What do you think?
Rate this book
Ο Πόλεμος
Είναι ένα αληθινό μυθιστόρημα, ένα έργο ευσυνείδητα σχεδιασμένο, από τα γεγονότα του 1912-13, απ' τα καλύτερα έργα του συγγραφέα. Ο ήρωάς του Παύλος Ζήσης, με τον πόλεμο, από κακός για να το πω με μια λέξη, γίνεται καλός. Είναι περισσότερο ανθρώπινο, ψυχολογικό κι ακόμα κοινωνιολογικό. Πείθει με την αλήθεια του, κορυφώνει το ενδιαφέρον με την πλοκή του, συναρπάζει με την ομορφιά και την ανθρωπιά του.
426 pages, Hardcover
First published January 1, 1961
39 people want to read
About the author
Γρηγόριος Ξενόπουλος
120 books79 followersΟ Γρηγόριος Ξενόπουλος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1867 από Ζακυνθινό πατέρα και από μητέρα Φαναριώτισσα. Η οικογένειά του εγκαταλείπει την Πόλη, όταν ο Γρηγόριος ήταν έντεκα μηνών και εγκαθίσταται στη Ζάκυνθο. Μετά το γυμνάσιο ο Ξενόπουλος παρακολουθεί μαθήματα φυσικομαθηματικών στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Όμως, η λογοτεχνία και η δημοσιογραφία τον αποσπούν οριστικά. Συνεργάζεται με όλες σχεδόν τις εφημερίδες και τα περιοδικά της εποχής του.
Το 1890 ο Γεώργιος Δροσίνης του προτείνει και αναλαμβάνει αρχισυντάκτης στην Εστία. Το 1896 ο ιδιοκτήτης του παιδικού περιοδικού «Διάπλασις των παίδων» Νικόλαος Παπαδόπουλος τον παίρνει αρχισυντάκτη και αργότερα του αναθέτει τη διεύθυνση του περιοδικού.
Αν και είναι επηρεασμένος από τις ευρωπαϊκές πολιτιστικές ανακατατάξεις, δεν περιορίζεται μέσα στα πλαίσια του ηθογραφικού μυθιστορήματος, αλλά προχωράει και ασχολείται με την περιγραφή των ψυχικών ικανοτήτων των ηρώων του. Γίνεται ένας ψυχογράφος που τηρεί όμως αυστηρά την αντικειμενικότητά του. Ο Ξενόπουλος έγραψε με την ίδια επιτυχία και δράματα και κωμωδίες κυρίως με θέμα τον έρωτα. Τα έργα του είναι ηθογραφίες που αναδεικνύουν τη ζωή μιας εποχής η μιας τοπικής κοινωνίας, τοπικές και εποχικές ιδιαιτερότητες παίρνουν συχνά ισχύ άγραφων νόμων που επιβάλλονται μέσα από την κοινωνία. Τα έργα του ταξινομούνται είτε στη Ζάκυνθο είτε στην Αθήνα και ο Ξενόπουλος έρχεται να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των δύο Σχολών, της Αθηναϊκής και της Επτανησιακής. Ο Ξενόπουλος πέθανε σε μεγάλη ηλικία το 1951 στην Αθήνα μακριά από το αγαπημένο του νησί.
Το 1890 ο Γεώργιος Δροσίνης του προτείνει και αναλαμβάνει αρχισυντάκτης στην Εστία. Το 1896 ο ιδιοκτήτης του παιδικού περιοδικού «Διάπλασις των παίδων» Νικόλαος Παπαδόπουλος τον παίρνει αρχισυντάκτη και αργότερα του αναθέτει τη διεύθυνση του περιοδικού.
Αν και είναι επηρεασμένος από τις ευρωπαϊκές πολιτιστικές ανακατατάξεις, δεν περιορίζεται μέσα στα πλαίσια του ηθογραφικού μυθιστορήματος, αλλά προχωράει και ασχολείται με την περιγραφή των ψυχικών ικανοτήτων των ηρώων του. Γίνεται ένας ψυχογράφος που τηρεί όμως αυστηρά την αντικειμενικότητά του. Ο Ξενόπουλος έγραψε με την ίδια επιτυχία και δράματα και κωμωδίες κυρίως με θέμα τον έρωτα. Τα έργα του είναι ηθογραφίες που αναδεικνύουν τη ζωή μιας εποχής η μιας τοπικής κοινωνίας, τοπικές και εποχικές ιδιαιτερότητες παίρνουν συχνά ισχύ άγραφων νόμων που επιβάλλονται μέσα από την κοινωνία. Τα έργα του ταξινομούνται είτε στη Ζάκυνθο είτε στην Αθήνα και ο Ξενόπουλος έρχεται να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των δύο Σχολών, της Αθηναϊκής και της Επτανησιακής. Ο Ξενόπουλος πέθανε σε μεγάλη ηλικία το 1951 στην Αθήνα μακριά από το αγαπημένο του νησί.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 5 of 5 reviews
September 16, 2021
από ότι έχω καταλάβει απλά δε μου αρεσεί ο Ξενόπουλος...
