Дашнакцутюн болше нечего делать

by Hovhannes Kajaznuni, С. Ханояна (Translator)

С предисловием С. Ханояна.Целью книги является ознакомление читателей
с политическо-партийными переломами и переживаниями, которые существуют в заграничных армянских кругах, и в особенности в рядах дашнаков.

Genres: History

Paperback

First published January 1, 1923

About the author

Kajaznuni was born as Hovhannes Ter-Hovhannisian in 1868 in the town of Akhaltsikhe, then part of the Russian Empire, now part of Georgia. He attended secondary school in Tiflis from 1877 to 1886. In 1887, he moved to Saint Petersburg and entered the Citizens' Architectural Institute, graduating with honors in 1893. While in Saint Petersburg, Kajaznuni joined the Armenian Revolutionary Federation, eventually becoming one of its most important figures. After graduation, he worked at the construction department of the Baku provincial administration (1893–95), as an architect in Batumi (1895–97), and as regional architect at the Tiflis provincial administration (1897–99). Between 1899 and 1906, he worked as a senior architect in Baku, designing hospitals and apartment buildings, his most notable work being the Saint Thaddeus and Bartholomew Cathedral completed in 1911. After 1906 he devoted himself to political and social activities.

Kajaznuni was forced to leave the Caucasus in 1911 to avoid being called to testify at the trial of Armenian Revolutionary Federation members mounted by the Russian government in Saint Petersburg in January 1912. He lived in Istanbul and then in Van until 1914, when he returned to the Caucasus. He became a member of the Armenian National Council in 1917 and was an ARF representative in the Seym (the Transcaucasian Parliament) until 1918.

Reviews

[Tarlan A. Latif]

Hovanes 1918 mayın 28-i yaradılan (erməni tarixində ilk dövlət) Ermənistan Respunlikasının ilk baş naziri olmuş və Yerəvanı paytaxt elan etmişdir. Memarlıq oxuyub, Bakıda çalışıb və Daşnaksütyun partiyasının ən vacib üzvü olub.

Kitab adından da görüldüyü kimi, ermənistanın dövlətçilik ənənələrinin olmayışından (daha çox gürcülər və azərbaycanlılar dövlət qurumlarında fəaliyyət göstərirdi), mənəvi yoxsulluqdan, Rusiyaya “böyük qardaş” münasibətinin arxasında gizlətdikləri ikiüzlülükdən, törətdikləri soyqırımdan, əsassız torpaq iddialarından, ermənilər tərəfindən qəbul olunan ağılsız siyasi qərarlardan bəhs edir. Yuxarıda sadaladığım mövzulara qərəzsiz yanaşdığı və həqiqətləri gün üzünə çıxartdığı üçün ermənilər tərəfindən sevilmir və adıçəkilən kitabı tapmaq imkansızdır.

Taleyin ironiyasıdır ki, 1920-ci ildə bolşeviklər tərəfindən süquta uğradıldıqdan sonra həbs olunur, 1921-ci ildə azad olunaraq ölkəni tərk edir, 1925-də ölkəyə qayıdır. 1937-ci ildə Represiya qurbanı kimi həbs olunur və növbəti il həbsdə vəfat edir.

Maraqlısı odur ki, Hovanes 1915 qondarma erməni “soyqırım”ında türklər qədər daşnaksütyunu da günahkar hesab edir, hətta türklərin bu qərarırının doğru olduğunu, müqabilində imzalanan müqavilələrlə də ermənilərin “böyük- dənizdən dənizə ermənistan” iddiasını tamamilə yer üzündən sildiyini qeyd edir.

Daim güclü tərəfə meyil edən, məğlub olduqda zavallı və zərərçəkən roluna bürünən, qonşu (həmsərhəd) dövlətlərlə danışıqlar aparmaq əvəzinə müharibəyə sığınan ermənistan siyasətini tənqid edir ❗️
Tarix təkərrürdən ♻️ ibarətdir: ermənilər onda da Rusiyadan gözlədikləri dəstəyi almadıqda onları xain adlandırıb düşmən kəsilirdilər. Bu isə özü-özlüyündə dostluqları və etimadın nə qədər əsassız və yalançı xarakter daşıdığının göstəricisidir.

bu rəyin ən gözəl yanı isə #qarabağazərbaycandır deyə bilməkdir❕🇦🇿

[Sabuhi · Rating 3 out of 5]

Müəllif Birinci Dünya Müharibəsi dönəmi və Qafqazın sovetləşməsinin ilk illərində proseslərin bilavasitə iştirakçısı olduğundan təhlil baxımından mənbə kimi müəyyən qədər maraqlı ola bilər. Təfərrüatlarına varmasa da türk/müsəlman əhalisinə qarşı qətliam törətdiklərini də qəbul edir.

