Jump to ratings and reviews
Rate this book

Στον καθρέφτη του Δαρβίνου: Μια προσπάθεια να διαλευκανθούν οι πιο κοινές παρανοήσεις στην εξελικτική θεωρία

Rate this book
Πόσο παραμορφώνει ένας παλιός καθρέφτης; Πόσο αλλοιωμένες αντανακλά τις θεωρίες του Δαρβίνου σήμερα; Πόσο καλά αντιλαμβανόμαστε την εξελικτική θεωρία κοιτώντας την στον καθρέφτη του σπουδαίου επιστήμονα; Μήπως η δυσκολία που συναντά πολύς κόσμος να αποδεχθεί την εξελικτική θεωρία έχει σχέση και με εσφαλμένους τρόπους κατανόησής της; Πόσο καλά γνωρίζουμε τι λέει η σύγχρονη εξελικτική βιολογία; Πόσο διαφέρουν αυτά που λέει από τη δαρβινική θεωρία; Είναι η εξέλιξη απλώς μια θεωρία και τι είναι στ’ αλήθεια μια επιστημονική θεωρία; Μπορούμε να εξηγήσουμε τη ζωή και την ποικιλία της με τρόπο διαφορετικό από εκείνον που μας προσφέρει η εξελικτική θεωρία; Μήπως οι εξελικτικοί βιολόγοι προσπαθούν να δικαιώσουν άδικα κοινωνικά συστήματα και να αποδώσουν στα γονίδια το κάθε τι; Και, εντέλει, καταγόμαστε πράγματι από πιθήκους, ή όχι;

Σε τούτο το βιβλίο εξετάζονται αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα που αφορούν μία από τις σπουδαιότερες κατακτήσεις της ανθρώπινης νόησης, τη θεωρία για την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη μας (ή μήπως και αλλού;). Αυτό γίνεται με τρόπο κατανοητό από τον καθένα, δίχως τεχνικούς όρους και δύσκολες έννοιες. Το μόνο που θα χρειαστεί ο αναγνώστης είναι διάθεση για αμφισβήτηση, ανοιχτό μυαλό και απέκδυση από κάθε προκατάληψη και ιδεολογική δέσμευση. Ίσως έτσι η εικόνα στον καθρέφτη να γίνει πιο καθαρή.

240 pages, Paperback

First published June 17, 2021

4 people are currently reading
49 people want to read

About the author

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
10 (25%)
4 stars
23 (58%)
3 stars
5 (12%)
2 stars
1 (2%)
1 star
0 (0%)
Displaying 1 - 5 of 5 reviews
Profile Image for Γιώργος Πισίνας.
50 reviews9 followers
January 14, 2022
'Αν έχεις μόνο ένα σφυρί, τότε τείνεις να βλέπεις όλα τα προβλήματα σαν καρφιά'

Το βιβλίο ήταν πολύ ενδιαφέρον. Ειδικά στο πρώτο μέρος στο οποίο ο συγγραφέας έμενε στο αντικείμενό του ήταν πολύ καλός. Εξηγούσε με πολύ απλά λόγια, αλλά χωρίς να απλουστεύει τα θεωρητικά θέματα με τα οποία καταπιανόταν. Η θεματολογία αφορούσε από επιστημολογικά θέματα, αμιγώς θεωρητικές παρανοήσεις του πως δουλεύει ο μηχανισμός της εξέλιξης, και του τι σημαίνει φυσική επιλογή, μέχρι θεωρητικομαθηματικές φιλοσοφικές προεκτάσεις (αν μπορώ να τις πω έτσι). Το σφυρί του συγγραφέα ήταν πολύ καλοδουλεμένο και εκείνος τα χρησιμοποιούσε με χάρη.

Μετά το δεύτερο τρίτο του βιβλίου, όμως, αποφάσισε να περάσει στην κοινωνική θεωρία. Μας μίλησε για τον κοινωνικό δαρβινισμό, τον γενετικό ντετερμινισμό, μας είπε πως ο πρώτος προέκυψε από μια λάθος επιλογή του Δαρβίνου να αλλάξει μια φράση στο έργο του σε μια αργότερη έκδοση, ενώ αφόρισε τον δεύτερο. Μάλιστα έκανε αναφορές σε ευγονικές θεωρίες και μίλησε για εγκληματίες που δεν πρέπει να σχετίζουμε με τον δαρβινισμό. Μίλησε για τον ανταγωνισμό και την συνεργασία και πως στην θεωρία της εξέλιξης δε πρέπει να βάζουμε μόνο το πρώτο αλλά και το δεύτερο στοιχείο.
Κάπου εκεί όμως ο συγγραφέας άρχισε να κραδαίνει το σφυρί του απέναντι σε πράγματα που δε θα έπρεπε.