November 28, 2017
Ένα από τα εξοχότερα μυθιστορήματα που διάβασα φέτος, λέγεται το Λυκόφως των ανθρώπων. Όπως και σε αυτό, παρά τη φαιδρότητα του Ξενόπουλου που ξεκινάει με μια αρχή τον Καβάφη, το Μπαλζάκ και το Βολταίρο, την ίδια συνέπεια στο σοβαρό καθήκον του διανοούμενου, συναντάμε και στη σοπενική σοβαρότητα του Τερζάκη, με αρχή αυτή τη φορά το Σοπενάουερ και το Ντοστογιέφσκι. Ακόμη κι αν κάποιος αγνοεί το αριστούργημα που λέγεται ο Επαναστατημένος Άνθρωπος, γίνεται φανερό πως οι συγγραφείς μας, μας τονίζουν την ειδοποίηση που μας έρχεται πριν τις μεγάλες συρράξεις, είτε αφορούν μια εξέγερση, είτε μια επανάσταση: είναι η κρίση των αξιών, σε κοινωνικό και σε ατομικό επίπεδο.
Ξέρω πως δεν περιμένεις συνήθως να εισπράξεις κάτι τέτοιο μέσα απ’ το διασκεδαστικό τόνο του Ξενόπουλου, είναι όμως μόνο ένας τόνος, γιατί στην ψυχή του αυτός ο δημιουργός πάντοτε πίστεψε πως έγραφε ρομάντζο και αυτό έχει μεγάλη σημασία, αν εξετάσουμε τον πρόλογο που συναντάμε σε αυτό το βιβλίο, με τον οποίο δεν είναι ανακόλουθος – θα έχετε παρατηρήσει θαρρώ πως το ύφος ενός συγγραφέα αλλάζει σε προλόγους, ή συνεντεύξεις, όχι όμως και στον Ξενόπουλο: όλη του η παρουσία ήταν στηριγμένη στα κυρίως πρότυπα του, άρα και στο ύφος τους, που ταίριαζε με την ιδιοσυγκρασία και τη νησιώτικη μουσικότητα του, είναι ολόκληρος ο τόνος του ένα τραγούδι με ρίμες και κεφάτο σκοπό.
Θα πιαστώ απ’ το λόγο του πως κατηγορήθηκε για έκπτωση της τέχνης λόγω του ύφους του ( και λόγω της έκδοσης σε εφημερίδες του έργου του αλλά αυτό το αφήνω σε μια παρένθεση γιατί δεν ήταν πραγματικός λόγος, ο τόνος του είναι που παρεξηγήθηκε ), παραδέχεται πως γράφει ρομάντζο, παραδέχεται πως ένα ρομάντζο πρέπει να είναι διασκεδαστικό και πως σύμφωνα με κάποια μελέτη ενός κυρίου που αγνοώ και που δε βρίσκω κανένα λόγο να γνωρίσω τα γραπτά ενός κοντόφθαλμου ανθρώπου, ο μόνος που κατάφερε να κάνει πληκτικό το ρομάντζο, ήταν ένας Στεντάλ ( τουλάχιστον ο Ξενόπουλος που υπήρξε τέρας γνώσεων, προφέρει το όνομα του πιο βαθυστόχαστου μα και παραγνωρισμένου απ’ τους Γάλλους συγγραφείς, σωστά, όπως θα ήθελε κι ο ίδιος να προφέρεται σύμφωνα με τη γερμανική ρίζα του ψευδωνύμου του ). Κι εδώ είναι η ειδοποιός διαφορά: ο Στεντάλ δεν έγραφε ρομάντζο, είναι προφανές πως κάποιος που διαβάζει ερωτικά και περιπέτειες θα απογοητευτεί οικτρά. Ο Τερζάκης δεν έγραφε ρομάντζο. Ο Ξενόπουλος όμως γράφει.
Γι’ αυτό όχι μόνο πρέπει να του συγχωρέσουμε τη φαιδρότητα, αλλά να τον συγχαρούμε και να τον πάρουμε στα σοβαρά, όσο θα παίρναμε και το Βολταίρο, που ποτέ δεν ξεγελά ο ευχάριστος τόνος του. Είναι ένας σπουδαίος συγγραφέας, που επέλεξε να περάσει ορισμένα σπουδαία μηνύματα όπως στον Εκφυλισμό, ή την Τριλογία, έτσι κι εδώ. Από μιας αρχής, με την πρόφαση του διασκεδαστή, πλησίασε τον κόσμο όσο δεν κατάφεραν ποτέ άλλοι και υπήρξε συνεπής σε αυτό, συνεπής στα δικαιώματα, στην υποχρέωση, στο καθήκον του ανθρώπου.
Για να γυρίσω όμως στο μυθιστόρημα: κι οι δυο συγγραφείς μας λένε πότε να αναγνωρίζουμε και να φοβόμαστε για ό,τι επακολουθεί, όταν τα κίνητρα πια μοιάζουν χαμερπή, όταν η ευτυχία, η ηδονή γίνονται μικρές και εύκολες να πιαστούν στα χέρια γιατί δεν είναι παρά ελευθεριότητες, όταν η πλήξη προβάλλει από κάθε ικμάδα του επιπέδου στο οποίο έχει φτάσει η αστική ζωή μας, όταν η ευκολία αγιάζει τα μέσα. Τότε είμαστε μπροστά σε μια άβυσσο έτοιμη να ανοιχτεί. Και αυτό είναι που κάνει μεγαλειώδες έργο τον Επαναστατημένο Άνθρωπο, διότι τη στιγμή που αποδείκνυαν για τη χώρα μας, για τα δεδομένα μας, οι δυο συγγραφείς πως βρισκόμασταν μπροστά στο βάραθρο της αποκτήνωσης για δυο διαφορετικούς πολέμους, την ίδια στιγμή ο σπουδαίος Γάλλος Φιλόσοφος, το απέδειξε, για το σύνολο του γνωστού κόσμου και δη της Ευρώπης, για όλους τους πολέμους.
