1821: Ενάντια σε φρούρια και τείχη

by Γιώργος Μαργαρίτης

Η ιστορία ξεκίνησε με μια Εταιρεία, η οποία εμπνεύστηκε και οργάνωσε την επανάσταση. Ήταν μια Εταιρεία ξενιτεμένων, μια συντροφιά εμπόρων και υπαλλήλων, με ταπεινή όμως καταγωγή, και σ’ εκείνα τα χρόνια οι ταπεινοί δεν μπορούσαν να ξεκινήσουν μια επανάσταση. Την ανέθεσαν, λοιπόν, σ’ αυτούς που μπορούσαν να την ξεκινήσουν, στους ομογενείς αριστοκράτες –τους πρίγκιπες της Ρωσίας, τους πρίγκιπες της Κωνσταντινούπολης, εξόριστους και μη–, στους προύχοντες, στους αρχιερείς. Αρκετοί από αυτούς συμμερίζονταν το όραμα για μια ελεύθερη πατρίδα.

Η επανάσταση ξεκίνησε αμήχανα, όπως συνήθως συμβαίνει με τις επαναστάσεις. Επιχείρησε να αποκτήσει κράτος και εξουσία μακριά από την πατρίδα για να νικήσει τον δυνάστη. Σχεδίασε φιλόδοξα χτυπήματα μέσα στην ίδια την πρωτεύουσα του εχθρού. Κινήσεις περίπλοκες, δύσκολες, που απέτυχαν κλείνοντας τον κύκλο της Εταιρείας και των οραμάτων όσων την ακολούθησαν.

Έπειτα, την υπόθεση της ελευθερίας ανέλαβαν οι προύχοντες και οι ιεράρχες του Μοριά, οι καραβοκυραίοι των νησιών, οι αρματολοί της Ρούμελης. Για να πετύχουν, όμως, χρειάζονταν τον λαό τους. Δεν γινόταν χωρίς αυτόν. Χρειάζονταν τους πολλούς Έλληνες, αυτούς που μισούσαν τον τύραννο όσο και τη δική τους μιζέρια, που δεν διάβαζαν Διαφωτιστές, αλλά μέσα τους σιγόκαιγε ο κοινός πόθος για ελευθερία.

Με αίμα και πόνο έθρεψε ο λαός τον Αγώνα. Πάνω σε αυτά τα υλικά χτίστηκε το ελεύθερο ελληνικό κράτος μέσα στο οποίο ζούμε σήμερα. Δεν έγινε ιδανικό, όπως πολλοί ονειρεύτηκαν. Ήταν όμως η πατρίδα μέσα στην οποία οι πολλοί μπορούσαν να ονειρεύονται το καλύτερο.

Την πολυπλόκαμη ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης πραγματεύεται το βιβλίο αυτό, ρίχνοντας φως στο παρασκήνιο, και αναδεικνύοντας άγνωστους ήρωες και κρυφούς πρωταγωνιστές, μέσα από μια μεγάλη και συναρπαστικά ειπωμένη ιστορία.


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- Λίγα λόγια σαν πρόλογος
- Τα προλεγόμενα - Οθωμανοί και Έλληνες
- Ο ελληνισμός στον αιώνα των Φώτων
- Η εταιρεία των Φιλικών
- Η επανάσταση των Φιλικών
- Η Φιλική Εταιρεία σε πόλεμο
- Το Μερικόν Σχέδιον Κωνσταντινούπολης
- Ο Μοριάς
- Το ξέσπασμα
- Τα στρατόπεδα
- Πίσω από τα τείχη
- Μεταβίβαση εξουσίας
- Η άλωση της Τριπολιτσάς
- Το τέλος της οθωμανικής κοινωνίας του Μοριά
- Αντί επιλόγου
- Σημειώσεις
- Βιβλιογραφία

Genres: History

352 pages, Paperback

First published October 21, 2020

About the author

Ο Γιώργος Μαργαρίτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Νίκαιας, στη Γαλλία, όπου το 1981 ανακηρύχθηκε διδάκτορας. Δίδαξε «Σύγχρονη Πολιτική και Κοινωνική Ιστορία» στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από το 2004, ενώ τα προηγούμενα είκοσι χρόνια εργαζόταν επίσης ως καθηγητής Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Έχει πάρει μέρος ως εισηγητής σε πολλά επιστημονικά συνέδρια ενώ έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά σχετικά με την περίοδο της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης και συμμετάσχει σε συλλογικά πονήματα.

