Jump to ratings and reviews
Rate this book

Verhalen uit het gekkenhuis

Rate this book
‘Acht jaar geleden achtte men het voor de eerste maal dienstig mij naar een gekkenhuis te brengen’. Dit was de eerste zin in het eerste boek van Maarten Biesheuvel. De krankzinnigheidsverhalen van hem behoren tot de beste die hij heeft geschreven. Toen de eerste verhalen verschenen was dat een sensatie: nooit eerder schreef iemand zo onbevangen, zo ontwapenend eerlijk en met zo’n sterke verbeeldingskracht over het verblijf in een psychiatrische inrichting. De beschrijvingen van de dagelijkse kwellingen door manische depressiviteit waren taboedoorbrekend. Na zijn eerste opname schreef hij: ‘Ik wil niet voor een tweede keer naar een gekkenhuis en daarna twee jaar lang huilend en bibberend van angst in mijn eigen huis zitten.’ Maar hij blijft zijn hele leven manisch depressief (hij noemt het zelf zijn ‘romantische inborst’), lijdt aan het horror vacui (angst voor de leegte die hij steeds voelt) en aan levensangst: hij zal nog een paar worden opgenomen, ook nog eind 2017. In de loop der jaren schreef Maarten Biesheuvel vaak over zijn verblijf in het gekkenhuis, waarbij hij lijkt te zoeken naar geborgenheid in de taal. Voor het eerst verschijnt er nu een selectie van de allerbeste verhalen, aangevuld met enkele nieuwe. Aangrijpende en daverend van onrust.

256 pages, Hardcover

Published June 3, 2019

17 people are currently reading
250 people want to read

About the author

J.M.A. Biesheuvel

72 books29 followers
J.M.A. Biesheuvel (Schiedam, 1939) debuteerde in 1972 met de verhalenbundel In de bovenkooi. Daarna volgden talloze bundels, altijd bestaande uit korte verhalen en novellen, waaronder De weg naar het licht, De angstkunstenaar, De verpletterende werkelijkheid, Reis door mijn kamer en kleinere uitgaven als Motje tegen gloeiend lampepeertje en Oude geschiedenis van Pa. In 2008 verscheen zijn Verzameld werk, bestaande uit al het gebundelde werk.

Biesheuvels verhalen zijn veelal autobiografisch van inslag. Hij schrijft over zijn ervaringen als matroos op koopvaardijschepen, over zijn depressies en zijn verblijf in wat hij 'het gekkenhuis' noemt, over zijn vrouw Eva, over zijn huis en werkkamer, over zijn jeugd. Daarnaast schrijft hij verhalen waarin fantasie de vrije loop krijgt.

‘Veel van wat Maarten Biesheuvel schrijft is waar gebeurd. Maar sommige dingen die hij schrijft zijn gelogen. Mijn moeilijkheid is dat ik nooit helemaal zeker weet of wat hij schrijft nu waar gebeurd is of niet.’
– Karel van het Reve

Op 15 december 2006 is aan Biesheuvel de P.C. Hooftprijs voor zijn verhalend proza toegekend. ‘Biesheuvels associatieve verteltechniek geeft zijn proza een weldadig effect en irrationaliteit en onlogica, waardoor het fantastisch element te meer een kans krijgt’, aldus de jury onder leiding van Maarten Asscher. De jury prijst verder Biesheuvels ‘verbeeldingskracht, absurdistische humor en stilistische rijkdom’.

In januari 2007 verscheen een herziene en uitgebreide herdruk van Zeeverhalen, waaraan een cd werd toegevoegd waarop Biesheuvel zijn meest recente verhalen voorleest.

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
27 (19%)
4 stars
65 (46%)
3 stars
36 (25%)
2 stars
10 (7%)
1 star
3 (2%)
Displaying 1 - 15 of 15 reviews
Profile Image for Truusje Truffel.
63 reviews17 followers
June 10, 2019
'Gevraagd naar de zin van het leven
antwoordt de mens met zijn levensverhaal.'
- Gyorgy Konrad


En toch was het leven een groot feest

De totstandkoming van deze verhalenbundel is voor een groot deel op het conto van Eva Biesheuvel te schrijven.

