Celtas, castrexos e romanos: Á procura dun pasado na historia de Galicia

by Francisco Xavier González García

Onde se sitúan as orixes dos galegos? É esta unha pregunta á que se lle deron respostas moi diferentes dende hai máis dun século e medio. Segundo a época en que nos situemos, os celtas, os castrexos ou mesmo os romanos foron considerados os nosos devanceiros, tal e como podemos comprobar nos textos dos eruditos e historiadores galegos dos séculos XIX e XX. Celtas, castrexos e romanos sintetiza os principais procesos históricos da Antigüidade galaica: a aparición dos castros e as súas transformacións, o papel da guerra na vida social e cultural das poboacións do noroeste peninsular ou as mudanzas que estas experimentaron tras a conquista romana. Todos estes procesos non poden entenderse sen o protagonismo dos distintos pobos que viviron nun espazo xeográfico que sobordaba o actual territorio de Galicia.

208 pages, Kindle Edition

Published May 13, 2021

Reviews

[Roberto · Rating 4 out of 5]

Libro escueto, pero informativo. Ameno e quizais para todos os públicos; acaso a excepción dos últimos capítulos onde incide en cuestións de mestizaxe cultural indixena-romana e ábrese a unha linguaxe máis abstracta e formalista.

O libro fai un repaso de 1.500 anos aproximadamente. Comeza de maneira introdutoria na Idade do Bronce, facendo fincapé na súa cultura de élites guerreiras, mais rapidamente enlaza coa Idade do Ferro (vital na construción nacional da Galiza), na que aproveita para mencionar o resentimento económico e social que transformou ao noroeste peninsular nunha rexión máis atrasada e menos conectada comercialmente en comparación á maior puxanza da Idade do Bronce. Malia todo, a evolución orgánica das sociedades supuxo unha paulatina recomposición ao longo da segunda Idade do Ferro, en especial dende o século II a.C. O comercio reactivouse e o panorama galaico fragmentouse en diversas realidades; en primeiro lugar, as sociedades de casas, máis complexas e próximas á idea dun estado (citanias); en segundo lugar, a sociedades guerreiras, agrupadas entorno as gens aristocráticas; por último as sociedades agrarias, relegadas aos enclaves de difícil acceso e caracterizadas por unha tendencia ao igualitarismo. Sen dúbida, este mosaico rompe o mito de homoxeneidade galaica e pola súa contraparte complexiza o papel conquistador dos seus predecesores. Unha vez abeiraron os romanos nos limes da futura Gallaecia, optaron por un sometemento militar que deixou fóra da romanidade aos sometidos, ofrecéndoselles o tratamento xurídico de estranxeiros ou latinos (tras o Edicto de Vespasiano). Malia o que se pode interpretar, a excepción das fundacións ex-novas ou de focos de importancia no artellamento imperial (por exemplo Flavium Brigantium ou Lucus Augusti), os asentamentos indíxenas gozaban cunha gran autonomía dentro das fronteiras romanas sempre e cando non cargaran contra os intereses principais do imperio. Isto supuxo unha romanización bilateral, onde os conquistados tomaban un role activo que tendeu cara a amentada mestizaxe cultural. O proceso é similar ao ocorrido no resto de provincias do Imperio, máis cada unha influída polo autoctonismo particular da súa rexión. No caso galaico destaca a persistencia do material construtivo e das formas decorativas, o uso prolongado dos castros, o sincretismo de cultos relixiosos, a presenza de vestixios de linguas lusitanas e célticas ou mesmo a tenue conservación dun estilo e costumes social concreta, tal como o rexeitamento polos monumentos funerarios.

Malia todo, é indubidable que a romanización foi todo un éxito no noroeste peninsular pese á teoría dalgúns retractores (en especial dos séculos XIX e XX) que avogan por un pasado nacional castrexo.

[Tiago Peres · Rating 4 out of 5]

Livro ameno e divulgativo que derruba alguns mitos da História Antiga da Galiza. Recomendável leitura.