Jump to ratings and reviews
Rate this book

Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta

Rate this book
Czy Polacy kochają beton i nienawidzą drzew? Można tak pomyśleć, przyglądając się przemianom polskich miast i miasteczek. Kolejne wyspy miejskiej zieleni padają pod piłami drwali, a zamiast śpiewu ptaków słychać ryk kosiarek i pił. Jak długo jeszcze urzędnicy będą powtarzać, że stuletnie drzewa to samosiejki, więc można je po prostu wyciąć? Czy naprawdę zalewanie rynku betonem zasługuje na miano "rewitalizacji"? Czy deweloperzy w końcu zrozumieją, że ludzie potrzebują nie tylko metrów kwadratowych, ale też mieć gdzie wyjść na spacer? A w obliczu zmieniającego się klimatu zieleni w miastach potrzebujemy jak nigdy dotąd.

Jan Mencwel z talentem reportażysty i zaangażowaniem aktywisty docieka, dlaczego kolejne drzewa znikają pod betonowymi placami oraz co – nie tylko można, ale trzeba – z tym zrobić. Betonoza to historia choroby trawiącej polskie miasta, ale też recepta na ich uzdrowienie.

341 pages, Paperback

First published October 13, 2020

73 people are currently reading
1921 people want to read

About the author

Jan Mencwel

5 books12 followers

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
411 (30%)
4 stars
711 (52%)
3 stars
210 (15%)
2 stars
27 (1%)
1 star
5 (<1%)
Displaying 1 - 30 of 126 reviews
Profile Image for Rafał Hetman.
Author 2 books980 followers
December 18, 2020
Bardzo ciekawa propozycja dla tych, którzy interesują się przestrzenią w swoich małych ojczyznach.

Doczytuję właśnie książki wydane w 2020 roku, które zalegają mi na stosie. Ostatnio sięgnąłem po "Betonozę" Jana Mencwela, która ukazała się w "Krytyce Politycznej" w serii Nie-fikcja. Ciekawa rzecz.

To reportaż, napisany raczej typowo, w gazetowym stylu, który z różnych punktów widzenia pokazuje nam problem, jaki ewidentnie mamy w Polsce z zielenią miejską. Lubujemy się w "betonozie" w "zmienianiu zielonego w szare".

Mencwel pokazuje przyczyny takiego stanu rzeczy i przedstawia problemy, jakie stwarzamy sobie, betonując miasta. Analizuje działanie lokalnych władz, pokazuje proces decyzyjny i mentalność urzędników. Punktuje głupie przepisy, opisuje bezwzględną i cyniczną działalność deweloperów. Mamy się na kogo złości po przeczytaniu tej książki.

Najfajniejsze w tej książce jest jednak to, że możemy w niej przeczytać również o dobrych rzeczach. Mencwel pokazuje, jakie korzyści dają nam zadrzewione, zielone przestrzenie w miastach. Pokazuje, jak rośliny mogą działać na poprawę jakości życia oraz jak dzięki nim miasto może zaoszczędzić pieniądze.

Książka dla każdego samorządowca. Ale właściwie dla wszystkich nas, bo to my tych samorządowców wybieramy.
Profile Image for Wojciech Szot.
Author 16 books1,414 followers
January 18, 2021
Radiowcy podczas audycji proszą, byście wpisywali im miasta, z jakich słuchacie, to ja mam inną prośbę - wpiszcie miasta, w których coś wam zabetonowano. Albo wyłożono kostką, czy usunięto drzewa? Zapraszam.

Producent kostki Bauma podpowiada: “Jak uzyskać trwałą i estetyczną nawierzchnię wokół domu? Najlepiej zastosować kostkę brukową”. Po co komu drzewka, krzewy, jakieś badyle, nie daj bogini - patyki? Kostka jest estetyczna i trwała, a drzewa to się łamią, liście opadają, trzeba wokół tego chodzić, podlewać. Coś, co na małą skalę często widzimy w obejściach domów, czyli wybrukowanie jak największej powierzchni, dorzucenie do tego trawniczka z tują, która powoli staje się rodzimym gatunkiem, przeniosło się też na przestrzeń publiczną, choć niekiedy się zastanawiam czy to raczej nie organizacja przestrzeni publicznej wpłynęła na wzrost popularności brukowania przestrzeni.

