Trzecia płeć świata

by Waldemar Kuligowski, Marianna Sztyma (Illustrator)

To nie jest książka o świecie minionym, po którym zostały dobre wspomnienia. Przeciwnie, dotyczy współczesności, a część z przedstawionych tutaj osób można odnaleźć w światowej sieci internetowej. Pewne jest, że tekst nie wyczerpuje tematu. Każdy z rozdziałów tej książki opowiada o innym kulturowym mikrokosmosie i o odrębnej sieci znaczeń przypisywanych płci. Słownikowo rzecz ujmując, trzecia płeć to termin określający osoby, które nie są postrzegane zarówno przez siebie, jak i przez własne społeczeństwo, ani jako mężczyźni ani jako kobiety. Osoby te wznoszą się ponad reżim „płci”, oparty o genitalia i biologiczność, wybierając anty-reżim „gender”, bazujący na pragnieniach, marzeniach i upodobaniach. Osoby te tworzą unikalne kulturowe mikrokosmosy, zintegrowane ze społeczeństwem, które z braku bardziej szczęśliwych pomysłów nazywamy trzecią – albo czwartą, piątą itd. – płcią. Waldemar Kuligowski przybliża codzienne życia fa’fafine, xanith, muxe, baklâ, mashoga oraz innych, które uważa się za obdarzone cechami zazwyczaj rozdzielonymi między kobiety i mężczyzn. Pokazuje ich zwyczajne życie, czas pracy i czas relaksu, ukazuje ich marzenia i troski, a tam, gdzie to możliwe, sprawia, by mogli „przemówić” swoim głosem. A przy okazji, komplikuje nam życia – poprzez budzenie wątpliwości, wskazywanie wyjątków od każdej reguły oraz ukazywanie człowieka jako istoty tyleż bardzo kreatywnej, co i bardzo plastycznej.

Autor przede wszystkim zachęca do tego, byśmy spróbowali „popatrzeć na świat inaczej”, nie tracąc dzięki temu nic z jego oszałamiającego bogactwa. Najważniejszym celem tej książki jest bowiem zaproszenie do podróży po wielkim kręgu, w którym wszyscy jesteśmy – w taki czy inny sposób – spokrewnieni i bliscy. Żeby to jednak było możliwe, trzeba na początek ten krąg dostrzec.

Genres: Nonfiction, Queer, Audiobook

96 pages, Hardcover

First published September 30, 2020

Reviews

[Anna · Rating 1 out of 5]

Choć wstęp jest bardzo obiecujący, uderza brak inkluzywności. W książce użyto bardzo wielu określeń stygmatyzujących, które powinny być wyłapane przez redakcję, jeśli nie przez samego autora. Czasem coś się pojawi, ale brak tu konsekwencji. Skoro adresatami są osoby młode, szczególnie powinno się mieć na uwadze aspekt normotwórczy języka. Osoby zapoznane z inkluzywnością ta książka odrzuci, a te, które wcześniej o temacie nie słyszały, będą po lekturze nieświadomie używać słów obraźliwych.
W samym tekście brakuje szczegółów i doprecyzowania terminów, np. niebinarność, transpłciowość i „trzecia płeć” są używane zamiennie. Widać stereotypizację, która wynika z używanego języka (powinno być „identyfikuje się”, a nie „uważa się” czy „przyjmuje rolę”). Artykuły przypominają raczej zbiór ciekawostek pisany na szybko, bez większej refleksji. Hasłem modelowym byłoby „Two-spirit” — autor zaczyna od kontekstu historycznego i gładko przechodzi do współczesności, co tworzy spójną całość. Niestety, to tylko jeden artykuł na trzynaście. Niby pojawiają się tematy trudne, ale najwyżej w jednym zdaniu, a wypadałoby mówić o nich o wiele więcej, szczególnie teraz.
Polecam tylko świadomym i krytycznym czytelnikom, a szkoda, bo to książka bardzo potrzebna. Mogłaby być dobrym wstępem, aby zainteresować młodzież (także do dalszego, samodzielnego szukania informacji), ale forma tekstu odstrasza, zniechęca i nie dostarcza wiedzy, którą chciałoby się uzyskać. Docenić można jedynie warstwę graficzną.

