Jump to ratings and reviews
Rate this book

Dawniej ludzie żyli w brudzie. Kiedy i dlaczego zaczęliśmy o siebie dbać?

Rate this book
Z tej książki dowiesz się:
• Kiedy człowiekowi zaczął przeszkadzać zapach potu?
• Czy paleolityczni łowcy mamutów byli czyściochami?
• Jak różnił się makijaż oczu starożytnych Rzymianek i Egipcjanek?
• Dlaczego stare wychodki są kopalnią wiedzy o dawnym życiu?

Dziś poranna higiena – umycie twarzy, zębów, przeczesanie włosów – stanowi dla nas oczywistość. Zdajemy sobie sprawę, że nie zawsze tak było, ale nie do końca wiemy, kiedy właściwie człowiek zaczął o siebie dbać i co wtedy oznaczała „poranna higiena”.

Książka „Dawniej ludzie żyli w brudzie” pokazuje przede wszystkim fascynującą drogę, jaką przeszedł człowiek. Od zakładania na siebie skór zwierząt i okadzania się dymem, przez XVII-wieczną modę na peruki, aż po współczesne używanie kosmetyków i poranną higienę.

328 pages, Paperback

First published August 11, 2021

26 people are currently reading
693 people want to read

About the author

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
32 (6%)
4 stars
145 (29%)
3 stars
243 (50%)
2 stars
64 (13%)
1 star
1 (<1%)
Displaying 1 - 30 of 82 reviews
Profile Image for Marta Demianiuk.
887 reviews619 followers
June 29, 2022
Ok, ale bez szału. Niby sporo ciekawych rzeczy, ale w ogóle mnie nie porwała i dokończyłam z braku laku.
Profile Image for Julianna.
308 reviews17 followers
September 13, 2022
2.75/5 .
Ostatnie rozdziały moim zdaniem są niepotrzebne, tak samo jak niektóre uwagi autorki.
Profile Image for aniasubcrania.
243 reviews3 followers
April 29, 2022
Taka książka o wszystkim i o niczym. Niby pełna ciekawostek, ale przekazane są w bardzo nierówny sposób. Czasem styl jest niemal jak w naukowej publikacji, czasem jak w Focusie, innym razem jak komentarz pod artykułem... W książce nie brakuje opinii autorki, które nijak się mają do idei książki popularnonaukowej. W jednym akapicie mamy opis np. praktyk ze starożytności, zaraz potem przeskakujemy do Freuda a dwa zdania później do współczesności. Niektóre tematy są oczywiście oczywiste. Jest to pierwsza książka, która mimo treści, przez sposób podania była trudna w odbiorze. Męczyłam ją kilka miesięcy, a tekstu wcale dużo nie jest (wydanie ma ogromne marginesy). Ogólnie nie polecam.
Profile Image for Olga.
145 reviews13 followers
September 27, 2021
Interesująca książka, ale niestety, nawet jako mało obeznana w tym temacie słuchaczka (przesłuchałam ją w audiobooku), odnalazłam w niej kilka rażących błędów. Mimo to uważam, że jest ona warta przeczytania - zawiera w sobie wiele interesujących informacji i niebanalnych ciekawostek. Kilka z nich zdecydowanie zapamiętam!
Profile Image for Ada Ja •.
946 reviews26 followers
April 25, 2022
Całkiem ciekawa książka. Może zahacza o dużo oczywistych tematów, ale myślę, że mimo wszystko bardzo fajnie napisana. Dowiedziałam się kilku interesujących faktów, które może nie zmienią mojego życia, ale mimo wszystko doceniam to, że do mnie dotarły.
Profile Image for Anka_wie_.
193 reviews12 followers
May 4, 2023
Sporo ciekawostek podanych w przystępny sposób
Profile Image for Zuzuzuzuzuzu.
28 reviews
September 15, 2024
Jeśli mam być szczera, to bardzo rozczarowałam się, czytając tę książkę. Sposób w jaki została skonstruowana, pozostawia wiele do życzenia. Ciągłe odniesienia do innych rozdziałów były bardzo uciążliwe i irytujące, pisząc "ciągłe", mam na myśli czasami kilkukrotnie powtarzające się w jednym akapicie stwierdzenia: ,,Patrz rozdział 2.", ,,Patrz rozdział 6" itd.
Czasami miałam wrażenie, że autorka sobie zaprzecza, raz pisze jedno tylko po to, żeby wprowadzić całkowicie przeciwne informacje w kolejnym akapicie. Dodatkowo w treści pojawiają się zasadnicze błędy. Zazwyczaj nie przeszkadzają mi drobne pomyłki, ale wydaje mi się, że jeśli autorka świadomie podejmuje się tematu, dotyczącego ludzkiej higieny na przestrzeni wieków i zgłębia to zagadnienie do takiego stopnia, że decyduje się na napisanie o nim książki, to takie błędy (bo było ich więcej) nie powinny się pojawiać.
Treść przedstawiona została w sposób bardzo chaotyczny- nie miałam ochoty do niej wracać, dokończyłam, bo cały czas łudziłam się, że może będzie lepiej.
Daję 2 gwiazdki, bo poznałam kilka ciekawostek, o których nie wiedziałam, ale poza tym mogę powiedzieć, że lekturę przemęczyłam.
Może po prostu nie była ona dla mnie?
Profile Image for Aleksandra.
193 reviews8 followers
December 18, 2025
Przyznam, że spodziewałam się książki typowo o historii higieny – a dostałam książkę przekrojową o tym, jak ludzie o siebie dbali na przestrzeń lat. Od higieny jako takiej, przez ubiór, makijaż, zdrowie, tatuaże czy... wypróżnianie.

