Bestaat er een raarder leven dan het mijne? - Jef Last

by Rudi Wester

Romancier, dichter, essayist, sinoloog, schilder, polyglotte journalist, vertaler, provo, begeesterd spreker: Jef Last (1898-1972) valt niet te rubriceren. Hij zwierf over de hele aarde, vocht in de Spaanse Burgeroorlog en was een dapper verzetsman. Zijn leven lang was hij een romanticus, hartstochtelijk de vrijheid en gerechtigheid toegedaan, altijd opkomend voor de underdog in de maatschappij: de arbeider, de gekleurde volkeren, de homoseksuelen. Schrijven was zijn wapen, de wereld zijn werkterrein. Een culturele bruggenbouwer tussen Oost en West, met zijn beschouwingen over Chinese filosofen en vertalingen van grote Japanse schrijvers. Hij was cultureel adviseur van Soekarno en leraar op Bali. Onder zijn vrienden telde hij André Gide, Mohammed Hatta, Willem Drees en Willy Brandt. Van vurig socialist evolueerde hij naar aristocratisch humanist, met een tussenstop als communist. Een grillig en niet altijd gemakkelijk mens. Maar altijd integer en trouw aan zijn geweten, zoals naar voren komt in al zijn werk. In deze eerste biografie over Nederlands letterkundige vechtjas nummer één heeft Rudi Wester op verbluffende wijze het fenomeen Jef Last in kaart gebracht. Daarbij heeft ze uitgebreid geput uit zijn bijzonder openhartige, ongepubliceerde memoires, die een ongekende blik geven op dit turbulente leven.

Rudi Wester studeerde Franse taal- en letterkunde. Ze is literair criticus, oud-directeur van het Institut Néerlandais in Parijs en oud-directeur van het Literair Vertalingenfonds.

Genres: Nonfiction

565 pages, Hardcover

Published January 1, 2021

About the author

Rudi Wester studeerde Franse taal- en letterkunde. Ze is literair criticus, oud-directeur van het Institut Néerlandais in Parijs en oud-directeur van het Literair Vertalingenfonds.
(Bron: boekcover van Domweg gelukkig in de Berry: Leven in het hart van Frankrijk)

Reviews

[Koen · Rating 4 out of 5]

Het boek op zichzelf is niet denderend bijzonder geschreven, maar de man waarover het gaat is dat wel. Door de ongelooflijke veelzijdigheid van Jef Last volgen de hoofdstukken met nieuwe ontwikkelingen in zijn leven elkaar in rap tempo op. Onderweg is Jef Last zijdelings of direct betrokken bij een hoop gebeurtenissen in de geschiedenis, altijd strijdend en schrijvend. Daardoor zie je ook hoe het er op microniveau aan toe ging tijdens deze gebeurtenissen. Verder is de persoon en schrijver Jef Last best fascinerend, vooral door zijn grilligheid. Er blijft een beeld over van iemand die niet altijd even sympathiek of makkelijk was in zijn persoonlijke leven, maar ook dat dit voornamelijk voortkomt uit zijn oneindig inzet voor 'de goede zaak' en zijn persoonlijke beperkingen. Her en der inspireert dit boek ook, vooral in de manier waarop hij zich, veelal door verdieping in de ander en inzet voor onderdrukten, op veel plekken (bijvoorbeeld als leraar in Bali) ondanks zijn lastige karakter toch enorm gewaardeerd maakt.

[Gerbrand · Rating 5 out of 5]

Rudi Wester zag in 1986 in de etalage van een Parijse boekhandel een boek van André Gide: Correspondance avec Jef Last (1934-1950). Ze kende Gide maar niet Jef Last. Last (1898-1972) blijkt een Nederlander te zijn. Een schrijver, dichter, vertaler, journalist en schilder. Sinoloog. Spreekt vele talen. En homoseksueel. Dat las ik in een interview met Rudi Wester in NRC naar aanleiding van de biografie die ze over Jef Last schreef. Ze schreef eerst een artikel over hem in Vrij Nederland. Waarna ze werd opgebeld door Martin Ros van de Arbeiderspers: “Je moet zijn biografie schrijven.” Dat heeft uiteindelijk 35 jaar geduurd.

