De rat van Amsterdam

by Pieter Waterdrinker

In De rat van Amsterdam vertelt de 42-jarige Ruben Katz vanuit een Nederlandse gevangeniscel over zijn leven. Met vervalste Joodse identiteitspapieren wil het gezin Katz in 1990 de hoofdstad van de Sovjetrepubliek Letland verruilen voor Tel Aviv, maar blijft uiteindelijk hangen in Amsterdam.
Terwijl moeder het verdriet om hun in Riga begraven dochter Liza nauwelijks te boven komt en steeds verder wegkwijnt, proberen vader en zoon Katz ieder op hun eigen manier zo snel mogelijk te integreren. Vader Katz begint een instituut voor Duitse taal- en letterkunde, terwijl Ruben Katz na zijn rechtenstudie voor de Nationale Armenloterij gaat werken, een filantropisch rattenbolwerk.
Zijn obsessie voor Phaedra, een borderline-achtig meisje en dochter van de puissant rijke loterijbaas, voert Ruben Katz uiteindelijk naar het moderne Rusland, waar hij lid wordt van het ‘Siberisch Front’, een schimmige organisatie van Europeanen die Moskou verkiezen boven Brussel.

Genres: Ebooks, Roman, Fiction, Dutch Literature, Novels, Audiobook

592 pages, Hardcover

Published July 14, 2020

About the author

Pieter Waterdrinker (Haarlem, 17 oktober 1961) is een Nederlandse schrijver en journalist. Waterdrinker is geboren als Pieter Arie Johannes van der Sloot, Waterdrinker is de achternaam van zijn moeder die hij later officieel aannam.

Waterdrinker groeide op in een familiehotel in Zandvoort. Hij studeerde Russisch, Frans en Nederlands Recht aan de Universiteit van Amsterdam, woonde daarna lange tijd op de Canarische Eilanden en werkte als journalist voor onder meer De Telegraaf, de VPRO en Vrij Nederland. In 1996 vestigde de auteur zich in Rusland, waar hij in hoog tempo onder de achternaam van zijn moeder zijn boeken begon te publiceren die opvielen door de on-Nederlandse thematiek en toon.

Waterdrinker woont al twintig jaar samen met de Russische filologe en kookboekenschrijfster Julia Klotchkova, afwisselend in Moskou en Sint-Petersburg.

Reviews

[Christine Bonheure · Rating 5 out of 5]

Ruben Katz zit in de gevangenis als gevolg van schriftvervalsing. Op aanraden van zijn sociaal assistent zet hij zijn geschiedenis op papier. Dat mondt uit in 600 magistrale pagina’s vol meeslepende cliffhangers en spanningsbogen in een werkelijk prachtige stijl. Ik bleef maar lezen. Het onderwerp is fascinerend. Een tijd lang werkt Ruben in dienst van een resem mensen – noem ze gerust ratten – die worden getypeerd door de volstrekte afwezigheid van een geweten. Via een armenloterij en onder het mum van liefdadigheid troggelen ze mensen geld af. Ze verschuilen hun egoïsme achter een masker van altruïsme en dragen een moraal naar buiten die volledig het tegenovergestelde is van hun daden. Geluk lijkt alleen mogelijk als je alle mogelijke scrupules overboord gooit. Ruben stapt een tijd mee in hun verhaal omdat hij verliefd is op de dochter van de initiatiefnemer, maar uiteindelijk laat hij die wereld los. Confronterend beeld van de superrijken.

[Sophia de Vries · Rating 2 out of 5]