Για παράδειγμα, παρά την κριτική του στον γενετικό ντετερμινισμό (π.χ. θεωρία ανταγωνιστικού γονιδίου) ο ίδιος δε φαίνεται να έχει ξεμπερδέψει με το θέμα. Στην κριτική που ασκεί στον λαμαρκισμό (κεφάλαιο 13) και ακόμα περισσότερο στις αναφορές στον μαρξισμό και την κοινωνιοβιολογία (σ. 186) εκδηλώνεται μια θεωρία βιολογικού προκαθορισμού (δαρβινικού). Αυτό όχι απλώς φαίνεται, αλλά είναι γενετικός ντετερμινισμός. Αυτός διακατέχει όλο το βιβλίο, παρά την κριτική που ασκεί ως απλή αναφορά. Απλά είναι ένας ντετερμινισμός σε χαλαρή μορφή, η μάλλον καλύτερα σε λανθάνουσα μορφή. Τουλάχιστον, αντιτίθεται στην 'φυσιοκρατική πλάνη' (σ. 196) οπότε αποφεύγει ευγονικές ή αντιδραστικές τοποθετήσεις.

Ας δούμε, όμως, ένα απόσπασμα από αυτά τα άτσαλα χτυπήματα:
(σ. 204)
"Μήπως ας πούμε, ο πουριτανισμός και η υποδεέστερη θέση της γυναίκας είναι πολύ πρόσφατα φαινόμενα στην εξελικτική ιστορία μας και δεν έχουν αποκτήσει γερές βιολογικές βάσεις;" Αναρωτιέται ο συγγραφέας, ίσως στο πλέον έντονο σημείο που βγαίνει από τα νερά του.

Τέλος, αν κάτι έλαμψε δια τις απουσίας του από ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 2021, είναι αναφορές, υπερασπίσεις ή κριτικές στη θεωρία τρανσισμού.

Σε κάθε περίπτωση ακόμα και στο τρίτο μέρος, έχει πράγματα να πει, παρά τα άτσαλα χτυπήματά του, το ευρύτερο σχήμα του έχει ένα κάποιο ενδιαφέρον. Όμως η ανάγκη του να επιστρέφει πάντα στην βιολογία και την εξελικτική θεωρία είναι προβληματική. Ο ίδιος σε κάποιο σημείο σημειώνει πως οι σκέψεις του είναι πιο κοντά στον διαλεκτικό υλισμό από ότι οι μαρξιστικές θέσεις (κριτικές στην κοινωνιοβιολογία) με τις οποίες συνομιλεί. Όμως, παρά το ότι επιδιώκει να αποφεύγει τους αναγωγισμούς, κάνει αρκετούς. Εν συντομία το σχήμα του παρά την όντως διαλεκτική του διάσταση ερωτοτροπεί με τον μηχανιστικό υλισμό.

Το βιβλίο το προτείνω ανεπιφύλακτα για όποιον ενδιαφέρεται με το θέμα, ειδικά αν δεν είναι ειδικός (όπως άλλωστε είμαι και εγώ). Θα πρότεινα όμως ειδικά στο τέλος κάποιος να κρατήσει τις αποστάσεις του από το κείμενο, να μην επιτρέψει στον συγγραφέα να τον συναρπάσει με τα καλοζυγιασμένα του χτυπήματα ώστε να μπορέσει να διακρίνει πότε ο συγγραφέας καρφώνει πρόκες και πότε θρυμματίζει κρύσταλλα.
Profile Image for Στέλιος Σωτηρίου.
5 reviews2 followers
January 13, 2022
Αν και ένα βιβλίο που με δυσκόλεψε στην ανάγνωση και στην κατανόηση κάποιων σύνθετων εννοιών αλλά με βοήθησε να διαλευκάνω κάποιες κοινές παρανοήσεις που υπάρχουν σχετικά με την θεωρία της εξέλιξης. Επίσης, καταλαβαίνεις πως η φύση είναι απίστευτα εντυπωσιακή!
Profile Image for Anthi Mastrogiannaki.
92 reviews1 follower
August 13, 2021
”Στον Καθρέφτη του Δαρβίνου”, το βιβλίο αυτό του Σπύρου Σφενδουράκη το οποίο κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2021 γίνεται μια προσπάθεια να διαλευκανθούν οι πιο κοινές παρανοήσεις στην εξελικτική θεωρία. Ο Σπύρος Σφενδουράκης είναι καθηγητής Οικολογίας και Βιοποικιλότητας στο τμήμα Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την διάδοση της επιστημονικής γνώσης στο ευρύ κοινό. Έτσι δίνει πολλές διαλέξεις, αρθρογραφεί συστηματικά στον τύπο, ενώ έχει επιμεληθεί ή μεταφράσει στα ελληνικά σημαντικά βιβλία εκλαικευμένης επιστήμης, με αντικείμενο κυρίως την εξέλιξη και την οικολογία. Το βιβλίο για το οποίο θα μιλήσουμε εδώ χωρίζεται σε 20 κεφάλαια.

