Αφέντες και δούλοι

by Paul Greveillac, Γιάννης Καυκιάς (Translator)

Τρεις γενιές ζωγράφων στη μαοϊκή Κίνα. Ο παππούς, αγρότης σε ένα απομονωμένο χωριό στους πρόποδες των Ιμα­λαΐων, ερασιτέχνης ζωγράφος κλασικότροπης τεχνοτροπίας, μεταδίδει στον γιο του τον Κιγουάι το πάθος για τη ζω­γραφική. Ο Κιγουάι, παρά τις παρακλήσεις της μητέρας του, ζωγραφίζει από το πρωί ώς το βράδυ στην αγορά του Για’αν, στα σκιερά μονοπάτια του Σετσουάν, στους αγρούς, αλλά και στο σχολείο.

Η ζωή είναι σκληρή, η κολεκτι­βοποίηση της γης βρίσκεται στο αποκορύφωμά της, η πείνα αποδεκατίζει τους χωρικούς, οι αρχέγονες παραδόσεις τίθενται υπό διωγμό από τη βίαιη Πολιτιστική Επανάσταση. Χάρη σε έναν ερυθροφρουρό που εκτιμά το ταλέντο του, ο Κιγουάι καταφέρνει να ξεφύγει από τη σκληρή δουλειά στα χωράφια και τη διαρκή αναδιαπαιδαγώγηση. Η ζωή του αλλάζει. Φεύγει για σπουδές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Πεκίνου. Εγκαταλείποντας την παραδοσιακή τεχνική που του κληροδότησε ο πατέρας του, οργανώνεται στο Κόμμα, συμμορφώνεται με τη γραμμή που αυτό επι­βάλλει στα ζητήματα της αισθητικής και της τεχνοτροπίας, και ακολουθεί την περιπετειώδη, με τα πάνω και τα κάτω της, καριέρα του επίσημου ζωγράφου του κινεζικού καθεστώτος, μεταδίδοντας κι εκείνος, με τη σειρά του, την αγά­πη για τη ζωγραφική στον δικό του γιο. Εκείνος όμως ζει τα χρόνια της αμφισβήτησης, της αναζήτησης νέων, πρω­τοποριακών μορφών στην τέχνη, της διεκδίκησης της ελευθερίας, που κορυφώνεται στην πλατεία Τιεν Αν Μεν.

Ιστορικό και πολιτικό μυθιστόρημα, στοχασμός για την ελευθερία της τέχνης και τον ολοκληρωτισμό, το Αφέντες και δούλοι εξετάζει, επιπλέον, με ευαισθησία και οξυδέρκεια τη σχέση πατέρα-γιου.

Genres: France, Historical Fiction

544 pages, Paperback

First published August 23, 2018

About the author

Paul Greveillac, sometimes spelled Gréveillac is a French novelist and author of short stories.

Reviews

[Nicoleta Balopitou · Rating 5 out of 5]