Παρουσιάζεται ένας κόσμος ευτέλειας, έτοιμος να προστρέξει στην πιο κοντινή δικαιολογία όταν ακόμη και μια πνευματική γυναίκα φεύγοντας απ’ το σπίτι δεν παίρνει τα βιβλία της, αλλά τα καλλυντικά και τα αλαβάστρινα αγαλματάκια κι όταν με την πρώτη ευκολία στα οικονομικά ονειρεύεται μια καμαριέρα για να προσεγγίσει παλιά μεγαλεία, μα την ίδια στιγμή δεν παρατά τον αγώνα της να αναμορφώσει έναν άνθρωπο και μια οικογένεια που συνήθισε στην ευκολία, ακόμη κι αν για να το κάνει, θα πρέπει να τους διορίσει χρησιμοποιώντας χάρες κι ωθώντας τους έτσι ακόμη περισσότερο στην πίστη στην αναξιοκρατία. Είναι ένας κόσμος που θα μπορούσε να δικαιολογήσει μια κόρη να πάει τον πατέρα της στα δικαστήρια γιατί δεν της έδωσε προίκα, είναι ένας κόσμος που ο κύριος δικαιούται να γεύεται την καμαριέρα του, είναι ένας εντελώς παράλογος κόσμος, που μοιάζει εντελώς απίθανος κι όμως συνέπεια του, ήταν ο πόλεμος, σαν τους μικρούς πολέμους που συντελούνται καθημερινά, γιατί ειρήνη πραγματική δεν υπάρχει, όπως όμορφα σημειώνει ο Βαλερύ.
Ακόμη είναι ένας κόσμος στον οποίο έχει θεοποιηθεί η απαντοχή, έχει γίνει συνέπεια η αφοσίωση και η συμπόνια για τον συνάνθρωπο σαν μια απασχόληση των κυριών, ναι είναι ένας κόσμος που φαντάζει εντελώς τρελός και με ύφος τρελού τον περιγράφει ο Ξενόπουλος. Όχι όμως χωρίς σοβαρότητα, όχι χωρίς ευθύνη. Κανένας σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, ούτε συνεπώς ο πόλεμος. Όμως κάποιες φορές μια αγριάδα, μια φρικαλεότητα, μια αληθινή κακία, μια πραγματική δειλία, απ’ αυτές που δεν περιμένεις απ’ τους ανώτερους ανθρώπους και μια συμπαράσταση απ’ τους πιο ταπεινούς, μπορούν να ημερέψουν μια ψυχή που τίποτε άλλο δεν τα κατάφερε και να φέρουν την εξύψωση στο δρόμο της ζωής, όπως είναι πραγματικά, με ατραπούς, καλντερίμια κι ανηφόρες, με όσους περπατούν δίπλα σου, ή λίγο παραπέρα σε ίση αξία μαζί σου.
Μα ας μη λησμονούμε πως πρόκειται για ρομάντζο και οφείλει να είναι συνακόλουθο και με αυτό το ρόλο και ίσως για πρώτη φορά συναντώ τόσο εμμονική σοβαρότητα στον Ξενόπουλο να περιγράψει, αν μη τι άλλο κι αυτή σαν μια ακόμη κρίση αξιών τον έρωτα για τη σάρκα, χωρίς να μάθεις τον άνθρωπο που θες να κάνεις σύντροφο ζωής. Κι αυτός είναι ένας απ’ τους πιο σκληρούς στίβους. Είναι δύσκολοι οι αγώνες της συγκατοίκησης που έρχονται ύστερα από μερικά φλογερά τετ α τετ, αλλά είναι ακόμη πιο δυσβάσταχτοι εκείνοι που πρώτα οδηγήθηκαν στην εκκλησία κι ύστερα γνωρίστηκαν οι ψυχές και το μεγαλύτερο μειονέκτημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εκείνο το ιδιαίτερο είδος εγωισμού που δεν επιτρέπει να αμφιβάλεις προκαταβολικά για μιαν απόφαση σου, θεωρώντας την κρίση σου τη σωστότερη και πως κι αν ακόμη σφάλεις, εσύ, ναι εσύ θα καταφέρεις να επικρατήσεις κάθε αντιξοότητας, να αναμορφώσεις, να φέρεις στο σωστό δρόμο.
