Papieren paradijs

by Marlies Medema

'Papieren paradijs' van Marlies Medema vertelt het waargebeurde verhaal van een domineesvrouw die niet naar Suriname wil emigreren. Maar toch drijven de ambities van haar man, dominee Arend van den Brandhof, haar in 1845 de oceaan over. Hij gelooft dat het leven in Suriname beter is dan in Nederland, dat op dat moment zo goed als failliet is. In Suriname wil hij een plantage stichten, waar boeren op een eerlijke manier producten kunnen verbouwen voor de rest van de bevolking. Anna houdt van hun leven in Nederland en wil niet weg. Maar na jaren van voorbereiding en echtelijke ruzies is de emigratie uiteindelijk toch een feit.

Wanneer Anna en Arend met hun gezin en een paar honderd boeren in Suriname aankomen, wacht hun een grote teleurstelling. Het land van belofte blijkt een onherbergzame jungle. Hoe moet Anna hier een goed leven opbouwen voor haar gezin en zichzelf?

In dit indrukwekkende debuut vertelt Marlies Medema het indringende verhaal van een sterke vrouw die onder de meest moeilijke omstandigheden moet overleven en toch haar eigen waarden behoudt.

Genres: History, Ebooks, Roman, Audiobook, Travel

400 pages, Paperback

Published March 2, 2021

Reviews

[Marjolein · Rating 3 out of 5]

3.5 sterren

Een heel fijne schrijfstijl en een interessant verhaal over een stukje onbekende Nederlandse geschiedenis. Een behoorlijk sterk debuut van Marlies Medema. Ik heb heel lang getwijfeld over het aantal sterren dat ik dit boek wilde geven, en ik zit nog steeds een beetje in dubio. Het las namelijk heel vlot weg en ik heb zeker genoten van Anna's verhaal, maar sommige stukjes waren wat mij betreft ook wel een beetje langdradig.

Wellicht dat ik mijn rating later nog aanpas, maar voor nu laat ik het even zo.

[Jorien · Rating 4 out of 5]

Interessant en goed geschreven boek over een stukje Nederlandse geschiedenis. Extra leuk: er komt een familie Overeem in voor die meereist naar Suriname, ben mijn achternaam nog nooit tegengekomen in een boek! :)

[Janneken · Rating 5 out of 5]

Mooi boek over Nederlanders die hun geluk beproeven in Suriname net na de afschaffing van slavernij. Fijne schrijfstijl. Gebaseerd op waargebeurde feiten.

[i-Kat · Rating 5 out of 5]

Ik houd erg van op waarheid gebaseerde verhalen en werd hier in meegezogen. Bijzonder om te lezen over Nederland rond 1840. Suriname komt pas laat in beeld in het boek en wat een beproeving en deceptie.

[Evelien Walravens · Rating 3 out of 5]

De auteur is eindredacteur van vrouwenmagazine Eva, van omroep EO. Dit boek is haar romandebuut. Het is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van domineesvrouw Anna Pannekoek die na jaren wikken en wegen met haar man, dominee Arend van den Brandhof en een groep arme boeren in 1845 naar Suriname emigreert. Daar wacht hen een tijd van fikse ontberingen. Het is een interessant verhaal maar het komt erg langzaam op gang. Pas op de helft van het boek wordt er aanstalten gemaakt de reis te gaan ondernemen. De tijd daarvoor is gevuld met heel veel niet zo ter zake doende gebeurtenissen die ook nog eens niet allemaal echt gebeurd zijn. Dat stoorde me. Maar wel mooie beschrijvingen van het leven van een domineesgezin in de 19e eeuw, zowel in Nederland als in Suriname. Het verhaal wordt in de ik-persoon door Anna verteld. Op een naar mijn mening iets te moderne manier. Maar het is wel goed om eens te lezen over een onbekend stukje uit onze geschiedenis. Achterin het boek een stamboom, foto's en extra info over de historische personen en dat geeft wel wat meer duidelijkheid.

