“Her Savaştan Bir Yara” - 100. Yılında Cumhuriyet’in Popüler Kültür Haritası - 1

100. Yılında Cumhuriyet’in Popüler Kültür Haritası #1

by Derya Bengi, Erdir Zat

Yapı Kredi Yayınları üç ciltte tamamlanacak 100. Yılında Cumhuriyet’in Popüler Kültür Haritası’nın 1923-1950 yıllarını kapsayan ilk cildini yayımladı. Serinin üçüncü cildi Cumhuriyet’in 100. yılında çıkacak. Derya Bengi ve Erdir Zat’ın ortak kaleme aldığı kitapta Erken Cumhuriyet Dönemi’nin birikimi A’dan Z’ye 250 başlıkla bir resmigeçit yapıyor.

“Her Savaştan Bir Yara”, erken Cumhuriyet’ten, tek parti döneminden, Atatürk’lü, İnönü’lü yıllardan hikâyelerle, hatıralarla yoğruluyor. Toplumsal yaşamda nelerin, nasıl, neden, ne hızla değiştiğini, popüler kültürün, şimdiki zaman folklorunun parmak izlerinden saptayıp ölçmeye çalışırken, bu toplumun zümre ve fertlerini, –1927 nüfus sayımına göre– 13 milyonluk nüfusu, imparatorluktan ulus devlete, Hilafet’ten Cumhuriyet’e geçen genç bir ülkenin, ama aynı zamanda “20. yüzyıl ülkesi”nin vatandaşları olarak ele alıyor.

100. Yılında Cumhuriyet’in Popüler Kültür Haritası’ndan inkılâp, kanun, darbe, nutuk ve demeçlerle birlikte ve onlardan öte, onlara bağlı ve onlardan gayrı, fabrikalar, şarkılar, uçaklar, heykeller, filmler, makineler, parklar, sofralar, apartmanlar, tramvaylar, paralar, kumbaralar, gazeteler, karikatürler, karneler, kokular, tatlar, plajlar, saçlar, çoraplar, romanlar, doğanlar ve ölenler gelip geçecek.

Tek parti dönemi gelecek kuşaklara nasıl bir miras bıraktı?

Türkiye bir inkılaplar coğrafyası haline nasıl geldi?

İkinci Dünya Savaşı sancılarının, Nazi propagandalarının, karartma gecelerinin, ekmek karnelerinin tarihi nasıl yazıldı?

Genç kadınlar kabuğunu kırıp hayat kavgasına atılırken nelere göğüs gerdi?

Radyoda alaturka neden yasaklandı, yasak nasıl delindi?

Müstehcen sanat gerçekten müstehcen miydi?

Beyaz Rus göçü eğlence alışkanlıklarına neler kattı?

Kadınlar saçlarını neden erkek gibi kısa kestirdi?

Ankara Türkiye’nin kalbi mi?

Çarliston ve zeybek yan yana geldi mi?

Onuncu Yıl Marşı İstiklal Marşı’nı yendi mi?

Cumhuriyet Osmanlı parasından, Osmanlı pulundan ne zaman kurtuldu?

Edebiyatın en güçlü kalemleri Güzellik Kraliçesi’ni nasıl seçti?

Cumbadan rumbaya, konaktan apartmana nasıl geçildi?

Şişli’de kimler yaşadı, Ada vapurunda ‘lüküs kamarada’ kimler oturdu?

Orhan Veli birdenbire bobstil mi oldu?

Buzdolapları evlere ne zaman girdi?

Sinemada sessiz filmden sesli filme ne zaman, nasıl geçildi?

Mısır filmlerini kimler seyretti?

Safiye Ayla alafranga revüye neden evet dedi?

Rakının rakibi neydi?

Alaturka şarkıların rakı mezesi olduğunu kim iddia etti?

Missouri zırhlısı İstanbul’u fethetti mi?

Kavgam kitabı Türkçeye çevrildi mi?

İlk abideler ne zaman dikildi, büyük parklar şehirlere ne getirdi?

