ervaring en voelde daardoor wat onpersoonlijk.

[Mart Schoondermark · Rating 4 out of 5]

Mooi boek over het niet lineaire proces van rouwverwerking en het bijkomende feit dat je niet altijd sterker uit een groot verlies kan of hoeft te komen.

[Kim Rens · Rating 5 out of 5]

Dit boek leest een beetje als een roman, hoewel het er geen is.
Het is niet meteen een aanrader als je zoekt naar zeemzoete met symboliek vervulde boeken.
Het is wel een aanrader als je op zoek bent naar een eerlijke kijk op een 'rouwproces' met hier en daar een kritische noot rond de plaats van rouw in onze maatschappij.

[Isis Loos · Rating 5 out of 5]

“No one ever told me that grief felt so like fear. I am not afraid, but the sensation is like being afraid.”

Prachtig boek over de impact van het jong verliezen van je ouders en uitgestelde rouw. Ik was ook jong (4) toen mij dit overkwam. Dit boek gelezen als voorbereiding voor het volgen van therapie hiervoor. Zo fijn om het verhaal te lezen van iemand ook heeft meegemaakt, bijna alles wat Gijs schrijft was herkenbaar.

Dit boek gelijk besteld voor vriendin die ook jong haar vader is verloren. Ik zou dit boek sowieso iedereen aan raden ook als je niet een vader of moeder figuur bent verloren. Gewoon zodat je je (beter) kan inleven. Het leest weg als een roman wat ook echt chill is.

[Lucia van den Brink]

Moedig, eerlijk, leerzaam, toegankelijk en herkenbaar.

[Josien · Rating 3 out of 5]

Niet echt mijn stijl, leest soms iets te veel als een klaagzang. Desondanks veel respect voor zijn rouwproces.

[Joni · Rating 3 out of 5]

3.5*

[Lisette Hilhorst · Rating 5 out of 5]

Gijs van der Sanden heeft een wijs boek over rouw geschreven. Heel knap verbindt hij het persoonlijke met het maatschappelijke en zo wordt het boek ook een spiegel van onze tijd en hoe we met emoties omgaan. Heel goed geschreven bovendien.

[Frédérique Van Tilborg · Rating 4 out of 5]

Ik denk eigenlijk nooit na over rouw. Of de dood. Mijn moeder wel, die nam ons vroeger op vakantie in Frankrijk ook altijd mee naar begraafplaatsen. Fijn dit boek te hebben, om beter te snappen hoe anderen zich voelen die een dierbare verloren hebben. Ik weet dat dit mij ook zal overkomen. Maar tot die tijd ben ik blij er iets meer te kunnen zijn voor mijn vrienden. Hoop ik dan. Ik zal het ze zelf eens vragen.

[Jacky Schouwenburg · Rating 4 out of 5]

'Maar veel vaker was rouwen helemaal niet groots en meeslepend. Rouwen was vaak niet meer dan: opstaan, douchen, tandenpoetsen en toch maar aan de dag beginnen.'

[Esther De Waard · Rating 5 out of 5]

De Dingen Die Je Vergeet.

Een boek over rouw. Ik was nieuwsgierig maar ergens ook zenuwachtig. Maar wat een prachtig boek met veel inzichten over verlies en rouw. Fijn verhalend geschreven en voor mij erg leerzaam.

[Adriaan Jansen · Rating 5 out of 5]

Rouwen, verdriet verwerken, hoe doe je dat? Meteen aan het begin van ''De dingen die je vergeet'' stelt Gijs van der Sanden dat er geen universeel stappenplan is dat willekeurig mens kan doorlopen, van begin tot eind, om verdriet te verwerken. Zo'n algemene formule voor rouwprocessen, met een vast einde, bestaat niet. Ook het bekende model van 5 stadia van rouw (Ontkenning, Woede, Marchanderen, Depressie, Aanvaarding) is niet algemeen toepasbaar. Dit wordt zelfs door de bedenker van dit model erkend: ''Niet iedereen maakt alle stadia door, en niet iedereen doorloopt ze in dezelfde volgorde'' (p42).

Kortom, als het om rouwen gaat, is er geen ''one size fits all'' methode. Iedereen doet het anders.

Als er geen standaard stappenplannen zijn voor het verwerken van verdriet, wat kan ons dan wel hulp bieden? Het antwoord: Verhalen. ''De dingen die je vergeet'' is het verhaal van Gijs, hoe hij is omgegaan, en omgaat, met zijn verdriet na het overlijden van zijn ouders.

Als het om het verwerken van verdriet gaat, zal iedereen zijn eigen weg moeten vinden. In dit boek laat Gijs van der Sanden zien hoe hij zijn weg vindt. Het is knap hoe hij dat op een open manier doet. De openheid waarmee hij zijn verhaal vertelt geeft ons de kans om te vergelijken, te herkennen, te leren wat voor ons wel en niet zou kunnen werken. Uiteindelijk moeten we het allemaal op onze eigen manier doen, uiteindelijk moeten we allemaal zelf uitvogelen wat bij ons past. De kracht van dit boek is dat verhalen zoals het verhaal van Gijs van der Sanden ons daarbij kunnen helpen.

