Yapı(t)söküm

by Yalın Alpay

Resim, heykel, klasik müzik, edebiyat, çizgi roman ve sinema yazılarından oluşan Yapı(t)söküm, sanat eserlerinin işaret ettiği, vurguladığı, indirgediği, soyutladığı, örttüğü, betimlediği, kavramsallaştırdığı bileşenleri yalınlıkla deşifre ediyor. Sanat yapıtlarının estetik ve felsefi yapılarını rasyonel fakat duygulu bir dilde söküyor.

“Keşke elinizdeki kitabı ben yazmış olsaydım, bu cümleyi de Yalın Alpay kursaydı.”
– Murat Menteş

“Yalın Alpay eline kalemi alıp, resim, müzik, edebiyat hakkında yazdığında, Roland Barthes’ın metin hazzı dediği hazzı yaşatır okuruna. Güçlü bir gözlem ve analiz eşliğinde en karmaşık konular, Alpay’ın kaleminden çıkan tümcelerde en sarih biçimini bulur. Bakışı öylesine yetkinleşmiştir ki tüm bir yaşamı ya da eseri o tanık olduğu parçasından yakalar ve gerçeğini olanca açıklığıyla dile getirir. Sanatın farklı dallarına dair değinilerinin olduğu bu kitapta, berrak bir dil, duru ve eylemde bir zihinle karşılaşacaksınız.”
– Prof. Dr. Nilgün Tutal, Galatasaray Üniversitesi

“Yalın Alpay rafine sanat yazılarıyla, görsel sanatlardan edebiyata; sinemadan klasik müziğe, sade ama bir o kadar etkili kalemi aracılığıyla geziniyor. Üstelik sanat yazımının alışıldık dışlayıcı yaklaşımına karşın, kapsayıcı ve kucaklayıcı. Sanatın farklı disiplinleriyle, tarihten psikanalize ve felsefeye, pek çok ilişkiyi okuyucu için açan bu yazın seçkisiyle, günümüz sanatına çok daha geniş bir perspektifle bakacaksınız.”
– Dr. Kumru Eren, Borusan Contemporary Direktörü

“ ‘Hocam, ne yapalım’ diyenler! Bu kitabı okuyun.”
– İlker Canikligil

Genres: Art, Nonfiction

320 pages, Paperback

First published December 1, 2020

Reviews

[Ali Akın]

Yalın Alpay'ın cümleleri etkileyici. Geniş bir hazneden süzülüp geldiğini fazlasıyla belli ediyor. Özellikle sosyal bilimci olmayanlar için yazıları, yeni kapılar aralamamızı sağlıyor ve farklı kesimleri tanıtıyor diye düşünüyorum. Baudrillard, Deluze vs. ne için okunmalı, neden üzerinde düşünülmeli sorusunun cevabını Yalın Alpay'ın kendisinde buluyor gibiyiz. İşin içinde olanlar için yeni kapılar aralamasa da yeni düşüncelere yelken açılmasını sağlayabilir. Ayrıca, Türk sanat dünyasının şuanki durumunun adımlarını da izleyebiliyoruz. Türk resmi hakkındaki yazıları dışındakiler herkes tarafından rahatça okunabilir. Özellikle klasik müzik hakkında basit görünebilecek ama kendi kendine kolay şekilde ulaşılamayacak düşünceleri okumak çok keyifliydi. Kendisine teşekkür ediyorum.

[Doganalp Ergenc · Rating 5 out of 5]

Yapıtsöküm'de Yalın Alpay sanatın farklı alanlarından sanatçılar ve eserler üzerine yazdığı kısa yazıları topluyor. 

Yapıtsöküm en başta Yalın Alpayca yazılmış bir kitap. Öteki kitaplarından ve röportajlarından alışık olduğumuz söylemi, benzer dili ve kavramları bu kitapta da bulmak mümkün. Kendisinin sık sık tartıştığı modern ve postmodern (ve sonrasında da post-truth) anlayışlar arasındaki geçiş sanatta da farklı bakış açılarını anlayabilmemiz için bize bir çerçeve sunuyor. Bu, eğer zaten Yalın Alpay takipçisiyseniz kitabı daha çekici kılıyor.  Bunun yanında genelde rasyonel analizler duymaya alıştığımız Yalın Alpay'ın duygulu tarafını da bu yazılarında görüyoruz.  Duygulu yönünün ortaya çıkışı sadece sanat üzerine yazdığı için mi yoksa incelediği sanatçılar mı onu bu tarafa sürüyor anlamak zor. Çünkü seçkisi onu çok pessimist, çok dramatik eserlerin/sanatçıların kısa ama derin analizine götürüyor. Yine de öznel değerlendirmelerinin yanısıra forma odaklanan teknik analizleri de zevkle okunuyor.