Chyba trochę za dużo tematów jak dla mnie, które mogłyby zostać bardziej pogłębione – pozostałam z uczuciem skakania po tematach.
Profile Image for Amelka .
117 reviews2 followers
March 21, 2024
Po długim czasie skończona. Miałam taki fun z czytania tego
Profile Image for po.czytane.
1,147 reviews83 followers
September 2, 2021
Pamiętacie jeszcze początek pandemii koronawirusa? Nie przez przypadek przywołuje ten moment naszego życia, bo i sama autorka od tego zaczyna swoją książkę. Ogólne przerażenie połączone z widokiem pustych półek w prawie wszystkich sklepach. Zdobycie mydła czy papieru toaletowego graniczyło wtedy z cudem. Nie trzeba było czekać długo, by pojawiły się żarty, że potrzebowaliśmy globalnej pandemii, by ludzkość dbała o higienę. No właśnie, a jak właściwie jest z tą higieną? Dbamy o nią, czy nie? I jeśli tak, to kiedy zaczęliśmy się tym przejmować? Jak malowały się kobiety ze Starożytnego Rzymu czy Egiptu? Czy możemy się czegoś dowiedzieć przez badanie starych wychodków? Na te wszystkie pytania odpowie wam Agnieszka Krzemińska i sierpniowa książka z serii „Zrozum”.

Książki z tego cyklu można podzielić na dwie kategorie. Pierwsza jest zdecydowanie bardziej naukowa. Znajdą się w niej tacy autorzy jak Carl Zimmer, a także wcześniejsza pozycja, czyli „Od ucha do ucha”. Mnóstwo naukowych faktów, bardziej specjalistyczny język, oczywiście w podany w niezwykle przystępny sposób. Są to też pozycje, które trafią do konkretnej grupy docelowej. Do osób, które interesują się, na przykład biologią, czy psychologią. Natomiast w drugiej grupie znajdą się książki o tematyce zdecydowanie bardziej „ciekawostkowej”. Tutaj znajdą się z kolei obie pozycje Jennifer Wright, ale również „Jeździec bez głowy”. Do tej grupy należeć też będzie „Dawniej ludzie żyli w brudzie”, czyli najnowsza pozycja z tej serii. Która zresztą idealnie uzupełnia się z książką Jacka Hartnella.

Od razu powiem, że jest to jedna z najciekawszych książek z tej serii. Bo choć temat z początku wydaje się banalnie prosty i nudny, to Agnieszka Krzemińska udowodniła w świetnym stylu, jak bardzo pojęcie higieny ulegało zmianie i co dokładnie miało na to wpływ. Czego dzisiejsi naukowcy mogą dowiedzieć się badając DNA wszy? Kto pierwszy wynalazł mydło i toaletę? Czy religia miała jakikolwiek wpływ na higienę swoich wyznawców? Kiedy i w jakiej sytuacji po raz pierwszy w historii padło słowo „okres” i jak wielkim wydarzeniem to było? Agnieszka Krzemińska zabiera swoich czytelników w niezwykłą podróż po historii, której nie przeczytacie w podręcznikach tego przedmiotu Krok po kroku przez największych władców, poprze kolejne wydarzenia historyczne, epoki i poprzez kraje całego świata.