[Magda · Rating 2 out of 5]

Autor wspomina o zamienianiu archaicznych i toksycznych określeń w języku innych kultur na te inkluzywne, sam używając miejscami bardzo stereotypizującej, mocno przeterminowanej i wykluczającej terminologii dotyczącej seksualności i płciowości człowieka. Z książki można oczywiście wyciągnąć dużo wartościowych, ciekawych informacji i podjąć refleksję dotyczącą konstruktu płci, co było zamierzeniem autora, niestety po drodze średnio co kilkanaście zdań korygując w głowie błędne wyrażenia. Lektura do polecenia dalej tylko pod warunkiem przejścia korekty.

[Zuzanna · Rating 2 out of 5]

Zgadzam się z opiniami, że książka nie jest inkluzywna. Miałam wrażenie, że autor nie do końca rozumie zjawiska, które opisuje ("mashoga są biologicznymi transseksualnymi mężczyznami, którzy w życiu dorosłym przejmują wiele zachowań i atrybutów kobiet" - wtf). Pojawiają się tutaj określenia przestarzałe i stygmatyzujące (np. hermafrodyci, Indianie). Bardzo szkoda, że książka nie przeszła odpowiedniej korekty, która ujednoliciłaby terminologię (taki proces miał miejsce np. w tłumaczeniu komiksu "Gender Queer" Kobabe, gdzie treść była sprawdzona przez konsultantkę terminów antydyskryminacyjnych). Książka jest krótka i można ją traktować jako mini leksykon pojęć, które warto zgłębić dalej, jednak z uwagi na stereotypizację i niewłaściwy język niestety nie stanowi rzetelnego źródła wiedzy, zwłaszcza dla osób, którym ten temat jest obcy. Bardzo szkoda, bo to jedna z niewielu pozycji na rynku, które nie są skierowane do specjalistów.

[Gabunie · Rating 3 out of 5]

3.4

[Wojciech Szot · Rating 3 out of 5]

Graficznie "Trzecia płeć" zachwyca, Marianna Sztyma od okładki przez oklejkę po ilustracje trzyma poziom. Dużo gorzej z treścią, która jest niewiadomo dla kogo - wbrew kolorowej oprawie nie jest to książka dla dzieci, może trochę dla młodzieży, ale dla tej może być zbyt naukowa. Dla dorosłych? Tu by się chciało opowieści a nie leksykoniku.

Waldemar Kuligowski w mikroreportażach opowiada o osobach "trzeciej płci" w różnych kulturach w sposób jak dla mnie naiwny - przedstawiając podstawowe fakty, przytaczając wypowiedzi osób "odmiennych" w naszym rozumieniu autor nie wchodzi pod podszewkę swojej opowieści.

Ze zgromadzonych tu historii pozornie może wydawać się, że osoby niebinarne w wielu kulturach na świecie są akceptowane i przyjmowane wręcz z radością, co nie do końca jest prawdą. Z prawie każdej historii można wyczytać, że była to akceptacja w zamian za coś - pracę, usługi seksualne, talent, szczególne poświęcenie dla wspólnoty.

Kuligowski nie wchodzi w głąb tej historii, bo musiałby jednak napisać książkę, w której będzie miał wątpliwości wobec z góry postawionej tezy, że w różnych przedkolonialnych kulturach osoby "trzeciopłciowe" miały dobrze. Bywało różnie i mniej różowo.

Oczywiście z "Trzeciej płci" dowiecie się wiele o tym, co autor nazywa "wielkim kręgiem", w którym płeć jest konstruktem kulturowym i opresyjnym, o kulturach gdzie znajdowano specjalne zadania dla ludzi "o dwóch duszach", ale to wszystko pobieżne, skrótowe i niezbyt refleksyjnie pogłębione. Ot - taki kolorowy leksykon różnorodności. Ładny przedmiot. Średnia książka.