Het is een heel persoonlijk boek, waarbij Gijs erkent dat hij het soms ook niet weet. Dat komt expliciet naar voren in sommige gesprekken (Wat houdt je tegen? Ik had geen idee). In de beschrijving van zijn zoektocht zit ook een les: praat met mensen, lees boeken, doe onderzoek, en vraag je tijdens je zoektocht af wat voor jou werkt.

Gijs observaties over rouw na de dood van zijn ouders zijn ook relevant voor andere vormen van rouw. Daardoor, en door nog heel veel meer, is dit boek ook waardevol voor iemand die het geluk heeft dat z'n beide ouders nog leven, zoals ik. Misschien raar om te zeggen over een boek over rouw: Ik ben blij dat ik het gelezen heb.

[Lara · Rating 5 out of 5]

Vlot geschreven boek over de auteur zijn persoonlijk verhaal, afgewisseld met inzichten uit de wetenschap en literatuur.

Helaas (gelukkig?) zeer herkenbaar als je ook plots een ouder hebt verloren.
Mij biedt het troost om te lezen hoe een gigantisch verlies je niet sterker moet of kan maken. Hoe rouw ziet er ook niet altijd uitziet als dramatische huilbuien, maar vaak gewoon als opstaan, tandenpoetsen en verdergaan met de dag.

Het mooiste inzicht vind ik wel de 'bearing witness'. 'bij de pijn van een verlies blijven, het erkennen zonder het te willen oplossen of verdoven'. Die erkenning is volgens zijn bron (Megan Devine) het enige wat werkelijk verlichting biedt na een verlies, en ik kan het daarmee alleen maar eens zijn.

[Saar Steverlinck · Rating 4 out of 5]

Ik las dit boek heel snel uit. Het feit dat heel wat van wat erin beschreven is zo herkenbaar is voor mij zal daar zeker toe bijgedragen hebben.
Gijs Van der Sanden verliest zijn twee ouders wanneer hij zelf nog maar 23 is. Ze sterven enkele jaren na elkaar, allebei erg onverwachts. In dit boek onderzoekt hij wat het voor hem betekent om te rouwen en zo jong zijn ouders te verliezen. Hij doet dat aan de hand van herinneringen, beschouwingen en (literatuur)onderzoek. Hoewel het een non-fictie boek is, leest het een beetje als een roman. Het boek voelt voor mij zeker niet uitzonderlijk 'zwaar' of verdrietig simpelweg omdat ik weet hoe het voelt. Ook ik kan goed woorden geven aan mijn verlies maar vind het - na al die jaren! - nog steeds erg moeilijk om die golf van verdriet over me heen te krijgen en het echt te voélen.

"In 2024, bedacht ik me laatst, is mijn vader negentien jaar lang dood. Dat is precies het aantal jaar dat hij mijn vader is geweest. Elk jaar dat daarop volgt, is een jaar waarin ik het langer stel zonder vader dan met. Op de een of andere manier maakte die constatering weer een nieuw besef van verlies in me los. Alsof mijn vader op dat moment, voor zover dat kon, nog iets meer doodging dat hij al was. Ik denk omdat toen pas tot me doordrong dat ik in mijn leven uiteindelijk meer herinneringen zal hebben aan een leven zonder ouders dan met."

[Lotus · Rating 4 out of 5]

4,5 ster

Ik hoorde Gijs zijn verhaal voor het eerst in de dag voor dag podcast. Ik kon daar toen zo onzettend veel herkenning vinden in zijn verhaal. Dus toen ik hoorde dat hij een boek had, wilde ik dat dan ook graag lezen!

Ik ben het eigenlijk helemaal eens met hoe Gijs het niet eens is met alle 'positieve' ideeën van de samenleving. Dat we van alle heftige dingen die we meemaken maar moeten groeien.
Want nee, sommige dingen, zoals het verlies van je ouders, is gewoon iets wat je liever niet had mee willen maken. En ja je komt er dan misschien achter dat je veerkrachtiger bent dan je denkt. Maar dat betekent niet dat het verlies daardoor ineens iets 'positiefs' is. Want je blijft nou eenmaal de rest van je leven je ouders moeten missen, bij alles waar je doorheen gaat.

Ik vond het een erg fijn boek om te lezen. Ik denk juist ook door deze herkenning. Iemand die het echt ziet zoals het is en het niet meteen weer positiever maakt.

Het boek bestaat uit een 'mix' van persoonlijke verhalen en verwijzingen naar bronnen: boeken, verhalen, films etc.

