Keerpunt 1971: Over staatsschuld, werkende armen en nieuwe econmische groei

by Edin Mujagić

Op zondag 15 augustus 1971 kondigt president Richard Nixon de belangrijkste economische gebeurtenis aan sinds de uitvinding van het geld, waardoor de economie en onze maatschappij voorgoed veranderen. De komst van de euro en de bitcoin, de negatieve spaarrente, werkende armen, de spanningen met China, de crisis sinds 2007 en nog veel meer, blijken veroorzaakt te zijn in 1971 met de loskoppeling van de goudstandaard; een keerpunt in onze geschiedenis. Op basis van vele gesprekken door de jaren heen met onder andere de geestelijk vader van dat besluit in 1971, Paul Volcker (voormalig Fed-voorzitter en adviseur van president Obama) en lessen uit de historie, beschrijft de auteur de ontwikkelingen en voorspelt hij daarnaast een nieuwe periode van economische bloei.

Genres: Nonfiction, Economics, History

352 pages, Paperback

First published January 1, 2021

About the author

Edin Mujagić (Bosnië, 1977) is een Nederlands econoom, publicist en spreker.

Reviews

[Stijn De Waele · Rating 3 out of 5]

Het was best interessant om iets te leren over de loskoppeling van de dollar en goud, en over de gevolgen daarvan in het economisch beleid van westerse landen. De manier waarop overheden en centrale banken de inflatie kunstmatig hoog en de rente kunstmatig laag houden om ons monetair systeem, dat overleeft op het voortdurend aangaan van schulden, draaiende te houden, was een eye-opener.
Ik heb meer bedenkingen bij het pinkeriaanse enthousiasme over de zegeningen van opeenvolgende industriële revoluties, inclusief de huidige, vierde revolutie (gestuwd door een nieuwe golf van digitale innovaties en nieuwe 5G-internettoepassingen) en bij het vertrouwen in een soort duurzaam kapitalisme uit de tweede helft van het boek.
Hoewel de wiskundige modellen uit de economische 'wetenschap' worden weggezet als niet meer dan berekend gissen, valt de auteur het idee niet af dat er zoiets is als 'de economie' die op een of andere manier een apart raderwerk vormt van de rest van ons leven. Ik wil het de hoofdeconoom van OHV Vermogensbeheer niet te veel kwalijk nemen, maar zijn boek mist toch deze belangrijke insteek: in plaats van met bonzend hart uit te kijken naar het vooruitzicht dat we "in Sydney de lichten in ons huis in Nederland kunnen doven", zou het interessanter zijn ons af te vragen waarom we dat zouden willen, los van het feit dat technologische ontwikkelingen voor duurzame groei kunnen zorgen. Wie willen wij zijn als mens? Blijven we onze definitie van welzijn en welvaart aftoetsen aan het effect ervan op de economische groei, duurzaam of niet, groen of niet?

[SG · Rating 4 out of 5]

Leuke combinatie van een uitgebreide geschiedenisles en een diepere analyse van de huidige staat van de wereld. De auteur schuwt geen heilige huisjes en maakt m.i. enkele gedegen analyses geschoeid op historisch materiaal. Ik treed de auteur zeker bij als het gaat over de noodzaak om de economische geschiedenis te doceren aan economie-studenten hoewel ik zijn ‘afkeer’ voor de wiskunde-isering van de economie niet deel. Ik heb het liever over de statistiek-isering van de economie, waarin geen enkele relatie absoluut is, maar wel valt binnen zekere confidence intervals.

[Lotte De · Rating 4 out of 5]

Inzichtelijk boek. Ik snap de insteek van de laatste twee hoofdstukken die proberen te kijken naar de toekomst (en niet alleen het verleden zoals de rest van het boek) maar sommige dingen zijn wat uit de lucht gevallen. De auteur heeft waardevolle meningen maar deze komen niet helemaal tot hun recht op de manier waarop hij ze soms vluchtig beschrijft aan het einde

[Jort Fokkens · Rating 4 out of 5]

Een aanrader voor iedereen die meer wil weten over hoe het precies zat met 'Bretton Woods' en de 'loskoppeling van de goudstandaard'. Het leest snel weg en Mujagić heeft de prettige gewoonte om economische fenomenen en begrippen direct in de lopende tekst uit te leggen, waardoor je als lezer direct weet waar hij het over heeft.

Ontluisterend vind ik zijn opmerkingen over de geldontwaarding en de daling van onze koopkracht sinds 1971. Je vraagt je af waarom daartegen niet geprotesteerd wordt op het Malieveld...

De toekomstbespiegelingen in het laatste hoofdstuk vielen enigszins uit de toon omdat de rest van het boek de directe aantoonbare gevolgen van 1971 uit de doeken doet.

Tot slot houdt Mujagić een pleidooi voor een andere soort economie met minder 'verwiskundiging' en meer ethiek en historisch besef.

[Cedric · Rating 3 out of 5]

Zeer gespleten mening over dit boek.