Ο συγγραφέας στην αρχή του βιβλίου αναφέρεται στο πως δημιουργήθηκε η ζωή. Από την δημιουργία των αμινοξέων και των πρωτεινών στο δίκλωνο DNA (A, T, C, G, U) στο αγγελιοφόρο RNA. Σε ορισμούς όπως τι είναι το γονίδιο (μεταφέρει την γενετική πληροφορία) και τα χημικά στοιχεία που υπάρχουν στην φύση και τα οποία δομούν τα ζωικά και ανθρώπινα κύτταρα όπως είναι ο άνθρακας και τον νερό.

Ο συγγραφέας εξηγεί έπειτα αν η δαρβινική θεωρία θεωρείται σήμερα ξεπερασμένη. Η γνώμη του συγγραφέα είναι ότι υπάρχουν σήμερα πολλές συνωμοσίες θεωρίας που πιστεύουν ότι η θεωρία του Δαρβίνου βάσει της εξέλιξης των ειδών που έχουν εξελίξει το γονίδιό τους σήμερα δεν είναι ορθή. Όπως και η θεωρία του Λαμάρκ θεωρήθηκε πριν αρκετά χρόνια ξεπερασμένη έτσι θα μπορούσε και σήμερα η Θεωρία του Δαρβίνου να μην ισχύει. Δεν έχουν βρεθεί ακόμα μέχρι σήμερα τεκμηριωμένα στοιχεία που να απορρίπτουν την Θεωρία του Δαρβίνου και εφόσον ο Δαρβίνος απέδειξε την ορθότητα της εξελικτικής του θεωρίας, με το βιβλίο του ”Η Καταγωγή των ειδών” δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να την αμφισβητήσει.

Άλλο ένα ερώτημα στο οποίο δίνει απάντηση ο συγγραφέας είναι αν οι μεταλλάξεις είναι απαραίτητες να υπάρχουν στους οργανισμούς. Η απάντηση είναι ότι οι μεταλλάξεις εξαρτώνται από τον λόγο για τον οποίο δημιουργούνται. Υπάρχουν δηλαδή μεταλλάξεις στο γονίδια ενός οργανισμού που δημιουργούν ασθένειες και έτσι δεν είναι επιθυμητές. Υπάρχουν όμως και μεταλλάξεις οι οποίες δημιουργούνται προς όφελος του τάδε οργανισμού όπως η ταχύτητα κίνησης μιας αντιλόπης που βοηθάει να ξεφεύγει από τον εχθρό και η μεταβολή πιο δυνατών νυχιών στα πόδια μιας αλεπούς για να πιάνει πιο εύκολα το θήραμά της.

Ένα άλλο ερώτημα στο οποίο απαντάει ο συγγραφέας είναι αν η δαρβινική θεωρία υποστηρίζει την δημιουργία νέων ειδών. Σύμφωνα με την δαρβινική θεωρία η δημιουργία νέων ειδών ευνοείται από α) την γεωγραφική περιοχή όπου έχει συμβεί για παράδειγμα μια οικολογική καταστροφή και ένα παλαιό είδος δεν μπορεί πια να επιβιώσει. Το αποτέλεσμα είναι κάποια είδη να εξαφανισθούν ή διαφορετικά μέσω της μετάλλαξης να εξελιχθούν σε ένα νέο είδος που μπορεί να επιβιώσει στην περιοχή, β) το φαινόμενο της ειδογένεσης η οποία περιλαμβάνει την δημιουργία νέων ειδών και γ) ο υβριδισμός ο οποίος πραγματοποιείται στα φυτά με διασταύρωση δύο διαφορετικών ειδών για την δημιουργία ενός νέου είδους.

