Να ζήσεις εσύ αντί να ζήσει ο εαυτός σου. Να σωφρονίσεις έναν δολοφόνο κάνοντάς τον πρωθυπουργό. Να πείσεις το έμβρυό σου ότι είσαι άξιος να το γεννήσεις. Να ανακαλύψεις αν είσαι η ομορφιά σου. Να σμιλέψεις την εκδίκηση σε τρεις συλλαβές κι ένα κορμί. Να μάθεις αν η μαγεία κρύβεται στα ακροδάχτυλα αγαπημένου.
Δέκα πειράματα σκέψης που βλάπτουν σοβαρά την πεζότητα. Άβολες καταστάσεις και διλήμματα για την ύπαρξη, το πολίτευμα, το σώμα, τη φαντασία, το σεξ, την ηθική φέρνουν στα όρια τους πρωταγωνιστές και την κοινωνία, σε δέκα ιστορίες στιγμιότυπα της αέναης μάχης του ανθρώπου με τον εαυτό του.
«Καθόταν σταυροπόδι στην πολυθρόνα απέναντι από το κρεβάτι, μια Σάντρα όπως θα ήμουν περίπουστα τριάντα πέντε μου. Ήταν σαν να υπήρχε ανάμεσά μας ένας παραμορφωτικός κατά μία δεκαετία καθρέφτης, αλλά το φάντασμα μου χαμογελούσε με την άνεση ενάμιση επιπλέον αιώνα».
Ο Μιχάλης Μανωλιός γεννήθηκε το 1970 και υποτίθεται ότι είναι μηχανολόγος μηχανικός. Έχουν κυκλοφορήσει δύο μυθιστορήματά του, τα Αγέννητοι Αδελφοί (Κλειδάριθμος, 2014) και Το βιβλίο και η περφόρμανς (Κέδρος, 2019), και δύο συλλογές διηγημάτων του, οι Σάρκινο Φρούτο (Τρίτων, 1999) και …και το τέρας (Τρίτων, 2009), από την οποία το διήγημα «Αίθρα» κέρδισε το 2010 τον διεθνή διαγωνισμό Φανταστικού Aeon Award. Διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε ανθολογίες και περιοδικά στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ιταλία, τις ΗΠΑ, τις Φιλιππίνες και την Κίνα. Η τρίτη του συλλογή διηγημάτων, με τίτλο Καλλίμορφη κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος τον Οκτώβριο του 2020. Ήταν ένας από τους υπεύθυνους του εξαμηνιαίου Λογοτεχνικού Εργαστηρίου της Αθηναϊκής Λέσχης Επιστημονικής Φαντασίας (ΑΛΕΦ). Ζει, γράφει και περνάει καλά στην Αθήνα.
Η τρίτη συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μανωλιού, μετά από δυο μυθιστορήματα, είναι και η καλύτερή του. Μια νεαρή εκδοχή της ηρωίδας καλείται να παραχωρήσει το σώμα της στον αιωνόβιο εαυτό της. Ένας κακομοίρης που κατά λάθος σκοτώνει έναν αστυνομικό τιμωρείται με τη χειρότερη των ποινών: διορίζεται πρωθυπουργός. Τι θα συνέβαινε αν τα έμβρυα επικοινωνούσαν με τους γονείς τους προτού γεννηθούν προκειμένου να τους αξιολογήσουν; Και πώς θα αλληλεπιδρούσαν οι άνθρωποι με μια φυλή εξωγήινων, αν το σεξ μαζί τους έβλαπτε την υγεία τους; Οκτώ μεγάλες ιστορίες επιστημονικής φαντασίας και δυο φάντασι (!), που εξερευνούν τα ανθρώπινα όρια.
Αν και ο Μιχάλης Μανωλιός έχει στο ενεργητικό του μάλλον το καλύτερο μυθιστόρημα ΕΦ (και φαντασίας γενικότερα) που έχω διαβάσει από Έλληνα («Αγέννητοι αδερφοί»), στον νου μου συνεχίζει να είναι κατά κύριο λόγο ένας δεινός διηγηματογράφος. Και η παρούσα συλλογή το αποδεικνύει -- ακόμα και τα λιγότερο ενδιαφέροντα διηγήματα θα ήταν διαμάντια στο βιβλίο οποιουδήποτε άλλου συγγραφέα.