W lipcu ubiegłego roku Pracownia Projektowa Maćków zaprezentowała na FB zdjęcie podwórka podzielonego na strefę kostki i trawy podczas ulewnego deszczu. “Pokazujemy inwestorom jak działa retencja na twardym i na miękkim”, napisano w komentarzu. Podwórko - dodajmy - nie należało do pracowni, a osoby robiły to “po lekcjach”. Oczywiście jest dużo dobrych przykładów działań i wiele osób angażujących się w walkę z betonozą, ale problem polega na tym, że - jak przytomnie stwierdza jeden z raportów przytaczanych przez Jana Mencwela w “Betonozie” - na jedno stuletnie ścięte drzewo trzeba czekać sto lat.

Mencwel łączy aktywizm z reporterską robotą całkiem przytomnie i choć oczywiście wiadomo po jakiej stronie ma serce reporter, to poziom alarmistycznego jęczenia nie jest tu tak duży, jak się obawiałem. Bo ja mam spory dystans do nadmiernie zaangażowanych reporterów, zwłaszcza w sprawach klimatyczno-przyrodniczych. Racjonalność wywodu i dowody są ważne, ale jak ktoś przez dwieście stron na sto sposobów mówi o tym samym, tylko w coraz to innych tonacjach, to odpadam. Albo można jak Trammer w reportażu o kolejach zasypać osobę czytającą taką stertą danych, że osoby nie rozpoznające rodzaju, a zapewne i miejsca produkcji lokomotywy po samym jej dźwięku, mogą mieć kłopoty z dobrnięciem do końca lektury.

“Betonoza” jest klasyczną książką reporterską zaangażowaną, w której najważniejszy jest temat i czas, w którym powstaje. Czytana już za kilka lat będzie - miejmy nadzieję - opowieścią o tym, jak żyliśmy, ale ten brak czasowej uniwersalności jest typowy dla reportaży mających uchwycić “na gorąco” jakieś zjawisko. I nawet nie wiem, czy bym o niej pisał, bo osobiście to ja się z niej niewiele nowego dowiedziałem (no poza kilkoma zupełnie mi niepotrzebnie psującymi nastrój historyjkami), ale trzeba przyznać Mencwelowi, że pisze sprawnie, chwilami potoczyście i z zaangażowaniem, ale zna umiar.

A najbardziej mnie skłonił do wspomnienia o tej lekturze pewien fragment. Pisze Mencwel gdzieś w pierwszych rozdziałach: “Możemy sobie tylko wyobrazić , ile drzew musiało paść, by zyski były aż tak duże”. “Wyobrazić” jest tu słowem kluczowym, bo czy my mamy wyobraźnię? W wyobraźni urzędników odpowiedzialnych za wycinki drzew to drzewa atakują narąbanych kierowców, wyskakują im zza zakrętu, zatem trzeba je usunąć. Więc może nie mamy wyobraźni? I słusznie pisze dalej Mencwel: “może należałoby to szczegółowo wyliczyć”. I Mencwel to liczy! Wiem, że zachwycam się jak sikorka na widok niedosolonej słoniny, ale czytam sterty tekstów non-fiction i tam ciągle jest “w wyobraźni”, “jak wiadomo”, “każdy chyba”. No i tak Mencwel zwyczajną przyzwoitością reporterską sprawił, że mi przyjemniej na synapsach się zrobiło. Milej tak jakoś, rzetelniej, uczciwiej.

Za to niezbyt dobrym pomysłem było uraczenie nas zdjęciami, które przeważnie zajmują dwie sąsiadujące ze sobą strony, co przy złamaniu książki (mamy tu miękką oprawę) sprawia, że wiele z nich jest nieczytelnych i da się oglądać tylko z daleka. W ogóle warstwa fotograficzna jest najsłabszym elementem tej udanej pozycji.

Na koniec mam dla Was dwa cytaty. Pierwszy:

“Upadający świerk może zabić człowieka”.

Jaki wniosek wyciągają z tego cytatu polscy urzędnicy? Tak, brawo! Świerki w Puszczy Białowieskiej trzeba wyciąć. A ile osób zginęło zamordowanych przez zdradzieckie drzewo, które w przypływie szału rzuca się na spacerowiczów? “Na razie nikt, ale przecież nie będziemy na to czekać z założonymi rękami” - odpowiedziała rzeczniczka Lasów Państwowych. Bardzo mi się logika tego wywodu podoba. Bardzo.