Είμαι πραγματικά συγκλονισμένη και ενθουσιασμένη που κλείνω την αναγνωστική μου χρονιά έχοντας διαβάσει ένα συνταρακτικό χρονικό, ένα αναμφίβολα σπουδαίο βιβλίο, ένα "κρυμμένο" διαμαντάκι, από την άποψη ότι δεν έχει προλάβει να ακουστεί και να διαφημιστεί όπως του πρέπει. Η αλήθεια είναι ότι έχω να διαβάσω ένα τόσο επικό και πλούσιο βιβλίο από το 2019, όχι και τόσο παλιά δηλαδή, χρονιά που διάβασα το Πατσίνκο της Μιν Τζιν Λι. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο είναι ότι πρόκειται για δύο βιβλία που διαδραματίζονται στην ανατολική Ασία, το ένα στην Κορέα και την Ιαπωνία και το άλλο, το Αφέντες και Δούλοι, στην μαοϊκή Κίνα και ότι είναι γραμμένα από συγγραφείς που ζουν στην Δύση. Η δε Μιν Τζιν Λι, αν και νοτιοκορεάτισσα στην καταγωγή, από οχτώ ετών ζει με την οικογένειά της στις ΗΠΑ και το βιβλίο της είναι γραμμένο στα αγγλικά, ενώ ο Πωλ Γρεβεγιάκ είναι Γάλλος που από ό, τι φαίνεται κι από προηγούμενα κείμενά του, ενδιαφέρεται για την τέχνη και την αντιμετώπιση και προσέγγισή της σε περιόδους ολοκληρωτικών καθεστώτων. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον λαμβάνει χώρα και το συγκεκριμένο βιβλίο, με τον βασικό πρωταγωνιστή, τον Κινέζο ζωγράφο Κιγουάι να ζει σε μία έντονη και βίαιη περίοδο που χαρακτηρίζεται από πείνα, εκκαθαρίσεις, εκτελέσεις, αναδιαμόρφωση των αξιών, ενώ γινόμαστε κοινωνοί τής αλλοίωσης ενός χαρακτήρα, αφού για να καταφέρεις να βγεις αλώβητος από τέτοιες σκοτεινές και επικίνδυνες περιόδους, θα κατανοήσουμε κι εμείς ως αναγνώστες ότι απαιτείται ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Αυτός είναι κι ο λόγος που έζησα έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις παρέα με τον πρωταγωνιστή, ο οποίος μού δημιούργησε μία ποικιλία συναισθημάτων. Όσον αφορά μία πιο περιγραφική περίληψη, αυτή που υπάρχει και κοσμεί το οπισθόφυλλο του βιβλίου είναι η πλέον ενδεικτική και περιγραφική, οπότε δεν πιστεύω ότι χρειάζεται να ειπωθεί κάτι περισσότερο γύρω από αυτήν.
Το Αφέντες και Δούλοι είναι ένα κείμενο που από την πρώτη σελίδα με έκανε να το ερωτευτώ και ήμουν σίγουρη ότι εξίσου μαγεμένη θα συνέχιζα να διαβάζω και τη συνέχειά του. Η γραφή του συγγραφέα είναι απλή, κατανοητή και αισθαντική συνάμα. Σε βάζει για τα καλά στην ιστορία του και σχεδόν μυρίζεις την βρωμιά, αλλά και τα γιασεμιά που αναφέρονται στις σελίδες του. Ενώ το φινάλε του είναι ένα από τα πιο σπουδαία και συγκινητικά που έχω συναντήσει μέχρι σήμερα. Με λίγα λόγια το Αφέντες και Δούλοι είναι ένα συγκλονιστικό κείμενο από την αρχή μέχρι και το τέλος κι εντέλει, χαίρομαι πάρα πολύ που το διάβασα και που κατέχει ήδη μία περίοπτη θέση στην βιβλιοθήκη μου, ενώ με κάνει ακόμη πιο χαρούμενη το γεγονός ότι οι εκδόσεις Πόλις μέσα στο 2021 θα εκδώσουν το Κόκκινες Ψυχές, το πρώτο βιβλίο του νεαρού συγγραφέα που διαδραματίζεται σε ένα άλλο αυτή τη φορά κομμουνιστικό καθεστώς, εκείνο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Μοναδικό μου άγχος τώρα είναι με τι βιβλίο να συνεχίσω όταν έχω διαβάσει ένα τόσο δυνατό λογοτεχνικό έπος ...;! Ειλικρινά αρνούμαι να το χαρακτηρίσω διαφορετικά.

[N's books · Rating 5 out of 5]

Με δίχασε, με παρέσυρε, με γέμισε τρόμο για τη μετάλλαξη της ανθρώπινης σκέψης κατά τα διάφορα στάδια επεξεργασίας των γεγονότων, της πραγματικότητας και της ανάγκης κάποιων να ασκούν εξουσία πάνω στη σκέψη, στα συναισθήματα, ακόμη και στην μνήμη.
Εξαιρετικά επίμονο στις λεπτομέρειες (σε σημείο που κάποιες φορές νιώθεις πως παρακολουθείς ντοκιμαντέρ), όμως πάντα ενδιαφέρον ως προς το γενικό κλίμα, αποτελεί, μαζί με το "κάτω από το βλέμμα του Βούδα" της Περλ Μπακ, τα αγαπημένα μου βιβλία για τα έργα και τη ζωή των απλών ανθρώπων της Κίνας και τον τρόπο που αυτοί βιώνουν κι αντιλαμβάνονται μια ρέουσα και δυναμική εποχή, που αλλάζει όλο τον κόσμο.