Ta pozycja, podobnie zresztą do innych z tej serii, jest idealna na początek przygody z literaturą popularnonaukową. Bardzo treściwa, a jednocześnie przyjemnie napisana, nawet dla tych, którzy nie do końca są obeznani z tym tematem czy gatunkiem. Krótkie rozdziały dodają książce dynamiki, a schowane między faktami różnego rodzaju ciekawostki przyciągają czytelnika. To może być jednocześnie pozycja na jeden wieczór, a także na kilka dni, podczas których czytelnik będzie czytał po jednym rozdziale. Bardzo dobra pozycja i choć moim numer jeden w tej serii dalej jest „Czarna owca medycyny”, to tę również będę świetnie wspominać.
Profile Image for Jakprzezokno Jola.
503 reviews22 followers
September 23, 2021
Bardzo podobała mi się ta książka! Było ciekawie, angażująco, momentami nawet trochę paskudnie (przez temat). Autorka świetnie pokazała przekrój przez wszystkie epoki, dotknęła bardzo wielu aspektów, nie tylko dotyczących czystości, ale również podejścia do ciała jako takiego. Dowiedziałam się mnóstwa nowych rzeczy, a sposób podania ich był po prostu świetny. Z humorem, prosto, czytelnie. Dokładnie tak, jak powinno sprzedawać się wiedzę osobom, które nie są ekspertami. Ten temat sam w sobie był również doskonały na taką książkę - całkiem przyjemny, lekki, żadna to fizyka kwantowa, dający dużo satysfakcji i pełen ciekawostek. One w tym momencie nas szokują i dziwią, a kiedyś były normą. Polecam z całego serca!
Profile Image for prawo_do_czytania.
45 reviews2 followers
July 8, 2022
Książka mimo tytułu jest o wszystkim i o niczym, a dopiero później o higienie 😅
🧼 w większości powtarzalne i raczej powszechnie znane fakty (chyba że wcale nie czytaliście nic w podobnym temacie)
🧼 trochę o modzie, o upiększaniu ciała, o żywieniu itp. - tzw. „mydło i powidło”
🧼 coś co mnie wkurzało na maksa: wieczne odwołania do innych rozdziałów w książce „patrz rozdział 4” - wszystko super tylko jestem na rozdziale 6, więc ten 4 mam już dawno za sobą. Raz na 5 stron musiało się pojawić, bardzo mnie to irytowało i wybijało ze skupienia
🧼 jak do tej pory, najmniej lubiane przeze mnie ZROZUM! 😔


Profile Image for Angie.
26 reviews1 follower
April 4, 2022
Dużo ciekawostek, ale wbrew pozorom mało o higienie np. rozdział o modyfikacjach ciała pasowałby do zupełnie innej pozycji. Ogromny minus za bibliografię, która w przeważającej większości zawiera artykuły autorki - nie jesteśmy w stanie dowiedzieć się co było rzeczywistym źródłem podawanych informacji.
Profile Image for Agata Wojtylewska | ksiazkowy.czas.
333 reviews5 followers
July 22, 2022
Hmm... Temat ciekawy. Zagadnienia ciekawe. Tylko że wykonanie mnie nie porwało - wszystko było strasznie suche i nudne 😔 Szczerze - niewiele z niej zapamiętałam.

Faktów było dużo. Nie zawsze powiązane z tematem brudu. Były one bardziej wymienione niż faktycznie poruszone i rozwinięte.