Reviews

[Costas... · Rating 5 out of 5]

Είναι πολύ ενδιαφέρον και ευχάριστο το γεγονός ότι στις μέρες μας και με αφορμή την επέτειο για τα διακόσια χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, έχουμε μια έκρηξη παραγωγής ιστορικών βιβλίων (καλών η μη) για το 1821. Ένα «1821» το οποίο ιστοριογραφικά έχει υποφέρει αρκετά στο παρελθόν από τις υπερβολές του (προ)χουντικού κιτς που το εργαλειοποίησε ιδεολογικά, χρησιμοποιώντας το με μια πολύ στενά εθνοκεντρική ερμηνεία και μεταπολιτευτικά το έθεσε για πολλά χρόνια, ουσιαστικά, εκτός του πεδίου έρευνας της ακαδημαϊκής κοινότητας των ιστορικών. Σήμερα προκύπτει από πολλές πλευρές η εντύπωση ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα είναι ώριμη να ξαναπιαστεί με το ιδρυτικό αυτό γεγονός της νεότερης ελληνικής κοινωνίας και του κράτους που κατάφερε να στήσει.

Παρόλα αυτά είναι επίσης γεγονός πως από όλη αυτή τη νέα παραγωγή ιστορικού λόγου λείπει το συνθετικό έργο που θα τολμήσει να περιγράψει την Επανάσταση μέσα από τη μεγάλη εικόνα και να δώσει τα αντίστοιχα ερμηνευτικά σχήματα. Μεγάλα συνθετικά έργα έχουν γραφτεί στην εποχή τους κατά τον 19ο αιώνα όπου αυτή η πάρα πολύ γόνιμη -στο συγκεκριμένο πεδίο- δεκαετία του 1860 μας έχει δώσει πάρα πολύ σημαντικά δείγματα. Οι μεγάλες αφηγήσεις που περικλείουν την ιστορία ενός λαού, ενός έθνους, ενός κομματιού της ανθρωπότητας σχετίζονται με τις αναζητήσεις της εποχής στην οποία γράφονται. Κλασικό παράδειγμα ο 19ος αιώνας, η εποχή κατά την οποία το ακμάζον ευρωπαϊκό σύστημα μέσω της αποικιοκρατικής εξάπλωσης κατέλαβε, οργάνωσε και διοίκησε τον κόσμο ολόκληρο, αναδεικνύοντας την ανάγκη για μια λογική παιδεία η οποία επιστημονικά και θεωρητικά να μπορεί να στηρίξει αυτό τον καινούριο κόσμο που το παγκόσμιο εμπόριο, η νέα πολιτική και ο βιομηχανικός πόλεμος έχτισαν. Ο 20ός αιώνας από την άλλη, ο αιώνας των αμφιβολιών, των κοινωνικών αδιεξόδων, των συγκρούσεων και του ολοκληρωτικού πολέμου περιόρισε αυτή την αναγκαιότητα παραγωγής μεγάλων συνθετικών έργων, με τις απαραίτητες εξαιρέσεις βεβαίως (βλ. τις «τέσσερις εποχές» του Έρικ Χομπσμπάουμ).

