İmparatorluklar Arası Türkler

by James H. Meyer, Renan Akman (Translator)

“İmparatorluklar Arası Türkler, Rusça, Osmanlıca, Tatarca ve Azerice arşivlerden, süreli yayınlardan, anılardan ve diğer belgelerden derlenmiş çok zengin bir bilgi külliyatı sunuyor…

Bunun sonucu olarak, Meyer’in anlatısı birçok boşluğu doldurduğu gibi, Osmanlı sonu/Romanovlar sonu dönemi hakkındaki, bu çağda hem kendi kimliklerini hem de daha geniş Türki kimlikleri şekillendiren Türkler hakkındaki giderek genişleyen literatüre çok güzel bir katkı yapıyor.”

Middle East Studies

Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde, 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başında, özellikle de İttihat ve Terakki İstanbul’unda siyasi ve kültürel yaşamın önemli çekim merkezlerinden biri Pan-Türkçüler ve Türk Yurdu dergisi çevresiydi. İmparatorluklar Arası Türkler. Osmanlı-Rus Sınır Boylarında Müslüman Kimliği Pazarlama Stratejisi (1856-1914) bu çevrenin hikâyesini, imparatorluklar arası daha geniş bir bağlama oturtarak anlatıyor. James H. Meyer, Türk milliyetçiliğinin de kurucuları arasında sayılan Yusuf Akçura, İsmail Gasprinskiy ve Ahmet Ağaoğlu’nun Çarlık Rusyası ve Osmanlı İmparatorluğu’ndaki dünyalarını mercek altına alırken, eşmerkezli üç çevreye odaklanıyor: En içerideki çemberde Türk Yurdu var; bir sonraki daha geniş çemberde, Rusya taşrasında eğitim reformu için idareyle olduğu kadar kendi cemaatleri içinde de mücadele veren “usul-i cedid” taraftarları yer alıyor; en geniş üçüncü çember ise, “imparatorluklar arası Müslümanlar”dan, yani imparatorluklar arasında gidip gelen, kâh birinde kâh diğerinde yaşayan tüccarlar, hacılar, mülteciler ve sayısız Müslümandan oluşuyor.

James H. Meyer, Akçura ve arkadaşlarının bu imparatorluklar arası cemaatin de ayrılmaz bir parçası olduklarını savunurken, arşivlerden kişisel mektuplara kadar geniş bir belge yelpazesinden yararlanıyor.

Genres: History, Nonfiction

336 pages, Paperback

First published October 23, 2014

Reviews

[B · Rating 5 out of 5]

Gaspıralı, Akçura ve Ağaoğlu'nun günden güne değişen bakış açılarını ve fikri evrimlerini panislamizm/pantürkizm çerçevelerinden inceleyen, usul-u cedid tartışmalarını başlatan ve hem Osmanlı hem de Rusya'daki Türk diasporası için yayımcılık faaliyetlerinin önemine öncü olan üç milliyetçi kültür ataşesini anan bir eser olmuş. Bu üç aydının Rusya'dan Osmanlı'ya olan etkileri, zamanında iki imparatorluk arasında sürekli seyahat eden hocalar,din ve bilim adamları ile pekişen kültürel aktarımla,dergilerle, Türk Ocağı gibi yerlerdeki etkileşimleriyle aslında birbirlerinden çok da bihaber olmadıklarını öğreniyoruz. Meyer eserde ne kadar ulus milliyetçisi düşünceyi bu üç ismin tam olarak kurucu faktör olmadığını iddia etse de yaptıkları yayınlar, Osmanlı aydınlarıyla, diğer Jön Türklerle olan fikir etkileşimleriyle aslında belli ölçüde Türk aydınlanmasına katkı sağlayan isimler olarak tarihe adlarını yazdırmışlardır.