Περί της εαυτού ψυχής

by Ισίδωρος Ζουργός

Στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, σε μια ερημική ακτή της Προποντίδας, ο Σταυράκιος Κλαδάς αναθυμάται τη μακρόχρονη ζωή του. Νοτάριος και αντιγραφέας ο ίδιος όλα του τα χρόνια, έχοντας αντιγράψει εκατοντάδες συγγράμματα αγίων και ελλόγιμων ανδρών, αποφασίζει, ελεύθερος πια, να συντάξει τη δική του χρονογραφία.
Η γραφίδα του αφηγείται τη ζωή του, μια ιστορία εφηβικής μοναξιάς και χειρογράφων, μια περιδίνηση σε διανοητικά διλήμματα, διωγμούς, έρωτες και αγωνίες στην αυγή της δυναστείας των Κομνηνών στα τέλη του 11ου αιώνα. Η ζωή των απλών ανθρώπων κατά τη βασιλεία των Ρωμαίων, ο πολιτισμός του λόγου και της εικόνας, μα πάνω απ’ όλα η αφή της μνήμης. Όλη η αγωνία του ανθρώπου σε ένα βιβλίο, που δεν αφηγείται μόνο την αναζήτηση της ουράνιας βασιλείας, αλλά μνημονεύει την επίγεια ζωή και τη χοϊκή ψυχή.
Μέσα από τις σελίδες του κατοπτρίζεται η Βυζαντινή Αυτοκρατορία την εποχή που πληθαίνουν οι απειλητικές σκιές από Ανατολή και Δύση. Στο μυθιστόρημα τον πρώτο λόγο δεν έχουν οι αυλικές συνομωσίες και οι πολύνεκρες μάχες, αλλά το φως απ’ τα λυχνάρια των αντιγραφέων, που σκύβουν πάνω από τα συναξάρια των αγίων και τις διατριβές των γραμμάτων. Μέσα από τις σελίδες του αναδύονται ο ύπατος των φιλοσόφων Μιχαήλ Ψελλός, ο όσιος Νικήτας Στηθάτος, επώνυμοι δάσκαλοι, λόγιοι, μοναχοί, αγιογράφοι… Όμως στο κέντρο όλων βρίσκεται ο στίχος ενός αινιγματικού ποιήματος και μια γυναίκα, το εσώτερο ρούχο της ψυχής του ήρωα, το ένδυμα που υποκαθιστά το βασανιστικό ράσο.
Το Περί της εαυτού ψυχής είναι ένα εσωτερικό χρονικό για τον τρόπο που ένας αντιγραφέας γίνεται συγγραφέας, ένα μυθιστόρημα οικογένειας, περιπέτειας και ελευθερίας για το άλλο Βυζάντιο. Ένα σύγγραμμα για τη δύναμη της γραφής και της μνήμης, ένα βιβλίο για αυτή την ορμή που απαιτεί να αγιογραφήσουμε τα όνειρα με την ανάσα μας, να ονοματίσουμε τα πράγματα του κόσμου εξαρχής με ανάδοχο τη δική μας ψυχή.

Genres: Fiction, Historical Fiction, Audiobook, Literature

752 pages, Paperback

First published October 14, 2021

About the author

Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964. Σπούδασε Παιδαγωγικά και υπηρετεί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως δάσκαλος. Έχει δυο παιδιά και σήμερα εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Έχει συνεργαστεί στο παρελθόν με διάφορα περιοδικά δημοσιεύοντας ποίηση και πεζογραφία, καθώς και βιβλιογραφικά κριτικά σημειώματα. Έχει επίσης ασχοληθεί με θέματα διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο και ιστορίας της εκπαίδευσης. Το 1996 συμμετείχε στη συλλογική έκδοση κειμένων για την εκπαίδευση, με τον τίτλο Αναπνέοντας κιμωλία: Γραφές εκπαιδευτικών , από τις εκδόσεις Σαββάλα.

Reviews

[Stratos · Rating 5 out of 5]

Ο Ζουργός έχει το μαγικό τρόπο να δημιουργεί μαγικές ιστορίες σε δύσκολες και δυσνόητες περιόδους. Πόσο μάλλον την εποχή του Βυζαντίου όπου ότι κάθε τι που έχει μ΄ αυτό, το αποφεύγουμε ως κάτι ιδιαίτερα παράξενο, απόμακρο μα και επικίνδυνο στις απέραντες ...βυζαντινολογίες . Αυτό το βιβλίο όμως είναι γραμμένο με τόσο γλαφυρό τρόπο που σε βυθίζει σε μια όμορφη και παράξενη ιστορία μέσα από τα βυζαντινά χρόνια που τα αισθάνεσαι πλέον ως οικεία. Η γραφίδα του Ζουργού είναι απαράμιλλη και απευθύνεται σε απλούς αλλά και απαιτητικούς αναγνώστες. Γιατί όλοι τους μέσα στις καλοδουλεμένες γραμμές θα συναντήσουν κομμάτια του εαυτούς τους, κομμάτια της σημερινής εποχής. Γιατί οι εποχές αλλάζουν, οι άνθρωποι παραμένουν ίδιοι μέσα στα ένστικτα της επιβίωσης αλλά και στην ανάγκη ενόρασης ενός καλύτερου κόσμου...
Να το διαβάσετε.