Θα κάνω μόνο μια ιδιαίτερη αναφορά στην υπέροχη «Μαγεύτρα». Θα ήθελα πάρα πολύ τη να μάθω πώς το βλέπει κάποιος που δεν γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα -- γιατί οποιαδήποτε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα και καταστάσεις εδώ δεν είναι καθόλου συμπτωματική.
Η πρώτη μου επαφή με τον Μιχάλη Μανωλιό ήταν με το δεύτερό του μυθιστόρημα "Το Βιβλίο και η Περφόρμανς". Ομολογώ πως δεν περίμενα και πολλά πράγματα όταν το ξεκίνησα, αλλά το πρώτο πράγμα που έκανα με το που το τελείωσα ήταν να αγοράσω και να διαβάσω το πρώτο του μυθιστόρημα, "Αγέννητοι Αδελφοί". Ο Μανωλιός γράφει ωραία, αλλά δεν ήταν η γραφή του που με τράβηξε σαν tractor beam. Ήταν οι ιδέες του και το πως τις ξεδιπλώνει. Ιδέες που με έκαναν να πατάω pause στο διάβασμα, για να σκεφτώ, όχι απλά τι γίνεται μέσα στην ιστορία, αλλά και πως θα ήταν η πραγματικότητα έτσι όπως τη ζούμε, αν συνέβαιναν αυτά που είχε στο μυαλό του. Αυτό λοιπόν το οποίο ήμουν σίγουρος ότι θα συναντήσω ξεκινώντας αυτή τη συλλογή διηγημάτων, ήταν: Εκπληκτικές ιδέες Το βιβλίο περιέχει 10 διηγήματα φαντασίας, επιστημονικής ή μη, τα οποία έχουν γραφτεί σε διάφορες περιόδους, από το 2006 ως το 2018. Τελειώνοντας τα πρώτα 9, είχα σιγουρευτεί ότι, με μία μοναδική εξαίρεση, αυτό που περίμενα εκπληρώθηκε στο 100%. Πέραν όμως των ιδεών, τα διηγήματα αυτά καθαυτά είχαν διακυμάνσεις όσον αφορά το πόσο μου άρεσαν ως ιστορίες. Το 1ο, "Το Φάντασμα και η Σάντρα", με ενθουσίασε, σε βαθμό που ενώ το ξεκίνησα αργά στο κρεβάτι, όπου συνήθως δεν καταφέρνω να διαβάσω πολύ πριν με πάρει ο ύπνος, το έβγαλα όλο σερί, χωρίς να μπορώ να σταματήσω. Μαζί με την "Καλλίμορφη", ένα διήγημα που με έκανε να νιώσω ότι βρίσκομαι μέσα σε ένα survival horror παιχνίδι, ήταν άνετα τα 2 καλύτερα από τα πρώτα 9. 6 ακόμα διηγήματα μου άρεσαν από αρκετά ως πάρα πολύ, ενώ 2 μου ξεχώρισαν αρνητικά. Αρχικά βρήκα το "Η Χιονάτη και ο Αρνής" αρκετά βαρετό, παρόλη την ευφυέστατη ιδέα πάνω στην οποία χτίστηκε. Ίσως επειδή αφορά πεζή Ελληνική πολιτική, ένα θέμα το οποίο είναι ίσως ο πάτος του βαρελιού όσον αφορά το ενδιαφέρον που μου προκαλεί. Συμπτωματικά, παρουσία υπουργού έχει και το διήγημα που δεν μου άρεσε καθόλου, "Το Αγαπημένο της Αστείο", αν και δεν είχε πολιτική θεματολογία, αλλά αναφερόταν στο σεξ. Το συγκεκριμένο ήταν και το μοναδικό από 10 διηγήματα και 2 μυθιστορήματα του Μανωλιού που έχω διαβάσει, που δεν βρήκα ούτε καν την κεντρική ιδέα ενδιαφέρουσα. Και φτάνουμε στο 10ο διήγημα, την "Μαγεύτρα". Καταπληκτικό! Φανταστικό! Ασύλληπτο! Θεϊκό! Έξοχο! Απίστευτο! Τέλειο! Απαράμιλλο! Θαυμάσιο! ... κάποιος να με σταματήσει, θα γράφω επίθετα μέχρι να γεμίσουν οι servers του Goodreads. Αν και δίνω την αντίθετη εντύπωση, δεν έχω λόγια! Ένα μοναδικό παραμύθι με μάγισσες, σκούπες, βιβλιοθήκες, και βιβλιοπύλες. Πανέμορφα γραμμένο, ένιωθα ότι η Μαζώχτρα ήταν δίπλα μου και το διαβάζαμε μαζί! Από τα πιο εξαιρετικά διηγήματα που έχω διαβάσει ποτέ. Αν και η "Μαγεύτρα" μόνη της μπορεί να σηκώσει αυτό το βιβλίο, συνολικά, με τις 2 εξαιρέσεις που προανέφερα, το διάβασμά του ήταν απόλαυση, και ο Μανωλιός κρατάει, στα μάτια μου, τη θέση του τοπ ζευγαριού μοντέρνων Ελλήνων συγγραφέων, μαζί με την υπεραγαπημένη Ιωάννα Μπουραζοπούλου.