Ειδικά για την Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο όπου διαδραματίζεται στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα η μεγάλη ιστορική τομή που αλλάζει τη μορφή της, δηλαδή το «1922» που αποτελεί μια επανεκκίνηση της ελληνικής ιστορίας καθώς ο ελληνισμός και οι Έλληνες γίνονται το ίδιο και το αυτό πράγμα, ενώ μέχρι πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή ήταν δύο διακριτά και ίσως ανταγωνιστικά σχήματα. Αυτή η τομή και το συλλογικό τραύμα που προκάλεσε, άλλαξε τελείως τα δεδομένα και κατά συνέπεια εμποδίζει να σκεφτούμε σχηματικές και ερμηνευτικές αφηγήσεις στη μεγάλη διάσταση που απαιτείται για γεγονότα όπως η Επανάσταση του 1821. Σήμερα, συνήθως, ασχολούμαστε με το δευτερεύον, το περιθωριακό ή την αρχειοδιφία με την ανάδειξη, ακόμα, πηγών και όχι συνθετικών έργων γιατί η μεταμοντέρνα εποχή μας δεν σηκώνει μεγάλες αφηγήσεις. Δεν έχει πολιτικό όραμα για το αύριο, ως εκ τούτου δεν έχει σχέδιο πάνω στο οποίο να μπορεί να αναμετρηθεί με το χτες. Επιπλέον, η Ελλάδα προσπαθεί ακόμη να βρει τη θέση και την προοπτική της μέσα στον σύγχρονο κόσμο, γι' αυτό μπορεί πάρα πολύ δύσκολα να σκεφτεί με επαρκή τρόπο το παρελθόν της.

Σ' αυτό το πλαίσιο η πρώτη δουλειά του Γιώργου Μαργαρίτη για την Ελληνική Επανάσταση του 1821 δεν μπορεί παρά να έχει τη μορφή (δεδηλωμένα από τον ίδιο) μιας εισαγωγής πάνω στα δραματικά γεγονότα, που εκκινεί από τις ενδιαφέρουσες εποχές των μεγάλων αλλαγών στον ευρωπαϊκό κόσμο κατά τον συναρπαστικό 18ο αιώνα, τον αιώνα των φώτων μέσα από τον οποίο γεννιούνται νέες οικονομικές σχέσεις και κατ' επέκταση νέες πραγματικές ανάγκες τόσο στο επιστημονικό όσο και γενικότερα στο ιδεολογικό πεδίο. Μια αφήγηση που συνεχίζει από την ταραγμένη εποχή που ακολουθεί αυτό τον αιώνα, δηλαδή τα κρίσιμα χρόνια ανάμεσα στη Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση και στη λεγόμενη παλινόρθωση, μια χρονική περίοδο που γεννά άλλου τύπου ελπίδες, αρθρώνοντας νέα οργανωτικά σχήματα σε πολιτικά σχέδια και προθέσεις που οδηγούν με τον τρόπο τους στην ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας και στο ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Ακολούθως δίνονται υποθέσεις εργασίας και επαρκείς απαντήσεις στο πως αρθρώνεται η επαναστατική διαδικασία και το βιβλίο παρακολουθώντας την επαναστατική φάση όλων αυτών των γεγονότων, είτε στη Μολδοβλαχία είτε στο Μοριά τελειώνει εκεί που ολοκληρώνεται ο κύκλος αυτός, με την κατάλυση της παλιάς εξουσίας, εκεί που το εμβληματικό «ελευθερία ή θάνατος» προκρίνει την έννοια της ανεξαρτησίας: στην πολιορκία και στην άλωση της Τριπολιτσάς. Εκεί που αρχίζουν να αχνοφαίνονται οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία ελεύθερου κράτους. Εμφανίζεται, δηλαδή, ένας ελεύθερος λαός (ελεύθερος από τη γενικευμένη ασυδοσία της οθωμανικής εξουσίας, όχι ελεύθερος γενικώς και αορίστως) και μια ελεύθερη επικράτεια, τα στοιχεία εκείνα πάνω στα οποία χτίζονται τα ανεξάρτητα κράτη της νεωτερικότητας.