Ik vond de persoonlijke verhalen fijn om te lezen en kon daarin ook veel herkenning vinden. Wel zou ik er denk ik nog meer herkenning in vinden als Gijs zich (vooral in het begin van het boek) zich hierin nog wat kwetsbaarder op had durver stellen. Dus naast vertellen wat er gebeurde ook nog wat meer inzoomen op zijn gedachtes en gevoelens daarbij.

Ik vond het leuk en interessant om al deze verwijzingen naar bronnen te lezen, maar soms was het wel wat veel. Dan kon ik denken 'oohwja komt er weer een bron', terwijl ik dan net benieuwd was naar wat er in zijn persoonlijke verhaal verder gebeurde.

Toch heeft hij, ook de stukjes met de bronnen, zo weten vorm te geven, dat het boek vlot leesbaar bleef. En als lezer wilde ik dan ook wel graag door blijven lezen.

Al met al zou ik dit boek dan ook zeker aanraden wanneer je opzoek bent naar een non-fictie boek met een 'realistische' kijk op rouw.

Maar wegens die paar kritiekpuntjes geef ik dus niet de volledige 5 sterren.

[Iris Kappert · Rating 4 out of 5]

Heel fijn om herkenning in te vinden als je rouwt ❤️‍🩹

“Rouw was als het zeurende geruis dat je op de achtergrond kunt horen bij een radiozender die verkeerd staat afgesteld: soms hard, soms zacht - maar altijd aanwezig.”

“Als rouwende, stelde ik vast, bevond ik me in een parallel universum. Fysiek was ik aanwezig in het hier en nu, maar tegelijkertijd bevond ik me ergens anders, op een andere planeet leek het wel, lichtjaren verwijderd van het leven zoals ik het gekend had.”

“Zelf ben ik verdriet gaan zien als iets levends. Ik moet het helemaal geen plekje geven, het moet juist kunnen ademen, vrijuit kunnen bewegen. Verdriet verwaarlozen, onderdrukken of verzwijgen, weer ik nu, is zoiets als een wild dier opsluiten in een veel te kleine kooi. Na verloop van tijd begint het te grommen en tegen de spijlen op te springen, net zolang totdat het razend een weg naar buiten vindt.”

[Marloes · Rating 5 out of 5]

We leven in een tijd waarin we vooral positief moeten zijn, en moeten groeien. Een tijd waarin alles maakbaar is. Het verhaal van Gijs maakt ruimte voor onderwerpen als 'rouw', 'de dood' en 'verdriet'. Hij vertelt zijn eigen verhaal, zowel nuchter als feitelijk, kwetsbaar en met humor. Het is 'een feest der herkenning'. Niet omdat ik ook een dierbare ben verloren (nog niet althans), maar omdat we allemaal met de dood en verlies te maken krijgen. Omdat ik als leeftijdsgenoot veel in hem herken, en zelfs mijn eigen ouders herken in die van hem. Ik heb het boek in één ruk uitgelezen. Iets wat me eigenlijk niet vaak lukt. Kortom: dit boek is het prachtig en zet je aan het denken.

[Esther · Rating 4 out of 5]

Hoe beoordeel je een boek als de feiten van het vertelde verhaal zo triest zijn en gebaseerd op een waargebeurd verhaal? Bijna niet te doen. Wat ik wel weet is dat ik zelden non-fictie gelezen dat zo als fictie aanvoelde. Gijs van der Sanden weet de diverse kanten van rouw en de ontwikkeling die rouw doorgaat mooi te beschrijven. Soms een tikkeltje rauw, maar het onderliggende verdriet wordt geregeld pijnlijk duidelijk. Mooi debuut dat aanzet tot denken over hoe we met onze emoties omgaan en hoe we ons verhouden tot de mensen die ons lief zijn. Een aanrader, vroeg of laat krijgen we namelijk allemaal met dit thema te maken.

[Ruben · Rating 3 out of 5]

"Natuurlijk heeft de dood van mijn ouders me het een en ander geleerd over wie ik ben, hoe ik me verhoud tot anderen, en tot de wereld. Ik denk dat het me een bedachtzamer en empatischer mens heeft gemaakt. Ik weet nu van mezelf dat ik kennelijk in staat ben om grote verliezen te dragen. (...) Wat we echter vaak onbenoemd laten is dat de prijs die we voor dit soort inzichten moeten betalen erg hoog is."

Een mooi boek over rouw, zonder dat plakkerig zoete, gemaakte en soms giftige laagje van eeuwig positivisme.

[Mirjam Overeem · Rating 3 out of 5]

Het boek leest makkelijk weg, maar het bracht geen sympathie bij me op. Eerder wat irritatie, omdat het nogal negatief overkomt op alle goede bedoelingen die mensen hebben. Doet niks af aan het enorme verdriet, maar dit gaf mij een vervelende bijsmaak. Wel 3 sterren omdat het makkelijk leest en hij zijn doorgemaakte proces eerlijk beschrijft.