[Charlotte L. · Rating 4 out of 5]

En nous proposant de suivre le destin de Tian Kewei, jeune peintre né dans la campagne du Sichuan en octobre 1950, c'est finalement le destin de la Chine maoïste toute entière que l'auteur nous fait découvrir au cours de ce roman poignant, ainsi que la place de l'art au sein d'une société totalitaire.
De la grande famine qui tuera 45 millions de Chinois à la mort de Mao Zedong en 1976, de la révolution culturelle au massacre de la place Tien'anmen, Kewei va connaître en l'espace de quelques décennies tous les plus grands bouleversements de la Chine de la seconde moitié du XX e siècle et essayer d'y survivre.
Le plus marquant dans Maîtres et esclaves, c'est de constater aux premières loges les effets de l'implacable propagande de cette Chine communiste. Kewei, fils unique d'un peintre passionné un peu naïf et d'une mère sévère, va vivre une enfance dramatique faite de vexations, de peur, de deuil et de lavage de cerveau qui vont progressivement le modeler pour faire de lui un bon petit soldat de la révolution. Il va apprendre à façonner son art pour célébrer la grandeur de Mao et du régime, et à travers lui, on comprend mieux que jamais les ravages d'un régime totalitaire sur une jeune âme. C'est aussi une œuvre édifiante sur l'importance de l'art comme acteur et témoin de l'évolution d'une société.
Malgré quelques longueurs, Paul Greveillac signe avec Maîtres et esclaves un roman terriblement fort, plein de douceur et de poésie en dépit de la violence qu'il évoque, qui laisse une trace indélébile dans l'esprit et dans le cœur.

[Apostolis H · Rating 4 out of 5]

Πολύ ενδιαφέρον βιβλίο.

[Evi Routoula · Rating 5 out of 5]

Εξαιρετικό το μυθιστόρημα του Πολ Γκρεβεγιάκ ¨Αφέντες και δούλοι¨, μας μεταφέρει στην Κίνα του Μάο και των διαδόχων του. Παρακολουθούμε την ιστορία μιας οικογένειας ζωγράφων: ο πατέρας που εγάζεται ως αγρότης πεθαίνει άσημος και νέος από την πείνα. Ο γιος του, θα πάρει το ταλέντο του και θα διαπρέπεψει ως ζωγράφος του κόμματος, αφιερώνοντας όλο το ταλέντο του στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό, θα εργαστεί ως υπάλληλος στο Υπουργείο Προπαγάνδας επιτρέποντας και απαγορεύοντας έργα, ανάλογα με το περιεχόμενό τους και όχι με την καλλιτεχνική τους αξία. Ο εγγονός μεγαλωμένος στο Πεκίνο και ζώντας μια σχετικά άνετη ζωή, θα κληρονομήσει και αυτός το ταλέντο των εικαστικών, θα αναζητήσει νέες τεχνοτροπίες, θα λατρέψει τον Άντι Γουόρχολ, θα αντιδράσει στην κομματική γραμμή και πειθαρχία και θα λάβει μέρος ως διαδηλωτής στην γνωστή σφαγή της πλατείας Τιεν Αν Μεν.
Είναι φανερό ότι ο Γκρεβεγιάκ ενδιαφέρεται για το θέμα της ελευθερίας της τέχνης σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Παρόλο που ο ίδιος είναι Γάλλος, έχει ψάξει πολύ και έχει κάνει έρευνα για την πολιτική που υπήρχε στην Κίνα από την δεκαετία του 1950 έως και τις ημέρες μας. Βρήκα ένα λάθος: ο συγραφέας κάνει μια αναφορά στον ποιητή Αλεξάντρ Πούσκιν και λέει ότι δεν θα έγραφε ποτέ οτιδήποτε πορνογραφικό. Η αλήθεια είναι ότι ο Πούσκιν έχει γράψει το κρυφό του ημερολόγιο( το οποίο εκδόθηκε αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του στην Δύση) και είναι αρκετά τολμηρό στο περιεχόμενο των σεξουαλικών του εμπειριών.
Ένα τελευταίο δικό μου σχόλιο αναφορικά με την πολιτική κατάσταση στην Κίνα. Επισκέφτηκα την Κίνα το 2005. Μου τελείωσε ο αναπτήρας και αγόρασα έναν από εκεί. Καθε φορά που τον άνοιγα ( ήταν στυλ ζίπο) ακουγόταν μια εκνευριστική μουσική. Κάποια στιγμή που τον άνοιξα για να ανάψω τσιγάρο, χαμογέλασα λόγω του εκνευριστικού σκοπού. Αμέσως με πλησίασε η Κινέζα ξεναγός και μου είπε να σταματήσω να γελώ γιατί ο μουσικός σκοπός ήταν ο ύμνος του Μάο και έδειχνα ασέβεια. Όλα αυτά έγιναν το 2005, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά τον θάνατο του πολιτικού ανδρός!