Op 26 jarige leeftijd - hij kan datum en tijdstip nog exact noemen - werd Maarten Biesheuvel zogezegd krankzinnig en heeft hij sindsdien meerdere malen te maken gehad met opnames in psychiatrisch ziekenhuis Endegeest, gedwongen of vrijwillig, in verband met een bipolaire stoornis, waarbij depressieve en hypomane perioden voorkomen.

In een van zijn verhalen beschrijft hij een situatie over Jacob die in een psychose met godsdienstwaan belandt en door de gang naar een 'lege cel' wordt gesleept. Hij slaat als een wilde om zich heen om de injectie met ingrijpmedicatie af te weren. 'Twee en een halve centiliter Trilafon'. De patiënt slaapt drie volle etmalen, zwetend, dromend en psalmen zingend.

'Ik lag met mezelf in de knoop omdat ik de dokter haatte. De dokter was een bedrieger en maakte me bang. [...] ik was bang en zag in gedachten de wereld in elkaar storten. [...] Ik kroop door mijn cel, ijsberen kon ik niet. Ik verkende de muren, de deur, de verwarming en de vloer. De paardendeken legde ik nu eens hier, dan weer daar. Soms ging ik er bovenop liggen, tien minuten later weer eronder. Ik had rust noch duur. Driemaal per dag kwam Sollie binnen, een vriendelijke broeder. Ook hij noemde me Jacob, net als de dokter, maar hij mocht me zo noemen, want hij hield van me en ik hield van hem.'

Langzaam maar zeker maakt de auteur je deelgenoot van zijn 'gekte'. Hij voelt het aankomen wanneer hij door teveel psychische druk dreigt te decompenseren. Zijn existentiële angsten - denk hierbij aan het piekeren over de zin van het leven, de grip op zichzelf kwijt raken, steeds angstig zijn om het gevoel verkeerde keuzes te maken, het niet meer weten of het leven nog wel zin heeft en/of de verbinding met de ander kwijt denken te zijn - zet hij heel duidelijk op papier.
Dit zijn de perioden waarin hij paranoïde psychoses doormaakt, zich ongeremd gedraagt en te maken krijgt met waanideeën. Op die momenten weet zeker dat hij de Messias is, denkt dat er gebruiksvoorwerpen bezeten zijn en is ten volle overtuigd van het bestaan van allerhande complottheorieën. Zijn diepe vriendschap met en bewondering voor Karel van het Reve vertaalde hij in dergelijke tijden met de stelligheid dat hij hem bewonderde, juist omdat hij God zou zijn. Nabokov was de Verlosser. Het reciteren van psalmen en declameren in diverse talen zijn steeds terugkerende gedragingen.

In het verhaal 'De Verlosser op reis' schrijft Biesheuvel over een ander alter ego, David. De hele reis wordt beschreven als één psychotisch en hallucinant gebeuren.

'De volgende dag was het feest aan boord. Halloween. De avond voor Allerheiligen. Met lachende gezichten boden de passagiers elkaar vergiftigde gebakjes van marsepein aan en appels waarin scheermesjes waren verstopt. Een obsceen feest. Een vrouw liep met een stellage op haar kapsel waaraan slipjes en beha's hingen. Met tastte elkaar in de tieten, in de billen, in de intiemere delen. Ik poepte babydrolletjes op een zilveren schaal en ging daarmee rond in de grote zaal waar ze ook fietsten en op kleine scooters reden. Ik liep met de zilveren schaal waarvan men moest kunnen zien dat ik een heilige was, naar een lieve vrouw in een eenvoudige zwarte jurk.'