[Gabrielle · Rating 3 out of 5]

Had ook 4 sterren kunnen zijn.
Het luisterboek sloeg enkele hoofdstukken over, misschien heeft dat meegespeeld
(die kwamen helemaal aan het einde van het boek na het nawoord)

Goede sfeertekening van het leven toen, hier in mijn woonomgeving en in Suriname.
Met name de relatie tussen Anne en Arend had iets meer uitgewerkt kunnen worden om het verhaal aan kracht te laten winnen.
Zelfs al was er niet veel relatie.

[Alice · Rating 5 out of 5]

Ok drie dingen:

1.Marlies’ boeken lijken wel op maat gemaakt: ze schrijft precies de soort roman die ik in een keer wil uitlezen.

2. Anna, de hoofdpersoon, lijkt erg op Lysbeth van Marlies haar boek ‘Lysbeth’. Origineel? Nee, niet per sé. Hinderlijk/saai? Ook niet. Deze vrouwen zijn slim, zorgzaam, weten wat ze willen en gaan er ook voor. Zulke personages doen me deugd.

3. Arend is een hork en heb ik ‘m nooit gemogen. Alle leuke eigenschappen hebben de kids sws van haar.

[Marjo van Bergen · Rating 4 out of 5]

Interessant onderwerp! Wel een heel lange inleiding wat het niveau heeft van een historische streekroman. Eenmaal in Suriname aangekomen wordt het een mooi boek, temeer omdat het op historische feiten is gebaseerd. Dan is het uiteindelijk toch wel een indrukwekkend verhaal.

[Angela82 · Rating 5 out of 5]

Je leeft helemaal mee met Anna! Prachtig historisch verhaal.

[Mandy · Rating 4 out of 5]

Extra leuk omdat het in het begin ging over plaatsen in de buurt van mijn woonplaats.

[Sandra]

Mooi boek, speelt zich gedeeltelijk af in de omgeving van Renkum begin 19e eeuw. Veel armoede in die tijd.

[Ina Overeem · Rating 3 out of 5]

Mooi boek, wel triest verhaal leest vlot, alleen op het eind beetje taai

[Janneke Wubs · Rating 3 out of 5]

Fascinerend verhaal van de Boeroes. Maar als je daar meer over wilt weten zou ik niet direct dit boek lezen. Anna Pannekoek is niet een heel geloofwaardig karakter. Maar goed door te komen in de vakantie.

[Djuna · Rating 3 out of 5]

2,5*

[Kees van Duyn · Rating 4 out of 5]

Journalist Marlies Medema schrijft al ruim vijfentwintig jaar, voornamelijk artikelen en columns, en is werkzaam als eindredacteur bij het vrouwenmagazine Eva. In 2021 debuteerde ze ook als auteur met Papieren paradijs, een historische roman over het leven van de domineesvrouw Anna Pannekoek. Het idee voor dit boek ontstond toen ze met een collega naar Suriname reisde en een taxichauffeur haar daar het verhaal van de vrouw van voorganger Van den Brandhof vertelde. Haar collega merkte hierna op dat er een boek over geschreven zou kunnen worden. De volgende stap liet hierna niet lang meer op zich wachten.

Hoewel Anna Pannekoek haar hart heeft verpand aan iemand anders, trouwt ze, geheel tegen haar zin in, in de jaren twintig van de negentiende eeuw met dominee Arend van den Brandhof. Vele jaren later besluit hij, samen met zijn gezin, naar Suriname te emigreren omdat hij van mening is dat het leven daar beter is dan in Nederland. Anna voelt er helemaal niets voor om haar vaderland te verlaten, maar gaat toch met haar man mee. In hun kielzog nemen ze honderden boeren mee, maar als ze in het Zuid-Amerikaanse land aankomen, wacht hen een grote teleurstelling.

Na een kort eerste deel (in totaal zijn er vier) dat zich op oudjaarsavond 1839 en nieuwjaarsdag 1840 afspeelt, springt het verhaal terug naar een kleine dertig jaar eerder. De lezer heeft dan al globaal kennisgemaakt met een aantal personages, waaronder vertelster Anna, hoewel haar naam dan nog niet genoemd is. Het eerste dat opvalt, is dat de sfeer en omstandigheden van die periode goed worden weergegeven, dat mannen degenen zijn die bepalen wat er gebeurt en vrouwen derhalve zo goed als niets in te brengen hebben. Vooral niet als een man behoorlijk dominant is, zoals in dit geval dominee Arend van den Brandhof.