Ülkenin en iyi ressamları Anadolu’da neler gördü?

Yalova ve Uludağ turizme nasıl açıldı?

Charlie Chaplin Türk halkına ne söylemek istedi?

Öz Türkçe neden benimsenmedi?

Peyami Safa ve Nâzım Hikmet neden plak doldurdu?

Çorap buhranı nasıl aşıldı?

Varlık Vergisi faciası neden yaşandı?

Zati Sungur nereden geldi, Zaro Ağa nereye gitti?

Josephine Baker Türkiye’de nasıl karşılandı?

Yanık Ömer, Sarı Kurdele, Fosforlu Cevriye nasıl hit oldu?

Singer dikiş makinesi, Ford otomobili memlekete nasıl girdi?

Kübik evler, kübik mobilyalar nasıl yayıldı?

“Her Savaştan Bir Yara” - 100. Yılında Cumhuriyet’in Popüler Kültür Haritası - 1 bu gibi sorulara cevap ararken bugünlere ışık tutacak zenginlikte bir seyahatnameyi kayda geçiriyor.

400 pages, Hardcover

First published December 30, 2020

About the author

Derya Bengi 1966 yılında Ankara’da doğdu. Eğitimini 9 Eylül Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi’nde İşletme ve Endüstri İlişkileri alanında tamamladıktan sonra serbest gazeteciliğe yöneldi. 1996-2009 yılları arasında "Roll" dergisinin yayın yönetmenliğini yürüttü. "Express", "Bir+Bir", "Esquire", "FHM", "Aktüel", "Radikal" gibi dergi ve gazetelerde müzik ve popüler kültür üzerine yazılar yazdı. 2010 yılında yayımla­nan “Rakı Ansiklopedisi”nde müzik editörü olarak görev aldı. 2012 yılında Depo’da açılan “Uzayda Bir Elektrik Hasıl Oldu: 1960’larda Müzikli Türkiye” ve 2014 yı­lında Yapı Kredi Kültür Merkezi’nde açılan “İşte Benim Zeki Müren” sergilerinin küratörlüğünü üstlendi. “50’li Yıllarda Türkiye: Sazlı Cazlı Sözlük - Şimdiki zaman beledir” adlı kitabı 2016’da, “60’lı Yıllarda Türkiye: Sazlı Cazlı Sözlük - Dünya durmadan dönüyor ” adlı kitabı 2017’de YKY tarafından yayımlandı.

Reviews

[Murat Sahin Ocal · Rating 5 out of 5]

Hızlı ve üstünkörü bir ilgi ile okunduğunda, öğrenilmiş nostaljik duyguları kabartan şık bir çalışma olarak görülebilir. Dikkatinizi verdiğinizde ise Cumhuriyet'in kuruluş döneminde kurucu kadroların, kanaat rehberlerinin ve avamın zihniyet yapısını ortaya koyan çok değerli bir çalışma. Kitap, geçmişi bugünün reel politiğinin prizmasından görmeye yatkın zihnimizin önündeki engelleri kaldırıp açık yürekli bir yüzleşmeye davet ediyor. Geçmişe yönelik özlemin ne kadar kof bir zorlama olduğunu görüyorsunuz.
Neredeyse Annales Ekolü'nün zihinsel genişliğinde bir tarih yazımı diyebilirim. Demokrasi, gündelik hayat, 'öteki'ne karşı tutum, şehirleşme, feminizma, bürokratik yapılanma, aydın despotizmi, toplumsal tahakküm, kitapta ne ararsanız var. Çok ciddi emek verilmiş. Ellere gönüllere sağlık. Ben kitabı Tanıl Bora'nın Hasan Âli Yücel biyografisiyle birlikte okudum ve çok faydasını gördüm. Gündelik hayatın tarihi ile ilgili herkese tavsiye ederim.

[İzzet Erten · Rating 3 out of 5]

Cumhuriyet'in değil de, İstanbul'un bir şeyleri..