Είναι όμως παράλληλα και μια απ’ τις πρώτες φορές που συναντώ τον Ξενόπουλο να ασχολείται με τη λανθάνουσα αγάπη, γιατί ο Παύλος πρέπει διαρκώς να φαίνεται συνεπής προς τις ζωώδεις αξίες της οικογενείας του, που αν μη τι άλλο πρέπει να της αναγνωρίσουμε την ενότητα της, έστω κι αν ακόμη κι αυτό μοιάζει σαν να αγιάζουμε την ουσία που περιλαμβάνει την ιδέα κι όχι μόνη την ιδέα. Κι επειδή ο Παύλος οφείλει να είναι συνετός γιος και μικραδελφός, είναι κουφός στον εαυτό του, που του ψιθυρίζει λογάκια γι’ αυτή τη γυναίκα και βλέπει διαρκώς μπροστά του ένα συμφέρον που ακόμη κι αυτό είναι δανεικό, αφού πάντα του φερέφωνο υπήρξε.
Ωστόσο, η αποτύπωση της τρέλας που τον πιάνει με τα χαρτιά, δεν αποτίνει μόνο ένα φόρο τιμής στον Παίχτη του Ντοστογιέφσκι, αλλά είναι μια αξιόλογη προσπάθεια, που δε χρειάζεται καν πολλά λόγια για να περάσει, η νοσηρότητα που τον κατατρύχει εκείνες τις στιγμές. Κι είναι ο ίδιος άνθρωπος που όταν διακόπτεται η παράσταση στο θέατρο για το παράρτημα της επιστράτευσης, στέκει αδιάφορος, ήσυχος και λέει πως έχει απαλλαχθεί.
Ωστόσο βέβαια οι επιταγές των ανθρώπων, τα χαρτιά που επιβεβαιώνουν, ή απορρίπτουν κάτι, ουδεμία σχέση κι επίδραση έχουν στη φορά των γεγονότων. Καμιά προοικονομία, καμιά προμέτρηση δεν είναι παρά εκτιμήσεις που μπορούν να λαθέψουν, ακόμη και σα γίνονται ευαγγέλια, όσο και κανένας άνθρωπος δεν είναι τελειωμένος προτού κλείσει οριστικά τα μάτια.
Παράλληλα ενώ ποτέ δεν υστερεί σε ζωντάνια και πειστικότητα διαλόγων ο Ξενόπουλος, αυτή τη φορά, ξεπερνάει τον εαυτό του. Σε κάθε διάλογο νιώθεις το πάθος που βγαίνει απ’ τα λόγια. Ειδικά κάποια σημεία είναι εξαιρετικής σημασίας και εντελώς αληθοφανή.
<< - Τι σ’ ενδιαφέρει ‘σενα ο αδερφός μου; Τον άντρα σου να κοιτάζεις. Μήπως εγώ έχω τις ιδέες του;
- Δεν έχεις όμως και τις δικές μου
- Και είναι ανάγκη; Έχω κι εγώ τις δικές μου. Και το κάτω – κάτω βαρέθηκα ν’ ακούω για ιδέες, ιδέες, ιδέες! Δε ζουν οι άνθρωποι και χωρίς αυτές;
- Δυστυχώς όχι. Ζουν αλλά δεν είναι ζωή αυτή.>>
Τι είναι άραγε η πατρίδα; Τι μας ενώνει; Γιατί θα άξιζε να παρατήσουμε τα πάντα και να πάμε να πολεμήσουμε; Αν πεθάνει ο άλλος ακριβώς δίπλα σου από πείνα, από εγκατάλειψη, από βόμβα, θα σε πονέσει; Θα ανταρέψεις; Θα κάνεις τι; Και γιατί; Όλοι έχουμε ορισμένες ιδέες, ιδανικά, αρετές, όλοι έχουμε κάποιους που γι’ αγάπη τους θα κάναμε διαβήματα που δε φανταζόμασταν, όλοι είμαστε σ’ αυτά σαν όλους του άλλους κι η ολότητα αυτή έχει μόνο ένα ιερό, την ενότητα, την πατρίδα της, το λίκνο εκείνο που θα προστατέψει τις αξίες μας, το βιός μας, τα παιδιά μας, θα τα κλείσει σε καταφύγια, θα τ’ αγκαλιάσει, θα τα περιφρουρήσει. Για να το κάνει αυτό, θα πρέπει να το κάνουμε εμείς, εμείς είμαστε αυτό που λέγεται πατρίδα.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τον έρωτα, τα τερτίπια της ζήλιας, στο παιχνίδι αυτό της συγκίνησης, είναι ο Ξενόπουλος ο μαέστρος του ελληνικού ρομάντζου. Ακόμα, αυτή η έξοχη ιδέα του έρωτα καθ’ υποβολή, αναπτύσσεται εξαιρετικά κι ανέλπιστα καλά, με μπρίο και καλή διάθεση.
Απ' την άλλη διαρκώς μένεις με την ιδέα της σύμπλεξης πολλών μικρών ιδεών του συγγραφέα πλάϊ στον κεντρικό πυρήνα που μένουν ουσιαστικά ανεκμετάλλευτες και εκτελούν χρέη παρανύμφων.
Πιάνει ακόμη, τον παλμό, τον αναβρασμό, το ανάσεμα του κόσμου… σαν πήραμε τη Σαλονίκη.