[Vaso · Rating 4 out of 5]

Ο Σταυράκιος Κλαδάς, αποφασίζει σε μεγάλη ηλικία από νοτάριος και αντιγραφέας να γίνει συγγραφέας ο ίδιος και να αφηγηθεί την δική του ιστορία.

Πώς ξεκίνησε από το Δορύλαιο, τα χρόνια του στη Μονή Στουδίου, τη γνωριμία του με σπουδαίες προσωπικότητες των γραμμάτων αλλά και ανθρώπους του μόχθου, εξαιρετικούς αγιογράφους αλλά ταυτόχρονα περιθωριακούς, ανθρώπους με εξουσία αλλά και υπόδουλους σε αυτη.

Ζεί σε διάφορες περιοχές της βόρειας Ελλάδας και τελικά καταλήγει στη Βασιλεύουσα.

Την τέχνη που έμαθε στη Στουδίου την αγαπά και έγινε υπηρέτης της, αλλά καταφέρνει να απομακρυνθεί από το μοναστικό βίο και να τραβήξει τη δική του πορεία. Μια πορεία που δεν ήταν πάντα εύκολη, αλλά τουλάχιστον ήταν επιλογή του.

Καταφέρνει να βρεί την πραγματική αγάπη στο πρόσωπο της συζύγου του και να δημιουργήσει τη δική του οικογένεια.
Αναγκάστηκε να πάρει αποφάσεις που δεν ήταν εύκολες, αλλά ήταν αυτό που το έλεγε η καρδιά του και ο Άγιος Θάρρος.

Σε αυτό το τελευταίο του βιβλίο ο κος Ζουργός, γράφει ένα ιστορικό μυθιστόρημα που δεν είναι επικεντρωμένο ούτε στις μάχες, ούτε στους αυτοκράτορες και τις έριδές τους, αλλά στα γράμματα και στην καθαρή συνείδηση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αναφέρεται στα χρόνια της διακυβέρνησης των Κομνηνών και στα εμπορικά δικαιώματα που παραχωρήθηκαν στους Βενετούς.
Η γραφή του κου Ζουργού αποδεικνύει πόσο αγαπά την ελληνική γλώσσα.

Αν ήταν να διαβάσετε ένα ιστορικό μυθιστόρημα, τότε αυτό θα έπρεπε είναι το Περί της Εαυτού Ψυχής - μην σας τρομάζει ο όγκος του, δεν κουράζει καθόλου!

[Anastasia Ts. · Rating 4 out of 5]

4,5 ⭐ Συντομα η άποψή μου

[Aggeliki Spiliopoulou · Rating 4 out of 5]

Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν ελάχιστα μυθιστορήματα που να διαδραματίζονται στον καιρό του Βυζαντίου.
Πριν από αρκετά χρόνια είχα διαβάσει το "Ένας σκούφος από πορφύρα" της Μάρως Δούκα. Αυτή ήταν και η μόνη μου επαφή με το είδος. 
Ενθουσιάστηκα όταν πήρα στα χέρια μου το νέο βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού, το οποίο τοποθετείται χρονικά στο Βυζάντιο του 11ου αιώνα.
Κύριος χαρακτήρας και αφηγητής είναι ένας νοτάριος, ένας αντιγραφέας.
Ο Σταυράκιος Κλαδάς γεννήθηκε το 1064 στο Δορύλαιο, στο θέμα του Οψικίου. Ογδόντα χρόνια αργότερα, γίνεται από αντιγραφέας συγγραφέας, αποτυπώνεται τις δικές του μνήμες και τις δικές του σκέψεις για πρώτη φορά στον μακρύ βίο του.
Τρεις γενιές Κομνηνών κυβέρνησαν τα ογδόντα αυτά χρόνια το πολύπαθο Βυζάντιο. Τις ζωές τριών αδερφών Κλαδά καταγραφεί με τη γραφίδα του ο μικρότερος αυτών, Σταυράκιος. Σε πολύ μικρή ηλικία βρέθηκε υπό τη σκέπη της Μονής Στουδίου. Μια Μονή με σπουδαία βιβλιοθήκη, έντονη πνευματική δραστηριότητα και επιρροή όπου λειτουργούσε μια από τις καλύτερες σχολές αντιγραφέων.
Η φοίτηση του Σταυράκιου σε αυτή τη σχολή, όπου και διέπρεψε με τις ικανότητές του, ήταν η προίκα που έγινε μοίρα του.
Από τη γραφίδα του αντιγράφησαν έργα σύγχρονων του ελλόγιμων ανδρών,ιερά κείμενα, συγγραμμάτα μα και έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Οι ικανότητες του θα τον φέρουν κοντά στον Μιχαήλ Ψελλό, μέγιστη προσωπικότητα εκείνων των χρόνων.
Ανήσυχο πνεύμα, καθώς ήταν, ο Σταυράκιος έζησε μια ζωή πλάνητα για αρκετά χρόνια, γεμίζοντας τη φαρέτρα της ζωής με εμπειρίες.
"Ο κλέφτης φεύγοντας ξέχασε το φεγγάρι στο παράθυρο"
Η λυρική αυτή φράση, που συνάντησε στο περιθώριο μιας διαθήκης που αντέγραφε, θα τον στοιχειώσει,  θα γίνει σκοπός της ζωής του η ανεύρεση της γυναίκας στην οποία ανήκει.
Με υπομονή και σύνεση,  ο πάντα ταπεινός, μετριόφρων Σταυράκιος, ξετυλίγει το κουβάρι της ζωής του. Μια ζωή με δυνατές φιλίες, περνώντας από πολλές δουλειές, που έζησε τον έρωτα, την αλληλεγγύη,  την απογοήτευση,  την απώλεια, τις κακουχίες, την πολυτέλεια, όπου κλήθηκε επανειλημμένα να επιλέξει ποιο μονοπάτι να ακολουθήσει.
Μέσα από μάχες και τη ζωή σε στρατόπεδα κάτω από αντίξοες συνθήκες, μέσα από φιλοσοφικά έργα, μέσα από τις αφηγήσεις όσων συνέβαιναν στο Παλάδιον, τις ίντριγκες, τα πολιτικά/διπλωματικά παιχνίδια, τις δολοπλοκίες, μέσα από τη ζωή στην ύπαιθρο και όσα ταλανιζαν τους πολίτες αυτής της αυτοκρατορίας, ο συγγραφέας χαρτογραφεί τη ζωή στο Βυζάντιο του 11ου αιώνα, μετά το σχίσμα των Εκκλησιών και τη νίκη των εικόνων, τις νικηφόρες εκστρατείες του Βασιλείου Β', την ήττα στο Μαντζικέρτ και την αιχμαλωσία του βυζαντινού Αυτοκράτορα Ρωμανού Δ' του Διογένη, στα χρόνια της βασιλείας των Κομνηνών,  τις εκχωρήσεις στους Βενετούς και την επικράτησή τους στη ναυτιλία, τις πολεμικές επιχειρήσεις των Πετσενέγων στη Θράκη.
Ένα έργο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πόνημα για τη μνήμη,  τις λέξεις, τον κόσμο που φτιάχνουμε με αυτές και τον κληροδοτούμε στις επόμενες γενιές.
Ένας φόρος τιμής στους αντιγραφείς των χρόνων εκείνων που κράτησαν ζωντανό το φιλοσοφικό έργο ύστερων και σύγχρονων λογίων και συνέδραμαν στη μετάδοση του στη Δύση.
Μια αναφορά στις πρώτες συγκρούσεις μεταξύ φιλοσοφίας/επιστήμης και θεολογίας, προοικονομώντας τη ρήξη μεταξύ επιστημόνων και Εκκλησίας στους επόμενους αιώνες.
Ένας ύμνος για την αγάπη,  τη γυναίκα,  τη συντροφικότητα, την αξία της οικογένειας, τους δεσμούς αίματος και κοινών αναμνήσεων.

[Lila Dimaki · Rating 4 out of 5]

Ένα πολύ όμορφο μυθιστορημα για την περίοδο του Βυζαντίου,μιας εποχής για την οποία δυστυχώς ο κινηματογραφος και η τηλεοραση έχουν αδιαφορήσει,ενώ απλόχερα προσφέρει τόσες ιστορίες για αφήγηση.

[Dimitris Tsintzas · Rating 2 out of 5]