[Eve · Rating 2 out of 5]

Wierzę, że intencje były dobre. Ale używany język był bardzo transfobiczny. Druga gwiazdka w sumie tylko za przepiękne wydanie. Nie polecam.

[Miko · Rating 1 out of 5]

przynajmniej jest krotkie bo innej wartosci to to nie ma. zaluje ze nie przeczytalem wczesniej zadnej recenzji tej ksiazki bo bym wiedzial że sie bede tylko niepotrzebnie wkurwiac czytajac. autor ewidentnie powinien doksztalcic sie w kwestiach jezyka bo uzywa krzywdzacych i archaicznych okreslen

[Szymon · Rating 3 out of 5]

Ciekawa i informatywna książka na temat kulturalnych tradycji i określeń na całym świecie. Niestety mało pogłębiona, pozbawiona oceny społecznej.

[Tomasz · Rating 2 out of 5]

Ładne wydanie, ale treść napisana mocno po łebkach.

[Nati Nadworna · Rating 2 out of 5]

No ciekawe ale co to za język??????!!!!!!!

[Iku · Rating 1 out of 5]

Mało inkluzywna, pełna stereotypizacji. Forma mało inkluzywnego leksykonu, a nie reportaży, nie oddaje głosu osobom, których to dotyczy. Jeśli ktoś nie siedzi w temacie transseksualności i niebinarności, to nauczy się kolejnych stereotypów — więc nadaje się co najwyżej dla świadomego już czytelnika. Szkoda, bo temat fajny, strasznie zmarnowany. Za to ilustracje przepiękne.

[anna · Rating 2 out of 5]

Raził mnie brak inkluzywności, w szczególności posługiwanie się archaicznymi, często obraźliwymi sformułowaniami. Miałam niekiedy wrażenie, że autor sam nie do końca rozumie pojęcia, które stara się czytelnikom wyjaśnić.

Za to duży plus za piękne ilustracje Marianny Sztymy.

[Zuzia M · Rating 2 out of 5]

Książka o pasjonującej tematyce, która boleśnie przypomina nam, że polska antropologia potrzebuje gruntownej reedukacji w zakresie inkluzywności języka, krytyki feministycznej i współczesnej socjologii queerowej.

[Karolina Sosnowska · Rating 4 out of 5]

https://tanayahczyta.wordpress.com/20...

[asjabe · Rating 2 out of 5]

2🌟
tematyka ciekawa, oprawa graficzna ładna, ale brakuje tu głębszej treści. w dodatku używany język pozostawia miejscami trochę do życzenia

[Witoldzio · Rating 4 out of 5]

