What do you think?
Rate this book
Het landschap, de mensen. Nederland 1850-1940
Na 1850 begon de campagne om het Nederlandse landschap te verbeteren. De onafzienbare heidevelden, zandverstuivingen en moerassen in Noord-Brabant, Gelderland, Overijssel, Drenthe en Friesland werden kleiner en in landbouwgrond veranderd. Na 1900 werden natte akkers en weilanden drooggemaakt, duizenden kilometer meanderende rivieren en beken werden rechtgetrokken. Rond 1940 werd geschreven dat het Nederlandse landschap mooier was geworden, ‘echt volgens ons eigen ideaal, alles netjes in laatjes en vakjes’. Het landschap was productiever gemaakt. De mensen die er woonden en werkten hadden zich aangepast. De nieuwe rationele omgeving kon immers niet met bijgeloof en ouderwetse tradities worden bewerkt. Productiviteit vereiste gehoorzaamheid aan de moderne leefregels die vanuit de grote steden over het platteland werden verbreid: in efficiëntie geloven, weten dat tijd geld is. Dit rijk geïllustreerde boek vertelt hoe we het landschap leerden exploiteren. Het dichtbevolkte piepkleine Nederland, na Amerika uiteindelijk toch de grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld.
448 pages, Hardcover
Published October 1, 2020
12 people are currently reading
187 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 16 of 16 reviews
January 25, 2022
“Welvaart had in de negentiende eeuw niet per se de betekenis die het nu heeft: het hebben van veel spullen en van bijna onbeperkte mogelijkheden om geld aan uit te geven. ‘Welvaart’ was familie van de oude zeemansgroet, ‘vaarwel’. Ik wens je een behouden vaart. Dat het goed met je gaat.”
Rond 1850 bestond Nederland voor een groot deel nog uit woeste grond, heidevelden en zandvlakten zonder einde. Bosrijk gebied was kaalgekapt in de Middeleeuwen, omdat men brandhout nodig had. Onder de 5 miljoen inwoners was veel armoede, zowel op het platteland als in de steden.
Dit boek geeft een mooi beeld van hoe dit land letterlijk is gemaakt tot wat het nu is. Organisaties als De Nederlandse Heidemaatschappij (nu Arcadis) en Staatsbosbeheer hebben daarbij een belangrijke rol gespeeld. Aardig is dat er vrij snel ook een organisatie ontstond zoals de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten (1905) en de opening van het Openluchtmuseum in Arnhem (1912).
Belangrijke drijfveer was de verbetering van de landbouwproductiviteit. De Economist schreef in 1855:
“Wat is landbouw? Een groote voedsel-fabriek.”
Om de mensen beter te kunnen voeden en later ook om beter te concurreren (export). Veel facetten worden behandeld. Ontginning. Ruilverkaveling. Schaalvergroting. Intensivering (mechanisatie, landbouwscholen). Niet onbelangrijk in dit geheel is natuurlijk de droogmakerij. Met als huzarenstuk de afsluiting van de Zuiderzee door middel van de Afsluitdijk (1933). Een weinig creatieve naam. Bovendien is het geen dijk maar een dam! Waarna de Wieringermeer (gereed 1934, men was al begonnen toen de Afsluitdijk nog niet klaar was), Noordoostpolder (gereed 1942) en Flevoland (gereed 1957 oostelijk en 1968 zuidelijk) werden ingepolderd.
Bijzonder boeiend om te lezen. Zeker nu we de laatste tijd een beweging zien om landbouwgrond weer terug te geven aan de natuur en de opkomst van biologische en kleinschaligere landbouw.
Wel erg jammer dat er geen landkaarten of grafieken worden gebruikt ter ondersteuning van het verhaal. Elk van de 45 korte hoofdstukken begint met een fraaie foto, maar dat hadden er meer mogen zijn! 4 sterren met een minnetje.