Όταν όλα φτάνουν στον πάτο, δυστυχώς μόνο ένας σεισμός μας σώνει, μας θυμίζει πως αυτός ο εμπαθής, προγονόπληκτος, απατεωνίσκος λαός, έχει μια τεράστια ψυχή, έχει ( όπως σημειώνει πολύ όμορφα ο Νίτσε ) το δικό του Θεό. Και πουθενά αλλού παρά στις μεγαλύτερες εσχατιές δεν βρίσκεις τον αδελφό σου δίπλα σου σε μάτια ξένα και στα μάτια τα δικά σου, ένα ‘’κουραμπιέ’’, εκεί ο άνθρωπος χωρίς πίστη, πιστεύει, εκεί κι ο άνθρωπος με αξίες δανεικές, χάνει κάθε πίστη.
<< Τον τράβηξε η αφέλεια, εκείνη η απλότη, που φανέρωνε τον πιο μεγάλο, τον πιο γνήσιο ηρωισμό που δεν έχει συναίσθηση του εαυτού του και δεν καμαρώνει καθόλου >>
<< Αλλά ίσα – ίσα όταν γράφει κανένας όπως – όπως, χωρίς υπολογισμό, με την ιδέα του μόνο και με το αίσθημα του, με την εντύπωση του και με την κρίση του, τότε γράφει ωραία. Γι’ αυτό τα γράμματα που λάβαινες τότε, δε μοιάζουν καθόλου μ’ εκείνα που λαβαίνεις τώρα. Και το γράψιμο στοιχηματίζω θα είναι αλλιώτικο. Τότε καλλιγραφία καθ’ υπαγόρευση, ψυχρή κι ωραία. Τώρα κακογραφία της καρδιάς, δυσανάγνωστη και χαριτωμένη >>
Ξέρω πως δεν περιμένεις συνήθως να εισπράξεις κάτι τέτοιο μέσα απ’ το διασκεδαστικό τόνο του Ξενόπουλου, είναι όμως μόνο ένας τόνος, γιατί στην ψυχή του αυτός ο δημιουργός πάντοτε πίστεψε πως έγραφε ρομάντζο και αυτό έχει μεγάλη σημασία, αν εξετάσουμε τον πρόλογο που συναντάμε σε αυτό το βιβλίο, με τον οποίο δεν είναι ανακόλουθος – θα έχετε παρατηρήσει θαρρώ πως το ύφος ενός συγγραφέα αλλάζει σε προλόγους, ή συνεντεύξεις, όχι όμως και στον Ξενόπουλο: όλη του η παρουσία ήταν στηριγμένη στα κυρίως πρότυπα του, άρα και στο ύφος τους, που ταίριαζε με την ιδιοσυγκρασία και τη νησιώτικη μουσικότητα του, είναι ολόκληρος ο τόνος του ένα τραγούδι με ρίμες και κεφάτο σκοπό.
Θα πιαστώ απ’ το λόγο του πως κατηγορήθηκε για έκπτωση της τέχνης λόγω του ύφους του ( και λόγω της έκδοσης σε εφημερίδες του έργου του αλλά αυτό το αφήνω σε μια παρένθεση γιατί δεν ήταν πραγματικός λόγος, ο τόνος του είναι που παρεξηγήθηκε ), παραδέχεται πως γράφει ρομάντζο, παραδέχεται πως ένα ρομάντζο πρέπει να είναι διασκεδαστικό και πως σύμφωνα με κάποια μελέτη ενός κυρίου που αγνοώ και που δε βρίσκω κανένα λόγο να γνωρίσω τα γραπτά ενός κοντόφθαλμου ανθρώπου, ο μόνος που κατάφερε να κάνει πληκτικό το ρομάντζο, ήταν ένας Στεντάλ ( τουλάχιστον ο Ξενόπουλος που υπήρξε τέρας γνώσεων, προφέρει το όνομα του πιο βαθυστόχαστου μα και παραγνωρισμένου απ’ τους Γάλλους συγγραφείς, σωστά, όπως θα ήθελε κι ο ίδιος να προφέρεται σύμφωνα με τη γερμανική ρίζα του ψευδωνύμου του ). Κι εδώ είναι η ειδοποιός διαφορά: ο Στεντάλ δεν έγραφε ρομάντζο, είναι προφανές πως κάποιος που διαβάζει ερωτικά και περιπέτειες θα απογοητευτεί οικτρά. Ο Τερζάκης δεν έγραφε ρομάντζο. Ο Ξενόπουλος όμως γράφει.
Γι’ αυτό όχι μόνο πρέπει να του συγχωρέσουμε τη φαιδρότητα, αλλά να τον συγχαρούμε και να τον πάρουμε στα σοβαρά, όσο θα παίρναμε και το Βολταίρο, που ποτέ δεν ξεγελά ο ευχάριστος τόνος του. Είναι ένας σπουδαίος συγγραφέας, που επέλεξε να περάσει ορισμένα σπουδαία μηνύματα όπως στον Εκφυλισμό, ή την Τριλογία, έτσι κι εδώ. Από μιας αρχής, με την πρόφαση του διασκεδαστή, πλησίασε τον κόσμο όσο δεν κατάφεραν ποτέ άλλοι και υπήρξε συνεπής σε αυτό, συνεπής στα δικαιώματα, στην υποχρέωση, στο καθήκον του ανθρώπου.