No to co tam wam wybetonowano?
Profile Image for Patrycja.
620 reviews71 followers
May 19, 2025
Bardzo smutna jest nasza pogoń za nowoczesnością i niedocenianie tego co daje nam natura.
Teraz się cieszę, że przeprowadziłam się w miejsce, z którego z okna widzę zielone pola i niebieskie niebo. Ciekawe kiedy ktoś postawi tam nowe bloki.
Profile Image for Tomasz.
678 reviews1,044 followers
September 4, 2022
Ciekawa, kompleksowa i wieloaspektowa książka na temat zmian zachodzących w polskich miastach. Oprócz problemów proponuje też rozwiązania stosowane w innych miastach i daje nadzieję na to, że presja i działanie ma sens, chociaż wydźwięk był jak dla mnie raczej pesymistyczny. Kilku rzeczy nie rozumiem (np. fajnie, że są zdjęcia, ale w niektórych miejscach elementy dla tych zdjęć istotne są centralnie na złączeniu stron, przez co nic na nich nie widać), nie wszystkie rzeczy do mnie trafiają, ale bardzo, bardzo polecam. Zapewniam, że po lekturze zaczniecie inaczej patrzeć na swoje otoczenie.
Profile Image for Miku.
1,721 reviews21 followers
July 3, 2022
Temat książki jest jak najbardziej aktualny i sama żyję w mieście, gdzie wszystko co jest jeszcze zielone i ładne to jest zabetonowane - tak Kraków, tak to Ty, betonoza i patodeweloperka w całej swojej krasie.

To była bardzo ciekawa książka. Z jednej strony dlatego, że sama doświadczam na własnej skórze absurd tego co się dzieje w mieście, a z drugiej strony jest mi najzwyczajniej w świecie przykro, że tak się dzieje. Obecnie w Krakowie sytuacja wygląda tak, że jeśli jest jakakolwiek dziura na której jest łąka, drzewa to można być pewnym, że w najbliższych latach ktoś położy na tym rękę i postawi blok. Autor postanowił bardzo szeroko omówić zagadnienie betonozy, klimatu, braku wody, ekstremalnych upałów, usuwanie drzew, rewitalizacji, podtopienia miast podczas silnego opadu, dlaczego starsze drzewa są cenniejsze od młodych oraz dziwnych decyzji urzędników.

To była bardzo ciekawa, poszerzająca horyzont książka. Autor bardzo szczegółowo omawia każde zagadnienie i sprawia, że czytelnik zaczyna się zastanawiać nad wieloma aspektami. Możemy prześledzić na przestrzeni lat co się w zasadzie stało, że betonoza zapanowała w Polsce oraz jakie mamy scenariusze na przyszłość. Ode mnie cztery gwiazdki.
Profile Image for Krysia o książkach.
933 reviews657 followers
February 7, 2023
Najsmutniejsza książka jaką czytałam od lat... Podwójnie smutna bo dotyczy tematu, który można obserwować gołym okiem w miejskiej przestrzeni. Znikania drzew i zieleni, zastępowania zielonego szarym. Zmiany, które można obserwować w swoich małych ojczyznach.

Dla kogoś kto interesuje się tematem, będzie to pewna synteza doświadczeń. Dla kogoś sceptycznego lub w ogóle nie zwracającego uwagi na miejską zieleń, może to być bardzo uświadamiająca lektura, wyjście do dalszego eksplorowania tematu.

Świetna książka, polecam każdemu. Musimy dbać zarówno o przyrodę miejską jak i o wiejską!

Ma swoje mankamenty, traktuję ją na zasadzie publicystyki, głosu w szerokiej dyskusji.
Profile Image for verbava.
1,143 reviews161 followers
December 29, 2020
мій викладач теології, сам поляк, якось пояснював, що з видатними богословами в польщі історично не склалося, бо католицизм добре почувався – не мав із ким дискутувати й від кого захищатися.