Hoewel de plot volledig vanuit het perspectief van Anna wordt verteld, leer je alle personages vrij goed kennen. Uiteraard gaat de meeste aandacht naar haar uit, want de roman gaat immers over haar leven, dat niet altijd even rooskleurig is geweest. Het gevoel waar ze in haar verschillende levensfasen mee te kampen heeft gehad, komt goed over en hierdoor begrijp je wat er in haar omgegaan moet zijn. Niettemin komen ook haar iets minder positieve eigenschappen zo nu en dan naar voren. Ze komt uit een welgestelde familie en eenmaal in Suriname, waar de slavernij dan nog volop heerst, laat ze dat weleens merken. Desondanks overheersen haar goede karaktertrekken, want menselijkheid en medeleven voeren bij haar toch de boventoon.

Het boek kenmerkt zich door een vlotte, toegankelijke en eigentijdse schrijfstijl, waardoor het prettig leest. Af en toe gebruikt de auteur enkele Surinaamse woorden en uitdrukkingen, die overigens aan het eind van de desbetreffende hoofdstukken altijd worden verklaard. Het verhaal kent zowel mooie als trieste momenten en het meest aangrijpend, of misschien wel het meest indrukwekkend, zijn die in Suriname. De ellende die het merendeel van de emigranten daar overkomt, én waar ze geen enkele invloed op kunnen uitoefenen, is eigenlijk met geen pen te beschrijven. De delen die zich in dit overzeese land afspelen zijn daardoor de boeiendste en interessantste.

Omdat de geschiedenis van Anna en alle anderen waargebeurd is, leest de roman – veel is beschreven hoe het gebeurd zou kunnen zijn – als non-fictie. In haar nawoord vertelt de auteur het een en ander over de werkelijk geleefde personages en hoe ze tot dit verhaal gekomen is. Net als de stamboom en afbeeldingen aan het eind van het boek is dit een nuttige aanvulling op het geheel. Papieren paradijs geeft al met al een prima beeld van geschiedkundige feiten die zo goed als onbekend zijn gebleven, waardoor het ook nog eens erg leerzaam is.

[Diane · Rating 5 out of 5]

Marlies Medema is bekend als eindredacteur van het blad Eva.eo.nl. Voor haar debuut Papieren Paradijs heeft ze zich verdiept in een vrij onbekend stuk van de geschiedenis. Een volksverhuizing van boeren en dominees naar Suriname met het doel daar de eerste nederzettingen op te richten zonder gebruik te maken van slaven.

We leren in dit boek eerst Anna kennen, een jonge vrouw die verliefd wordt op Marten maar door haar ouders in een gearrangeerd huwelijk belandt. Alles loopt voorspoedig tot haar man plannen maakt om als dominee met een aantal schepen vol boeren naar Suriname te emigreren. Daar zou het warm en mooi zijn, een waar paradijs.
Na een lange voorbereiding vertrekt Anne met haar gezin naar het verre Suriname maar eenmaal daar aangekomen blijkt het alles behalve een paradijs.

Marlies schildert de personages af met hun mooie en minder mooie kanten, dat maakt dat het echte personages worden.
Het verhaal wordt vanuit Anna verteld en de details die zij geeft over hoe ze zich voelt en wat ze denkt en over haar omgeving zorgt ervoor dat het een boek is met diepgang die de lezer ook na laat denken over wat zij zou doen. Ook door de lezer te vertellen wat er in het verleden is gebeurd en hoe dit haar handelen van nu beïnvloedt maakt dat je je goed in haar kunt inleven. Het is geen romannetje dat je even tussendoor uit kunt lezen, het vergt wel wat aandacht van de lezer.
Het duurt wel wat lang voor de reis naar Suriname plaatsvindt, dat zorgt voor een beetje ongeduld maar eenmaal daar maakt Anna een ommekeer in haar gedrag en gedachten, ze is echt een domineesvrouw die de gaten die haar man laat vallen op probeert te vullen door goed te doen. De strijd met haar dochter is heel herkenbaar en haar omgang met de slavin Mara (ja, die waren er toch nog wel) zorgt voor een verrassing op het einde.
Kun je je eigen normen en waarden blijven volhouden als je in een andere wereld zit? Dat is de vraag die de lezer na het lezen van dit boek aan zichzelf zal stellen.
Ze komen in Suriname in een epidemie terecht en hoewel dit verhaal zich toch meer dan anderhalve eeuw geleden afspeelt zie je hier ook overeenkomsten in handelen maar ook in de onmacht die wij allen de afgelopen anderhalf jaar hebben gevoeld.