Eindelijk! Er kwam geen einde aan dit boek, en zelfs het einde is geen einde te noemen. De Rat van Amsterdam, door mij, drie weken lang liefkozen 'De Rat' genoemd. Ik voel me haast belazerd.
Dat gevoel is zich pas gaan ontwikkelen vanaf pagina 429 (daar gebeurt niets bijzonders, maar dat gebeurt dan al een tijdje niet). Waarom ik het toch uitlas? Omdat Waterdrinker toch de illusie hoog wist te houden dat zich nog wél een plot zou ontvouwen. Eerlijk is eerlijk, Waterdrinker is een fijne verteller. Een kruistocht in spijkerbroek- of brief voor de koningachtig verhaal, een geschiedenis, met geurende, kleurrijke beschrijvingen waarbij je de zure appeltjes proeft en Siberische koude doorvoelt, bijtende tintelingen incluis. Dat kan heerlijk zijn.
Maar tussendoor wordt de lezer steeds wakkergeschrokken door een harde ruk het 'nu' van de hoofdpersoon in, de volstrekt vlakke tijd en omgeving waarin alles wordt verteld. "Zo is het gebeurd - en daarom schijf ik het ook zo op". Deze enige stijlkunstgreep vindt men zo wreed vaak terug, dat ik iedere volgende keer dat ik het al nauwelijks meer las, het boek vervloekte en de schrijver verwenste. De man laat verder zó weinig aan de verbeelding of denkkracht van de lezer over, dat die zich spontaan geestelijk verwaarloosd weet door het lezen van een boek - nog nooit eerder vertoond. De "meedogenloze kritiek" op onze maatschappij die een criticus her en der beweert te vinden in De Rat, is mij volledig ontgaan. Althans, die is niet minder oppervlakkig dan de kritiek die in de gemiddelde zomereditie van de libelle te vinden is.
Het zou een prima boek zijn voor het slapen gaan: Vergt geen enkele inspanning, en de gebeurtenissen voltrekken zich zo tergend langzaam dat je nooit een pagina opnieuw zou hoeven lezen omdat je niet meer wist waar je was. Anderhalve pagina per dag en je vult precies een jaar.

[Arina · Rating 5 out of 5]

Met veel plezier gelezen in het bloembollenkoninkrijk aan zee!
En daarom schrijf ik dit ook zo op.

[Cynthia · Rating 2 out of 5]

Ik kan het woord rat en armenloterij niet meer horen……

[Arie Kok · Rating 3 out of 5]

Een dik boek dat over veel gaat. Misschien wel te veel, halverwege sloeg de verveling wat toe. Maar het slot maakte weer veel goed. Er deugen niet zo veel mensen als Rutger Bregman denkt, lijkt Waterdrinker te willen zeggen. Het wemelt van de opportunisten en zelfverrijkers in Waterdrinkers wereld. Als personage zijn ze niet allemaal even interessant. Maar Waterdrinker kan vertellen als de besten, laat metaforen fonkelen en heeft de meest bizarre invallen. Bij de virtuositeit van Tsjaikovskistraat 40 haalt dit boek het echter niet. 3,5 ster.

[Jurgen · Rating 3 out of 5]

Pieter Waterdrinker overrompelt met zijn kenmerkende en ronkende stijl, maar dat verhult de wat magere plot en het ook wat afgeraffelde einde van ‘De rat van Amsterdam’ niet.

[Judith van Wijk · Rating 4 out of 5]

Interessant en actueel boek dat ik zelf niet zo snel zou hebben gekozen. Aangenaam verrast en met veel plezier gelezen.

[Max Berendsen · Rating 5 out of 5]

Pieter Waterdrinker overtreft zichzelf wederom in zijn nieuwste roman. De rat van Amsterdam wordt verteld vanuit een origineel perspectief waarin Waterdrinker in zijn karakteristieke stijl geslaagd is om vanuit meerdere door elkaar heen lopende verhalen, een geheel te scheppen. Een geheel dat het boek een genot maakte om in een adem uit te lezen. Naar mijn mening is De rat van Amsterdam het hoogtepunt van de Nederlandse literatuur voor 2020!

[Anton Segers · Rating 2 out of 5]

Niet vol te houden dit. Met veel moeite tot bijna halverwege geraakt.
Wel vlot geschreven, maar wat een collectie oninteressante oppervlakkige personages worden hier ten tonele gevoerd. De meesten kunnen je met elke pagina meer en meer gestolen worden.
Andere auteurs zoals Van der Kwast tonen je (zoals in De Ijsmakers) immigranten met warmte getekend, ze lokken begrip uit, empathie. Deze collectie domme materialisten, bijgelovige kwezels en geilaards zorgt er niet meteen voor dat je na lezing positief staat tegenover vluchtelingen uit het oosten. Niet dat het even immorele zootje Nederlanders voor de Letse Katzen moet onderdoen.
Al bij al eentonige en deprimerende lectuur.

[Eline · Rating 3 out of 5]

Een kleurrijk en ontroerend boek, in wervelende en beeldende taal geschreven. Vooral het eerste deel sprak me aan. Pieter Waterdrinker vertelt hier de geschiedenis van het gezin Katz dat in 1990 de Sovjetrepubliek Letland wil verruilen voor stel Aviv, maar in Amsterdam belandt.