Τον μισώ τον Ζουργό. Γράφει τόσο ωραία, με βαθιά γνώση και μαστοριά της γλώσσας που κάνει δύσκολη την κριτική του κάθε βιβλίου του, ειδικά όταν αυτή είναι αρνητική. Εξαιρετικές περιγραφές λοιπόν, παρομοιώσεις και το δυνατό του σημείο - οι διάλογοι (τους οποίους ωστόσο δεν αξιοποιεί επαρκώς)!
Σε πρώτη ανάγνωση κι αυτό, όπως και όλα του τα βιβλία είναι ακόμη και για 5 αστέρια.
Τι γίνεται μετά όμως; Τι γίνεται αν σκύψεις πιο προσεκτικά - και πιο κριτικά πάνω από το έργο του;
Ο Ζουργός έχει φτάσει σε ένα σημείο που -πιστεύω- να μπορεί να αφιερωθεί και να ζήσει από το γράψιμο. Τώρα βέβαια, γιατί παραμένει δάσκαλος σε σχολείο και πώς καταφέρνει να βρίσκει τον απαιτούμενο χρόνο και για τα δύο - άγνωστο! Η γλώσσα (έψαχνα να βρω ένα λάθος έστω τυπογραφικό σε όλο το βιβλίο και δεν έβρισκα!) και η τέχνη του λοιπόν, μαζί με την εμβριθή έρευνα που προηγείται κάθε φορά αντισταθμίζουν σε μεγάλο βαθμό την έλλειψη έμπνευσης, την επαναληψιμότητα και την προβλεψιμότητα των ιστοριών του. Κι εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Έφτασε στην κορύφωση της καριέρας του με τον Αλμοσίνο και την Αηδονόπιτα και έκτοτε αναμασά την ίδια συνταγή με μικρές διαφοροποιήσεις στην εποχή και το ιστορικό πλαίσιο. Κατασκευάζει άρτια τεχνικά μυθιστορήματα, χωρίς όμως την ψυχή και την φρεσκάδα των πρωτόλειών του. Σαν να προσπαθεί διαρκώς να εκμαιεύσει τον θαυμασμό, να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη με την αφηγηματική μαεστρία και την λογοτεχνική του αρτιότητα.
Μοιάζει η έρευνα που προηγείται κάθε έργου του να κατευθύνει και την υπόθεση ώστε να εντάξει σ΄αυτήν γεγονότα, στοιχεία και ιστορικά πρόσωπα που συνάντησε (με απώτερο στόχο πάντα τον εντυπωσιασμό). Ως αποτέλεσμα έχουμε μια συρραφή περιστατικών που προσπαθεί ο συγγραφέας να τα συνταιριάξει σε ένα σύνολο. Τα καταφέρνει;
Μάλλον ναι και αρκετά πετυχημένα. Είπαμε, έχει πια βρει την συνταγή. Με τι τίμημα όμως! Το έργο του ξεφτίζει, χάνει σε φρεσκάδα, γίνεται προβλέψιμο και επίπεδο. Μια ιστορία flat, χωρίς κορύφωση και με έναν ήρωα αντι-ήρωα που βολοδέρνει ανάμεσα στην φιλοδοξία και την ταπεινότητα, την αγιοσύνη και τον έρωτα, τη μοναξιά και την κοινωνική ζωή.
Ο Σταυράκιος Κλαδάς: κλέβει, δωροδοκεί, πηγαίνει με την ερωμένη του αδελφού του και προδίδει τον καλύτερό του φίλο. Δεν τα λες και λίγα για έναν ήρωα που στο βιβλίο αγιογραφείται! Ένας χαρακτήρας αλλοπρόσαλλος που δεν ξέρει τι θέλει και πού πηγαίνει. Ίσως αυτή να ήταν και η πρόθεση του συγγραφέα - δεν αντιλέγω, εγώ όμως θεωρώ ότι εκεί τον οδήγησε η ανάγκη να χωρέσει όλα όσα αποκόμισε από την έρευνά του. Δεν δικαιολογείται άλλωστε η τόσο μεγάλη έκταση του βιβλίου (740 σελίδες). Υπόθεση υποτυπώδης χωρίς ιδιαίτερη εμβάθυνση και χαρακτήρες περισσότερο καρικατούρες. Δυστυχώς βλέπω τον Ζουργό να κατρακυλάει σε μια μανιέρα, να έχει αφήσει την έμπνευση και τη φρεσκάδα του πάθους και να γράφει με μια αγωνία να χτίσει μύθους και να εντυπωσιάσει (ή να ξεγελάσει;) τους αναγνώστες του.
Δυστυχώς γι' αυτόν, όχι όλους.

Υ.Γ. Αξίζει τον κόπο να διαβάσει κανείς τα βιβλία του Δημήτρη Παπαδόπουλου (Ραφαήλ Σταυριώτης - Το «Συμπόσιον» του Πλάτωνος και το θλιβερόν τέλος του Κοσμά του Τραπεζουντίου). Ίσως άντλησε (για να μην πω αντέγραψε) από εκεί πολλά στοιχεία ο Ζουργός (αν και δεν αναφέρεται κανένα από αυτά στη βιβλιογραφία που παραθέτει).
Υ.Γ.2 Δεν έχει ορθογραφικά ή συντακτικά-γραμματικά λάθη το βιβλίο, δεν μπορώ να μην αναφέρω ωστόσο ότι εντόπισα δυο-τρεις ασυνέχειες στην αφήγηση και κάποια ερωτηματικά σχετικά με την αξιοπιστία των ημερομηνιών που παρατίθενται (σε σχέση με τα υπαρκτά πρόσωπα της ιστορίας).
Υ.Γ.3 Συγχαρητήρια στις εκδόσεις Πατάκη για την άρτια κατασκευή του βιβλίου σε όλα τα επίπεδα!
Υ. Γ. 4 Ο ρόλος των γυναικών στα μυθιστορήματα του Ζουργού είναι τουλάχιστον προβληματικός. Η ιστορική μυθιστορία προσφέρει άπειρες δυνατότητες οι οποίες φαίνεται πως αφήνουν ασυγκίνητο τον Ζουργό, τοποθετώντας διαρκώς τις γυναίκες στο σπίτι, μεγαλώνοντας τα παιδιά τους (πάντα πεθαίνει και κάποια για δραματουργικούς λόγους) ενώ δεν παραλείπει να τις προικίζει και με αξιοσημείωτα ταλέντα που όμως λόγω του φύλου τους μένουν στη σκιά των ανδρών. Κρίμα γιατί στο συγκεκριμένο και η σύζυγος του Σταυράκιου αλλά και η Άννα Κομνηνή, μπορούσαν να είχαν κάποια πιο κεντρική θέση στην εξέλιξη της ιστορίας.
Υ.Γ.5 UPDATE: Διαβάζοντας το "Χαρταετοί πάνω από την πόλη" του Καλέντ Χοσεϊνί διαπίστωσα ότι ο Ζουργός ακολουθεί σχεδόν κατά γράμμα μια βασική συνταγή, δοκιμασμένη και σίγουρη, επιβεβαιώνοντας τα προηγούμενα λεγόμενά μου. Δεν γράφω λεπτομέρειες για να μην κάνω spoiler αλλά διαβάστε τα δύο βιβλία κοντά και θα δείτε τι εννοώ.