Wydawnictwo albus specjalizuje sie w ksiazkach dla dzieci i mlodziezy. Ta ksiazka jest przeznaczona dla grupy 15+. Estetycznie ksiazka jest bardzo atrakcyjna, ilustracje sa wspaniale. Sam tekst jest oczywiscie tez bardzo ciekawy, szczegolnie dla tych czytelnikow ktorzy o tych sprawach nigdy nie slyszeli. Zdarzaja sie niestety w tekscie, a wlasciwie w druku, pewne bledy, wyspa Celebes jest w Indonezji (o czym pisze autor) a jedna w tytule rozdzialu wkradly sie Filipiny. Jesli chodzi o sam tekst to czytelnik gubi sie troche w terazniejszosci i przeszlosci. Rozdzial o Madagaskarze wydaje sie mowic wylacznie o przeszlosci, inne rozdzialy mieszaja terazniejszosc z przeszloscia. Czytajac trzeba na to zwracac uwage gdyz niestety latwo sie pogubic. Inna rzecza ktora jest mala zauwazalna jest fakt ze w jednych grupach spolecznych plynnosc wlasnie tozsamosci byla akceptowana - mozna bylo w ciagu jednego zycia doswiadczyc miedzyseksualnosci - a potem wrocic do grupy meskiej czy zenskiej), a innych gdy przynaleznosc do jednej z kilku grup plciowych zostala ustalona dana osoba juz w tej grupie pozostawala na cale zycie. Innym jeszcze aspetktem ktory latwo zgubic czytajac jest stopien akceptacji i tolerancji. Jest on zazwyczaj bardzo rozny, od wrogosci (w sensie spolecznej alienacji) do pelnej akceptacji. Stad tez wysilki rzadu by te grupy wlaczyc w zycie spoleczne (proby zatrudnienia kinnar w urzedzie podatkowym, czy proby zatrudnienia kathoey jako stewardess w linii lotniczej). Nawet w przypadkach totalnej akceptacji (nie liczylem czy akceptacja jest czestsza od alienacji, ale moze warto, choc to nie czesto niezbyt jasne) role i funkcje spoleczne takich osob sa bardzo dokladnie sprecyzowane. Pamietac trzeba ze sa to czesto spolecznosci tradycyjne, a nie zachodnia demokracja w ktorej kazda osoba moze sobie wybrac zawod i styl zycia. Ale zasadnicza teza ksiazki wydaje sie byc po prostu to ze w wielu spoleczenstwach znaleziono miejsce dla osob nieidentyfikujacych sie jako mezczyzni czy kobiety. Nasza naturalna reakcja na takie osoby i zachowania, jak widac w tradycyjnych spoleczenstwach, jest ze po prostu sa, byly i zawsze beda. Wykazuja te zachowanie niechrzescijanskie spoleczenstwa tradycyjne i elementy te albo trwaja albo przetrwaly w jakiejs formie do dzis. Nasza natomiast kultura narzucila nam dosc sztywny podzial na dwie plcie i tak zostalismy uksztaltowani. Warto nad tym zastanowic sie. Podoba mi sie w ksiazce ze autor nie podrzuca nam odpowiedzi na te pytania, on po prostu pisze jak jest i jak bylo w innych spolecznosciach, czasem wcale nie tak daleko od Polski. Ksiazka potrzebna i pozyteczna.

[Julia H. · Rating 3 out of 5]

Książka jest swego rodzaju przeglądem różnych niebinarnych stylów życia na całym świecie.

Kiedy autor we wstępie do książki wspomina, że jego intencją było, żeby przedstawione przez niego osoby mogły przemówić własnym głosem, spodziewałam się, że faktycznie podróżował i z nimi rozmawiał. Książka jest jednak wynikiem researchu popartego bibliografią, co delikatnie rozczarowuje, ale nie odbiera książce uroku.

Dużym plusem są przepiękne ilustracje, jak i całość oprawy graficznej.

Podoba mi się, że autor skupił się na odległych geograficznie przykładach, choć z drugiej strony trudno mi uwierzyć, że nie znaleźlibyśmy przykładów niebinarnych osób czy ról społecznych na rodzimym podwórku, niekoniecznie w samej Polsce, ale na przykład w Europie. Jest to na pewno ciekawy zarys tematu, który zachęca do poszukiwań i nie daje wszystkich odpowiedzi, a raczej sprawia, że pojawia się więcej pytań. Jeśli intencją autora było rozbudzenie ciekawości czytelników, to z pewnością osiągnął cel.

Muszę się zgodzić z wieloma osobami, które już wypowiedziały się na temat tej książki - miejscami język jest nieinkluzywny lub przestarzały (choć widać starania, żeby tak nie było). Autor nagminnie misgenderuje, np. o osobie amab identyfikującej się jako kobieta potrafi pisać "on" lub tłumacząc jego słowa z angielskiego używać męskich form (i vice versa).

Podsumowując - choć czytało się przyjemnie i z zaangażowaniem, jest tu kilka rzeczy do poprawy. Jeśli nie będzie drugiego wydania, to może w razie ukazania się kolejnej części autor zwróci większą uwagę na inkluzywny język.