Για να γυρίσω όμως στο μυθιστόρημα: κι οι δυο συγγραφείς μας λένε πότε να αναγνωρίζουμε και να φοβόμαστε για ό,τι επακολουθεί, όταν τα κίνητρα πια μοιάζουν χαμερπή, όταν η ευτυχία, η ηδονή γίνονται μικρές και εύκολες να πιαστούν στα χέρια γιατί δεν είναι παρά ελευθεριότητες, όταν η πλήξη προβάλλει από κάθε ικμάδα του επιπέδου στο οποίο έχει φτάσει η αστική ζωή μας, όταν η ευκολία αγιάζει τα μέσα. Τότε είμαστε μπροστά σε μια άβυσσο έτοιμη να ανοιχτεί. Και αυτό είναι που κάνει μεγαλειώδες έργο τον Επαναστατημένο Άνθρωπο, διότι τη στιγμή που αποδείκνυαν για τη χώρα μας, για τα δεδομένα μας, οι δυο συγγραφείς πως βρισκόμασταν μπροστά στο βάραθρο της αποκτήνωσης για δυο διαφορετικούς πολέμους, την ίδια στιγμή ο σπουδαίος Γάλλος Φιλόσοφος, το απέδειξε, για το σύνολο του γνωστού κόσμου και δη της Ευρώπης, για όλους τους πολέμους.
Παρουσιάζεται ένας κόσμος ευτέλειας, έτοιμος να προστρέξει στην πιο κοντινή δικαιολογία όταν ακόμη και μια πνευματική γυναίκα φεύγοντας απ’ το σπίτι δεν παίρνει τα βιβλία της, αλλά τα καλλυντικά και τα αλαβάστρινα αγαλματάκια κι όταν με την πρώτη ευκολία στα οικονομικά ονειρεύεται μια καμαριέρα για να προσεγγίσει παλιά μεγαλεία, μα την ίδια στιγμή δεν παρατά τον αγώνα της να αναμορφώσει έναν άνθρωπο και μια οικογένεια που συνήθισε στην ευκολία, ακόμη κι αν για να το κάνει, θα πρέπει να τους διορίσει χρησιμοποιώντας χάρες κι ωθώντας τους έτσι ακόμη περισσότερο στην πίστη στην αναξιοκρατία. Είναι ένας κόσμος που θα μπορούσε να δικαιολογήσει μια κόρη να πάει τον πατέρα της στα δικαστήρια γιατί δεν της έδωσε προίκα, είναι ένας κόσμος που ο κύριος δικαιούται να γεύεται την καμαριέρα του, είναι ένας εντελώς παράλογος κόσμος, που μοιάζει εντελώς απίθανος κι όμως συνέπεια του, ήταν ο πόλεμος, σαν τους μικρούς πολέμους που συντελούνται καθημερινά, γιατί ειρήνη πραγματική δεν υπάρχει, όπως όμορφα σημειώνει ο Βαλερύ.
Ακόμη είναι ένας κόσμος στον οποίο έχει θεοποιηθεί η απαντοχή, έχει γίνει συνέπεια η αφοσίωση και η συμπόνια για τον συνάνθρωπο σαν μια απασχόληση των κυριών, ναι είναι ένας κόσμος που φαντάζει εντελώς τρελός και με ύφος τρελού τον περιγράφει ο Ξενόπουλος. Όχι όμως χωρίς σοβαρότητα, όχι χωρίς ευθύνη. Κανένας σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, ούτε συνεπώς ο πόλεμος. Όμως κάποιες φορές μια αγριάδα, μια φρικαλεότητα, μια αληθινή κακία, μια πραγματική δειλία, απ’ αυτές που δεν περιμένεις απ’ τους ανώτερους ανθρώπους και μια συμπαράσταση απ’ τους πιο ταπεινούς, μπορούν να ημερέψουν μια ψυχή που τίποτε άλλο δεν τα κατάφερε και να φέρουν την εξύψωση στο δρόμο της ζωής, όπως είναι πραγματικά, με ατραπούς, καλντερίμια κι ανηφόρες, με όσους περπατούν δίπλα σου, ή λίγο παραπέρα σε ίση αξία μαζί σου.
Μα ας μη λησμονούμε πως πρόκειται για ρομάντζο και οφείλει να είναι συνακόλουθο και με αυτό το ρόλο και ίσως για πρώτη φορά συναντώ τόσο εμμονική σοβαρότητα στον Ξενόπουλο να περιγράψει, αν μη τι άλλο κι αυτή σαν μια ακόμη κρίση αξιών τον έρωτα για τη σάρκα, χωρίς να μάθεις τον άνθρωπο που θες να κάνεις σύντροφο ζωής. Κι αυτός είναι ένας απ’ τους πιο σκληρούς στίβους. Είναι δύσκολοι οι αγώνες της συγκατοίκησης που έρχονται ύστερα από μερικά φλογερά τετ α τετ, αλλά είναι ακόμη πιο δυσβάσταχτοι εκείνοι που πρώτα οδηγήθηκαν στην εκκλησία κι ύστερα γνωρίστηκαν οι ψυχές και το μεγαλύτερο μειονέκτημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εκείνο το ιδιαίτερο είδος εγωισμού που δεν επιτρέπει να αμφιβάλεις προκαταβολικά για μιαν απόφαση σου, θεωρώντας την κρίση σου τη σωστότερη και πως κι αν ακόμη σφάλεις, εσύ, ναι εσύ θα καταφέρεις να επικρατήσεις κάθε αντιξοότητας, να αναμορφώσεις, να φέρεις στο σωστό δρόμο.