I hate Zourgos. He writes so beautifully, with deep knowledge and mastery of the language that it makes it difficult to critique any of his books, especially when it is negative. Excellent descriptions, similes and its strong point - the dialogues (which, however, it does not make sufficient use of)!
At first reading this too, like all his books, is even for 5 stars.
But what happens next? What if you bend over more carefully - and more critically over his work?
Zourgos has reached a point where - I believe - he can dedicate himself and make a living from writing. Now of course, why he remains a teacher in school and how he manages to find the required time for both - unknown! The language (I was looking to find a typographical error throughout the book and I did not find it!) And its art, together with the in-depth research that precedes each time, largely compensate for the lack of inspiration, repeatability and predictability of its stories. . And here the problems begin. He reached the peak of his career with Almosino and Aidonopita and since then he has reworked the same recipe with minor differences in the season and the historical context. He makes perfect technical novels, but without the soul and freshness of his prototypes. As if he is constantly trying to elicit admiration, to impress the reader with his narrative mastery and literary perfection.
It seems that the research that precedes each of his works also directs the case in order to include in it facts, facts and historical persons that he met (always with the ultimate goal of impressing). As a result, we have a compilation of events that the author tries to fit into a whole. Does he succeed?
Probably yes and quite successful. We said, he has already found the recipe. But at what price! His work wears out, loses in freshness, becomes predictable and level. A flat story, without climax and with an anti-hero who shoots between ambition and humility, holiness and love, loneliness and social life.
Stavrakios Kladas: steals, bribes, goes with his brother's mistress and betrays his best friend. You can say a little about a hero who is hagiographed in the book! An alien character who does not know what he wants and where he is going. Maybe that was the author's intention - I do not object, but I believe that he was driven by the need to fit everything he gained from his research. Besides, such a large length of the book (740 pages) is not justified. A rudimentary case without much depth and more caricature characters. Unfortunately, I see Zourgos falling into a manner, having left the inspiration and freshness of passion and writing with an anxiety to build myths and impress (or deceive?) His readers.
Unfortunately for him, not everyone.

Υ.Γ. It is worth reading the books of Dimitris Papadopoulos (Raphael Stavriotis - The "Symposium" of Plato and the sad end of Kosmas of Trabzon). Zourgos may have drawn (not to say copied) much information from there (although none of this is mentioned in the bibliography he cites).
PS2 The book does not have spelling or syntax errors, I can not help but mention that I found two or three discontinuities in the narration and some questions about the reliability of the dates given (in relation to the real persons in the story ).
PS3 Congratulations to Patakis Publications for the perfect construction of the book at all levels!
PS 4 The role of women in Zourgos's novels is at least problematic. The historical novel offers infinite possibilities which seem to leave Zourgos unmoved, constantly placing women at home, raising their children (some always die for dramatic reasons) while he does not fail to endow them with remarkable talents, but due to gender they remain in the shadow of men. It is a pity because in this case both Stavrakios's wife and Anna Komnini could have had a more central position in the development of the story.
PS5 UPDATE: Reading "Kites over the city" by Khaled Hosseini, I found out that Zourgos follows almost literally a basic recipe, tested and reliable, confirming my previous statements. I do not write details so as not to spoil but I suggest you read the two books close and you will see what I mean.

[Giorgos Tzirakis · Rating 4 out of 5]

Βαθμολογία: 4,5

[Marianna Arvaniti · Rating 5 out of 5]

Ένα καταπληκτικό ταξίδι στον κόσμο του Βυζαντίου. Συμπυκνωμένος λόγος και πολύ ωραία χρήση της γλώσσας. Συγχαρητήρια στον συγγραφέα για το πόνημά του! Κύριε βοήθει...

[Normita Normito · Rating 5 out of 5]

Η ελληνική γλώσσα στα καλύτερα της, απίστευτος πλούτος λέξεων και δημιουργία λυρικών εικόνων μέσα από αυτές.
Ένα ταξίδι από το Δορύλαιο, στου Κωνσταντίνου την πόλη, τη Καστορία, το Κίτρος, την Θεσσαλονίκη και πάλι πίσω στην Κωνσταντινούπολη, με τον καλόψυχο και γλυκύτατο Σταυράκιο σε ρόλο αφηγητή.


Η βαθμολογία είναι για 4* αλλά είναι τόσο καλό για τα ελληνικά δεδομένα που δεν θέλω να του στερήσω το ένα *.

[Vasilis Kalandaridis · Rating 5 out of 5]

Το διάβασα πολύ αποσπασματικά,ήταν έτσι κι αλλιώς όμως απολαυστικό ανάγνωσμα.Σπάνια προδίδει τις προσδοκίες μου ο Ζουργός,ειδικά εδώ που η ιστορία αφορά στα χρόνια του Βυζαντίου το χάρηκα πολύ.