Kajaznuni 1918-1919-cu illərdə 1 il müddətinə Baş nazir olub. Mühacirətə getsə də sonradan SSRİ-yə qayıdıb, kommunizmə meyl edib. Daşnaksütyunun görüləsi bir işi qalmadı dedikdə onu nəzərdə tutur ki, partiyanın məqsədi müstəqil dövlətə nail olmaq idi, ona da nail olunub, mövcud şərtlər daxilində mümkün olan ən yaxşı nəticəni də bolşeviklər əldə edib. Odur ki, partiyanın missiyası tamamlanıb deyə ləğv edilməlidir. Belə baxanda təhlili də, gəldiyi nəticə də soyuq məntiqə söykənir.

Maraqlı bir məlumat da odur ki, müəllif ixtisasca arxitektor olub, Bakıda indiki Konservatoriyanın yerində 1911-də tikilmiş erməni kilsəsinin memarı olub (1930-cu illərdə sökülüb).

[Nizami Alisoy · Rating 5 out of 5]

Bir erməninin dilindən bu cür doöruları eşitmək, nə yalan deyim, təəccübləndirdi. Kotabın əvvəıindəki millətçiliyin sona doğru komunizmlə əvəzlənməsi, düşünürəm ki, müəllifin sovet ermənistanına qayıtması üçün belə rahatlıqla baş verdi. Müəllifin istifadə etdiyi bölgə adları özü də sübut edir ki, bu torpaqlar Azərbaycan torpağıdı. Həm də, müəllif bilmədən (bəlkə də bilərəkdən) özü etiraf edir ki, onlar terorçu idilər və ancaq qan tökürdülər.

Ən əsas məsələ isə, müəllif bir neçə yerdə etiraf edir ki, ermənilərin dövlətçilik tarixi yoxdur, heç vaxt da olmayıb. Bu da onların illər boyu iddialarını darmadağın edir.

[Mustafa Uğur Etike]

ERMENİ DEVRİMCİ FEDERASYONU'NUN YAPACAĞI BİR ŞEY KALMADI.
*
Kitabın ismi bu. Yazar, Hovhannes Kajaznuni, Ermenistan’ın ilk başbakanı. 1923’de yayınladığı bu rapor şeklindeki manifestoda, o günkü Ermeni devleti durumunu özetlemiş, Ermeni siyasetini eleştirmiş.

Eleştirdiği parti, 1890’da Tiflis’de kurulan A.R.F. (Armenian Revolutionary Federation; Ermeni Devrimci Federasyonu) veya Ermenice Dashnagtzoutiun (Daşnagsütün) (kısaca Taşnak; federasyon demektir).

Ermeni-Türk çatışmasına, sözde soykırıma da değinmiş, realist bir açıdan yaklaşmış, Ermenilerin tarihî ve siyasî hatalarından bahsetmiş, kendi göremese de 1991’e kadar Sovyetler tarafından yönetilecek Ermenistan’ın Sovyetlere yaklaşımının dikkâtli olması gerektiğini göstermiş: “Elektriksiz hayatlarımızı ışıklandıran da onlar, ölümüzü çiğneyebilecek olanlar da”...

Demokratik cumhuriyet fikrinden parti diktatörlüğüne geçişi eleştirmiş: “1920 Mayıs’ındaki Bolşevik devrimci hareketi takiben, bir ‘coup d’etat’ oldu ve A.R.F. Bürosu (Büro Hükümet denenler) parlamentoyu kendi dikta yönetimleriyle değiştiler.”
*
Emperyalist devletlerin nasıl politikalarına karışıp taşnakları yönlendirdiğini, özgür ve demokratik bir Ermeni cumhuriyeti için yanlış strateji izlendiğini (örneğin Türk Kurtuluş Savaşı’nda kendi gücüne fazla güvenip Türklerin barış önerisini reddetmeyi) hararetle eleştirmiş, bana göre akılcı bir insan. Her devletin akılcı ve yapıcı insanlara ihtiyacı var, tarih okurken de, günümüz siyasetine bakarken de bu unutulmamalıdır!
*
Alıntıları bulduğum İngilizce metinden kendim tercüme ettim, metnin Türkçesi var mı bilmiyorum.

[Esra Nazenin Özdemir · Rating 4 out of 5]

Mümkün mertebe dürüstçe yapılmış bir öz eleştiri.

[Nilgün · Rating 2 out of 5]

Başkan'ın ağzından bunları okumak değişik bir bakış açısı.