Είναι όμως παράλληλα και μια απ’ τις πρώτες φορές που συναντώ τον Ξενόπουλο να ασχολείται με τη λανθάνουσα αγάπη, γιατί ο Παύλος πρέπει διαρκώς να φαίνεται συνεπής προς τις ζωώδεις αξίες της οικογενείας του, που αν μη τι άλλο πρέπει να της αναγνωρίσουμε την ενότητα της, έστω κι αν ακόμη κι αυτό μοιάζει σαν να αγιάζουμε την ουσία που περιλαμβάνει την ιδέα κι όχι μόνη την ιδέα. Κι επειδή ο Παύλος οφείλει να είναι συνετός γιος και μικραδελφός, είναι κουφός στον εαυτό του, που του ψιθυρίζει λογάκια γι’ αυτή τη γυναίκα και βλέπει διαρκώς μπροστά του ένα συμφέρον που ακόμη κι αυτό είναι δανεικό, αφού πάντα του φερέφωνο υπήρξε.
Ωστόσο, η αποτύπωση της τρέλας που τον πιάνει με τα χαρτιά, δεν αποτίνει μόνο ένα φόρο τιμής στον Παίχτη του Ντοστογιέφσκι, αλλά είναι μια αξιόλογη προσπάθεια, που δε χρειάζεται καν πολλά λόγια για να περάσει, η νοσηρότητα που τον κατατρύχει εκείνες τις στιγμές. Κι είναι ο ίδιος άνθρωπος που όταν διακόπτεται η παράσταση στο θέατρο για το παράρτημα της επιστράτευσης, στέκει αδιάφορος, ήσυχος και λέει πως έχει απαλλαχθεί.
Ωστόσο βέβαια οι επιταγές των ανθρώπων, τα χαρτιά που επιβεβαιώνουν, ή απορρίπτουν κάτι, ουδεμία σχέση κι επίδραση έχουν στη φορά των γεγονότων. Καμιά προοικονομία, καμιά προμέτρηση δεν είναι παρά εκτιμήσεις που μπορούν να λαθέψουν, ακόμη και σα γίνονται ευαγγέλια, όσο και κανένας άνθρωπος δεν είναι τελειωμένος προτού κλείσει οριστικά τα μάτια.
Παράλληλα ενώ ποτέ δεν υστερεί σε ζωντάνια και πειστικότητα διαλόγων ο Ξενόπουλος, αυτή τη φορά, ξεπερνάει τον εαυτό του. Σε κάθε διάλογο νιώθεις το πάθος που βγαίνει απ’ τα λόγια. Ειδικά κάποια σημεία είναι εξαιρετικής σημασίας και εντελώς αληθοφανή.
<< - Τι σ’ ενδιαφέρει ‘σενα ο αδερφός μου; Τον άντρα σου να κοιτάζεις. Μήπως εγώ έχω τις ιδέες του;
- Δεν έχεις όμως και τις δικές μου
- Και είναι ανάγκη; Έχω κι εγώ τις δικές μου. Και το κάτω – κάτω βαρέθηκα ν’ ακούω για ιδέες, ιδέες, ιδέες! Δε ζουν οι άνθρωποι και χωρίς αυτές;
- Δυστυχώς όχι. Ζουν αλλά δεν είναι ζωή αυτή.>>
Τι είναι άραγε η πατρίδα; Τι μας ενώνει; Γιατί θα άξιζε να παρατήσουμε τα πάντα και να πάμε να πολεμήσουμε; Αν πεθάνει ο άλλος ακριβώς δίπλα σου από πείνα, από εγκατάλειψη, από βόμβα, θα σε πονέσει; Θα ανταρέψεις; Θα κάνεις τι; Και γιατί; Όλοι έχουμε ορισμένες ιδέες, ιδανικά, αρετές, όλοι έχουμε κάποιους που γι’ αγάπη τους θα κάναμε διαβήματα που δε φανταζόμασταν, όλοι είμαστε σ’ αυτά σαν όλους του άλλους κι η ολότητα αυτή έχει μόνο ένα ιερό, την ενότητα, την πατρίδα της, το λίκνο εκείνο που θα προστατέψει τις αξίες μας, το βιός μας, τα παιδιά μας, θα τα κλείσει σε καταφύγια, θα τ’ αγκαλιάσει, θα τα περιφρουρήσει. Για να το κάνει αυτό, θα πρέπει να το κάνουμε εμείς, εμείς είμαστε αυτό που λέγεται πατρίδα.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τον έρωτα, τα τερτίπια της ζήλιας, στο παιχνίδι αυτό της συγκίνησης, είναι ο Ξενόπουλος ο μαέστρος του ελληνικού ρομάντζου. Ακόμα, αυτή η έξοχη ιδέα του έρωτα καθ’ υποβολή, αναπτύσσεται εξαιρετικά κι ανέλπιστα καλά, με μπρίο και καλή διάθεση.
Απ' την άλλη διαρκώς μένεις με την ιδέα της σύμπλεξης πολλών μικρών ιδεών του συγγραφέα πλάϊ στον κεντρικό πυρήνα που μένουν ουσιαστικά ανεκμετάλλευτες και εκτελούν χρέη παρανύμφων.