[Tassos Doudoulakakis · Rating 5 out of 5]

Φανταστικο βιβλιο, μελετη της καθημερινης κ αυλικης ζωης στην Κομνηνεια περιοδο, λογος καθημερινός κ λόγιος ενιοτε, ημερολογιακή καταγραφή μύχιων σκέψεων κ γεγονότων ζωης, γοητευτικός ηρωας σε συνεχη ροη αυτοπραγμάτωσης επαναξιολόγησης της ζωης του σε συγκεκριμενο χωροχρόνο, τόποι, προσωπικότητες διάσημες απτη γραμματεια κανουν παρέλαση, πιστη που φτανει μεχρι την τοτε δημοφιλή θεωρια του ακτιστου φωτος, σχεσεις δυο φύλων, γονεϊκές, πλεγμάτων εξουσίας αλλα πανω απολα σπουδή σε εναν υπεροχο lonely rider. Ζουργος σπουδαιος!

[Κωνσταντινα Μοσχου · Rating 5 out of 5]

«Σημασία έχει να πηγαίνεις εκεί που σου λέει η ψυχή σου»

Το νέο βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού είναι πλασμένο από ψυχή και ύλη, όλα όσα θα περίμενε κανείς να πραγματεύεται σε καιρούς δύσκολους, στους χρόνους των Κομνηνών αυτοκρατόρων. Εδώ, το alter ego του συγγραφέα που είναι ο Σταυράκιος Κλαδάς, σε ηλικία γήρατος, το 1144 μ.Χ. (6652 από κτήσεως κόσμου κατά την τότε ορθόδοξη χρονολόγηση), γράφει στην περγαμηνή την ιστορία της ζωής του κι έτσι μας μεταφέρει μαγικά σε έναν κόσμο γεμάτο ζόφο αλλά και φως. Έτσι όπως θα έπρεπε να γραφεί μια μεσαιωνική ιστορία.
Γνωρίζουμε το εύρος του Ισίδωρου Ζουργού ως συγγραφέα και από τα προηγούμενα έργα του. Τον χαρακτηρίζει πνευματική καλλιέργεια και ευστροφία, έτσι ώστε αποδεικνύεται δεινός χρήστης του λόγου, με γλωσσικό πλούτο και λεξιπλασία εξαιρετικής γοητείας για τον αναγνώστη. Το πολυτιμότερο υλικό που φέρει ένα βιβλίο είναι η γλώσσα του που μπορεί να μας πείσει, να μας ταξιδέψει. Στην προκειμένη περίπτωση, είναι μεστή, γενναιόδωρη, προσομοιάζουσα με αλλοτινή των ρωμαϊκών χρόνων, γεμάτη λυρισμό αλλά κα�� σκληράδα, λέξεις στέρεες, όμορφες, με τερτίπια ή χωρίς, άνοιγμα ψυχής καθώς το κείμενο αναπτύσσεται και σε παίρνει μαζί του, με ουσία.
Το βιβλίο, με την αφηγηματική φωνή του Σταυράκιου Κλαδά, είναι μια συνεχής αναδρομή στο παρελθόν. Παρακολουθούμε την ήρεμη ζωή της οικογένειας Κλαδά, στο Δορύλαιο, με εικόνες, μυρωδιές και ήχους, γνωρίζοντας εξ αρχής πως όλα αυτά σε λίγο θα εξαφανιστούν. Ο Σταυράκιος μιλά για την παιδική ηλικία που του ξυπνά όμορφες μνήμες: «Όταν είσαι παιδί, ο ύπνος μοιάζει με απαγωγή. Έρχεται στα νύχια και σ’ αιφνιδιάζει, σε αρπάζε�� και σου κλείνει τα μάτια χωρίς δεύτερη κουβέντα, για να σε οδηγήσει σ’ έναν άλλο κόσμο. Εξαιτίας του παρατάς τις σκέψεις σου δίχως να τις αποχαιρετήσεις, όπως και την εικόνα απ’ το ανοιχτό παράθυρο με το φεγγαρόφωτο. Χάνεις το τρίξιμο του κρεβατιού σου, τους ψιθύρους των γονέων σου στο δώμα, τα μάτια της γάτας που περιπολούν στο σκοτάδι. Ο απαγωγέας ύπνος σε φιμώνει κι ύστερα σε παραδίδει, για να σε νανουρίσει το τίποτα· αυτός ο μικρός θάνατος». (σελ. 20)
Η σκληρή πραγματικότητα όμως αιφνιδιάζει την οικογένεια. Οι επιδρομείς θα κάψουν το σπίτι και τα κτήματα, οι γονείς θα θανατωθούν και τα τρία παιδιά της οικογένειας, ο Θεοφύλακτος, ο Ιωάννης και ο μικρός Σταυράκιος, θα πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς. Ο Σταυράκιος, μόλις οχτώ χρονών, δεν έχει καταλάβει ακόμα το μέγεθος της καταστροφής: «Στο τέλος ακολουθούσα εγώ, που δεν ήξερα τι συνέβαινε, που περίμενα ότι τις επόμενες βδομάδες η μάνα θα έβραζε για μας μέσα σε μέλι τα πρώτα κυδώνια της χρονιάς, εγώ που πρόλαβα κι άρπαξα μόνο το καλάμι μου, ένας νάνος βασιλιάς που φεύγει για την εξορία και γυρεύει να πεθάνει με το σκήπτρο στο χέρι. Τώρα, τόσα χρόνια μετά, χαμογελώ καταμεσής στην ερημιά αγναντεύοντας ένα άλλο νερό, αυτό της θάλασσας. Ποιος δεν ανοίγει τα χείλη του μειδιώντας σαν θυμηθεί τον εαυτό του παιδί;» (σελ. 23)
Η περιπέτεια της ζωής του ξεκινά εδώ. Ο Σταυράκιος και τα αδέρφια του περιθάλπονται σε ένα μεγαλύτερο χωριό από ένα παράνομο ζευγάρι, την μοιχαλίδα και αιρετική Μαξιμώ, και τον ερωμένο της Νικόλαο. Όταν θα χάσουν τους προστάτες τους, στην Κωνσταντινούπολη, θα τους βοηθήσει ο ισχυρός φίλος του ζευγαριού, Νικηφόρος Μελισσηνός, για να βρουν στέγη και καταφύγιο. Έτσι, ο μεγάλος αδερφός, ο Θεοφύλακτος, θα καταταγεί στον στρατό, ο μεσαίος, ο Ιωάννης, θα γίνει διάκονος στη Μονή των Οδηγών και ο μικρός Σταυράκιος, δόκιμος μοναχός και αντιγραφέας περγαμηνών στη Μονή Στουδίου: Εκεί όπου γίνονται αντιγραφές αλλά και παρεμβάσεις στα πρωτότυπα κείμενα, έτσι ώστε οι μικρές αυτές αλλαγές να εξυπηρετούν τις θεοκρατικές απόψεις. «Σ’ όλο το εργαστήρι επικρατούσε σιωπή, ακουγόταν μόνο εκείνο το γρατζούνισμα απ’ το ξύσιμο της γραφίδας στην περγαμηνή, με το οποίο περνάνε οι εκλάμψεις του νου και της ψυχής στον κόσμο της γραφής, δηλαδή στην αιωνιότητα».