Rond 1850 bestond Nederland voor een groot deel nog uit woeste grond, heidevelden en zandvlakten zonder einde. Bosrijk gebied was kaalgekapt in de Middeleeuwen, omdat men brandhout nodig had. Onder de 5 miljoen inwoners was veel armoede, zowel op het platteland als in de steden.
Dit boek geeft een mooi beeld van hoe dit land letterlijk is gemaakt tot wat het nu is. Organisaties als De Nederlandse Heidemaatschappij (nu Arcadis) en Staatsbosbeheer hebben daarbij een belangrijke rol gespeeld. Aardig is dat er vrij snel ook een organisatie ontstond zoals de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten (1905) en de opening van het Openluchtmuseum in Arnhem (1912).
Belangrijke drijfveer was de verbetering van de landbouwproductiviteit. De Economist schreef in 1855:
“Wat is landbouw? Een groote voedsel-fabriek.”
Om de mensen beter te kunnen voeden en later ook om beter te concurreren (export). Veel facetten worden behandeld. Ontginning. Ruilverkaveling. Schaalvergroting. Intensivering (mechanisatie, landbouwscholen). Niet onbelangrijk in dit geheel is natuurlijk de droogmakerij. Met als huzarenstuk de afsluiting van de Zuiderzee door middel van de Afsluitdijk (1933). Een weinig creatieve naam. Bovendien is het geen dijk maar een dam! Waarna de Wieringermeer (gereed 1934, men was al begonnen toen de Afsluitdijk nog niet klaar was), Noordoostpolder (gereed 1942) en Flevoland (gereed 1957 oostelijk en 1968 zuidelijk) werden ingepolderd.
Bijzonder boeiend om te lezen. Zeker nu we de laatste tijd een beweging zien om landbouwgrond weer terug te geven aan de natuur en de opkomst van biologische en kleinschaligere landbouw.
Wel erg jammer dat er geen landkaarten of grafieken worden gebruikt ter ondersteuning van het verhaal. Elk van de 45 korte hoofdstukken begint met een fraaie foto, maar dat hadden er meer mogen zijn! 4 sterren met een minnetje.
August 14, 2022
“Het lijkt gewenst meer land productief te maken en zo worden heiden ontgonnen, moerassen ontwaterd, meren en plassen drooggelegd, beken en rivieren genormaliseerd, uiterwaarden beroofd van hun struikgewas, de Zuiderzee ingepolderd” - Quote van Jac. P. Thijsse uit 1939, toen al lang en breed duidelijk was dat de manier waarop we in Nederland landbouw bedrijven de bodem uitput en het landschap armer maakt. Een half jaar over dit extreem gedetailleerde boek gedaan, dat qua schrijfstijl niet heel makkelijk leesbaar is, maar me zoveel geleerd heeft over de ontwikkeling van de landbouw in Nederland. En weer heel actueel, maar dat het dat is; is tegelijkertijd het treurige: we weten dit al zolang, wanneer gaan we wat veranderen?
August 26, 2022
Razend interessant en actueel boek over hoe Nederland in 100 jaar tijd een compleet ander aanzien kreeg. Je zou kunnen zeggen: hoe de kiem van de stikstofcrisis werd gezaaid. In 100 jaar ontstond een aangeharkt landschap inclusief inpolderingen. Alles werd rationeel en doelmatig ingericht: alles netjes in laatjes en vakjes precies zooals de mensch dit wenscht. Het is af en toe wat technisch. Toch kon ik goed volgen hoe onze voorouders het Nederlandse landschap hebben gemaakt. Aanrader als je meer wilt weten van hoe we onszelf de stikstofcrisis in hebben gewerkt. Of een overstroming of droogte, want het 'netjes maken' van rivieren en beken blijkt niet zo handig als je water wilt vasthouden als het droog is of als er ineens heel veel regen valt.
December 4, 2025
Heel uitgebreid en daarom leerzaam, inspirerend maar ook wat langdradig.