Όσον αφορά την άποψη από που προήλθε ο άνθρωπος υπάρχουν δύο απόψεις α) ότι ο άνθρωπος είναι δημιούργημα εν’ός Δημιουργού και β) ότι προήλθαμε από την εξέλιξη των πιθήκων. Στην Βιολογία η δεύτερη άποψη είναι η σωστή. Από πολλά ευρήματα και απολιθώματα κυρίως χιμπατζήδων και από διάφορες μελέτες επιστημόνων πάνω στο πεπτικό σύστημα των χιμπατζήδων ανακαλύφθηκε εδώ και αρκετά χρόνια ότι ο άνθρωπος είναι εξέλιξη του πιθήκου, τουλάχιστον έχει μεγάλη συγγένεια με αυτόν.

Σύμφωνα με όσα αναφέραμε σχετικά με τον Δαρβίνο και την θεωρία πέρι εξέλιξης των ειδών διαπιστώνουμε ότι πολλοί ”Συνωμότες” προσπαθούν είτε να καταρρίψουν την θεωρία του Δαρβίνου είτε να την βρούν λανθασμένη ή ατελής. Ένα όμως είναι σίγουρο ότι κανείς μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να διαψεύσει τον Δαρβίνο αφού η θεωρία του είναι αντίθετα με τις δικές τους θεωρίες επιστημονικά αποδεδειγμένη.
Profile Image for Aris Zacharis.
79 reviews3 followers
October 8, 2025
Ευχάριστο, ευκολοδιάβαστο και κατανοητό ανάγνωσμα που δίνει απαντήσεις σε βασικά και θεμελιώδη ερωτήματα περί της θεωρίας του Δαρβίνου και των προεκτάσεων αυτής. Προτείνεται για εισαγωγή στο αντικείμενο κατά τη γνώμη μου.
Profile Image for Alexander Theofanidis.
2,243 reviews130 followers
February 16, 2025
Συμπαθέστατο ανάγνωσμα που δίνει σαφείς και καθόλου δυσνόητες απαντήσεις σε κλασικές παρερμηνείες σχετικά με την εξελικτική θεωρία, έστω κι αν προς το τέλος βγαίνει λίγο από τα "χωράφια" του και παρασύρεται σε συμπεράσματα και διαπιστώσεις που δεν είναι απαραιτήτως περιεχόμενο της εξελικτικής θεωρίας (αλλά, ας μην τα θέλουμε όλα δικά μας), ενώ παράλληλα λειτουργεί και σαν μια σύνοψη βασικών θέσεων της.

Διαβάζεται εύκολα και άνετα ακόμη και από πλήρως ανεξοικείωτους με το θέμα, χωρίς ποτέ να γίνεται απλοϊκό ή βαρετό για όσους έχουν πάρει ήδη "μια μυρωδιά". Δυστυχώς, αυτοί που θα έπρεπε να το διαβάσουν (οι "σε άρνηση", κυρίως θρησκευτικού χαρακτήρα) δεν θα μπουν στον κόπο. Αν θεωρείς ντροπή να έχεις κοινό πρόγονο με τον πίθηκο, ίσως φταίει ότι ο πρόγονος αυτός είναι μάλλον ΠΟΛΥ κοντινός!

Ένα τέτοιο βιβλίο πάντα έχει λόγο ύπαρξης, ιδίως όταν η πληγή του "δημιουργισμού" και του μεταμφιεσμένου αδελφού του "ευφυούς σχεδιασμού" δε λένε να μπουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας και προσπαθούν να λάβουν ισότιμη θέση με τη θεωρία της εξέλιξης. Αν θέλεις να πιστεύεις ότι ένας μουσάτος παππούς στον ουρανό παρακολουθεί τα πάντα, δικαιώμά σου, αλλά φέρε και μερικές αποδείξεις ή έστω αποχρώσες ενδείξεις στο τραπέζι αν θες να το παρουσιάσεις ως θεωρία.
Displaying 1 - 5 of 5 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.