Gaandeweg, als de hoofdpersoon om de liefde lid wordt van het Siberisch Front, vond ik het boek wat wijdlopig en onvoorstelbaar worden.

[Demi Alblas · Rating 4 out of 5]

Een bomvol & meeslepend verhaal waarin uiteindelijk alles met elkaar in verbinding staat. De lezer wordt meermaals geconfronteerd met de weerzinwekkendheden van eerder en nu wanneer de hoofdpersoon Ruben Katz vanuit zijn cel over zijn leven verhaalt. Waterdrinker hanteert een origineel perspectief en weet situaties meermaals op indrukwekkende wijze beeldend te beschrijven. (4,5)

[Jasmijn Heyer · Rating 3 out of 5]

Zitten interessante, venijnige passages in, met mooie zinnen, maar stond me soms ook wat tegen. Kan de woorden ‘bloembollenkoninkrijk’ en ‘zevenmijlslaarzen’ niet meer zien. En tja, die gedaanteverwisseling...

[Hermien · Rating 3 out of 5]

Het begon heel goed maar was daarna zeker aan de te lange kant.

[Evy · Rating 3 out of 5]

De stijl waarin dit boek is geschreven, ligt me wat minder. Het soort humor (ironie, sarcasme?) en de wijze waarop het verhaal wordt verteld (ik-vorm, grote flashbacks) grepen me gewoon niet.

[Jasper · Rating 4 out of 5]

Vanaf het begin ontwikkelt De rat van Amsterdam zich als een nietsontziende satire op neoliberalisme en meritocratie, waarin hoofdpersoon Ruben verstrikt raakt. De Nationale Armenloterij wordt het centrale symbool van een wereld die liefdadigheid en hoop simuleert, maar in werkelijkheid draait op schuld, vernedering en massale misleiding. Het is een georganiseerde maskerade waarin Ruben steeds dieper wegzinkt. De gratis zak friet op de voorflap van het boek is veelzeggend: een ‘fooi’ van het systeem, symbool voor omgekochte empathie: junkfood in ruil voor gewenst gedrag.

Toeval speelt in het boek een dubbele rol. Op het eerste gezicht lijkt het alles te bepalen, mensen winnen of verliezen zogenaamd willekeurig. Maar onder de oppervlakte blijkt alles geregisseerd. Toeval is geen toeval, maar een instrument van macht. Die spanning tussen schijn en werkelijkheid vormt het Kafkaëske hart van de roman: Ruben is gevangen in een systeem waarvan hij de regels niet kent, waar schuld willekeurig wordt toegekend en ieder protest vergeefs blijft. Hij wordt geen dader, maar ook nooit helemaal slachtoffer. Hij wordt een rat.

Rubens obsessieve liefde voor Phaedra vormt een rode draad door het boek. Zijn verlangen naar haar is meer dan romantische fixatie; het is een hunkering naar iets echts, zuivers, moreel helders in een wereld die zo’n houvast niet meer biedt. De onthulling dat Mira Phaedra’s biologische zus is, zet de dynamiek tussen de drie op scherp. Phaedra was altijd het symbool van macht, schoonheid en onbereikbaarheid; Mira belichaamt de vergeten, ongewenste helft van datzelfde systeem. Het kind dat níet gekozen werd. Hun gedeelde oorsprong maakt pijnlijk duidelijk hoe willekeurig lot en succes verdeeld worden. Niet verdienste, maar een esthetisch oordeel van een machtig koppel bepaalde hun levensloop. Zo keert het boek terug naar een van zijn scherpste thema’s: het gemanipuleerde toeval, de schijn van verdienste, en de moraal als vermomming van willekeur en macht.

Het Syberisch front symboliseert de aantrekkingskracht van radicale oplossingen wanneer het vertrouwen in de samenleving is weggevallen. Het idee dat westerse idealisten in Rusland een betere wereld gaan stichten heeft koloniale trekjes. Ze zien Rusland als leeg decor voor hun ideeën, negeren de lokale realiteit, en stuiten uiteindelijk op hun eigen onbegrip en vooroordelen. Het Front ontmaskert ook de arrogantie van de zelfverklaarde morele elite.