Negenendertig jaar is zijn vrouw Eva Gütlich (1938-2018) zijn rots in de branding geweest, zijn baken in woelige wateren en kon hij bij haar uithuilen.
Hun liefde was onvoorwaardelijk, hoewel Biesheuvel's impulsieve en ongeremde buien haar meer dan eens tot wanhoop hebben weten te drijven. Tijdens zijn psychoses gedroeg hij zich niet altijd even kies jegens haar, zei last te hebben van een verminderd libido en kon dan tegen zijn geliefde vrouw uithalen met de woorden dat hij niet meer van haar zou houden.

Toch weet Biesheuvel ook zijn droge humor te verwerken in zijn verhalen. Aan de impulsieve en onbezonnen acties tijdens zijn gekte, geeft hij een soms ludieke draai. Heel vertederend en hartveroverend kan hij verhalen wat zijn psychische ziekte met hem doet. Hij beschrijft een belevingswereld die niet altijd op de empathie van een buitenstaander kan rekenen. De angst voor de angst kan zo beklemmend zijn, dat het als allesoverheersend voelt.
Hij is een meester in het verweven van obscure gebeurtenissen in zijn - schijnbaar incoherente - vertellingen. Grote delen van zijn werk zijn doorlopende innerlijke monologen. De waarheid wordt soms flink aangedikt of veranderd en hij fabuleert er dan lustig op los.

Hoewel de erudiete auteur een groot liefhebber is van literatuur, is er maar een klein gedeelte boeken die hem echt kunnen bekoren en herhaaldelijk herleest. Aan de modernere literatuur heeft hij een broertje dood.

'Dat plankje met tachtig boeken is eigenlijk mijn hele leven. Ik verlang niet naar meer. Onlangs hoorde ik een man in de boekhandel vragen: 'Wat is het laatst verschenen boek?' De verkoper noemde de titel. De man las de eerste bladzijde vluchtig door en kocht het omdat het 'het laatst verschenen boek' was. Ik las de eerste zin en meende daarin een onwelvoeglijk woord te zien. Als Voltaire, Nabokov, Erasmus en Flaubert geen schuttingtaal willen gebruiken, waarom doet een nieuwlichter het dan wel? [...] Veel schrijvers lijken net mestruimers. Walgelijk. Ik bevuil mijn handen niet en ook niet mijn geest.'

Achterin het boek is niet eerder gepubliceerd werk opgenomen en een interview met psychiater en vriend Andy Lameijn. Hierin vertelt Lameijn zijn ervaringen met Biesheuvel en verschaft psychiatrische inzicht. Hij geeft zelf aan dat hij wel enige terughoudendheid moest overwinnen en eerlijk gezegd hinkte ik daar een beetje op twee benen. De uiteenzetting over de psychische ziekte zijn bijzonder interessant te noemen, maar het bevreemde me dat er in een verhalenbundel ván Biesheuvel ook óver hem is geschreven.

Zijn buitengewoon onbevangen en hartveroverende manier van schrijven zal meer dan eens een milde glimlach op het gezicht van de ander toveren, want wat ís die man toch verrukkelijk geestig.
Lees dit boek, verwonder je en geniet van zijn kolderieke, cynische, surrealistische, verdrietige en unheimische vertellingen!!!

Auteur

Jacob Martinus Arend (Maarten) Biesheuvel (Schiedam, 23 mei 1939), auteursnaam J.M.A. Biesheuvel, is een Nederlandse schrijver. Hij debuteerde in 1972 met de verhalenbundel In de bovenkooi, waarmee hij onmiddellijk naam maakte. Naast verhalen heeft Biesheuvel ook een aantal gedichten geschreven, waaronder Tussen dieren, tussen mensen.
In Biesheuvels werk komt o.a. zijn bijzondere relatie tot uiting met de jurist en essayist Huib Drion en de hoogleraar Russische literatuur Karel van het Reve, wiens colleges. Hij onderhield met hen een intensieve correspondentie.