Ik had ook nog nooit van Jef Last gehoord (zonder het te weten heb ik wel een vertaling van hem gelezen: Bekentenissen van een gemaskerde van Yukio Mishima: 4 sterren). En dat is het leuke van dit boek, het zit vol verrassende wendingen. Veel bekende namen ook. Als je van biografieën houdt is dit echt een aanrader. Lijvig want er gebeurd nogal wat in èn tijdens zijn leven: 509 pagina’s exclusief bibliografie (14 pagina’s!!) en noten. Rudi Wester had de beschikking over de ongepubliceerde memoires van Jef Last en heeft zijn indeling aangehouden voor deze biografie. Een man met een vooruitziende blik. Bijvoorbeeld als hij in 1937 schrijft:

“Wanneer het fascisme triomfeert in Spanje, dan […] staat niets meer in de weg aan de veroveringsplannen van Italië en Duitsland. […] Wanneer het fascisme zegeviert zullen mijn vrienden die ik onder de Joden heb, verbannen worden of opgesloten in concentratiekampen. […] Wanneer het fascisme triomfeert, de gedachte vogelvrij verklaard wordt, de wetenschap gekluisterd, de haat tot ideaal verklaard en de publieke opinie gemaakt wordt door het ministerie van de publieke leugen, dan verliest daarmee het leven zelf zijn zin, dan is alles verloren wat voor mij ooit schoon scheen of waardig of eerlijk.”

PS Als geboren Ommenaar was het verrassend te lezen dat hij van eind 1944 tot en met de bevrijding in Ommen verbleef. Er is zelfs een boek van: Aan de bronnen van het verzet. De strijd der gemeente Ommen tegen de Duitse overheersing 1940-1945 bijeengebracht en geredigeerd door Jef last.

[C.M. Struik · Rating 5 out of 5]

De meest indrukwekkende biografie die ik gelezen heb. Wat een man! Wat een leven! Ik wilde meteen een aantal van zijn boeken lezen, maar schandalig genoeg is er haast niets te vinden. De man verdient een standbeeld, en de schrijfster misschien ook.

[Olaf Koopmans · Rating 3 out of 5]

Liefdevolle, maar helaas niet al te best geschreven biografie over een vergeten Rebel en voorvechter voor gelijkheid uit de Nederlandse geschiedenis.

[Frank Keizer · Rating 4 out of 5]

De langverwachte biografie van Jef Last door Rudi Wester, waar sinds 1986 aan is gewerkt. Het levert geen vuistdikke pil op waarin zijn ongelooflijke leven tot in onnodig detail wordt gereconstrueerd, maar een heel leesbaar boek, even springerig als het leven van Last zelf. Romanschrijver, dichter vertaler, socialist, sinoloog, avonturier en wereldreiziger, verzetsman, antikoloniaal, polyglot, voorvechter van homoseksuelen in Nederlander: Last leidde een ongelooflijk leven en had, vrij uniek voor een Nederlands schrijver, een aandeel in geestelijk en maatschappelijk terrein in zijn tijd werd verricht. Dat leven is nu gloedvol geportretteerd, zijn werk gerehabiliteerd. Dat laatste, zijn werk, was voor mij een ontdekking. Als neerlandicus kende ik Last vooral als schrijver van 'nieuw zakelijk' proza in de jaren dertig, in romans als Zuiderzee, dat door H. Marsman ('De aesthetiek der reporters') en Menno Ter Braak ('De firma Ehrenburg') naar de schroothoop was verwezen, een oordeel dat latere literatuurgeschiedschrijvers hebben overgenomen. Maar Last schreef zoveel meer: reportages over het postrevolutionaire Rusland, de Spaanse burgeroorlog, pas onafhankelijk Indonesië, revolutionaire poëzie, spreekkoren, vertalingen van contemporaine Chinese schrijvers (heel bijzonder in die tijd!), sciencefiction, en talloze lezingen, wat hij begenadigd kon. Terugkijkend blijkt het werk van Last, dat misschien niet kan bogen op dat ene stralend hoogtepunt waarover we zo gewoon zijn te lezen in de literatuurgeschiedenis, zich wel op een zich ver uitstrekkend breedtepunt te bevinden, waarin populaire literatuur en sociale strijd - voor arbeiders, tegen het kolonialisme, voor homoseksuelen, tegen de machthebbers in welke vorm ook - in elkaar grijpen. Hoewel de literaire en politieke analyse van dat werk in deze biografie wel wat achterblijft bij de hommage en bewondering voor zijn onconventionele persoon, ben ik erg verheugd dat Wester zijn belangrijke nalatenschap voor ons ontsloten heeft.