Σε όλη αυτή την αφηγηματική πορεία ο συγγραφέας ενδιαφέρεται να δώσει λογικές εξηγήσεις στο πως και το γιατί των επιλογών, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι οι επιλογές μπροστά στο ιστορικό γίγνεσθαι είναι άπειρες, και αυτό προσπαθεί να το κάνει πράξη μέσα στο πλαίσιο διαμόρφωσης μιας ιστορικής παιδείας που θέλει να προκρίνει το βιβλίο υποδεικνύοντας μέσα από πραγματολογικά δεδομένα και λογικούς συνειρμούς το γιατί επιλέγονται αυτές οι διαδρομές αντί για οποιεσδήποτε άλλες. Θέλει με άλλα λόγια να σκοτώσει αυτή την υποθετική ιστορία η οποία μας βασανίζει με το διαρκές ερώτημα χωρίς απάντηση, το γιατί έγιναν τα πράγματα έτσι και πως αλλιώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν. Το πως αλλιώς θα μπορούσαν να γίνουν είναι προφανώς υπόθεση προφητών ή μάντεων και όχι υπόθεση ιστορικών.

Η προετοιμασία, η διεξαγωγή και η επιτυχία μιας επανάστασης είναι ένα τεχνικό ζήτημα, αναμέτρησης, συσχετισμού δύναμης, συγκυριών, πλεονασμάτων σε ανθρώπους και υλικά αγαθά που θα αναλωθούν στην πολεμική προσπάθεια. Το κύριο ερώτημα που απασχολεί τον Μαργαρίτη σε όλη την έκταση του βιβλίου (αλλά και στη γενικότερη επιστημονική ενασχόλησή του με την ιστορία) είναι οι μηχανισμοί που επιτρέπουν και υποστηρίζουν αυτές τις περίπλοκα διαπλεκόμενες διαδικασίες. Πολύ δε περισσότερο στην Ελληνική Επανάσταση τον απασχόλησε η διαφοροποίησή της από άλλα αντίστοιχα κινήματα ανεξαρτησίας της εποχής, για παράδειγμα στη Λατινική Αμερική. Ένα πολύ χαρακτηριστικό στοιχείο της ελληνικής περίπτωσης είναι ότι εδώ σε καμία περίπτωση δεν εμφανίζονται πολιτοφυλακές. Ο πόλεμος της ανεξαρτησίας διεξάγεται με μισθοφορικά στρατεύματα και μάλιστα μισθοφορικά στρατεύματα εργολαβικού τύπου (μια ιδιοτυπία της Ιταλικής Αναγέννησης που υιοθετήθηκε στις πέραν των Άλπεων χώρες και έκανε θραύση στον Τριακονταετή Πόλεμο που κατέστρεψε τη Γερμανία), μια σημαντική λεπτομέρεια που σφραγίζει τόσο τις πολεμικές όσο και τις πολιτικές εξελίξεις στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Αντίθετα, για πολλούς αντικειμενικούς λόγους η Γαλλική Επανάσταση που προηγήθηκε κατά μια τριακονταετία της Ελληνικής δεν είχε ανάγκη από μισθοφόρους, πάρα πολύ απλά διότι το γαλλικό κράτος παραδόθηκε στην επανάσταση συγκροτημένο και υπήρχε έτσι η ευχέρεια της γενικής στρατιωτικής θητείας και της μαζικής επιστράτευσης (του Levée en masse του 1793 που έφερε εις πέρας τους πολέμους της Επανάστασης και τους μετέπειτα Ναπολεόντειους Πολέμους).