En dan, terwijl de moord op Phaedra hem in de schoenen wordt geschoven en hij dreigt voorgoed opgesloten te worden, klampt Ruben zich vast aan één overtuiging: dat de krachten van de fantasie de enige werkelijke kracht van het goede zijn. In de slotpassages bereidt hij zijn ontsnapping voor, een laatste metamorfose tot rat. Niet alleen vlucht hij uit de gevangenis, maar ook uit het verhaal dat anderen over hem hebben geschreven. Misschien is het zelfbedrog. Misschien is het de enige manier om te overleven. Maar in zijn hoofd voelt het als de realiteit.

En daarom schrijf ik dit ook zo op.

[Liesbeth Wiersma · Rating 4 out of 5]

Lang, maar toch wel onderhoudend verhaal. De manier waarop een vader, moeder en hun zoon de dood van hun kind/zusje verwerken, de vlucht uit Letland beleven en omgaan met de cultuurshock in het 'tolerante' Nederland, wordt beschreven op een nuchtere, reflectieve manier, die mij wel ligt. Veel woorden, waarmee de hoofdpersoon vanuit zijn cel terugblikt op zijn leven. De afwisseling in heden en verleden, met op de juiste plekken spoilers naar nog komende gebeurtenissen maken dat de lezer toch nieuwsgierig blijft naar wat heeft plaatsgevonden.

[Fransien Vandeweghe · Rating 4 out of 5]

4,5 *

[Sibrich van Baalen · Rating 5 out of 5]

Vierde boek van Waterdrinker en weer helemaal zalig. Gelukkig heeft hij het woord 'gecapitonneerd' hier niet in elke zin gebruikt (zoals in zijn vorige boeken). Ben gewoon helemaal weg van die verhalen met dat oostbloksfeertje. Verhaal zit goed in elkaar en heeft lekkere personages.

[Jeroen Sytsma · Rating 4 out of 5]

Heerlijk, intrigerend en tot nadenken zettend boek. Allereerst een goed verteld verhaal over een lange periode, met een geloofwaardige groei van de hoofdpersoon tot wie hij is. Boeiend inkijkje in wat er met je kan gebeuren als je probeert te integreren in Nederland (beetje vergelijkbaar met Wees Onzichtbaar, maar daar is integratie hoofdthema, hier één van de verhaallijnen). Ik had al een pesthekel aan loterijen, daar heeft dit boek nieuwe voeding aan gegeven. Eerlijk gezegd vertrouwde ik er op dat in het echte leven de Nederlandse wet èn de Nederlandse pers de loterij beschreven in dit boek niet zouden laten uitgroeien tot het monster dat het is in het boek .... maar even googelen op Postcodeloterij maakte me duidelijk dat Pieter Waterdrinker bijna één op één het verhaal over deze loterij heeft verteld. Slechts 40% van de inkomsten moet aan een goed doel gegeven worden, 30% is prijzengeld, 20% van de vele miljarden gaat dus in eigen zak en in de zakken van de ambassadeurs.
Boeiend ook wat dit boek over Rusland vertelt, en over de toekomst van dit land. Ik geef geen vijf sterren omdat ik de Kafkaëske rat niet mee kon maken. Dat had Waterdrinker weg mogen laten van mij. En het verhaal is naar het einde toe wat te lang(dradig). Bovendien weet je al hoe het gaat aflopen, want dat verklapt de auteur meteen in het begin al. De hoofdboodschap van Waterdrinker, dat mensen overal dezelfde graaiende wezens zijn, en dat Nederland een land is van winnaars en verliezers en net zo corrupt en door de elite geleid als vele andere landen, deel ik niet zo dik opgelegd als het boek het vertelt. Natuurlijk is er kritiek op Nederland te geven. Maar als het er op aan komt, wil bijna de hele wereld hier wel wonen vanwege hoe goed alles hier geregeld is. Mijn Afrikaanse vrienden vinden Nederland het paradijs. Probleem van Nederlanders is dat ze beter kunnen klagen dan dankbaar zijn en vaak niet door hebben hoe bevoorrecht ze zijn.

[Elly Stroo Cloeck · Rating 3 out of 5]

Ik ben niet laaiend enthousiast over dit boek. Over het algemeen vind ik dikke boeken heel fijn, omdat je je goed kunt begraven in het verhaal. Denk aan In de ban van de ring. Helaas ging dat niet op voor dit boek, het is echt véél te dik, en (dus) niet spannend genoeg, niet ontroerend of interessant genoeg. De inkijkjes in het Russische en Letse leven zijn interessant, en ook hoe het er met asielzoekers aan toe gaat. Het verhaal over de loterij is hilarisch en genant, en zo zal het er best aan toe gaan bij de Postcodeloterij. Maar toch lukt het me niet om enige verbinding te krijgen met Ruben of zijn ouders. Het verhaal boeit niet.