May 17, 2024
Sjeeeezuuusss, eindelijk uit! Wat een saai en moeilijk boek. Maar tegelijkertijd wilde ik ook weten wat er nog meer te leren was over dit onderwerp, dus toch maar doorgelezen. De laatste 100 bladzijdes waren echt aftellen geblazen. Wel goed om meer te weten over hoe wij ons landschap gevormd hebben, hoe ons denken erover ontstaan is, en waarom we in godsnaam proberen zo veel voedsel te persen uit zo weinig land (snel antwoord: winst / hebzucht, niet de "nooit meer honger" gedachtelijn die ik altijd dacht).
May 7, 2021
Wie wil weten waar de cultuur van altijd maar meer productie in de Nederlandse landbouw vandaan komt, moet dit boek lezen. In korte hoofdstukjes neemt de auteur je mee in de geschiedenis van cultuur, inpoldering en schaalvergroting.
February 29, 2024
This is a well-documented history of mentality, mirrored in an agricultural history, or rather: a landscape history of the Netherlands between 1850 and 1940.
It describes how the reclamation came about of the endless heaths and peat bogs in the east of the Netherlands, and the draining of ponds and swamps in the west, and later also the land consolidation projects throughout the country. It was a new mentality of rationality and utilitarian thinking that propelled it, a mentality of science and organization propagated by champions such as Staring and Lely and many others. Van der Woud recounts how bold plans met with tough resistance from the old mentality of tradition, religion and belief in familiar and proven habits of the past. The large-scale reclamations, drainage and land consolidation projects got off to a slow start. It often took 20 to 40 years before there was sufficient critical mass for them.
Will there be sufficient time for the changes that are currently needed in agriculture and animal husbandry? This history shows the importance of champions, a constant propagation of the usefulness and necessity of change, an attractive narrative, and above all the organization of people and the continuous repetition of ideas. And of pilot projects that can serve as an example.
I was fascinated by the chapters in which Van der Woud paints the landscapes of the 19th century, as if you are walking around in them, and the mentality of the people. He is helped by obscure sources as the work of the 19th century amateur sociologist of the Kempenland, Berendsen from Bergeijk. In chapter 43, 'Timeless Netherlands', he even briefly reveals himself an anthropologist.
The book is academic, a solid research report. But this also makes it sometimes uninteresting in its detail. I sometimes skipped parts. Still, the book is mostly entertaining.
It describes how the reclamation came about of the endless heaths and peat bogs in the east of the Netherlands, and the draining of ponds and swamps in the west, and later also the land consolidation projects throughout the country. It was a new mentality of rationality and utilitarian thinking that propelled it, a mentality of science and organization propagated by champions such as Staring and Lely and many others. Van der Woud recounts how bold plans met with tough resistance from the old mentality of tradition, religion and belief in familiar and proven habits of the past. The large-scale reclamations, drainage and land consolidation projects got off to a slow start. It often took 20 to 40 years before there was sufficient critical mass for them.
Will there be sufficient time for the changes that are currently needed in agriculture and animal husbandry? This history shows the importance of champions, a constant propagation of the usefulness and necessity of change, an attractive narrative, and above all the organization of people and the continuous repetition of ideas. And of pilot projects that can serve as an example.
I was fascinated by the chapters in which Van der Woud paints the landscapes of the 19th century, as if you are walking around in them, and the mentality of the people. He is helped by obscure sources as the work of the 19th century amateur sociologist of the Kempenland, Berendsen from Bergeijk. In chapter 43, 'Timeless Netherlands', he even briefly reveals himself an anthropologist.
The book is academic, a solid research report. But this also makes it sometimes uninteresting in its detail. I sometimes skipped parts. Still, the book is mostly entertaining.