Yalın Alpay'ın yazılarını zenginleştiren önemli bir yönü sürekli farklı alanlara atıf yapması ve dolayısıyla nesnesini daha geniş bir bağlamda incelemesi. Bir resim üzerinden döneminin ruhuna dair ipuçları bulurken bir yandan da eserin etkilediği ya da etkilendiği başka bir felsefi akım çerçevesinden katmanlı bir bakışa geçebiliyorsunuz. Yer yer alıntıladığı aforizmalar da yazılarının bu yönünü destekliyor. Bu atıflardan (ve de kitabın sonundaki röportajlar kısmından) elinizde güzel bir kaynakça kalıyor. Kendi aktarmak istediklerinin yanında size takip edebileceğiniz yönü de bu şekilde gösteriyor.

Kitapta en sevdiğim iki yazı Devrim Erbil ve Chopin hakkındakiler oldu. Devrim Erbil resimlerinin etkileyici bir yönü olduğu apaçık ama kendime Yalın Alpay'dan duyduğum kadar net açıklayamamıştım. Chopin'in inceliğinin çağrıştırdığı elegan taraf da benim için yerini Yalın Alpay'ın tarifiyle hüzün ve kırılganlığa bıraktı. İlginç bulduğum başka bir nokta çizgi romanlar kısmı. Hiç aşina olmadığım bir türün bazı ilgi çekici yanlarını bu kısımda buldum. Kitabın sonundaki röpotajlar bölümü de fazladan ayrıntılara yer vermeyen şekilde doğrudan konusuna odaklı ve oldukça bilgilendiriciydi.

İçerik dışında, yapısı itibariyle kitabın ayrıldığı bölümler biraz dengesiz. Yaklaşık 15 resim 10 edebiyat yazısının yanında, birer heykel ve sinema yazısı var. Belki bunları başka bir bağlamda toplamak ya da az sayıda yazıların olduğu bölümleri bir sonraki derlemeye saklamak birer seçenek olabilirdi. Kitabın baskısı ve resimleri gerçekten güzel. Bununla ilgili ufak bir not da Picasso'nun mavi dönemi anlatılırken kullanılan mavi sayfalar: Zira koyu mavi üstüne siyah font pek okunaklı değil.

Yapıtsöküm anladığımı düşündüğüm konularda bana kesinlikle başka bir bakış açısı kattı. Yalın Alpay'ı düzenli takip eden biri olarak okumaktan büyük keyif aldım. Herkese tavsiye ediyorum.

[Anıl Ay · Rating 4 out of 5]

Sanata dair, özellikle de resim sanatına dair önemli keşifler yapmama olanak sağlayan bir okuma oldu.

Yalın Alpay'dan okuduğum ilk eser. Sanata yönelik cümlelerinde kendisinden emin ve anlatısında efsunlu bir dil ile yürümeyi seven birisi belli ki.

Sinema ve edebiyat hakkında daha da doyurucu cümleler duymak istesem de günün sonunda farklı ressamlar ve kitap önerileri ile cebimi doldurmayı başardım.

[Yagmur Gunes]

ilk defa bu türde bir kitap okudum ve başlamadan önce sarmayacak diye korkuyordum, şükür öyle olmadı. gayet akıcı, gayet keyifli bi okuma oldu. bazı yerleri kitap spoilerı almamak için atlamak zorunda kaldım keşke bu kitaba başlamadan önce bahsedilen bütün eserleri okumuş olsaydım da atlamam gerekmeseydi... son bölümdeki ali akay röportajları boyumu aştı ve bir türlü ikili konuşmanın içine giremedim, uzaktan sürekli konuyu bi yerinden yakalamaya çalışır gibi kaldım orada bir canım sıkıldı.

müzik-chopin bölümündeki "bulduğunu değil, aradığını icra eder gibi" yorumlaması ayrı bir hoşuma gitti, gideyim de bunu düşünerek biraz chopin dinleyeyim...