Η Ελληνική Επανάσταση δεν είχε τέτοια πλεονεκτήματα και γι' αυτό ξεκίνησε να κάνει τον πόλεμό της με αυτή την ιδιόμορφη κατάσταση. Αυτή η πραγματικότητα ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον συγγραφέα γιατί αναγνωρίζει ότι όσο δημιουργεί τις προδιαγραφές διεξαγωγής της ίδιας της επανάστασης, τόσο σχηματοποιεί και τους κοινωνικούς και κρατικούς θεσμούς τους οποίους εφηύρε εκ του μηδενός και υιοθέτησε στη θέση των ξεπερασμένων οθωμανικών. Μέσα από αυτή τη διαδικασία γεννήθηκαν θεσμοί ιδιόμορφα και πρωτόγνωρα δημοκρατικοί για την εποχή στην οποία τον τόνο των πολιτικών πραγμάτων δίνει η άκρως συντηρητική Ιερή Συμμαχία και το σύστημα των συνεδρίων της λεγόμενης Συμφωνίας της Ευρώπης. Δημοκρατικοί θεσμοί, λοιπόν, που βασίστηκαν στις αποκλίνουσες λειτουργίες και ενίοτε στα αντικρουόμενα συμφέροντα των ελληνικών ελίτ (προύχοντες και καπεταναίοι του Μοριά, αρματολοί της Ρούμελης, εφοπλιστές των νησιών, φαναριώτες αριστοκράτες κ.λπ.) οι οποίες ανταγωνίζονταν μεταξύ τους διαρκώς και η καθεμία από αυτές είχε ανάγκη τον λαό για να επικρατήσει επί των αντιπάλων της. Εδώ, μέσα από το δούναι και λαβείν των ελίτ με τις λαϊκές μάζες που διεκδικούν (κυρίως οι ένοπλοι) απλά δικαιώματα επιβίωσης από τη συμμετοχή στη διανομή λαφύρων ή την απόδοση μισθών και μερίδων τροφής για την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών, αφού δεν έχουν και δεν μπορούν να έχουν για αντικειμενικούς λόγους δικό τους πολιτικό πρόγραμμα (αυτό θα έρθει και τυπικά κάτι λιγότερο από εκατό χρόνια αργότερα με την ίδρυση του ΣΕΚΕ), ίσως και να διακρίνονται τα πρώτα σπέρματα του φαινομένου που μπορεί κατά κάποιο τρόπο να θεωρηθεί και η απαρχή του πελατειακού κράτους στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.

[Lena · Rating 5 out of 5]

Την τελευταία φορά που διάβασα για την ελληνική επανάσταση του 1821, με ολοκληρωμένο τρόπο, μπορεί και να ήμουν στο σχολείο, ή χρονικά εκεί κοντά. Με την ευκαιρία της φετινής επετείου των 200 χρόνων και του γενικότερου ενδιαφέροντος, ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να πιάσω εν νέου το θέμα, δεδομένου και της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής.

Το βιβλίο του Μαργαρίτη είναι μια καλή εισαγωγή για την περίοδο λίγο πριν την επανάσταση και τους πρώτους μήνες. Περιγράφει τις συνθήκες, προσπαθεί να προσφέρει ερμηνείες για τις εξελίξεις, δίνει μια διάσταση κοντινή στην πραγματικότητα της περιόδου. Μακριά από κενές ωραιοποίησες, ματαιόδοξα ένδοξα και ηρωικά αφηγήματα, ενσκήπτει στις αιτίες και στις περιστάσεις, προσπαθώντας και να κατανοήσει την εξέλιξη των γεγονότων και να περιγράψει τα χαρακτηριστικά της επαναστατημένης κοινωνίας που εκκινά να αφυπνίζεται πολιτικά.

[Themis · Rating 5 out of 5]

Το βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη, «1821: Ενάντια σε φρούρια και τείχη», αποτελεί μια σημαντική συνεισφορά στη μελέτη της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Μαργαρίτης, ως ιστορικός με βαθιά γνώση του θέματος, υιοθετεί μια προσέγγιση που ξεφεύγει από τις επιστημονικά ξεπερασμένες παραδοσιακές εθνικές αφηγήσεις και εστιάζει στις κοινωνικές, πολιτικές και στρατιωτικές διαστάσεις του Αγώνα.

Ο τίτλος του βιβλίου αναφέρεται στη μάχη ενάντια σε φρούρια και τείχη, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Ο συγγραφέας αναλύει τις πολιορκίες και τις συγκρούσεις σε στρατιωτικό επίπεδο, φωτίζοντας πτυχές που συχνά παραβλέπονται, όπως η σημασία της πολιορκίας των κάστρων. Ο Μαργαρίτης αναδεικνύει τη συμμετοχή των λαϊκών στρωμάτων και τη δυναμική τους στη διαμόρφωση του Αγώνα. Η προσέγγισή του ενσωματώνει την ιδέα ότι η Επανάσταση δεν ήταν μόνο μια εθνική κίνηση αλλά και μια κοινωνική ανατροπή.