Biesheuvel studeerde rechten aan de Rijksuniversiteit Leiden vanaf 1960. Hij werd lid van de studentenvereniging Catena. Hij schreef voor het verenigingsblad en voor het Leids Universiteits Blad.

De auteur maakt gebruik van allerlei literaire verteltechnieken. Hij parodieert en ironiseert.
Zijn werk heeft binnen de literaire kritiek altijd op veel bijval kunnen rekenen. In de bovenkooi was een van de meest succesvolle debuten in de naoorlogse Nederlandse literatuur. Gerrit Komrij noemde Biesheuvel in Vrij Nederland een meester in 'absurd cynisme' en in 'surreële logica'. Na zijn bespreking gingen vele andere critici door de jaren heen overstag. In zijn werk werden vooral zijn tegendraadse verteltechniek, zijn licht archaïsche stijl, zijn onstuitbare humor en de ontwapenende eerlijkheid over zijn geestelijke toestand geprezen.

In de jaren tachtig ging men in Biesheuvels verhalen een hoofdpersonage herkennen dat meer en meer gesteld raakte op huis en haard en minder openlijk sprak over zijn levensangst, zoals in de bundel Reis door mijn kamer.

Vanaf 1990 liep Biesheuvels productie door manische depressiviteit ernstig terug en verdween de schrijver uit de aandacht van de literaire kritiek. Actualiteitenprogramma EénVandaag portretteerde hem op 4 maart 2015 naar aanleiding van het boekenweekthema Waanzin.
(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/J.M.A._...)

Titel: Verhalen uit het gekkenhuis
Auteur: J.M.A. Biesheuvel
Voorwoord: Eva Biesheuvel
Pagina's: 320
ISBN: 9789492754059
Uitgeverij Brooklyn
Verschenen: oktober 2018
Profile Image for Delphine.
621 reviews29 followers
February 25, 2021
De verhalen van Biesheuvel zijn grillig associatief, absurd en beklijvend donker. Centraal staat zijn onmacht om onze wereld te begrijpen, wat resulteert in angstaanvallen, wanen (hij is de Messias) en doodswensen. De verzameling is van ongelijke kwaliteit en bevat slechts een drietal echt sterke verhalen. Van het kleine addendum onuitgegeven verhalen begrijp je na lectuur zeer goed waarom ze niet eerder uitgegeven werden.
Profile Image for Suzanne.
210 reviews30 followers
February 6, 2019
Ik las de verhalen uit deze bundel achter elkaar en dat was wat teveel van het goede. Eigenlijk moet je er een paar tegelijk lezen, de bundel wegleggen en een paar dagen later weer een paar verhalen. Ik denk dat ze dan ook beter beklijven.
Profile Image for Frans Van Der Zanden.
486 reviews9 followers
January 9, 2019
Zoals de titel al doet vermoeden zijn dit verhalen waarin Biesheuvel op zeer associatieve wijze met zijn schrijversmanie omgaat. Als je de verhalen achter elkaar leest is dat teveel van het goede en word je er zelf behoorlijk onrustig van. Biesheuvel geeft wel een inkijk in zijn onsamenhangende psyche.
Profile Image for Janneke.
338 reviews
November 26, 2018
'God o God, dacht ik, wat moet de ware kunstenaar toch lijden. En ik ben niet eens een ware kunstenaar.'

Toen ik klein was, woonde ik bij Maarten Biesheuvel en zijn vrouw Eva om de hoek. Hij was voor mij de fascinerende schrijver met de lieve vrouw in het bijzondere houten huisje.
Ik houd erg van zijn degelijke en poetische schrijfstijl, en van de vrolijke ellende ('soms, als ik erg gelukkig ben, wil ik maar meteen dood gaan').
Een mooie nieuwe uitgave, afgesloten door een interessant interview met zijn psychiater.
Profile Image for Hugo.
17 reviews
April 10, 2020
Bies is mijn favoriete schrijver van het afgelopen jaar en dit boek maakt hem dat alleen maar meer.
Ik las nooit eerder een schrijver die zo weinig woorden nodig heeft om zo veel te zeggen, zo simpel kan schrijven met zoveel zeggingskracht.
Daarnaast raakt de thematiek van mentale gezondheid bij mij nog een extra persoonlijke snaar.