[Katerina Koltsida · Rating 4 out of 5]

Ένα πανόραμα της πολιτιστικής επανάστασης στην Κίνα μέσα από την ζωή τριών γενιών ζωγράφων μιας οικογένειας. Παρότι ξενίζει το γεγονός οτι το βιβλίο γράφεται από ξένο κι όχι από Κινέζο, ο συγγραφέας φαίνεται να έχει την δυνατότητα να εμβαθύνει στις δομές αλλά και στην ευρύτερη κοινωνική, πολιτική κατάσταση στην κίνα του 20ου αιώνα, όπως και στον ψυχισμό των ηρώων.
Πιστεύω, επίσης, οτι είναι ένα έργο σημαντικό, αλλά και χρήσιμο λόγω των θεμάτων που θίγει.

Οι χαρακτήρες δομούνται με ιδιαίτερο τρόπο, ενώ περιγράφονται (και μαθαίνουμε) λεπτομέρειες για γεγονότα που δεν ήταν γνωστά στη δύση.

Ο συγγραφές σε αυτό το δεύτερο βιβλιο του (το πρώτο εκδόθηκε αργότερα στην Ελλάδα) φτάνει την ιστορική μυθιστορία σε πολύ υψηλά επίπεδα

[Fanny · Rating 4 out of 5]

Plutôt 3,5. La fin m'a semblé très longue....

[Stefanos D. · Rating 4 out of 5]

"Οι αγριόκυκνοι" συναντούν την "πεταλούδα από χαρτί".
Αυτό ένιωσα όταν τελείωσα το βιβλίο και αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι ειδικά όταν πέρα από το ιστορικό πλαίσιο έχει και ωραία γραφή που ρέει.
Τέλεια αποτύπωση της ιστορίας της λαϊκής δημοκρατίας της Κίνας και των ανθρώπων που έχουν μάθει να επιβιώνουν.
Η Κίνα είναι τελικά σαν τις σχέσεις πατέρα και γιου. Είναι σαν την ζωγραφική. Μπορεί να αλλάζει συνεχώς αλλά δεν θα πάψει να υπάρχει και να μην σταματάει να μας εκπλήσει.