“ Als rupsen kruipen de woorden in mijn hoofd en nestelen zich in mijn hart, waar ze zich hopelijk zullen ontpoppen als een vlinder.”

Deze en andere mooie teksten in het boek getuigen van een kostbaar talent voor schrijven van Marlies Medema. Ze laat hierbij echt haar ervaring als schrijver zien dat ze heeft opgebouwd in haar artikelen voor EVA en nu ook bij het schrijven van deze roman. Ze heeft vaderlandse geschiedenis mooi verweven in deze roman, laat personages tot leven komen en de lezer genieten van dit verhaal dat ook verteld moet worden.

Een mooi boek voor in een bijbelkring of boekenclub maar ook gewoon thuis op de bank.

[Chris Leest · Rating 4 out of 5]

Net als het boek De mannen van Maria van Anneloes Timmerije is dit een verhaal op basis van gearchiveerde feiten als punten in de tijd. Die punten zijn met fictie verbonden en ingekleurd tot een verhaal dat hopelijk de werkelijkheid benadert.

Daarbij denk ik dat het hoofdpersonage Anna wel veel van 'nu' heeft gekregen zodat je als lezer sympathie voor haar voelt. Ze is in dit verhaal waarschijnlijk veel vriendelijker en empathischer naar dieren en mensen dan gebruikelijk was voor een vrouw van haar tijd en 'stand'.
Ze verzet zich ook min of meer tegen de patriarchale cultuur waarin ze leeft. Ze is binnen de krappe kaders best eigenzinnig. Een ware Lale Gül van 200 jaar geleden!

[Janine Van · Rating 4 out of 5]

Verhaal draait om Anna Pannekoek, die leefde aan begin 19e eeuw. Haar vader had een papierfabriek en haar ouders koppelden haar aan een dominee, al was ze eigenlijk verliefd op een klasgenoot. Het huwelijk was niet heel gelukkig, maar wel kinderrijk. Toen haar man steeds maar niet beroepen werd in een grote gemeente kwam hij met het plan om met een groep Nederlanders naar Suriname te gaan om daar een ‘slaafvrije’ plantage te realiseren. De plek die ze uitgezocht hadden was niet erg gunstig en veel van de emigranten werden ziek en overleden. Het verhaal wordt verteld vanuit Anna, die zeker voor die tijd best eigenzinnig was, en het vaak niet eens was met haar echtgenoot. Je krijgt zo een heel levendig beeld over hoe het toeging op de plantage, de onderlinge verhoudingen, de spanning enz. Het verhaal is gebaseerd op werkelijke personen en situaties, maar wel ingevuld door de schrijfster.

[Francisca den Otter · Rating 4 out of 5]

Ondanks dat ik door een blog wat ik een tijd geleden las eigenlijk wist dat het boek zich niet meteen in Suriname afspeelde was ik toch nog verrast over het grote deel wat zich in Nederland afspeelde. Eigenlijk ook wel logisch als je achteraf gaat rekenen hoe kort Anna haar periode in Suriname was. Ik luisterde het boek en het werd prettig voorgelezen door Jantine van den Bosch. Wat ik alleen raar vond, en dit blijkt ruim 44 weken geleden al gemeld te zijn aan BookChoice op Facebook, is dat na het nawoord nog drie hoofdstukken staan, deze hadden op diverse plekken in het boek moeten staan, erg raar dat men dat dus nog niet aangepast heeft, ik downloadde het boek namelijk recent via hun app.