Μία πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή που σκοπό έχει να προβληματίσει τον αναγνώστη και να τον πάει σε δρόμους που δεν ήξερε ότι υπάρχουν. Ένα από τα καλύτερα διηγήματα είναι η ναυαρχίδα της συλλογής, η Καλλιμορφη. "Είμαστε η ομορφιά μας", η φράση κλειδί που μας υπνωτίζει σε όλο το διήγημα και μας κάνει να σκεφτούμε τελικά πόσο μετράει ο εσωτερικός και πόσο ο εξωτερικός μας κόσμος. Είναι άραγε η ομορφιά σημαντική; Η ασχήμια; Το αγαπημένο μου, η Μαγευτρα, είναι ένα βιβλιοφιλικό διήγημα, για τη μαγεία που κρύβουν τα βιβλία, η φαντασία και οι λέξεις που ρέουν πάνω στο χαρτί. Πολύ σοφά ο συγγραφέας το επέλεξε για να κλείσει τη συλλογή.
Η τελευταία συλλογή διηγημάτων του Μιχάλη Μανωλιού κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος με τίτλο «Καλλίμορφη». Πρόκειται για δέκα διηγήματα, με ουτοπικές και δυστοπικές καταστάσεις, που αγγίζουν τα όρια και σε κάποιες περιπτώσεις ίσως τα ξεπερνούν…
Μετά τα επιτυχημένα μυθιστορήματα του, ο Μιχάλης Μανωλιός επιστρέφει στο είδος που τον πρωτοαγαπήσαμε, στο διήγημα. Με το “Καλλίμορφη” μας κάνει δώρο δέκα δείγματα επιστημονικής φαντασίας, από παραλειπόμενα αρχεία της ενεργούς του δράσης, που καλύπτουν την απόσταση 2006 με 2018. Το σύμπαν του Μιχάλη γνώριμο, τον πιλατεύει η επιστήμη και τα άλματα της, τα «τι θα γινόταν εάν…» που γεννά, με επίκεντρο πάντα τον άνθρωπο, που σαν τραγικός ήρωας πολεμάει κατά της βουλής των θεών, που αντιπροσωπεύονται πάντα από την απάνθρωπη τεχνολογία. Λίγη ανθρωπιά επιβιώνει στον ψυχρό, κυνικό αυτόν κόσμο, και όταν ο συγγραφέας την επιτρέπει, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι συγκλονιστικό. Μην κρατάτε όμως μεγάλο καλάθι. Η πένα του συγγραφέα είναι σκληρή. Η λίστα περιλαμβάνει “Το Φάντασμα και η Σάντρα” – Ανθρώπινο αντίγραφο διεκδικεί το δικαίωμα στη ζωή, ενάντια του πρωτότυπου. Κλασσικό δίλλημα της ε.φ. του Μιχάλη. “Κάτω απ’τα Κύματα” – Παλεύοντας για την προοδευτική εκπαίδευση μέσα από ένα εικονικό σύμπαν. (Απαιτήθηκε διπλή ανάγνωση). “Η Χιονάτη και ο Αρνής” – Η πρωθυπουργία στην Ελλάδα ως δικαστική ποινή. Τραβηγμένο, αλλά λειτουργεί ως σάτιρα. To αγαπημένο μου, “Η Ερώτηση” – Στον πλανήτη Απέραντη, τα έμβρυα εξετάζουν την αξία των γονιών τους, πριν αποφασίσουν αν θα γεννηθούν. Ευφάνταστο και ευφυές twist σαν λύση. “Κελθαριανά μάτια” – μάτια εξωγήινα και επικίνδυνα