Wat maakt een verzetsheld?

by Rutger Bregman

In normale tijden heeft een land maar weinig helden nodig. Maar wat als de tijden niet normaal zijn? Dit is het verhaal van Arnold Douwes, een van de grootste verzetsstrijders van Nederland.

Genres: Nonfiction, History, Audiobook, War, Essays, Historical, World War II

72 pages, Paperback

First published April 23, 2021

About the author

Rutger Bregman (born April 26, 1988) is a Dutch historian and author. His books Humankind: A Hopeful History (2020) and Utopia for Realists: How We Can Build the Ideal World (2017) were both Sunday Times and New York Times Best Sellers and have been translated in 46 languages.


In 2024, he co-founded The School for Moral Ambition, a non-profit organization inspired by his latest book Moral Ambition (2025) that wants to help as many people as possible to take the step towards a job with a positive impact.

Reviews

[Gert De Bie · Rating 4 out of 5]

Een prettig boekje waarin Bregman probeert uit te zoeken wat een verzetsheld maakt en daarvoor het verhaal van Arnold Douwes gebruikt.
Die redde tijdens WOII zo'n 350 Joden, maar bleek voor en na de oorlog een bijna onmogelijk mens te zijn. Wat maakt dan zo'n verzetsheld, vraagt Bregman zich 70 bladzijden lang af. Echt te typeren valt dat niet en aan de hand van vergelijkingen tussen Jodenredders en niet-redders, proberen verschillende onderzoekers dat al jarenlang te typeren, zonder het vastgepind te krijgen.
Op één ding na:

"Uiteindelijk bleek één omstandigheid bijna allesbepalend. (...) als aan deze voorwaarde werd voldaan (kwam) vrijwel iedereen in actie. Of om precies te zijn: 96 procent.
En wat was die voorwaarde? Simpel: je moest gevraagd worden. Wie gevraagd werd om een Jood te helpen, zei vrijwel altijd ja."

Een eenvoudig en waarachtig pleidooi om het goed te doen en je omgeving daarmee te inspireren, want zo 'besmet' je ook andere mensen. Klinkt hier een beetje moraliserend, maar uitsluitend door feiten opgebouwd, is het een erg mooie conclusie waar hij naartoe werkt. Puik.

[Mireille · Rating 3 out of 5]

Wat maakt een verzetsheld? Als de meeste mensen deugen, toont dit handzame boekje aan dat de meeste mensen dat niet doen.
Aan de hand van het leven van verzetsstrijder Arnold Douwes en een groot onderzoek van het Amerikaanse echtpaar Oliner gaat Rutger Bregman op zoek naar de kenmerken van een verzetsheld. Je voelt op je klompen aan dat daar geen eenduidig antwoord op is.
Interessant verhaal, ik kende het nog niet (Johannes Post wel, dus Douwes' naam moet wel een keer opgedoken zijn).
Meer nog biedt dit boekje aanzet tot een groter werk: tegenover "Wat maakt een verzetsheld?" kun je "Wat maakt een omstander?" zetten. En de auteur constateert wel dat 'weinig mensen uit zichzelf op het idee kwamen een Jood een schuilplaats aan te bieden' maar misschien bedoelt hij dat sommigen het wel bedachten maar de weg naar het verzet niet wisten. Overigens ondersteunt ook deze gedachte zijn bewering dat men gevraagd moest worden alvorens tot actie over te gaan.
De passage over dominees als superspreaders jeukte: hier werd de vergelijking met dit jaar wel heel opzichtig getrokken.

'Wat maakt een verzetsheld?' koop je voor een tientje enkel in de stenen boekhandel.

[Nadine · Rating 4 out of 5]

Lekker kort en overzichtelijk. Interessant verhaal dat ik nog niet kende, leuke onderzoeken worden aangehaald. Wel erg basaal, maar goed, wat wil je van zo’n miniboekje.

[Steven Blom · Rating 2 out of 5]

Meh.