Το έργο ασκεί κριτική σε ρομαντικές ή εξιδανικευμένες προσεγγίσεις για το 1821, επισημαίνοντας τις δυσκολίες, τις εσωτερικές συγκρούσεις και τις γεωπολιτικές ισορροπίες της εποχής. Ο συγγραφέας υιοθετεί μια μεθοδολογία που βασίζεται σε πρωτογενείς πηγές και τεκμηριωμένη ανάλυση, προσπαθώντας να αποκαταστήσει την πολυπλοκότητα του Αγώνα.

Το βιβλίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για όσους ενδιαφέρονται για μια πιο αναλυτική και πολύπλευρη προσέγγιση του 1821. Αξιολογείται ως μια προσπάθεια αποδόμησης μύθων, αλλά και ως μια εμβάθυνση στις πραγματικές συνθήκες και τις συνέπειες της Επανάστασης.

Είναι δεδομένο ότι η κριτική του Μαργαρίτη προς ορισμένες παραδοσιακές ερμηνείες μπορεί να μην βρει σύμφωνους όλους τους αναγνώστες, ειδικά εκείνους που προτιμούν μια περισσότερο "παραδοσιακή", "ρομαντική" ή "αφελή" προσέγγιση στην ιστορία. Αν σας ενδιαφέρουν οι κοινωνικο-ιστορικές πτυχές της Επανάστασης και η στρατιωτική ανάλυση, το βιβλίο αυτό είναι μια εξαιρετική επιλογή.

[Chris Joanos · Rating 5 out of 5]

Εξαιρετικό βιβλίο. Πράγματι αποτελεί μια απολύτως εμπεριστατωμένη εισαγωγή στην ελληνική επανάσταση με στοιχεία, που δε τα διαβάζεις εύκολα σε άλλα βιβλία. Θεωρώ, ότι το βιβλίο είναι εξαιρετικά δηκτικό απέναντι στον Αλέξανδρο Υψηλάντη και γενικά τονίζει τα ελαττώματα του αγώνα, χωρίς να τα δικαιολογεί με τα δεδομένα της εποχής.

[Giannis · Rating 5 out of 5]

Mία εξαιρετική ματιά στα ιστορικά γεγονότα που προηγήθηκαν της επανάστασης!

[Yiannis · Rating 4 out of 5]

Ευκολοδιάβαστο, κατανοητό, μια ωραία εισαγωγή. Τροφή για σκέψη.

[Μιχάλης Παπαχατζάκης · Rating 4 out of 5]

Εξαιρετική εργασία του καθηγητή Ιστορίας του ΑΠΘ με θέμα τον πρώτο χρόνο της ελληνικής επανάστασης, του χρόνου δηλαδή που καταλύθηκε η οθωμανική εξουσία στον Μοριά, με την άλωση της Τριπολιτσάς τον Σεπτέμβρη του 1821.
Η μελέτη αυτή ξεκινάει να ορίζει τις συνθήκες που γέννησαν την επανάσταση, από τις προσδοκίες μιας μεσσιανικής σωτηρίας μέχρι την συγκρότηση του πολιτικού οργανισμού που έδωσε την σπίθα, τη Φιλική Εταιρία και τελειώνει με τις πολεμικές επιχειρήσεις και την αγωνιώδη προσπάθεια ο επαναστατημένος χώρος να συγκροτηθεί σε κράτος. Παρουσιάζονται οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού εθνικού κινήματος, ιδιαιτερότητες που χαρακτήρισαν όλες τις επαναστατικές εξελίξεις του διαστήματος που πιάνει ο Μαργαρίτης, σε συνδυασμό και με τις ιδιατερότητες της εποχής. Θεωρώ ότι διαβάζοντάς το κάποιος κατανοεί πολύ καλά το πως και το γιατί του 1821 και όλα αυτά με απλή γλώσσα και ωραία παραδείγματα.