[Cahit Erdem · Rating 4 out of 5]

9/10 veriyorum bu şahesere. Açıkcası, "resim işte ya neyini yorumlarsın ne hissedersen odur" diye düşünüyordum kitabı okumadan önce. ama işleyen bir zihnin altına nasıl bir anlam dünyası yaratılabileceğine şahitlik ettim. daha önce böyle yorumları "samimiyetten uzak" buluyordum "çıkış noktasını ve motivasyonlarını" anlayamadığım için. ancak yalın, öyle rafine bir şekilde kuruyor ki sistemini hayran olmamak elde değil. tabii ki burda bir "kurgu" var esasında yani eser sahibinin bile bahsettiği birçok noktanın aklından geçtiğini düşünmüyorum yine de hayran olmamak elde değil. yalın alpayın 157 IQ'sü var söylemiş miydim? üstün zekalı eğitimi almak için çocukken birçok gazeteye ilan veriyor ama başarabilmiş mi emin değilim açıkcası. nitekim küçükken gök bilimci olmak istiyormuş. biraz üzücü bir hikaye. ama yalın sahip olduğu zekayı kullanmak için doktor ya da mühendis olmaya gereksinim duymuyor adeta meydan okurcasına eline aldığı her işi en layıkıyla yapıyor ve küfrü de bu kitap. ellerine sağlık yalın.
notlarım:
*Leonardo, sfumato tekniği ile "kavramın değil deneyimin resmini" yapar.
*Empresyonizm: izlenimcilik, fransız, hissettiklerini doğaya aktarma, manzara hafif
*Alman Ekspresyonizmi: sert, öge sadece alet olarak var, his ve fırça
*Picasso mavi dönem: diğer renkleri dışlasa da kalan tüm imkanları resminde saklı tutar. kör, ölüm, keder
*Picasso kırmızı dönem: soytarılar gelir. keder devam etse de melankoli ile beraber eğlence dünyası vurgulanır. sevinç yoktur ancak hayat başlamıştır.
*Nevhiz: Kendisini tuvale kusar. Daha az acı çekenlere ise anlam kapılarını kapalı tutar. Onları resimden uzaklaşmaya iter.
*Porte gizemli olanın gizeminden bir parçayı deşifre ederken, onun gizlediği bilinmeyen başka cevherlerinin de gizli kalmış olduğuna ilişkin algı uyandırma sanatıdır.
*Anakronizma: çağa ayak uyduramama, çağları karıştırma
*Nepotizm: akraba kayırma
*Resimde dile sıkıştırılmış bir tanım, yerini yorum olanaklarına açık görsem bir betimlemeye bırakır.
*Devrim Erbil, günlük hayatta asla karşımıza konturuyla çıkmayan varlıkları çizgiyle ayırır. ancak çizgiyle sınırlandırmaz. ritim ve titreşimle onları sınırsızlaştırır.
*Gerçeküstücülük, kişinin sözlü,yazı gibi yollarla düşünceyi ifade etmesinden kurtarak düşünceyi saf kılmaktadır. ( breton demiş, saçma geldi. bilinçsiz bir şekilde anlam aktarılsa olabilir. istek zaten süreci kusura uğratır. tabii bilinci bireyin kusru olarak tanımlamış olduk bu da pek mantıklı değil. birey bir bütündür hatta sınırları olmayan bir bütün. tanımsızlığı sayesinde)
*Sanatta form, içeriği önceler. Sanat, gösterdiğinden çok gösterdiğine ilişkin keşfettiği gösterme biçiminin adıdır. Form ve içerik aynı bedene sıkışır
*Chopin melankoli, uzaklaşmoş
*Beethoven, neşesini ruhuna üfler. duymadağı kulaklarıyla bestelediği 9. senfoni ile
*Franz Kafa avrupanın sismografı. henüz işleyen ama çürümekte olan bir toplumda yarının celladını, yıkımın kokusunu alabilmişti
*Ali Akay demiş ki; Sanat, sanatçının işidir. Düşüncenin sonucudur. (bu görüş hoşuma gitmedi. sanatçı kim? sanatçının tükürüğü de sanat mı?)

[Umut · Rating 1 out of 5]

Sanat hakkında söz söylemek için okuma yapmanın pek bir faydası olmadığını gösteren kitaptır.

[Hüseyin Çötel · Rating 4 out of 5]

Stats:
10 session
296 pages
6h 5 min over 8 days
Pace: 1min 14s/page

Kitabin resim, heykel ve Ali Akayla soylesi kisimlarini takip etmekte cok zorlandim kendimi dusuncelere dalarken buldum. Ama bana yeni kapilar acti. Edebiyat kismindan da cok keyif aldim. Kaliteli baski kaliteli is. Time well spent.