[Nina Keijer · Rating 4 out of 5]

"Je doet niet het goede omdat je een goed mens bent, je wordt een goed mens door het goede te doen"

[Marleen · Rating 4 out of 5]

Aan de hand van de interessante vraag Wat maakt een verzetsheld? schetst Rutger Bregman een beeld van wat iemand ertoe doet besluiten om over te gaan tot verzet. Als grootste voorbeeld haalt hij het verhaal van WO2 verzetsstrijder Arnold Douwes aan. Een fascinerend klein boekje om te lezen en het levensverhaal van Douwes kende ik nog niet, in tegenstelling tot dat van zijn beroemde compagnon Johannes Post. Snel maar weer eens meer boeken lezen over WO2 en dan met name het verzet, want dat thema blijft intrigerend.

[Yani · Rating 4 out of 5]

Interessant post script bij "De meeste mensen deugen", maar wel een beetje aan de korte kant. Voor mijn gevoel had er hier en daar wel wat meer inhoud gemogen in ieder geval. Desalniettemin was het een duidelijke boodschap dat wel echt iets toevoegt aan het vorige boek.

[Mathijs Breedveld · Rating 4 out of 5]

Een toegift op meeste mensen deugen. Het goede nieuws van dat boek blijft overeind, maar dit boek voegt er een grote opdracht aan toe.

[Diana Willemsen · Rating 4 out of 5]

Zou ik als ik gevraagd werd ook een held zijn?

[Susanne Rademacher · Rating 3 out of 5]

Korte maar interessante uiteenzetting over het leven van verzetsheld Arnold Douwes. Na een aantal fragmenten uit andere werken van Bregman te hebben gelezen begon ik sceptisch, maar ik ben aardig verrast.

Al vind ik de titel wel een beeeetje misleidend, ik heb namelijk eigenlijk nog even weinig idee van wat iemand nou een verzetsheld maakt… Maar dat is misschien ook een deel marketing.

Over Arnold daarentegen ben ik genoeg te weten gekomen, zoals: “Al op jonge leeftijd bleek Arnold Douwes een onmogelijk mens”. Vind ik nogal een radicale aanname aangezien deze gebaseerd lijkt op het feit dat hij “geen zin had in een serieuze vervolgopleiding”, wat overigens een aanname an sich is. Bregman moet zich denk ik zoveel mogelijk weerhouden van het maken van aannames, want in mijn beleving zijn deze vaak slecht onderbouwd of gewoonweg fout.

Ondanks dat, denk ik dat Bregman zich beter op dit soort teksten - waar hij écht verstand van heeft - kan focussen. Hieraan is duidelijk te merken dat hij geschiedenis heeft gestudeerd.

Interessant maar mist soms nuance in bepaalde aannames. Als het een volwaardig boek was geweest had ik overwogen 4 sterren te geven, maar hiervoor lijkt 3-3,5 ster me een prima score.

[Janine Van · Rating 3 out of 5]

Heel klein boekje over verzetshelden in WO2. Verhaal is ‘opgehangen aan’ Arnold Douwes die samen met Johannes Post veel joden heeft gered in Drenthe en daar een dagboek over heeft bijgehouden. De vraag is wat voor karaktertrekken iemand een held maken. Verschillende onderzoekers hebben geprobeerd dat te doorgronden. Er zijn weinig overeenkomsten gevonden. Wat wel helpt is: iemand die zelfverzekerd is, die niet veel belang hecht aan gehoorzaamheid. Veelal waren het toch een beetje buitenbeentjes (ook veel communisten en gereformeerden) plus een belangrijk gegeven ‘ze waren gevraagd’. Na de oorlog hebben meerdere van de beschreven helden het zwaar gekregen.

[Martijn Reintjes · Rating 4 out of 5]

Zou jij het doen? Joden verstoppen in je huis.
We denken allemaal dat we dat wel zouden doen, maar als puntje bij paaltje komt geven de meeste mensen niet thuis ... tenzij je ze onder druk zet met wat psychologische/persuasion trucjes.
Interessant verhaal over een interessante tijd.

Ik zag zelf wel wat parallellen tussen de klimaatactivisten, de toekomst zal bepalen of zij later als verzetshelden herinnert worden, of als wat de politiek en media ze nu nog vaak noemen: terroristen.