судячи з якості польської урбаністики, міста в польщі почуваються кепсько. про них доводиться сперечатися, їх необхідно відстоювати, і з цього виростає багато хороших текстів. деякі зовсім богічні, як «ванна з колонадою» філіпа спрінгера; інші просто пристойні, як «бетоноз» – дослідження невгамовної схильності перетворювати зелень і водойми на рівненький асфальтобетон, де нічого не росте, ніщо не всотується й температура на десять градусів вища, зате можна машинку запаркувати абощо. аргументи менцвеля на користь повернення до природи здебільшого переконливі (особливо якщо ви, як я, не любите спеку й затори в себе під вікнами), а якщо й здається, що він перегинає, достатньо згадати яку-небудь фотогенічну, але на диво непридатну для гуляння воздвиженку, щоб вирішити, що все-таки ні.
Profile Image for faustyna。 (lekkidramat).
514 reviews21 followers
July 9, 2023
to był chyba jeden z ważniejszych reportaży, jakie przeczytałam. bo temat betonozy to coś, co otacza nas teraz. polecam dla samej świadomości tego, co się dzieje.
Profile Image for Nazarii Zanoz.
568 reviews47 followers
Read
November 18, 2022
Це чудово і це ще один приклад тієї літератури, котрої бракує в Україні. Доволі детальний розбір проблем, через котрі пройшла Польща і з котрими дуже активно стикається Україна. І після війни ця ситуація лише загостриться. В цьому випадку теж треба шукати електронну версію, тому що автор подає купу класних прикладів і наводить факти, чому заливати все бетоном (чи зафігашувати бруківкою, як частіше в наших реаліях), знищуючи дерева - не ок. Ну і вкотре дає усвідомлення, як ми відстаємо від світу, що спокійно могли би вчитися на чужих помилках й уникати їх, натомість нашому соціуму завше кортить проходити через все самим, заперечуючи здобутки попе��едників.
Profile Image for człowiek-wątpliwość.
80 reviews22 followers
June 28, 2021
4,5

Jestem pod wielkim wrażeniem tego, jak kompleksowo autor podszedł do tematu.

Bardzo polecam.
Profile Image for Ta.
394 reviews20 followers
January 12, 2021
Wciągająca opowieść o tym, jak z miast pozbywano się zieleni, dlaczego tak się stało i czy jest nadzieja na to, że będzie nam się w upały żyło w miastach lepiej (odpowiem: nie ma nadziei).
Profile Image for Agnieszka na grzbietowisku.
352 reviews23 followers
July 19, 2024
Bardzo przystępnie napisany reportaż o niezdrowym zamiłowaniu samorządów do lania betonu i (opłakanym) stanie drzew w polskich miastach. Szczególnie mocno treść zawarta na kartach tej książki uderza w czasie fali upałów przetaczającej się przez kraj.
Warto przeczytać, ponieważ autor w czasie pisania książki nie tylko przedstawiał swoje spostrzeżenia, ale konsultował się ze specjalistami w dziedzinie zieleni miejskiej i szeroko pojętej przyrody (tak dokładniej min. z pracownikami SGGW).
Profile Image for Tomasz.
295 reviews56 followers
February 11, 2021
Dłuższe rozdziały przeplatane krótszymi, zróżnicowana forma, styl raczej gawędziarski, ale autor nie zanudza - bardziej oczywiste tematy opisywane są jednym zdaniem.
Książka skupia się nie tylko na tytułowej betonozie, to raczej pewne ujęcie stanu walki o układ miasta, przyrodę, lokalnych spięć między włodarzami a mieszkańcami.
Czyta się szybko, mimo słabszych momentów (wolne lektury jako źródło historyczne(?) i alfabet), książka jest interesująca.
Niektóre rozdziały skupiają się na Warszawie, ale sporo tu o mniejszych ośrodkach.
Autor nie poprzestaje na diagnozowaniu błędów i narzekaniu, ale w ostatnim rozdziale przedstawia konkretne porady i sugestie dla posłów, co można zmienić, by było lepiej.
Symptomatyczne, że w jednym z rozdziałów autor przytacza prace Gitkiewicz i Trammera - dobrze ukazuje to pewien trend w literaturze. Oby dobrze się to przysłużyło.
Profile Image for Krysia.
32 reviews
May 28, 2022
Idealna książka aby się najzwyczajniej w świecie wkurwić. „Szare permanentnie wygrywa z zielonym”. Jakim cudem? Myśląc o milionach złotych, które przepływają za wycinkę drzew nie jestem w stanie pojąć jak można być tak bezmyślnym i traktować zieleń miejska jako problem, zamiast zasób, wydatek a nie bogactwo. Dlaczego jeżdżę po świecie i zwiedzam piękne parki i zazielenienie skwery, których w moim kraju jest coraz mniej? Książka dała mi nowa myśl .. w dużych miastach nie dochodzi do usuwania drzew z rynków, bo tam drzew już dawno nie ma, a często pozwolenia na wycinkę drzew wydaje się w oparciu o wskazanie powodu zagrożenia dla mieszkańców. W głowie się nie mieści.
Profile Image for rhizome.
19 reviews1 follower
January 9, 2021
Polecam - książka opisuje pewnego rodzaju zniekształcenie poznawcze, z racji którego pewną iluzoryczną konieczność "betonowania" miasta postrzega się jako synonim jego "rozwoju". Prezentuje również koncepcję "zielonej infrastruktury" - uświadamiając czytelnikowi, że rola miejskiej zieleni nie jest wyłącznie dekoracyjna czy "nadająca prestiż", lecz raczej tak jak rola każdej innej infrastruktury w mieście - fundamentalna dla jego funkcjonowania.
Profile Image for Paweł Czarnecki.
288 reviews15 followers
June 19, 2022
Cykl reportaży z małych miasteczek, w których zdurniali włodarze postanowili przeprowadzić rewitalizację miast przy pomocy betonu. Napisane z różnych perspektyw: od mieszkańców, przez gazeciarzy, architektów i dendrologów. Po lekturze inaczej spojrzysz na drzewa 🌳🌴 rosnące przy rynku.
Profile Image for Tomek Gunia.
88 reviews1 follower
February 25, 2023
Nie do końca wiedziałem jak na 300 stronach opisać bardzo złożony proces jaki zachodzi na całym świecie, ale Janek to widział i to napisał. Książka porządkuje bardzo wiele faktów, ja odebrałem bardziej tak jakbym z kimś siedział przy piwie i rozmawiał o jednej sprawie ale patrząc z kilku a wręcz kilkunastu perspektyw. Polecam gorąco. Taką książkę powinien przeczytać niejeden radny, urzędnik. Gratulacje Janku książki i wniesienia dyskusji o betonozie na wyższy poziom
Profile Image for Anna Wilczyńska.
572 reviews66 followers
June 29, 2023
Książka niby nie jest zaskakująca i odkrywcza, ale zebranie wszystkich faktów w całość pozwala zobaczyć szerszy obraz, któremu zdecydowanie warto się przyjrzeć. Doceniam też, że książka nie ma apokaliptyczno-polsko-depresyjnego wydźwięku, ale daje też rozwiązania i porady.
Profile Image for Paulina.
153 reviews25 followers
August 3, 2022
To powinna być lektura obowiązkowa dla każdego kto pcha się do polityki.
Profile Image for Kuba Tesluk.
49 reviews2 followers
September 20, 2022
Długo się zbierałem do ocenienia tej książki. No i w sumie nie wiem, co napisać. Z jednej strony książka trochę przewidywalna, z drugiej strony końcówka o wodzie całkiem ciekawa i dla mnie, osoby która nigdy nie mieszkała w mieście z dużą rzeką, odkrywcza. Myślę, że warto przeczytać, ale nie jest to obowiązek.
Profile Image for Anna Wiktoria.
261 reviews
April 12, 2024
Moim zdaniem wzór do naśladowania jeśli chodzi o to jak pisać książki z przekazem, wiedzą i danymi.