[Milios Dimitris · Rating 4 out of 5]

Μία πολυ αξιόλογη εισαγωγή στην επανάσταση του 21. Η βαθιά μελέτη του συγγραφέα για την περίοδο ,
η κοφτερή του ματιά και κριτική σκέψη του φωτίζει τα γεγονότα μέχρι και την πτώση της Τριπολιτσάς.
Μακρυά απο εθνικιστικές κορώνες περί του μεγαλείου της φυλής δείχνει τη ζοφερή πραγματικότητα.
Άπειρες λεπτομέρειες ,γεγονότα ζωντανεύουν αλλα ταυτόχρονα αναλύει και το κονωνικοπολιτικό πλαίσιο
και την οικονομία της εποχής
Η κύρια μου ένσταση για το βιβλίο είναι ότι παρουσιάζει το ελληνικό γένος σαν κάτι άκαμπτο,διαμορφωμένο , μια συνέχεια του Βυζαντινής αυτοκρατορίας ,σαν ενιαίο όλα τα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που πάλευε να αποτινάξει το ζυγό.
Ακόμη και την περίοδο που εξετάζει υπήρχαν ψήγματα εθνικής συνείδησις και μεγάλη σύγχυση για το τι παλεύαν οι επαναστάτες.
Η συνείδηση, ότι ανήκεις σε ένα έθνος μια φυλή είναι σύγχρονο ιστορικό φαινόμενο και διαμορφώθηκε
απο τα σύχρονα κράτη μετα απο την οικοδομησή τους.Χρειάστηκαν δεκαετίες επίπονης προσπάθεας του κρατικού μηχανισμού της εκπαίδευσης για να ενσταλάξει στο σύνολο των κατοίκων ενός κράτους την εθνική συνείδηση ότι όλοι ανήκουν σε μία φυλή.
Τα παραπάνω ισχύουν γιά όλα τα σύγχρονα κράτη, οι ιστορικοί της εποχής της γέννησις των εθνών -κρατών δούλεψαν με ζήλο για να φτίάξουν,κατασκευάσουν την ιστορία του έθνους

[Lefki Sarantinou · Rating 3 out of 5]