Deel 1 is veruit het interessantste. In dit deel belicht de auteur de monetaire geschiedenis in de eerste helft van de 20ste eeuw tot 1971, het moment waarop Nixon de beslissing nam de waarde van de dollar los te koppelen van het goud. Dit deel van de geschiedenis was me haast compleet onbekend en heeft me op veel vlakken bijgeleerd over de rol die geld, inflatie, rente, nationale banken... spelen in het economische en politieke beleid wereldwijd. Als niet-econoom ging ik er tot nu toe vaak onterecht vanuit dat headlines als "de rente daalt" of "de inflatie dikt aan" symptomatische beschrijvingen waren van de huidige economische toestand, als ware het een abstracte, autonome machine waarvan de centrale banken de parameters op ieder moment kunnen opvragen en er aldus naar handelen. Het boek heeft me geleerd dat het vaak eerder andersom is: de centrale banken zitten zelf aan de knoppen van deze machine bedienen zich van een uitgekiende strategie om de inflatie bijv. consistent op 2% te proberen houden. Verder leerder dit deel me dat het concept "groeien door schulden maken" de hoeksteen vormt van ons huidig economisch bestel. We hebben echter de bodem bereikt -- groeien door schulden is niet meer onbeperkt mogelijk, getuige daarvan de negatieve rentes die tot voor kort in voege waren. Het is tot slot heel interessant om dit boek eind 2022 te lezen, nu de oorlog tussen Rusland en Oekraïne volop gaande is, we inflaties van 10% of meer optekenen, de rentes opnieuw stijgen en cryptomunten het onderspit delven. Dit vormt meteen een ideale toepassing van de inzichten die ik meeneem uit dit boek.

Deel 2 is helaas veel minder interessant. In dit deel gaat het over de effecten van "1971" die we tot de dag van vandaag voelen. De auteur houdt ons ook een toekomstvisie voor, die veelal getuigt van technologisch optimisme. Vooreerst: deel 2 voelt uiterst rommelig aan, alsof het een kladversie betreft van een essay in wording; een samenraapsel van losse gedachten. De paragrafen -- voorzien van subtitels -- volgen elkaar op volgens een structuur die me bijster is. Soms worden zelfs hele paragrafen (quasi letterlijk) herhaald wat verder in het boek. Heeft de uitgever dit niet gemerkt?

Los van de structuur laat het deel me met een gewrongen gevoel achter. Het is één ding om alle genoemde effecten, gevolgen en toekomstvoorspellingen in dit deel toe te kennen aan "1971", maar de auteur gaat dermate breed (5G en AI, bitcoin, hyperloops, VR, polarisatie, extreemrechts, klimaatverandering, oorlogen, pandemieën, basisinkomens, kortere werkweken, beurscrashes, gigantisme...) dat ik me niet van de indruk kan ontdoen dat de auteur enkele uit de kluiten gewassen oogkleppen op heeft bij het beschouwen van al deze tendensen en problematieken. Het was geloofwaardiger geweest als de auteur zich had beperkt tot de essentie, eerder dan zich te willen profileren als de Harari van de Lage Landen, so to speak. In sterke mate heeft het technologisch optimisme me mateloos gestoord. De auteur heeft het regelmatig over .com- en andere bubbels, maar lijkt zelf niet te beseffen dat het huidige, ongebreidelde enthousiasme over AI, crypto, metaverses... de bubbels van dit decennium zullen worden. Akkoord, er zullen heel wat clevere, nuttige en kostenbesparende toepassingen voortvloeien uit AI en 5G, maar ik zie zelf (in de hoedanigheid van gewezen AI-onderzoeker) maar weinig parallellen met de eerdere industriële revoluties.

5 sterren voor deel 1 -- 2 sterren voor deel 2 -- 2 sterren voor editing, taal en grammatica.

[Folkert van den Berg · Rating 3 out of 5]

Het eerste gedeelte gaat over hoe de loskoppeling van de dollar en goud tot stand is gekomen. Voor mij niet nieuwe materie, maar toch wist het boek veel nuances aan te geven die mij onbekend waren. Daarbij leest dit gedeelte van het boek heerlijk weg, zeer onderbouwend en makkelijk te volgen.

Het tweede deel gaat over de gevolgen van de loskoppeling. Interessant om te lezen, omdat de westerse wereld inmiddels te maken heeft met hoge inflatie en de discussie omtrent ongelijkheid alleen maar toegenomen is sinds publicatie (januari 2021) van Keerpunt 1971.

Het laatste gedeelte gaat over de toekomst. Dit hoofdstuk was voor mij de reden om het boek aan te schaffen, maar valt helaas tegen. De schrijver springt van de hak op de tak en het enige wat blijft hangen is zijn veel te lange opsomming van technologische ontwikkelingen. Daarbij kunnen er vraagtekens gezet worden bij zijn reclame-achtige betoog van enkele technologiën.