Mam tylko wrażenie, że ta książka nie przekona nieprzekonanych. Że zabrakło mocnych podsumowań. Że powinno być bardziej, głośniej.
15 reviews1 follower
February 23, 2024
Nigdy nie podejrzewałam, że drzewa z przestrzeni miejskiej znikają w tak szybkim tempie.
Pokochałam jeszcze bardziej każdy fragment przyrody w mieście 💪
Profile Image for holves.
9 reviews
August 16, 2023
Książka o tych, którzy nie oglądali Loraxa.
Profile Image for Tomasz.
106 reviews52 followers
January 16, 2021
Smuta w ch**j książka o tym jak miasta i nasz kraj staje się betonową pustynią. Ale na szczęście też pokazująca nadzieję, że jeśli, jak wielu bohaterów tu opisanych, znajdziemy w sobie chęci i motywację to można z tym walczyć, stopniowo zmieniając patrzenie na przyrodę naszych włodarzy i poprawiając świadomość znaczenia drzew, roślin i natury na warunki w jakich przyjdzie nam żyć.
Profile Image for julia dusza.
109 reviews2 followers
April 10, 2024
dosc tendecyjna, ale to ten rodzaj tendencji ktora lubie
ciekawie i sumiennie stworzony przeglad
Profile Image for fernweh.
65 reviews14 followers
September 6, 2021
Porusza wiele ciekawych przypadków, ale niestety nie mogę się zgodzić z autorem w niektórych tematach. Urbanistyka w Polsce umarła w latach 90, wraz ze zmianą podejścia do budownictwa. Łatwo to zobaczyc na planach miejskich. Architekci muszą podporządkowywać się zachciankom deweloperów, niestety jest to związane w dużej mierze że zniszczeniem tego zawodu po jego 'otwarciu'. A deweloperzy mają znajomości, które dadzą im zgody na najbardziej nieprzystosowane do terenu gnioty.
Displaying 1 - 30 of 126 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.