Nie odradzam, ale też nie zachęcam. Zdecyduj sam 🤷‍♀️
Profile Image for Dklelz.
84 reviews
July 4, 2022
Początek świetny, ale niestety - im dalej tym gorzej. Byłam też nastawiona, iż tematem będą wyłącznie aspekty higieny, a nie modyfikacje ciała. Nie podobało mi się też nawiązywanie i opisywanie jak te sprawy wyglądają współcześnie, takie to trochę zbędne moim zdaniem.
Profile Image for Natalia Ochenkowska.
151 reviews2 followers
November 26, 2021
Takie trochę mydło i powidło. Fakty historyczne na temat higieny, mody, medycyny. Sporo ciekawostek. Przyjemnie się słucha.
Profile Image for lure.coolture.
138 reviews113 followers
December 3, 2022
Fajna, ciekawa, ale nie na temat. Mam wrażenie, że połowa książki opowiadała o wszystkim dookoła, a nie o tytułowym temacie.
Profile Image for Katika.
667 reviews21 followers
October 17, 2022
"Dawniej ludzie żyli w brudzie" to tytuł trochę mylący. Bardziej adekwatny byłby: "Ciało w kulturze i historii" lub wręcz "Wszystko, co wiem o ciele w historii i kulturze i wszystkie tematy choćby luźno z tym powiązane". Wyzłośliwiam się, ale miałam czasem wrażenie, że czytam encyklopedię albo podręcznik od historii. Bardzo duże zagęszczenie faktów utrudniało przyswajanie informacji. Czego tu nie było? Zęby, kulturystyka, włosy, baseny, makijaż, operacje plastyczne, sport, pasy cnoty. Za dużo, za gęsto, często za daleko od tematu głównego. Mimo mnóstwo przytoczonych faktów, niewiele z nich zapamiętam.
Przypomina mi to moją pisemną maturę z historii, na której przedobrzyłam dodając akapit o kolejnej dynastii królów, bo koniecznie chciałam napisać wszystko, co wiem, choćby było luźno związane z tematem. Autorka cierpi chyba na ten sam syndrom. Szkoda jednak, że redaktor prowadzący nie stanął na wysokości zadania, naprowadzając autorkę na tory głównego wątku.
(audiobook).
Profile Image for kociefutro.
196 reviews48 followers
December 30, 2022
No całkiem ciekawe to było, ale to już kolejna książka z tej serii i kolejna, której tytuł naprawdę niemalże nijak ma się do zawartości. Książka o wszystkim i o niczym, jedynie zahaczająca o temat higieny w przeszłości. Po drodze było o różnych wzorcach piękna, naznaczaniu ciała, makijażu, jedzeniu czy ubraniach.

Słuchałam jej trochę od niechcenia, licząc ze pojawi się jakiś naprawdę ciekawy wątek i w sumie takie były ale drażni mnie styl pisania autorki jednocześnie suchy i pełen jej własnych komentarzy, które chyba miały być zabawne? Nie wiem bo dla mnie były trochę żenujące. Jednakże nie mogę powiedzieć, ze niczego się nie dowiedziałam, bo dowiedziałam. Ale nie jest to książka, którą sama z siebie bym komuś poleciła.
Profile Image for Mateusz Wielgosz.
93 reviews3 followers
January 24, 2024
Świetna pozycja omawiająca tematy, które rzadko są poruszane w publikacjach historycznych. Autorka z polotem mówi o tym co wiemy, skąd to wiemy, ale i czego nie wiemy.
Bywa też ponuro, gdy czytamy jak deformowano ciała w przeszłości jak okrutne formy opresji, szczególnie względem kobiet stosowano na przestrzeni wieków (wówczas życie w brudzie w obszarze Europy przestaje brzmieć aż tak okropnie).
Ogółem to bardzo dobra książka pełna wiadomości, których nie znałem i warta była czasu poświęconego lekturze. Mam jeden zarzut - niektóre informacje są powtarzane dwukrotnie, wręcz całe zbitki zdań. Było to zbędne.
Profile Image for Papieżyca.
145 reviews
July 5, 2022
2,5 niby fajnie, czegoś można się dowiedzieć, ale przedstawione w nieciekawy sposób
Profile Image for Zosia  Michałek.
58 reviews
February 2, 2025
Na początku mega ciekawe, mniej więcej od połowy - dramat. Nudne jak flaki z olejem, informacje w większości nie związane z tematem, powtórzenia.
Profile Image for Booksoverhoes.
354 reviews15 followers
November 8, 2021
Uwielbiam spojrzenie na historię ze swojskiej, ludzkiej strony. Od przebiegu kolejnej wojny czy ustanowienia nowego podatku dużo bardziej wolę śledzić losy ludzi, którzy żyli w dawnych czasach, przyglądać się ich codzienności i temu, jak dzięki kolejnym innowacjom zmieniało się ich życie. A czy może być coś bardziej ludzkiego od higieny (lub jej braku!)?

"Dawniej ludzie żyli w brudzie" to kolejna świetna pozycja z serii ZROZUM, która zabiera nas właśnie w taką niezbyt higieniczną podróż w przeszłość. W dodatku temat został tu przedstawiony dużo szerzej niż można by się spodziewać po tytule.