[Hazel · Rating 3 out of 5]

Interessante read, maar zeker geen must-read. beetje kort door de bocht allemaal, dat nog korter zou kunnen zijn als hij weg zou laten, wat je niet tot verzetsheld maakt en je alleen antwoord geeft op de basale vraag van de titel.

Klein mini-boekje van 61 bladzijden waar je binnen een half uur doorheen bent. Zou het meer een essay dan een boek noemen. Verhaal van Arnold gaf wel een mooie rode draad door het verhaal.

Had nog nooit van de beste man Arnold Douwes gehoord, maar grote kans dat zijn leven dat van mijn familie en kennissen in Boskoop heeft gekruist, benieuwd of daar nog iets van is terug te vinden.

[Bosse · Rating 3 out of 5]

Prima boekje als je een keer een uurtje niks te doen hebt. Interessant en leest makkelijk weg maar daar is ook wel alles mee gezegd. Zit weinig diepgang in maar had dat niet per se verwacht van zo'n kort boekje. Het is dus meer een lang betoogartikel.

[Arne · Rating 4 out of 5]

Lang leve audioboeken

[Nancy · Rating 3 out of 5]

Leuk boekje, kort en bondig geschreven. En zeker een mooie aanvulling op “de meeste mensen deugen”.

[Eek-A-Yvonne · Rating 3 out of 5]

Het boekje maakt mij vooral nieuwsgierig naar Het geheime dagboek van Arnold Douwes, jodenredder.

[Louise · Rating 4 out of 5]

Leuk, al kan je het met moeite een boek noemen, eerder een lang artikel :)

[Joris · Rating 3 out of 5]

Net even te flimsy om echt impact te maken. Half uurtje lezen.

[madelief · Rating 5 out of 5]

wat kan deze man toch heerlijk schrijven.

“als er rechtvaardigheid bestaat in deze wereld, moet ze uit onszelf komen.”

[Christy Kelder · Rating 5 out of 5]

Het zet je, met alles wat nu gebeurt, wel aan het denken. Interessant over de eigenschappen die verzetters bleken te hebben en hoe dat werkt (of juist niet.)

[Johan van Heusden · Rating 5 out of 5]

echt intrigerend dit...
grootste percentage verzetsstrijders zaten bij de communisten en de gereformeerden
het redelijke midden deed weinig...

[Jim Weijs · Rating 4 out of 5]

Interessant, kort boekje met een interessante vraag als uitgangspunt. Natuurlijk weer zeer op 'zijn Bregmans' geschreven, maar dat leest wel erg prettig. Een verhaal dat verteld moet worden.

[Joeri Dassen · Rating 4 out of 5]

Mooi luisterboek.

[Daphne · Rating 3 out of 5]

Leuk om te lezen, mijn vader doet wat werk bij het museum in Nieuwlande!

[Hellen Tielemans · Rating 4 out of 5]

Inspirerend! Op een uurtje uitgelezen, leuk boekje!

[Sara · Rating 3 out of 5]

(audioboek) interessant en prettig te luisteren boekje dat voortborduurt op de materie van De meeste mensen deugen.

[Hendrik Dejonckheere · Rating 3 out of 5]

Bregman onderzoekt hier wat iemand tot heldendaden aanzet met risico van straf of zelfs verlies van het leven. Gevoel voor rechtvaardigheid, onafhankelijk kunnen denken en gevraagd worden i op basis van onderzoek daarop het antwoord. Dit korte boekje is een leuke inkleuring van de meeste mensen deugen.......als de condities maar aanwezig zijn. Bregman toont zich hier weer de socioloog met de open geest die beargumenteerd op zoek gaat naar de waarheid achter de feiten. Het is een klein werkje dat weinig literaire pretenties heeft en zich richt op een afgebakend onderwerp met als leidraad een voorbeeld Arnold Douwes die je zonder meer A-typisch kunt noemen. Leuk als illustratie maar te afwijkend van de meeste verzetshelden.

[Marco · Rating 2 out of 5]

Oppervlakkig verhaal met suggestieve uitspraken. De stereotypering van het verzet maakt dit boekje tot een welwillend, maar ondoordacht en niet voldoende uitgediept schrijven.