για τους άντρες της Γης. Μόνο ήρωες του Μανωλιού θα δεχόντουσαν τέτοια μαρτύρια. Πάνω απ’ όλα ο συγγραφέας θέλει να κάνει το point του. “Ένα Δωμάτιο Γεμάτο Νερό” – Εξωγήινοι εκπαιδεύονται σε εικονική πραγματικότητα πώς να είναι άνθρωποι. Λίγο δύσκολο ανάγνωσμα καθώς παίζουν πάνω από μία οπτικές αφήγησης. “Καλλίμορφη” – Εξωγήινο τέρας τρέφεται με την ομορφιά των ανθρώπων μιας εξωγήινης αποικίας. Το διήγημα που χαρίζει τον τίτλο του στο βιβλίο είναι δυνατό και από τα καλύτερα του. Πολλοί θα το έβαζαν no 1, το ίδιο κι εγώ, αν δεν μου άρεσε τόσο το “Η Ερώτηση”. “Το Αγαπημένο της Αστείο” – Νέες σεξουαλικές αποφύσεις, εξεζητημένη πορνεία, σιχαμένα πολιτικά παιχνίδια και μια καινοτόμα θεωρία για τα μεγάλα πέη. Ο Μιχάλης Μανωλιός που πάντα «φοβόμουν». Χαρακτήρες καλοί και κακοί, όλοι τους διεστραμμένοι και σάπιοι, με αλλοιωμένη οπτική της ζωής, βυθισμένοι τίγκα στον κυνισμό. Στόχος του διηγήματος το σεξ, με κανένα ίχνος ευχαρίστησης. (Το βλέπω ως διήγημα αδελφάκι στο “Σαράντα Τρία Λεπτά Πριν” του Γιάννη Παπαδόπουλου.) “Μάβεια” – Και στον πιο μακρινό γαλαξία, η υπεροψία μπορεί να γονατίσει αυτοκρατορίες. Φιλόδοξο διήγημα εκδίκησης, που όμως λόγω μεγέθους μπορεί μόνο να ξύσει την συναισθηματική επιφάνεια. Ο αναγνώστης δέχεται την τιμωρία του κακού, δεν είχε όμως χρόνο αρκετό να βιώσει την τραγωδία των θυμάτων για την σωστή ικανοποίηση. “Η Μαγεύτρα” – Το τελευταίο διήγημα έκπληξη του βιβλίου δεν είναι επιστημονική φαντασία αλλά φάνταζι. Ο Μιχάλης Μανωλιός αναλαμβάνει ένα στοίχημα και το διεκπεραιώνει άριστα. Ξέρουμε ότι απόλαυσε να το γράφει καθώς απολαμβάνουμε τόσο να το διαβάζουμε. Αδύνατο να περιγράψω την υπόθεση, θα πω όμως ότι μια μαγεύτρα ψάχνει να μάθει που είναι αυτή η μαγεία για την οποία λένε όλοι. Βγάζει νόημα όταν το διαβάσετε, μια ιστορία ύμνος για την αγάπη του βιβλίου και την αγάπη της συγγραφής. Το “Καλλίμορφη” είναι ένα βιβλίο κύρους για το φανταστικό, ένα στολίδι για την βιβλιοθήκη σας.
Για άλλη μία φορά ο Μανωλιός αποδεικνύεται αντάξιος των προσδοκιών και πολύ παραπάνω και τον ευχαριστώ για αυτό. Όλες οι ιστορίες (πλην μίας γούστα είναι αυτά) τρομερά έξυπνες, όμορφες, πρωτότυπες με τρομερή ισορροπία μεταξύ του φανταστικού και της πραγματικότητας που σε κρατάνε μέχρι την τελευταία λέξη! Άνετα 5άρι περιμένω με αγωνία το επόμενο βιβλίο του, ελπίζω να είναι μυθιστόρημα!