Kimmerler ve İskitler Başlangıcından M.Ö. IV. Yüzyıla Kadar

by Mihail Illarionovich Artamonov

İskitlerin, Hazarların ve Slavların etnogenezi ve yerleşim alanları üzerinde uzun yıllar çalışmalar yürüten arkeolog ve tarihçi Mihail İllarionoviç Artamonov, İskit çalışmalarının en önemli araştırmacılarından biri olarak kabul ediliyor. Uzun yıllar St. Petersburg Ermitaj Müzesi müdürlüğü de yapan Artamonov, Leningrad (St. Petersburg) Üniversitesi’nde aralarında Gumilev gibi dünyaca tanınmış tarihçilerin de bulunduğu pek çok seçkin ismin eğitimleriyle yakından ilgilendi. Artamonov’un, Muhammet Şen tarafından Rusça aslından çevrilen Kimmerler ve İskitler kitabı, Avrasya tarihinin şekillenmesinde büyük öneme sahip bu iki topluluğun tarihlerini ve toplumsal hayatlarını arkeolojik buluntulara ve tarihi kayıtlara dayanarak anlatıyor. Menşelerinin Srubna Kültürü topluluklarına dayandığını vurgulayan Artamonov, İskitlerin M.Ö. II. binyılın son çeyreğinde Katakomb Kültürü’nün temsilcileri olan Kim­merlerin çoğunluğunu Kuzey Karadeniz kıyılarından çıkararak onla­rın yerini aldıklarını belirtiyor. İskit tazyikiyle yerlerinden edilen Kimmerlerin batı kısmının Tuna Nehri ve Karpat Dağlarının ötesine çeki­lerek Traklarla birlikte Balkan Yarımadası üzerinden Anadolu toprak­larına girdiklerini; Azak ve Hazar Denizleri arasında kalan Kimmerlerin doğu kısmının ise bu topraklarda birkaç yüzyıl boyunca komşuları Srubna Kültürü’ne mensup halklarla yan yana yaşadıktan sonra nihayetinde eski etnografik özelliklerinin çoğunu kaybederek M.Ö. 8. yüzyılda Batı Kimmer kabileleri gibi Anadolu’ya göç ettiklerini öne sürüyor. İlişkide oldukları komşularının tarihi kayıtlarında savaşçılıkları her zaman vurgulanan ve arkeolojik kazılarda elde edilen buluntuların ışığında yüksek bir kültüre sahip oldukları tespit edilen bu toplulukların tartışmalara konu olan ve tam anlamıyla bir açıklığa kavuşturulamayan tarihleri, Artamonov’un bu eserinde geniş bir yelpazeden el alınıyor. Artamonov’un bü­yük fikir ve girişimlerle dolu hayatının son gününe kadar onda me­rak uyandıran ve çözülmemiş bilmecelerle dolu olduğunu düşündüğü İskit meselesini ele alan bu çalışması, uzun mülahaza ve sebatla sürdürülen bir çalışmanın mahsulü olmasının yanında ancak yazarın ölümünden sonra yayımlanabilmiştir. Konuyla alakalı tüm kaynakları çalışmasında kapsamlı bir tetkike tabi tutan Ar­tamonov, kendisi de dâhil olmak üzere İskitler ile ilgili herkesçe kabul gören, tartışılmayan bazı fikirleri Kimmerler ve İskitler kitabında tekrar gözden geçirerek yeni sonuçla­ra, varsayımlara ve hipotezlere ulaşıyor.

192 pages, Paperback

Published December 1, 2020

Reviews

[Uyar · Rating 4 out of 5]

70 li yıllarda yazarın hayatını kaybetmesi sonrası yayınlanmış ancak neredeyse bütün hayatı boyunca incelediği İskitleri ( Kısmen kimmerleri ve o dönemdeki diğer halkları) kapsaplı bir şekilde anlatan kitap, ince olduğuna bakmayın oldukça yoğun ve o dönem ve tarih ile ilgilenen kişilerin elinden bırakamıycağı teferruatlarla dolu yoğun bir kitap.
Her şeyden önce Rusça’dan çeviren Muhammet Şen hocaya teşekkür etmek gerekir ben bu kadar çok teferruatlı çevirenin notu bulunan çok az kitap okudum. Üstelik bu notlar gerçekten derinlemesine incelenmiş notlar yer isimleri coğrafi bilgiler Herodot’un çevirisindeki titizlik (M Ökmen çevirisi) vs gerçekten övgüye değerdir.
Yunanlıların İskit olarak tanımladığı halkın aslında tek bir kökeni olmadığını görüyoruz üstelik İskitler bir çok farklı gruptan oluşmakta: İlk İskitler, kraliyet iskitleri, çiftçi İskitler ve beşinci yüzyıla geldikçe İskit krallığı kırım bölgesinde kurulan yunan şehirleri ile İskitler’in kaynaşması yunan kültürünü kendi kültürlerine eklemeleri bütün bunlar Kurganlarda çıkan ve titizlikle incelenen bulgular sonucu oldukça teferruatlı olarak anlatılmaktadır, o kadar ki bazen her kurgandan çıkan farklı tipte eşyalar ve özellikle atlara takılan parçalar yıllar ilerledikçe farklılaşmalar ancak arkeologların ve bu işi uzmanlaşmak isteyenlerin ilgilenecekleri düzeyde teferruatlı olarak anlatılmış.. Kitap bu bakımdan herhangi birinin okuyacağı Ve ilgileneceği bilgilerin ötesine geçmiş durumdadır.
Tabii ki kitapta kral Darius‘un İskitleri takip edip bir türlü bulamaması ve o meşhur yazışmalar da, T Mogila kurganındaki bulguların teferruatı da (ki İnternette hepsi var muhteşem sanat eserleri), kral Skyles ile soyu da, olbia şehri de ve Herodot’un Sadece İskitler değil oradaki tüm kavimleri anlatması da bolca kitapta konu ediliyor. Bu arada belirtmeden edemeyeceğim iskitleri Pers kökenli bir kavim olarak kabul eden genel görüşe katılıyor.
Söylemeden edemeyeceğim Başka bir husus da son bölümde İskitler’in toplum yapısı çok hoş bir şekilde Marksist yaklaşım ile anlatılıyor ki okurken çok eğlendim.
“ İlkel toplumdan sınıf devletine geçiş sistemi olarak Engels tarafından ortaya konan askeri demokrasi doktrini kalıcı bir biçimde Marksist tarih bilimi nde yerini aldı” 😃
1970 li yıllardan sonra bu kitap üzerine günümüze kadar neler ilave edilmiş onları bulmak için bu tip kitapları okumaya devam edeceğim..