Yeni Sağ Radikalizmin Veçheleri ve Geçmişin İşlenmesi Ne Demektir?

by Theodor W. Adorno, Volker Weiß, Şeyda Öztürk (Translator)

“Sağ radikalizmin burada bahsettiğim hilelerini kati bir şekilde belirlemek, her birini sözünü hiç esirgemeden adlandırmak, eksiksiz betimlemek, her birinin içerimlerini iyice tarif etmek ve böylece kitlelere bu hilelere karşı bağışıklık kazandırmak için çaba göstermek gerekir. Çünkü nihayetinde hiç kimse aptalın teki olmak istemez. Ve bütün bunların nihayetinde devasa bir psikolojik istismar tekniği, devasa bir psikolojik kazıklama olduğu da açıkça gösterilmelidir.”

Adorno’nun bu sözleri 1967 yılına ait. “Yeni Sağ Radikalizmin Veçheleri” başlıklı konferans metninden. Bu kitaba, yakından ilgili daha erken bir konferansını, 1954 tarihli “Geçmişin İşlenmesi Ne Demektir?” metnini de ekledik. Bu iki yazısında Adorno savaş sonrası dönemde demokratik ortak temsil ile sermayenin yoğunlaşma eğilimi arasındaki yapısal karşıtlığın devam ettiğini, bu nedenle milliyetçi ve faşist hareketlerin sürdüğünü vurgular, onlardan “kendi kavramsal içeriğinin hakkını bugüne kadar tam anlamıyla verememiş bir demokrasinin yara izleri” olarak söz ederek, radikal sağ propagandanın başvurduğu hileleri ve yenilginin toplumda yol açtığı narsist incinmenin izlerini ele alır.

Bu hikâyedeki her şey tekinsiz biçimde tanıdıktır. Uzun yıllar önce ve Alman deneyimi üzerine yapılmış bu konuşmaların günümüz için ve sadece Türkiye gibi demokrasi olmayan ülkeler için değil, Avrupa ülkeleri ve ABD için de geçerli olmasında, evet, çok ürkütücü bir yan var — ama diğer yandan bu genellik faşizmin süregiden dünya düzeninin bir ürünü olduğunu da açıkça gösteriyor.

88 pages, Paperback

Published September 1, 2020

About the author

Theodor Wiesengrund Adorno was one of the most important philosophers and social critics in Germany after World War II. Although less well known among anglophone philosophers than his contemporary Hans-Georg Gadamer, Adorno had even greater influence on scholars and intellectuals in postwar Germany. In the 1960s he was the most prominent challenger to both Sir Karl Popper's philosophy of science and Martin Heidegger's philosophy of existence. Jürgen Habermas, Germany's foremost social philosopher after 1970, was Adorno's student and assistant. The scope of Adorno's influence stems from the interdisciplinary character of his research and of the Frankfurt School to which he belonged. It also stems from the thoroughness with which he examined Western philosophical traditions, especially from Kant onward, and the radicalness to his critique of contemporary Western society. He was a seminal social philosopher and a leading member of the first generation of Critical Theory.

Unreliable translations hampered the initial reception of Adorno's published work in English speaking countries. Since the 1990s, however, better translations have appeared, along with newly translated lectures and other posthumous works that are still being published. These materials not only facilitate an emerging assessment of his work in epistemology and ethics but also strengthen an already advanced reception of his work in aesthetics and cultural theory.

Reviews

[Damla · Rating 5 out of 5]

Faşizme, Neo-Nazizme ve propaganda tekniklerinin tehlikelerine odaklanan iki konferans.

[Filiz I. · Rating 4 out of 5]

Kitaba adını veren "Yeni Sağ Radikalizmin Veçheleri"  esasen Adorno'nun kaleme aldığı bir metin değil; bir konferans konuşmasının yazıya dökülmüş hali. Bu bölümde Adorno, 2. Dünya savaşının bitiminin ardından yaklaşık 15 sene geçmişken nasyonel sosyalizmin ve sağ radikalizmin savaş sonrası durumunu masaya yatırıyor. Kitaptaki bir diğer bölüm ise "Geçmişin İşlenmesi Ne Demektir?" başlığını taşıyor. Benim ilgimi çeken daha çok bu bölüm oldu. Diğer bölümün o kadar ilgi uyandırmamasını, konferans metni özelliği taşıması nedeniyle Adorno'nun hitap ettiği kitlenin o zamanın konularına hakim olduğu için detaya girmemesine bağlıyorum. Bu bölüm bana biraz dağınık geldi.
Nasyonel sosyalizm hala yaşıyor ama fazla canavarca olduğu için kendi ölümünden sonra da sürüp giden bir şeyin hayaleti midir, yoksa zaten ölmemiş midir, ağza alınamayacak olanı yapma eğilimi hem insanlarda hem de onları kuşatıp sınırlayan koşullarda yaşamaya devam mı etmektedir? Adorno, bunu bugün bile bilemediğimizi söylüyor. Kitaptaki ilgi çekici bi diğer nokta ise geçmişin unutulması üzerine yazdıklarıydı. Geçmişin işlenmesiyle kastedilenin geçmişin ciddi biçimde ele alınıp işlenmesi olmadığını, aksine altına bir oldu bitti çizgisi çekip konunun kapatılmak, elden gelse bellekten bile silinmek istendiğini söyler. Bu noktada ilginç bir laf eder: "Celladın evinde ipten söz edilmemeli, yoksa insanın kin beslediği sanılır." Alman halkı geçmişinden kurtulmak istemektedir, ancak bunu yaşananları unutarak yapmaya meyillidir. Dolayısıyla bu konuyu açan kişinin gocunduğu, hınç duyduğu düşünülecektir. Yani katledilenler, güçsüzlüğümüzün onlara armağan edebileceği yegane şeyden, bellekten de yoksun bırakılmak durumundadır.
"Geçmiş ancak geçmiş olanın nedenleri ortadan kaldırılırsa işlenmiş olabilecektir. Ama nedenler hala süregeldiği için onun büyüsü de bugüne dek kırılamamıştır."
Bu konuda daha detaylı okuma yapmak isteyenlere "Postmodernizim ve Holokostun İnkar Edilmesi" adlı kitabı tavsiye edebilirim.

[Efe · Rating 3 out of 5]

Güzel bir kitap, ilk bölümü özellikle beğendim. Zaten üniversite öğrencilerine yaptığı bir konuşma olduğu için çok yormadı. İkinci bölüm konusu itibariyle dönemin Almanya'sına göbekten bağlı. 45 sonrası Almanya hakkında neredeyse hiçbir şey bilmediğim için verilen tartışmayı anlamaktan ziyade sezmekle yetindim.

[yugi · Rating 4 out of 5]

Hoş bir kitap. Adorno'nun değindiği noktalar gerçekten çok iyi. Çerezlik ve ucuz bir kitap okunur.

[Onur Konuk · Rating 5 out of 5]

kehanet gibi