Η αθωότητα του Σταυράκιου για τη δουλειά που του έχουν αναθέσει εκτρέπεται, όταν τον στέλνουν από τη μονή, ως αντιγραφέα της βιβλιοθήκης του φιλόσοφου και πολιτικού Μιχαήλ Ψελλού. Εκείνος ως δαίμονας θα σπείρει την αμφιβολία στον νεαρό για τη μοναστική ζωή του, μέσα από μια σπάνια αρχαιοελληνική περγαμηνή που του ανατέθηκε να αντιγράψει, το «Περί Ωκεανού» του Πυθέα, για το ταξίδι του στη μυθική βόρεια Θούλη, την σκεπασμένη με πάγους άγνωστη ήπειρο.
Αυτή η περγαμηνή και τα λόγια του Ψελλού θα γίνουν η αιτία που ο Σταυράκιος θα βρεθεί ακόμα μία φορά πλάνητας στον κόσμο, και ως το τέλος της ζωής του θα είναι έτσι. Παρά τις υψηλές θέσεις που κατακτά ως νοτάριος στην Καστορία και στη Θεσσαλονίκη, την κοινωνική καταξίωση, αλλά και την περιφρόνηση, την αιδώ, τις ερινύες, τον έρωτα, την οικογένεια, τον πλούτο και τη φτώχεια, θα είναι ένας «ακοσμαντάμωτος», διαρκής περιπλανώμενος ψάχνοντας τη δική του Θούλη, τη γνώση του κόσμου: «Όμως το χειρόγραφο του Πυθέα θα τυραννούσε τις νύχτες μου, αφού ονειρευόμουν το μεγάλο ταξίδι στη Θούλη, στη χώρα του λευκού. Έφυγα απ’ τη Στουδίου και από τότε βρήκα κάμποσες φορές τη λευκή ήπειρο, πότε στα χιόνια της Καστορίας και πότε στο αλάτι του Κίτρους». (σελ. 480)
Τελικά, θα διαπιστώσει πως η δική του η Θούλη ήταν γεμάτη περιορισμούς, μονάχα στα τοπικά όρια των χιονιών της Καστορίας και των αλυκών του Κίτρους, αφού δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από τον ελλαδικό χώρο, παρά μόνο με τα φτερά της φαντασίας του: «Αν δεν είναι η συγγραφή κιβωτός, τι άλλο μπορεί να νικήσει τον χρόνο;» Στην αναδρομή της περιπετειώδους και με τεράστιες ανατροπές της ζωής του, καθώς θυμάται τις χαρές και τις απώλειές του, συμπεραίνει πως: «Όλος ο αγώνας της ζωής μας είναι πώς θα βρούμε ένα κόσκινο που θα διαχωρίζει τα πρόσκαιρα και τα ευτελή από εκείνα που έχουν πραγματική αξία». (σελ. 668)
Από τα εξαιρετικά σημεία του βιβλίου, ο επιτυχής αναχρονισμός που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας με τους στίχους του μοναχού Τάικου Ριόκαν, έτσι ώστε να δώσει το στίγμα της εμμονής του Σταυράκιου για τη Γρηγορία των ονείρων του και για την αξία όσων έχασε ως τα τώρα, αξία μηδαμινή μπροστά στην ελπίδα. Αφού «Ο κλέφτης φεύγοντας ξέχασε το φεγγάρι στο παράθυρο», ο Σταυράκιος έχει κάτι ακόμα, και αυτό το κάτι θα τον πάει στο επόμενο βήμα. Στην ουσία, ανακαλύπτει ότι «Η ψυχή μόνο αυτοευνουχίζεται. Δεν υπάρχει ξυράφι σε χέρι αλλουνού, που θα σου κόψει κομμάτι της. Μπορούν να σε εξοργίσουν, να σε βασανίσουν, να σε σκοτώσουν, την ψυχή σου όμως δεν μπορούν να την χαράξουν». (σελ. 327)
Υπάρχουν πολλές και δυνατές στιγμές στην ανάγνωση αυτού του βιβλίου, όπως το κεφάλαιο, στο οποίο ο Σταυράκιος ντρέπεται για τις πράξεις του, όταν αναγκάζεται ως νοτάριος να σημειώσει κρυφά την εξομολόγηση του αιρετικού Βασίλειου, και οι ερινύες τον κυνηγούν με τη μορφή των οικείων του που έχουν πεθάνει ως άλλος Οδυσσέας στον Άδη. Είναι διαπίστωσή του λοιπόν ότι «Η λογιοσύνη δε βελτιώνει απαραίτητα και το ήθος» (σελ. 352), και τούτο είναι που του δίνει κάθε φορά την ώθηση να πετά όσα έχτισε και να ξεκινά από την αρχή.
Απροσδόκητα γεγονότα και ανατροπές που συγκινούν και ξυπνούν έντονα συναισθήματα, συνταιριάζουν με έναν κόσμο άγνωστο σε εμάς, με θέσεις και οφίτσια που ονοματίζονται όπως είναι, σε αντίθεση με τον κόσμο που έχει πλάσει ο ίδιος ο Σταυράκιος και τον ονοματίζει όπως του αρέσει κάθε φορά. Ίσως με την οπτική του ήρωά του, ο συγγραφέας κατάφερε να δώσει τη μορφή της Μούσας του: «Καμιά φορά νομίζω πως εκτός από μένα υπάρχει και κάποιος άλλος, που διηγείται κι αυτός με περισσό θράσος όσα εγώ έζησα». (σελ. 315)
Ο αναγνώστης δεν έχει παρά να απολαύσει την κάθε λέξη, εικόνα και έννοια, από την αρχή ως το τέλος, με βασικό ερώτημα πώς θα ήταν τελικά ο χαρακτήρας και η σκέψη του Σταυράκιου αν πρώτα ζώντας μάθαινε και ύστερα κατέγραφε. Το μυθιστόρημα έχει μυρωδιά από άγιο ξύλο, λιβάνι και πόλεμο, ατμόσφαιρα σκοτεινού Μεσαίωνα, όπως πολλοί λίγοι συγγραφείς μπορούν να την αποτυπώσουν τόσο έντεχνα και μαγικά, όπως σε τούτο το βιβλίο.