[Jongorenard · Rating 4 out of 5]

"Maitres et esclaves", c'est l'histoire d'un paysan qui nait en 1950 dans un village perdu du Sichuan chinois au pied de l'Himalaya qui va devenir peintre. C'est son père qui lui transmet cette passion et lui-même la transmettra plus tard à son propre fils. On explore donc dans ce roman cette idée de la transmission d'une passion mais aussi celle de son appropriation par celui qui la reçoit. Car d'une génération à l'autre, chacun peint à sa manière. Peinture classique chez le grand-père, peinture de propagande chez le père et peinture moderne et/ou contestataire chez le fils. On découvre aussi une Chine très romanesque à partir de sa prise de contrôle par les communistes en 1949 avec des personnages plus vrais que nature. On y voit enfin amèrement comment les idéologies rendent si difficile la création artistique. Tout au long de ce roman, on suit de nombreux personnages qui, dans cette Chine mouvante et mouvementée, peuvent devenir du jour au lendemain maitres ou esclaves. Malgré une entrée difficile et un peu de lassitude vers la fin de ce roman volumineux, j'ai suivi avec passion les aventures des personnages de ce livre très bien écrit et magnifiquement documenté. Il m'a mis en tête les images d'une Chine vivante, complexe, mystérieuse et fascinante. J'ai beaucoup aimé la description des habitants de cette région rurale du Sichuan, leur mode vie, leurs coutumes, leurs traditions et leurs superstitions. Confrontés aux changements politiques et aux rivalités communistes (collectivisation des terres, révolution culturelle), on les voit plus survivre que vivre. J'ai eu l'impression de toucher du doigt, si ce n'est de comprendre, 40 ans de vie politique, économique, culturelle ou sociale de la Chine communiste.

[Isabo · Rating 5 out of 5]

Un vrai coup de cœur pour ce livre d’une force incroyable qui nous emmène à faire un voyage d’une beauté étourdissante dans l’Empire du Milieu. Une histoire racontée au travers de 3 générations dans laquelle l’auteur nous fait découvrir la vie et l’ascension d’un petit paysan chinois passionné de peinture.
Et c’est sous le régime de Mao, sur fond de propagande communiste, que l’on prend conscience de ce qu’est l’embrigadement des hommes et comment l’art peut-être utilisé comme moyen d’endoctrinement.
Finalement, un livre qui permet de mieux comprendre le terrorisme d’état sous une plume magnifique, des images poétiques et terriblement vivantes… à lire absolument !

[Jc · Rating 1 out of 5]

Sans aucun intérêt. Le style de l’auteur a la grâce d’un article de Wikipédia, du coup on ne s’attache pas aux personnages. On les voit évoluer comme des zombies dans l’univers imbécile de la révolution culturelle de Mao. Le tout est d’une grande lenteur. J’ai tenu 250 pages !
Je ne comprends pas que les français donnent des prix littéraires à des bouquins aussi médiocres. Cela vient soit de la pauvreté de la littérature française moderne soit de la pléthore de prix littéraires.

[Ειρήνη Χατζουδη · Rating 4 out of 5]

Η συζήτηση για το κατά πόσο η Τέχνη είναι πραγματικά ελεύθερη, αν η στρατευμένη τέχνη έχει την ίδια αξία, τη μαοϊκη Κίνα και όσα δε γνωρίζαμε πραγματικά για το τι συνέβαινε πίσω από τα κλειστά σύνορα τις τελευταίες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα ξεδιπλώνεται σε αυτό το βιβλίο. Η πλοκή όχι κάτι το εξαιρετικό, νομίζω ότι πέρασε σε δεύτερο πλάνο. Περισσότερη ήταν η ανάγκη του συγγραφέα να δείξει τα όσα έμαθε από την έρευνα του.

[Manolis · Rating 3 out of 5]

Το πρώτο μισό ήταν πολύ καλό, αλλά το δεύτερο με κούρασε, είχα την αίσθηση ότι μακρηγορούσε προκειμένου απλώς να συμπληρώσει έναν ικανό αριθμό σελίδων. Ίσως, όμως, και ν' αδικώ το βιβλίο, γιατί είναι ακόμη πολύ νωπή στο μυαλό μου η μνήμη των συγκλονιστικών "Αγριόκυκνων" για τη μαοϊκή Κίνα.

[Caroline · Rating 2 out of 5]

Immense travail de recherche sur la Chine de Mao Zedong mais lecture fastidieuse, peu rythmée.

[Marco dCN · Rating 4 out of 5]

Final lisse et peu exaltant contrairement a l'ensemble du livre.
A lire.