[Wilco · Rating 5 out of 5]

Genoten van het met veel vaart geschreven boek. De schrijver speelt met de chronologie. Meeslepend verhaal van een immigrant uit Letland, die in de gevangenis zit en terugkijkt op zijn leven. Mooie zinnen, soms over de top. Aanrader!

[Michiel Vandenberghe · Rating 4 out of 5]

Vuistdikke maar meeslepende roman. Aan de hand van het levensverhaal van Ruben Katz, een Let met Duitse vader en Russische moeder die de Sovjet-Unie ontvlucht en zich met zijn ouders in Amsterdam vestigt, beschrijft Waterdrinker hoe ratten (welgestelde samenzweerders die teren op propaganda) in elk maatschappelijk (riool)stelsel hun weg weten te vinden.

"In de rattenwereld van de mens gaat het door de geschiedenis heen steeds weer om hetzelfde: bedenk een verhaal, verpak en verkoop het zodanig dat de massa erin gaat geloven."

[Wouter]

De boeken uit de schoolbibliotheek die enigszins de moeite waard waren, had ik in mei allemaal uit. Ik las ze voornamelijk vanwege de taal. Moeiteloos schakelde ik van Goethe, Tsjechov en Tolstoj - de lectuur ervan hield mijn vader nauwlettend in de gaten - over op de nogal stompzinnige en primitieve belevenissen van twee hoogblonde schooljongens met een bootje in Friesland.

—-

Rouw is omgekeerde vreugde. Zoals er gradaties bestaan van geluk en vreugde, bestaan er gradaties van verdriet en rouw. Niets meer, niets minder.

[Droomroosje · Rating 4 out of 5]

Dit boek kon ik tot aan het laatste deel bijna niet wegleggen. De stijl van Pieter Waterdrinker is toegankelijk en overdadig. Mooie, meeslepende literatuur! Het laatste deel in Rusland vond ik echter vrij saai en taai. Daarnaast wordt 'als' te vaak als vergelijkingswoord gebruikt, dat stoorde me op een gegeven moment ook. Om deze twee redenen vier sterren in plaats van vijf.

[Dick · Rating 5 out of 5]

Het legt de steeds toenemende hypocriete samenleving op een humoristische, maar ook op een genadeloze wijze bloot. Inderdaad, gelukkig met humor en ook met een ware liefdes component, want zonder zou het zo goed als één aanklacht zijn. Prachtig geschreven roman.
Mijn advies: voor je begint lees eerst het “nawoord”!

[Lauri van Oosterom · Rating 3 out of 5]

Pfoe, dit boek leek echt wel eeuwig te duren. Zeker niet een van Waterdrinkers beste romans. Ik begon me te ergeren aan hoofdpersoon Ruben, de enorme hoeveelheid alcohol en de rare plot twists. Desalniettemin staan er ook leuke passages in, maar ik zou toch eerder een ander boek van deze schrijver aanraden.

[Daan Könings · Rating 4 out of 5]

Prima boek, legt mooi de hypocrisie van de ‘weldoener’ bloot. Uiteindelijk is het toch allemaal plat streven naar welvaart en carrière.

Citaat aan het einde van het boek: “Elk land kent zijn eigen toneelspel en leugens.” P.588

En dan kan je natuurlijk beter een ‘rat’ zijn dan een hypocriet.

[Wilma Van · Rating 3 out of 5]

Boeiend verhaal over Ruben Katz, die in 1990 met zijn Letse Vader en moeder in NL terechtkomt. Vooral de eerste episode over hun aankomsten verblijf in Amsterdam is erg mooi en met de nodige humor geschreven Daarna volgt een absurdistisch en fantasierijk verhaal over hoe Ruben in de corrupte wereld van de Armenloterij verzeild raakt en daarna bij het Siberisch Front. Rode draad in het hele verhaal is zijn grote liefde voor Phaedra Mudmann. Met plezier gelezen, maar het had wel iets korter gekund.

[Jort Krus · Rating 3 out of 5]

Begon erg sterk, maar naarmate het verhaal vorderde nam de spanning af & werd het fictieve deel te overheersend.

[Inez de Bruijn · Rating 3 out of 5]

3,5*