Μία εναλλακτική αναγνωστική πρόταση η οποία επικεντρώνεται στην προετοιμασία και την πρώτη φάση της Ελληνικής Επανάστασης-και συνάμα αποτελεί καρπό έρευνας και συγγραφής την περίοδο της καραντίνας- είναι το νέο πόνημα του Γεωργίου Μαργαρίτη, καθηγητή Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Το βιβλίο αυτό πρέπει να διαβαστεί ως εισαγωγή στα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης, όπως μας λέει ο ίδιος συγγραφέας στον πρόλογο, αφού μία διεξοδική αναφορά σε αυτά δεν θα μπορούσε παρά να είναι τεράστια σε όγκο, σε αντίθεση με το εν λόγω εγχείρημα.
Ο Γ. Μ. δεν θέλει να παραδώσει στο κοινό ένα πόνημα το οποίο να παραθέτει απλά γεγονότα τα οποία είναι ήδη γνωστά, αλλά, αντίθετα, αφιερώνει μεγαλύτερο μέρος στην ερμηνεία τους και στον φωτισμό κάποιων άγνωστων πτυχών της Επανάστασης. Ένα από αυτά είναι το σχέδιο του ξεσηκωμού για την Κωνσταντινούπολη, ένα σχέδιο το οποίο είχε καθοριστεί αόριστα από τη Φιλική Εταιρεία για τις πρώτες μέρες του ξεσηκωμού και το οποίο τελικά δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αφού ήταν, φυσικά, και κάπως ουτοπικό.
Άλλο άγνωστο, εν πολλοίς θέμα στο ευρύ κοινό αποτελεί η τύχη των μουσουλμάνων της Πελοποννήσου και οι δυσκολίες τις οποίες αυτοί αντιμετώπισαν με το ξέσπασμα της Επανάστασης, όπως και το παράξενο «πανηγύρι-παζάρι» που έλαβε χώρα έξω από τα τείχη της Τριπολιτσάς σχετικά με την παράδοση των πολιορκούμενων Τούρκων και την τύχη της λείας.
Ο συγγραφέας ρίχνει ιδιαίτερο φως στις προεπαναστατικές πολιτικές, πολιτιστικές και κοινωνικές ζυμώσεις του Ελληνισμού, οι οποίες οδήγησαν στο ξέσπασμα της Επανάστασης. Δεν παραθέτει μόνο τον Κοραή και τον Βελενστινλή ως πρωτεργάτες της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, αλλά πιάνει το νήμα που οδήγησε σε αυτούς από ακόμη νωρίτερα, από τους «Δημητριείς», ήτοι τον Δανιήλ Φιλιππίδη και τον Γρηγόριο Κωνσταντά με τη «Νεωτερική Γεωγραφία» τους. Δεν αφήνει απέξω ούτε την «Ελληνική Νομαρχία» ως τα κείμενα τα οποία γράφτηκαν προεπαναστατικά και οδήγησαν στην έκρηξη της Παλιγγενεσίας.
Εν συνεχεία, ασχολείται με τη Φιλική Εταιρεία διεξοδικά, καθώς και με την επανάσταση στη Μολδοβλαχία, το «Μερικόν Σχέδιον» της Κωνσταντινούπολης, για να καταλήξει στην επανάσταση στον Μοριά. Εκεί περιγράφει αναλυτικά τις μάχες πίσω από τα τείχη, στην Καλαμάτα, το Νιόκαστρο, την Κόρινθο και την Τριπολιτσά.
Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα πόνημα στο οποίο αξίζει να λάβει μία ξεχωριστή θέση ανάμεσα στην πληθώρα των βιβλίων για το 1821 που εκδίδονται με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Παλιγγενεσία.

[Γιάννης Πετρής · Rating 5 out of 5]

Ένα στοχαστικό και αντισυμβατικό έργο που προκαλεί τον αναγνώστη να ξανασκεφτεί τι πραγματικά σημαίνει η Επανάσταση του 1821, σε κάθε περίπτωση ιδανικό για όσους αναζητούν μια πιο σύνθετη και ιστορικά γειωμένη ερμηνεία. Ο συγγραφέας απομακρύνεται από τις ηρωικές αφηγήσεις και εστιάζει στις ταξικές, κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις που διαμόρφωσαν το επαναστατικό κίνημα. Με κριτική και νηφάλια γραφή, αναδεικνύει το αθάνατο '21 ως προϊόν βαθύτατων κοινωνικών ρήξεων και όχι ως αποτέλεσμα ενός απλού εθνικού ξεσηκωμού.

[ο κανένας κανένας · Rating 3 out of 5]

Καλογραμμένο σε ύφος, περιγράφει την αρχική περίοδο της επανάστασης, δίνει πληροφορίες που δεν είναι ευρέως γνωστες από διαφορετικές πηγές, ωστόσο τελειώνει η περίοδος αφήγησης σχετικά απότομα, και οπως γραφεται ανιχνευται μια εστίαση στα αρνητικά γεγονότα της περιόδου.

Χρήσιμο όχι life changing προφανώς η βαθιά ενορατικό. Δίνει την εντύπωση όχι ότι γραφτηκε βιαστικά, αλλά με περιορισμό χρόνου.

Ακόμα χειρότερα διαβαζοντας στην συνέχεια το Γυναίκες και Επανάσταση των ίδιων εκδόσεων βρέθηκαν αρκετά τμήματα με παρόμοια η ίδια διατύπωση για τα ίδια βέβαια γεγονότα. Αυτό αποκρύπτει κάποια προχειρότητα η επαναχρησιμοποιηση υλικού αναμεσα στις δύο εκδόσεις που καλό θα ήταν να εχει αποφευχθεί.