[Monica Wies · Rating 4 out of 5]

Deze roman is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Anna Pannenkoek en speelt halverwege de 19e eeuw.
Zij groeit op in een rijk gezien, haar vader bezit diverse papiermolens.
Zij kan dan ook niet trouwen met een jeugdvriend, te arm.
Zij wordt uitgehuwelijkt aan een dominee.
Anna schikt zich in haa lot, ze krijgt meerdere kinderen.
Dan besluit haar man naar Suriname te emigreren, hij denkt daar een beter leven te krijgen.
Hij wil daar een plantage stichten en boeren uit Nederland meenemen om daar te werken.
Bij aankomst blijkt het niet het paradijs te zijn, maar een onherbergzame jungle.
Hoe moet Anna hier een leven opbouwen voor haar kinderen, haar man en zichzelf?

[Ana Carolina Lemmens · Rating 3 out of 5]

3,5 sterren
Een mooi geschreven roman, heb lang getwijfeld over het aantal sterren, het is een beetje langdradig op sommige stukken, maar toch bleef het interessant. Ik heb ervan genoten dit stukje geschiedenis beter te leren kennen. Voor wie opzoek is naar een ontspannende historische roman over een stukje Nederlandse geschiedenis is dit een aanrader.

[Marcel Sarot · Rating 3 out of 5]

Historische roman over een tweetal predikanten die met een groep Nederlanders een plantage in Suriname opzetten. Stilistisch zwak, maar historisch interessant. Snijdt allerlei actuele thema's aan (slavernij, MeToo). Voor mij kwam daarbij dat een van de hoofdpersonen, Arend van den Brandhof, uit de omgeving waar ik woon kwam (Elst bij Rhenen).

[Paula Libertini-Kruisselbrink · Rating 4 out of 5]

Een zeer leerzaam en interessant stukje geschiedenis in de vorm van een Roman. Ik vind het bewonderingswaardig dat de schrijfster de karakters van de hoofdpersonen zoveel mogelijk heeft gebaseerd op informatie uit archieven en daartussen de vrijheid heeft genomen om hun persoonlijkheden verder in te vullen

[Bert Lubberink · Rating 4 out of 5]

Dit boek lezen nadat ik net terug ben uit Suriname maakt extra indruk. We waren in Groningen en zagen daar het monument voor de omgekomen kolonisten en het graf van Anna Pannekoek.
De schrijfster heeft een fijn leesbaar boek gemaakt met een zeer goede verantwoording van al het beschikbare archiefmateriaal.

[Susan · Rating 3 out of 5]

'Het waargebeurde verhaal' zou toch echt wel 'roman gebaseerd op waargebeurde feiten' moeten zijn. Het is een sterk geromantiseerd verhaal met een hoofdpersoon die uit deze tijd lijkt te komen. Het leest lekker weg, al duurt de aanloop een half boek, en blijft alles wat vlakjes.

[Prina Blankenberg · Rating 5 out of 5]

Zo heerlijk om te lezen, hoe een sterke vrouw zich staande houdt in de high society van Nederland. Uitgehuwelijkt wordt en dan de wil van haar man moet volgen. Ze het beste er van maakt en meer. Mooi omschreven, vooral het Surinaamse gedeelte, omdat een stukje van mijn hart ook in Suriname ligt.

[Ellen · Rating 4 out of 5]

Op de voorkant staat 'een prachtige, zintuiglijke roman over een onbekend stukje geschiedenis' en daar sluit ik me helemaal bij aan :)
Er gaan wel veel baby's en kinderen dood, dus zakdoeken zijn aanbevolen.

[Harjanti Kertokarijo · Rating 2 out of 5]

Ik wilde een boek lezen over de boeroes in Saramacca, maar daar was dit boek niet het meest geschikte voor. De helft van het boek speelt zich niet af in Suriname, ook de karakters doen te eigentijds aan.

[sanne ♥ (sann_reads) · Rating 3 out of 5]

3.5*

[Margareth · Rating 3 out of 5]

In het begin is het worstelen om door het verhaal te komen, maar hoe verder het vordert, hoe boeiender het wordt. Prettig en vlot te lezen geschiedenis over een waargebeurde emigratie naar Suriname.