Πιάνει ακόμη, τον παλμό, τον αναβρασμό, το ανάσεμα του κόσμου… σαν πήραμε τη Σαλονίκη.
Όταν όλα φτάνουν στον πάτο, δυστυχώς μόνο ένας σεισμός μας σώνει, μας θυμίζει πως αυτός ο εμπαθής, προγονόπληκτος, απατεωνίσκος λαός, έχει μια τεράστια ψυχή, έχει ( όπως σημειώνει πολύ όμορφα ο Νίτσε ) το δικό του Θεό. Και πουθενά αλλού παρά στις μεγαλύτερες εσχατιές δεν βρίσκεις τον αδελφό σου δίπλα σου σε μάτια ξένα και στα μάτια τα δικά σου, ένα ‘’κουραμπιέ’’, εκεί ο άνθρωπος χωρίς πίστη, πιστεύει, εκεί κι ο άνθρωπος με αξίες δανεικές, χάνει κάθε πίστη.
<< Τον τράβηξε η αφέλεια, εκείνη η απλότη, που φανέρωνε τον πιο μεγάλο, τον πιο γνήσιο ηρωισμό που δεν έχει συναίσθηση του εαυτού του και δεν καμαρώνει καθόλου >>
<< Αλλά ίσα – ίσα όταν γράφει κανένας όπως – όπως, χωρίς υπολογισμό, με την ιδέα του μόνο και με το αίσθημα του, με την εντύπωση του και με την κρίση του, τότε γράφει ωραία. Γι’ αυτό τα γράμματα που λάβαινες τότε, δε μοιάζουν καθόλου μ’ εκείνα που λαβαίνεις τώρα. Και το γράψιμο στοιχηματίζω θα είναι αλλιώτικο. Τότε καλλιγραφία καθ’ υπαγόρευση, ψυχρή κι ωραία. Τώρα κακογραφία της καρδιάς, δυσανάγνωστη και χαριτωμένη >>
August 6, 2019
Οφείλω να αναγνωρίσω από τον πρόλογο ότι Ξενόπουλος είναι ένας χαρισματικός και γοητευτικός δημόσιος ομιλητής-ακριβώς το είδος της σαγηνευτικής προσωπικότητας που μπορεί να εμπνεύσει ακόμα και τους δυσκολόπιστους.
Ένα αληθινό λογοτεχνικό καλλιτέχνημα,σαν ένα κέντημα παράξενο,δουλεμένο σε μαύρο βελούδο που κάποιος αριστοτέχνης έχει ιστορίσει πάνω του με χρυσές και ασημένιες κλωστές...είναι και η ιστορία του βιβλίου.
Για ακόμη μια φορά αποδεικνύεται πως ο σεβασμός προς τα συναισθήματα του άλλου είναι η καλύτερη συνθήκη για μια "ακμάζουσα" και ευτυχή ζωή στις σχέσεις και τα αισθήματα.Και πως δε λείπει η φαντασία και η δυναμική από τον έρωτα της γυναίκας.
Στη περίπτωση των Ζησαίων και δε του Περικλή,σου δίνεται η ευκαιρία να διαπιστώσεις και να συμπεράνεις ότι οι δειλοί δίνουν μάχες που ξέρουν ότι θα κερδίσουν.Ενώ η Έλλη πραγματικά θέλγει,που έχει το θάρρος να παλέψει όταν ακόμα είναι σίγουρη ότι θα χάσει.
Καλείται να περιβάλλεται με εμπιστοσύνη,τη δυνατότητα του ανθρώπου να δημιουργεί και να αγαπά....γιατί αυτές οι δυο δυνάμεις όταν συνδυάζονται έχουν τη δυνατότητα να σκορπίσουν οποιοδήποτε σκοτάδι.
April 21, 2015
Όπως όλα τα έργα του τεράστιου Ξενόπουλου, έτσι κι αυτό είναι γεμάτο από σπουδαία μαθήματα ζωής και καλοδουλεμένους χαρακτήρες που θα μου μείνουν αξέχαστοι.
November 14, 2020
Στην Αθήνα το 1912 η πλούσια Έλλη που κατάγεται από αριστοκρατική οικογένεια, ερωτεύεται τον μεσοαστό Παύλο. Η Έλλη έχει υψηλά φρονήματα, είναι ευγενική και αξιοπρεπής. Ο Παύλος είναι μαθημένος να κάνει την δουλειά του με όσο γίνεται πιο λίγο κόπο, δεν είναι ακριβώς παλιάνθρωπος αλλά δεν διακρίνεται και για την τιμιότητά του, έτσι δέχεται να την παντρευτεί για να αποκτήσει περιουσία και για να μπει στην καλή κοινωνία. Την συμπαθεί μεν αλλά δεν είναι ερωτευμένος όπως αυτή. Και ενώ παρακολουθούμε την ιστορία των δύο νέων, ξεσπά ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος και αλλάζει τα πάντα.
Ο Ξενόπουλος για άλλη μια φορά καταφέρνει να μας μαγέψει με τον μοναδικό του τρόπο.
Ο Ξενόπουλος για άλλη μια φορά καταφέρνει να μας μαγέψει με τον μοναδικό του τρόπο.
Displaying 1 - 5 of 5 reviews