Ik hoop dat het goed met hem gaat, nu zo zonder Eva. Misschien schrijf ik hem wel een kaart.
Profile Image for Bruno.
26 reviews
June 26, 2019
Biesheuvel wordt soms gereduceerd tot een schrijvende gek, tot een gezellige geesteszieke. Nu eens een uitzinnig en totaal absurd verhaaltje over ketelbinkies, dan weer een intrigerend en grappig verslag van het komen en gaan in een gekkenhuis. Heerlijk lectuur van een vermakelijk diertje in de verder volwassen, wat serieuze literaire dierentuin.

Volgens mij is Biesheuvel veel meer. Ook in deze nieuwe bundel, Verhalen Uit Het Gekkenhuis, laat Biesheuvel weer zien dat hij misschien gek, maar vooral ook schrijver is. Komrij schrijft terecht in 1972 dat In de Bovenkooi valt te typeren als “een poging door een persoonlijke kosmologie eenheid te brengen in een oorverdovend aantal tegenstrijdige krachten”. Verscholen achter veel lolligheid, achter de soms wat onbegrijpelijke stroom van woorden en zinnen en af en toe ronduit kletspraat, steekt ook in deze bundel weer een storm op die de gezellige mens losschudt uit zijn veilige bovenkooitje. Met Biesheuvel vangen we een glimp op van De Verpletterende Werkelijkheid: angst, onrust, de onbegrensdheid van ons bestaan. We worden ontwricht en ervaren de singulariteit in plaats van de gezapigheid; we zien de gapende afgrond, verstopt achter leuke wandeltochtjes en huis-tuin-en-keuken avontuurtjes. In het diepst van onze gedachtes schuilt naast God ook de duivel. En misschien durft alleen de geesteszieke ons af en toe te laten inzien dat dit voor ons allemaal geldt.
Profile Image for Mirjam Dijksterhuis.
84 reviews1 follower
June 21, 2024
Ik was blij met de tip die ik in een review hier las: 'lees dit niet in 1 want je wordt zelf ook gek'. Wat een bizar-heid in 1 boek! Wat, zwaar, wat sneu, wat was deze man depressief en angstig en manisch en vooral ontzettend bipolair. Heftig dat ik mensen ken die zich hier in kunnen herkennen, in minstens enkele mate....
Profile Image for Eugenie.
208 reviews3 followers
May 18, 2020
Geen boek voor mij. Ik heb me op het verkeerde been laten zetten door de recensies. Maar wat een wartaal, bijna niet te lezen. Ik heb heel heel vroeger in de bovenkooi van Maarten Biesheuvel gelezen en vond dat een heel goed boek.
1 review
November 5, 2018
Fantastische schrijver. Drie sterren in plaats van vijf omdat het een bundeling betreft met oude verhalen en slechts een paar nieuwe stukken.
3 reviews
October 3, 2020
A good view into the mind of JMA Biesheuvel, who I respect a lot. He and his wife did not have an easy life.
91 reviews
Read
December 19, 2024
Eindelijk een flink stuk gelezen in dit boek. Eerst was het te dichtbij voor me. Het is mooi en stemt ook droevig. Dat een mens zo kan worden overvallen door manie, somberte en angst. Het is intens beschreven en voelt als totaal waar. Ik vermoed dat het nadeel van dit boek is dat het allemaal verhalen uit het gekkenhuis zijn. Terwijl Biesheuvel ook veel oké schijnt te zijn geweest. De liefde is mooi, hoe zijn Eva altijd voor hem is blijven kiezen en nuchter bleef.
Profile Image for Carleen.
37 reviews
August 6, 2023
Prachtige vertolking van het leven met een psychische ziekte.
Displaying 1 - 15 of 15 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.