August 28, 2022
Zeer interessant en goed geschreven boek, zeker in de huidige tijd van stikstofdiscussie. Van der Woud laat mooi zien hoe het Nederlandse landschap 'rationeler' en 'moderner' moest worden en hoe boeren en vissers daar in mee moesten. De cultuur veranderde, verdween soms zelfs, net als het landschap. Wat er in de plaats is gekomen is economisch wellicht een vooruitgang geweest en heeft een landschap opgeleverd dat meer geschikt is voor grootschalige, intensieve en industriële productie, maar cultureel en bezien vanuit de natuur is het een verarming geweest. Het Nederland waar we nu in leven is bedacht en gemaakt door mensen, zo beschrijft Van der Woud; mensen die vooral met een economische bril op naar de wereld keken. In de periode die hij in het boek onder de loep neemt is Nederland één groot agrarisch industrieterrein geworden. Niet zomaar vanzelf of omdat mensen dat wilden, maar als resultaat van bewuste beleidskeuzes, gevoed door wetenschap en innovatie.
August 20, 2024
Ik ben zeer aangenaam verrast over dit actuele boek van Van der Woud. De beschrijving van een (bijna) eeuw landbouw- en landschapsgeschiedenis is actueel, omdat eenzelfde grote verandering ('transitie') als destijds voor de deur lijkt te staan. Ik heb geleerd dat zaken die ik dacht (en waarover ik geschreven heb) onjuist zijn. "Nooit meer honger" als drijvende kracht achter de rationalisatie van de landbouw in de 20e eeuw is een mythe. Van der Woud toont dit overtuigend aan. De wortels gaan veel dieper terug en de aanloopperiode was veel langer. Productie voor de export is sinds de tweede helft van de 19e eeuw (!) het doel geweest. Voldoende voedsel voor de Nederlandse bevolking is nooit erg belangrijk geweest, en heel lang de economische voorspoed van het platteland ook niet. Ontzettend interessant boek, zeer leesbaar geschreven, met de focus op waarden en culturele overtuigingen en drijvers achter de grote verandering in het Nederlandse landschap in de periode 1850-1940.
April 18, 2022
Fascinerend boek, vlot geschreven, over de verandering van Nederland sinds eind 19e eeuw. Van der Woud prikt her en der mythes door (bijv dat de intensivering van NL landbouw bedoeld was om in het land nooit meer honger te lijden) en geeft een mooi inzicht in de wording van Nederland. Verbluffend hoezeer het landschap in relatief korte tijd volkomen is veranderd. Aanrader voor eenieder die bezig is met de landschappelijke uitdagingen van vandaag (natuur, bodemdaling, klimaat).
April 14, 2024
Fascinerend boek over hoe het denken over de landbouw dat we nu kennen al vroeg in de 19e eeuw begon. En dat de ideeën voor ontginning, vergroting en intensivering toen ook hard nodig waren. Tegelijk lees je het begin van wat nu de schaduwzijden zijn geworden. Overintensivering, land en dieren als productiemiddel. Van der Woud vertelt dit alles in korte hoofdstukken en toont zich behalve een zeer goed gedocumenteerde historicus ook een begenadigd verteller.
May 30, 2021
Interessant boek, denk dat de insteek dat Nederland eerder ontgonnnen is voor de export ipv voor zelfvoorziening de juiste is. Wel teleurgesteld over het ontbreken van de vroege voorbeelden van rekenkundige landbouw (Rienck Hemmema ect). Het leest makkelijk weg, maar de kleine hoofdstukjes halen soms de vaart uit het lezen.
December 28, 2020
Niet het gemakkelijkste boek om te lezen, maar meer dan de moeite waard om te lezen. Om na te denken over hoe snel veranderingen kunnen gaan. Over de revolutie in ons landschap, maar ook sociologisch en politiek sinds de industrialisatie.
February 2, 2022
Goed geschreven boek over de 'verbetering' (beter gezegd vernietiging) van het Nederlandse landschap en de 'modernisering' van de mensen. Je wordt er soms heel treurig van, maar het blijft toch goed leesbaar.
January 15, 2022
Een interessant boek over hoe het Nederlandse landschap door de mens is gevormd en is ontstaan. Jammer dat kaartmateriaal ontbrak.
January 12, 2022
Degelijk en overtuigend overzicht van de manier waarop wij met het landschap zijn omgegaan
Displaying 1 - 16 of 16 reviews