[Arne Vandenbussche · Rating 3 out of 5]

Dit was een interessant boek voer de loskoppeling van de dollar van de goudstandaard. Het boek legt uit hoe het economisch handelen van centrale banken en overheden gebaseerd is op het principe van schuld en inflatie. Dit heeft negatieve gevolgen voor diverse groepen in onze maatschappij. Dit is een heel verhelderend deel van het boek.
De auteur probeert dan aan te tonen dat het einde van dit tijdperk aangebroken is. Een korte crisis zal leiden tot een mooie periode met meer welvaart en welzijn. Alhoewel hij zeker gelijk heeft over heel wat deelaspecten van zijn toekomstvoorspelling, valt het nog af te wachten of deze rooskleurige toekomst er daadwerkelijk komt. De kiemen zijn er, maar het boek maakt niet duidelijk welke triggers er zullen zijn om de overheden te laten evolueren naar een ander beleid.
Ik vind het boek wel een aanrader.

[Jeroen Verbraak · Rating 4 out of 5]

Verrassend interessant boek. Geeft een duidelijk beeld van de consequenties van het "tijdelijk" opschorten van de koppeling tussen goud en de dollar. Hoge schulden die als een zwart gat de groei van de economie belemmert. Structurele inflatie om steeds meer schulden op ons te nemen; dat allemaal om de economie aan te blijven zwengelen. Als resultaat: werkende armen, grote ongelijkheid en populisme door de ontevredenheid en gebrek aan vertrouwen in de overheid en (centrale) banken. Benieuwd hoe dit zich gaat ontwikkelen in de komende jaren. Verandering is noodzakelijk!

[Joost Bakker · Rating 3 out of 5]

Leuk boek over het afschaffen van de goudstandaard. Geeft een kijkje achter de schermen - Mujagic heeft een goed oog voor geschiedenis en brengt dat leuk voor het voetlicht.

En passant duidt Mujagic verschijnselen als zombiebedrijven, toenemende ongelijkheid en afkalvende middenklasse. Toch zaken die vaak als overdreven of onjuist worden weggezet.

Alleen hierom is het het waard dit boek te lezen - en het leest redelijk makkelijk weg. Het is minder dat alles wat fout gaat in de wereld geweten wordt aan 1971 - de werkelijkheid is natuurlijk wel wat complexer. En ook voor 1971 was er geen goudstandaard. Er was een belofte om dollars in te wisselen voor goud. Geen garantie. De tussenstap is vertrouwen, net als bij het fiatstelsel.

Het gaat helemaal mis als Mujagic zijn glazen bol erbij pakt en de toekomst gaat voorspellen. Maar dat laat onverlet dat Keerpunt 1971 een leuk boek is.

[Txy · Rating 4 out of 5]

4 sterren voor de inhoud, 0 voor vorm (ik las het e-book).
"De marginale kosten van dit boek zijn de drukkosten. Bij de vaste kosten moeten we bijvoorbeeld denken aan de tijd en energie die de auteur en de eindredactie erin gestoken hebben."

Sorry, auteur, maar u bent bij de neus genomen. De eindredactie heeft hier geen energie in gestoken, werkelijk geen greintje. Erg jammer.

[Rogier Potter van loon · Rating 2 out of 5]

Interessante economische geschiedenisles. Alleen vééls te langdradig. Het punt had met 50-70% minder bladzijden net zo goed kunnen worden gebracht.
Ook vind ik dat er iets te makkelijk voor alles naar 1971 (loslaten Goudstandaard) wordt gewezen; als de auteur uitglijdt over een bananenschil weet hij dat ook aan Nixon's 1971 beleid te wijten.

[Bart Decaigny · Rating 5 out of 5]

Absolute aanrader voor iedereen die een zwak heeft voor (geschiedenis van de) economie, en/of het gevoel heeft dat het huidige model naar zijn breekpunt toeloopt.
Of dat klopt, en of het keerpunt echt komt... zullen we volgens de auteur snel genoeg weten. Ik deel de visie niet altijd voor 100%, maar nietemin de moeite om bij stil te staan.

[Alexander Mooij · Rating 4 out of 5]

Nuttig boek voor begrijpen wat er gebeurde toen nixon in 1971 de dollars niet meer inwisselbaar voor goud maakte, waar het vandaan kwam en wat er voor gebeurd is.

Ook goed voor algemeen begrip wat geld is. Maar lees vooral ook Broken Money van Lyn Alden.

[Fina · Rating 3 out of 5]

Goede inzichten verkregen over de waarde van geld sinds de dollar is losgekoppeld van de goudstandaard. Het boek leest verder makkelijk weg en heeft wat overlap met een vorige boek van de schrijven namelijk "Geldmoord".

[Mark · Rating 3 out of 5]

Interessant, maar rommelig, herhalend en te lang

[Sascha Scholte · Rating 5 out of 5]

Naast dat ik van dit boek echt hele interessante nieuwe dingen heb geleerd, was het ook nog eens makkelijk om te lezen en begrijpen.

[Frederik Walraven · Rating 4 out of 5]

Superinteressant, voor iedereen met interesse in economie, monetair beleid en economische geschiedenis.

[Tom · Rating 5 out of 5]

Geweldig boek. Hiet leer je meer van dan 4 jaar economie studeren op de Unie.

[Julia · Rating 4 out of 5]

Het begin van mijn finance bro era

[Hendrik Deman · Rating 3 out of 5]

The first and last chapters were very strong.

[E]

Ging mijn petje te boven als niet-econoom