[Gijs Zandbergen · Rating 3 out of 5]

Rudi Wester is in 1986 aan dit boek begonnen, dat eerst 35 jaar later, in 2021, is gepubliceerd. Typisch een geval van veel hooi en weinig tijd. Of van de kwaal waar meer biografen aan lijden: menen dat je nog niet genoeg weet. Hoe dan ook, het langdurig verzamelen van materiaal heeft de leesbaarheid geen goed gedaan omdat daardoor belangrijke en onbelangrijke zaken op één grote hoop terecht zijn gekomen, uitgezonderd de begin- en de slothoofdstukken (jeugd en laatste jaren).
Jef Last was eens een belangrijke en destijds bekende schrijver, bevriend met Soekarno, André Gide, Willy Brandt en E. De Perron om er een paar te noemen. Hij was intelligent, kosmopoliet, sprak veertien talen, vocht in de Spaanse burgeroorlog, energiek, bevlogen, verzetsstrijder en openlijk homoseksueel toen dat nog linke soep was. En toch werd hij na zijn dood in 1972 snel vergeten. Waarom? Ik denk omdat hij zeer ijdel, om niet te zeggen narcistisch was en met iedereen ruzie maakte als iets niet op zijn manier gebeurde. Boeiende man, beschreven in een te volle biografie. Een bevlogen, maar geen warm mens.

[Corné · Rating 4 out of 5]

Een biografie over een Nederlandse schrijver die al bijna vergeten is? Ik kwam op dat pad via een recensie en ben vreselijk blij dat ik het boek gelezen heb. Niet alleen blijkt Jef Last een vreselijk interessante schrijver, strijder en persoon, maar Rudi Wester heeft er ook nog eens een heel fijn leesbare biografie van gemaakt. Het is ronduit indrukwekkend dat ze er meer dan 35 jaar aan gewerkt heeft. Het is een stevige biografie van meer dan 500 pagina’s, maar op geen moment wordt het saai van datum na datum. Integendeel, net als Jef Lasts gevarieerde en soms snel veranderende leven, volgen de hoofdstukjes van Wester datzelfde vlotte tempo, met genoeg uitleg om te snappen waarom Jef de keuzes maakt, die hij maakt.
Dank aan Rudi Wester voor deze fascinerende kennismaking; ik wil nu van alles gaan lezen van Jef Last.

[Jacques Thielen · Rating 4 out of 5]

Een heel bijzonder boek over een bijzondere man. Gek dat Jef Last, ooit een gevreesd en gewaardeerd Bekende Nederlander, activist, communist, Spanje strijder en internationale verbindingsman, helemaal vergeten is. Fijn dat Rudi Wester ons kennis laat maken met deze bijzondere man. Bij het lezen van dit boek sta je verbaasd over de energie, activiteiten, stijfkoppigheid en intelligentie waarmee Jef Last was behept. Hij was overal en nergens, gewaardeerd en verguisd en dat in een tijd zonder internet en andere moderne media. Dramatisch dat een dergelijk 'groot man', slachtoffer van diverse kuiperijen, pas nu weer in de actualiteit komt. Hopelijk volgt er meer uit die tijd en van die man.