[Justyna Wachowska · Rating 4 out of 5]

„The Third Sex of the World” by Waldemar Kuligowski is an anthropological study of gender diversity. From Panama to India, we hear stories of people liberated from the tight constraints of binary gender identification. A beautiful, colorful and compact book will surely be an interesting introduction or complement to a broader discussion of the importance of gender divisions in today's world. A book that blurs the boundaries and broadens your horizons. Perfectly published and developed. I recommend it with all my heart!

[Doti · Rating 2 out of 5]

2,45

Książka niestety bardzo słabiutka. W 2020 roku nie powinno się już używać słów, któe są uwżane za obraźliwe np. wobec osób interpłciowych lub rdzennych mieszkańców kontynentu amerykańskiego. I rozumiem, że niektóre podejścia do płciowości trudno jest opisać ze względu na ograniczenia języka polskiego, ale to już była przesada.

Książka co nieco mnie nauczyła i na pewno zachęciła do zgłębiania tematu, ale naprawdę było w niej bardzo malutko informacji. To wyglądało bardziej na taką zajawkę niż pełną książkę z krwi i kości.

[☆ Iga ☆ · Rating 1 out of 5]

Pomysł stworzenia takiej książki jest fantastyczny! Ilustracje i opracowanie graficzne – piękne. Natomiast tekst jest pełen, PEŁEN, słownictwa, które nigdy nie powinno się tam pojawić. Szczególnie, że we wstępie autor pięknie pisał o szacunku etc. (wydanie z 2020 roku). Przykro mi, ale nie mogę ocenić tego inaczej. Niech ktoś zrobi to lepiej, bo to jest niesamowicie interesujący temat, który zasługuje na więcej niż po 4/5 stron na przykład.

[Elzbieta Gozdziak · Rating 3 out of 5]

Lots of 'fluff.' Not really an anthropological debate. Each chapter is based on 1-2 other books or articles. Interesting that an anthropologist did not to any empirical research to inform they writing.

[Karina Podraza · Rating 2 out of 5]

Oj strasznie to pobieżnie potraktowane :( dodatkowo zgrzytała mi terminologia - transgenderowy mężczyzna o osobie, która ma kobiecą ekspresję? Kobieta, która mówi o sobie, że nie czuje się żadną płcią? 😭 dwie gwiazki za przyjemny w odbiorze styl.

[Dominika · Rating 1 out of 5]

Niestety to książka, która tylko udaje literaturę faktu.
Brak bibliografii, ale jest za to komentarz turystki udzielony brytyjskiej gazecie pozytywnie oceniający jedną z opisywanych społeczności.
Na plus jedynie bardzo ładne ilustracje. 0 wartości merytorycznej.

[gaia · Rating 2 out of 5]

niezwykle ciekawy temat, dowiedziałam się wielu ciekawych rzeczy, jednak gdy już się pisze taką książkę chcąc być inkluzywnym może należy zadbać o użycie odpowiedniej terminologii nie obrażającej opisywanych mniejszości i nie traktowanie ich przedmiotowo😭😭

[Izabela · Rating 3 out of 5]

Książka porusza ważny temat i z pewnością warto ją przeczytać. Jednak nie jestem nią całkowicie usatysfakcjonowana, chciałabym, żeby temat był bardziej poszerzony.

[Michalina · Rating 4 out of 5]

Dobrze napisana bardzo informacyjna książka, skierowana raczej do młodych odbiorców.

[Patrycja · Rating 3 out of 5]

2.5 stars

[maddie · Rating 2 out of 5]

AB 2.25/5

Bardzo ważny temat, o którym należy otwarcie rozmawiać, a niestety przedstawiony został bardzo ogólnikowo i niekiedy krzywdząco.

[Paulina Gafka · Rating 2 out of 5]

2,7

[Dorian · Rating 3 out of 5]

Ładna wizualnie i interesująca pod względem tematycznym. Bibliografia zawarta w środku jest mile widziana. Niestety język użyty w publikacji jest mało inkluzywny.