[Asım Kaya · Rating 4 out of 5]

Özellikle resim yazılarında çok zorlama yazılar olduğunu düşünsem de genel olarak güzel bir kitap olmuş. Bilmediğim sanatçılar öğrendim, bildiklerim hakkında da pek dikkat etmediğim şeyleri görmüş oldum. Hafif ve rahat okunan bir kitap, zorlu teorik kitaplardan sonra dinlenmek için araya sıkıştırılabilir.

[Mehmet · Rating 4 out of 5]

Yalın Alpay'ın "Yalanın Siyaseti" kitabından sonra okuduğum ikinci kitabı. Kendisini başarılı bir entelektüel olarak görüyorum. Bir konudan bahsederken kendisini açık ve net ifade ediyor. Dili çok iyi kullanıyor. Bu kitapta daha önce çeşitli mecralarda yayınlanmış yazılarının toplamı ve sonrasında iki adet röportaj bulunuyor.

Seçtiği sanat başlıklarında sanatçıyı ve sanatçıların eserlerinde anlatmak istediklerini ve motivasyonlarını çok güzel açıklamış. Bir okuyucu olarak kitabın ufkumu açtığını ve çeşitli bakış açıları geliştirmeme yardım ettiğini söylemeliyim. Özellikle resim sanatına ve ressamların yapıtlarını dair mükemmel çıkarımları bulunuyor. Ülkemizde çok güzel eserleri bulunan sanatçılar varmış da benim haberim yokmuş.

Tek eleştirim, film seyretmeyi seven birisi olarak, kitabın kapağında sinemayı görünce heyecanlanmıştım ama kitabın sinema bölümde Woody Allen hakkında yalnızca bir yazı bulunuyor. Daha önce çok film izlemediğini söylemişti sanırım o yüzden sinema hakkında pek yazısı yok.

Kitaba içeriğinden ayrı fiziksel bir obje olarak da değer verdiğim için kağıt kalitesi için yayıncıya teşekkür ederim.

[Yusuf İzzettin Biçer · Rating 4 out of 5]

Kitabın edebiyat kısmında eleştirilerin çoğunda ilginç değerlendirme yöntemi var, yeni başlayanlar ve konuda deneyimli okur diye ayırıyor. Bu kitaba da bu bakış açısı ile bakarsak her yazı için farklı bir değerlendirme çıkabilir. Bu bakış haricinde, farklı zamanda farklı dergilerde yazılan yazılar olmasına rağmen konu ya da tema bağlamında sürmesi takdir edilmeli, yazar cümlelerindeki düzen gibi yazılarında da bu düzeni tutuyor :) Yazıların akışında düzen olmasına rağmen yazıların hitap ettiği okur farklı olması ise kitaba renk katıyor ve yazılarda genelgeçer fikirlerin paylaşımı ile okurun hislerine hitap etme amaçları güdülmediğimden dolayı yazıların sonuna gelen her okurun kendine farklı çıkarımlarla ayrılmasını sağlıyor. Kitaptaki sanat dallarına ilgisi olanlara Türkiye'de çevreyi ve görüşleri yakalamak, farklı bakmak isteyenler için kitabı deneyimlemesini öneririm.

[Yavuz · Rating 5 out of 5]

Oldukca keyifli bir kitap. Sansa denk gelip aldim normalde okudugum tarz seylerden farkli. Acikcasi giris ve tesekkur kisimlari bile o kadar duyarli ve icten ama bir yandan da olgunca yazilmisti ki, kalemine hayran oldum. Merak ediyorum yazar bos vaktinde oyku falan yaziyor mu acaba diye. Onun disinda sirayla okunmaya gerek yok, tam bir basucu kitabi, sikildikca ilgini ceken bir basligi oku. Edebiyat kismi haliyle daha keyifli gecti, kendi fikrinizi olusturmus oldugunuz sanatci/eserleri okumak daha zevkli de olsa, haberiniz olmayan dallarki sanatcari okumanin da ayri bir egitici yani var diye dusunuyorum. Hem de o sanatcilarla tanismaniza olanak sagliyor ve belki takip etmenize sebep olabiliyor. Sanat ilgisi ceken insanlar zaten okusunlar, oyle bos bos incelenince sanatta anlamini olusturamiyor. Ayrica kitabin sanat tanimi (yani Ilk sayfasi) cok hostu, notlarima kaydettim.