W książce, obok podniosłego momentu, w którym odkryto mydło, poznamy mnóstwo aspektów codziennego życia - od podstawowych potrzeb fizjologicznych, rzymskich łaźni i szczoteczki do zębów do trujących kosmetyków do makijażu, układania włosów i tatuaży. Nie zabraknie tu też prawdziwych historycznych krzyków mody, takich jak czarne kredki na powiekach Kleopatry, czy peruki Ludwika XIV.

Agnieszka Krzemińska pisze lekko i niezwykle ciekawie. Wprawnie rysuje przed nami realia życia w poszczególnych epokach, a jej opisy czyta się bardzo przyjemnie (tak, zdziwicie się, z jaką przyjemnością można czytać o przedmiotach znalezionych w dołach kloacznych) i nie da się przy nich nudzić.

Miłym akcentem są także historyczne fakty o Polsce (i tych terenach na długo zanim stały się Polską), których raczej nie znajdziemy w zagranicznych pozycjach.

Książka Krzemińskiej to zbiór mnóstwa ciekawostek z całego świata, a jednak zdecydowanie nie wyczerpuje tematu. Autorka na pewno nie miała wystarczająco dużo miejsca, żeby opowiedzieć nam o wszystkich interesujących aspektach przeszłości związanych z higieną, a niektóre zostały opisane jedynie pobieżnie. Pozycję tę można więc potraktować jako wstęp do dalszego poszukiwania mocnych wrażeń. Ale jak dobry był to wstęp!
Profile Image for Z książką do łóżka.
122 reviews4 followers
Read
January 27, 2022
Książka Agnieszki Krzemińskiej jest pełna ciekawostek (krótkich wzmianek), które raczej skłaniają czytelnika do poszerzenia wiedzy w innym źródle. Jest poruszanych mnóstwo tematów – mniej lub bardziej związanych z tym głównym – ale wszystko podane raczej w skrótowej formie. Natomiast natłok różnych informacji i rozległość w czasie oraz miejscu powodują mały chaos, to z kolei skutkuje trudniejszym wejściem w treść. Moja uwaga często uciekała, nie mogłam skupić się na czytanych zdaniach i często musiałam wracać rozdziałami w tył. Sama autorka czasami przy dalszych rozdziałach nawiązywała do poprzednich tematów, a ja myślałam tylko: „serio, już o tym czytałam?”. Nie zmienia to jednak faktu, że jest napisana prostym językiem, problem ma jedynie z zaangażowaniem czytelnika (w tym przypadku oczywiście mnie).
Każdy rozdział rozpoczyna się ciekawym zdjęciem (np. porcelanowa umywalka w merostwie Montbron, grzebień z Vimose, skrzyneczka na kosmetyki z czasów panowania faraona Amenemhata IV itd.) z danego okresu, co urozmaica czytanie i wpływa na wyobraźnię. Pojawiają się również „polskie epizody”. Z samej książki dowiemy się na przykład jak walczono niegdyś z wszami, na czym polegały łaźnie, dlaczego obawiano się demonicznej wody, co sądzono o próchnicy i jak wyglądała protetyka, kto spłaszczał lub wydłużał czaszki niemowlakom oraz gdzie bandażowano stopy dziewczynek, aby były maleńkie, a także wiele, wiele innych ciekawych treści. Dowiemy się również, że w zamożnych domach znajdowały się reprezentacyjne pokoje bez firanek, aby każdy mógł zobaczyć sprzęt i nieskazitelny porządek oraz że niektóre afrykańskie plemiona nadal wierzą, że kolczyki odstraszają złe duchy . Znajdą się również informację o współczesnych praktykach, na przykład obrzezanie, operacje plastyczne czy ubóstwo menstruacyjne.
5 reviews
March 6, 2023
Książka może i w ciekawej tematyce, ale gdyby nie to, że słuchałam jej w audiobooku, to pewnie nie doczytałabym nawet do połowy. Autorka w kółko, na okrągło i jeszcze raz od nowa powtarza te same przykłady, ciągle-zupełnie niepotrzebnie- pojawiają się wtrącenia typu "patrz rozdział 3". Ileż można? Poza tym, książka jest o wszystkim i o niczym- o tytułowym brudzie były może ze trzy rozdziały, pozostałe osiem zupełnie od czapy. Pełno tu prywatnych opinii autorki, ale w książce popularnonaukowej jednak nie powinno ich być. W każdym rozdziale jeden wielki chaos. Niestety, nawet najciekawsza tematyka traci przy słabym wykonaniu.
Displaying 1 - 30 of 82 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.