[Cihan Yurtseven · Rating 4 out of 5]

Anlatım çok başarılı ve kılı kırk yarıyor, ciddi bir analiz ve alımlama kapasitesine işaret ediyor. Ayrıca bu kitap bir çok sanatçıyla ve bakış açısıyla da tanışmamı sağladı. Daha iyi olabilir dediğim iki konu var: ilki sanatçıların işlerini anlatırken keşke belli eserler üzerinden örnekleme yapılsa, böylece anlatılmak istenen somutlaşır ve anlamını perçinler. Bu şekilde bir parça soyut ve spekülatif kalıyor. İkincisi de bazen tekrara düştüğünü hissediyorum. Farklı sonlara açılsalar da aynı tespitlere, cümle tekrarlarına çok rastladım, yani kitabın fazla kiloları var atması gereken bana göre, bu durum da zaman zaman sıkılmama sebep oldu. Bunlar haricinde keyifli bir kitaptı, devamı umarım gelir.

[I. · Rating 1 out of 5]

Sanat ve müzik hakkında hiç yazmamasını tavsiye ederim. Bilgi dağarcığı olarak da okumalarının yeterli olmadığını anlaşılıyor, ayrıca her yazdığı ezber. Türkiye adına üzülüyorum, illa ki zararlı bir kitap olarak görmüyorum. Tr'de bu ortamlar da üç beş kitap okumuş, ama gerçek anlamda entelektüel birikimi olmayan insanlara kaldı. Eleştirilmesi gereken de bu. Yalın Alay konuşmasın, yazmasın, çizmesin diyemem. Ama kalabalıklara hitap eden ve de sorunlu felsefi çıkarımları olan kitaplar Tr'nin okur yazarlıkla olan ilişkisini de test ediyor. Beethoven, Mozart yazıları vs. ayrıca rahatsız etti. Alanı olmayan konularda daha fazla araştırma yapmasını tavsiye ederim.

[Kaya Gökçe Dinçyürek · Rating 4 out of 5]

Yalın Alpay'ın kitabı olduğu için olumlu önyargıyla başlayıp yine olumlu düşüncelerle bitirdiğim bir kitap oldu. Ağırlıklı olarak resim eserleri üzerine, biraz müzik, biraz edebiyat, çok az da heykel, çizgi roman ve sinema üzerine yazılmış ortalama 8-10 sayfalık makalelerden oluşuyor. Yorumlamanın doğası gereği yer yer fazla soyut cümleler bulunsa da genel olarak oldukça net ve ufuk açıcı bir kitap.

[Güney Yazar · Rating 5 out of 5]

Çok güzel bir kitap olmuş. Sanat tarihine giriş için kesinlikle ideal bir okuma. Daha önce isimlerini bile bilmediğim yeni insanlarla bu kitap ve sevgili Yalın Alpay sayesinde tanışmış oldum. Bildiğimiz isimleri ise çok farklı yönleri ile tekrardan tanıttığı içinde teşekkür ederim. Okuduğum ilk Yalın Alpay kitabı bu oldu ama sonuncu olmayacaktır.

[Çağdaş]

kim böyle konuşuyor ki kim böyle yazsin derseniz buyrun. yazarin cumleleri cok yapay, bazen uzun ve kendi icadi mi oldugunu merak ettiren sozcuklerle, ozellikle fiilleri, dolu. ilginc konulara deginmis, ozellikle yerli birkac ressamla tanistirmasina beni memnun oldum. ama bazi konular cok abesti, mesela gunumuzdeki zengin iranli resim koleksiyoncularindan bize ne?

[Talha · Rating 3 out of 5]

Bir arkadaşım bu kitabın içeriğini gördüğünde 'kültür havuzu' demişti. Sahiden de öyle fakat gerçekten sizi ilgilendiren konuları veya ilginizi çeken hikayeleri okursanız kitap aslında çok kısa geliyor. Bölümlere ayrılmış olması büyük bir avantaj sağlıyor. Ama her bölümde de detaylıca anlatılmış bir hikaye ve düşünceler yer alıyor. Bu da çok güzel bir durum.

[Begüm Gökçe · Rating 5 out of 5]

HAYRANIM.

[Özlem Karakoç]

Sanat tarihinin yoğun bir şekilde anlatıldığı eşsiz bir eser.

[Eda Kesikce · Rating 5 out of 5]

prophet of art.

[Erkan Tiryaki · Rating 5 out of 5]

Bazı bölümleri çok eğitici

[Burcu Ardanic · Rating 5 out of 5]

Kitap, Rönesans döneminde olduğu gibi sanatın değişik alanlarına hitap ederek vizyonunuzu genişletiyor.
Sanat kesinlikle ruhun gıdası.