(Η κριτική δημοσιεύθηκε αρχικά στο diastixo.gr στις 6/12/21)

[Book2chance · Rating 4 out of 5]

Άξιος συνεχιστής του είδους του ιστορικού μυθιστορήματος όπως αυτό διαμόρφωσαν οι παλιότεροι συντοπίτες του (Θεσσαλονικείς) όπως ο κοροβίνης ,Τσιράκης, Σκαμπαρδώνης κ.α.όπου η μυθοπλασία συναντά την ιστορία σε μία αναδίφηση των πτυχών της.
Ο Ζουργός φεύγει από την πεπατημένη με βασιλιάδες,πολεμους κ συνωμοσίες κ αντίθετα βασίζει την πλοκή του στη ζωή των απλών ανθρώπων. Αντιγράφεις,φιλόλογοι ποιητές,μοναχοι,αγρότες κ τεχνίτες ντύνουν τον καμβά της αφήγησης και επηρεάζουν τη ζωή του βασικού ήρωα .Ο πρωταγωνιστής μας ξεκινά τη ζωή μαζί με τα δύο αδέρφια του από το Δορύλαιο στα βυζαντινά χρόνια όπου και ξεκινά την πορεία του μετά από την σφαγή των γονιών του.
Μετά από μερικά χρόνια τα τρία αδέλφια σκορπίζουν αναζητώντας την ευτυχία μέσα από την προσωπική αυτοδιάθεση. Η πορεία του ήρωα που γίνεται υψηλής τέχνης αντιγραφέας τον φέρνει στην Καστοριά όπου γνωρίζει τη σύντροφό της ζωής του και ακολουθούν κοινό δρόμο για την Βέροια,Σερβια, κίτρος Πιερίας και τέλος την Κωνσταντινούπολη.
Η ζωή με τις κακουχίες της εποχής των Κομνηνών στην ύπαιθρο και τις πόλεις ,ο πόθος της ελευθερίας ,η αδυναμία των ανθρώπων αλλά και φιλοσοφικός σπαραγμός για την αναζήτηση του θείου παρουσιάζονται σε μία κινηματογραφική αφήγηση με δυνατούς διαλόγους και πλούσιες περιγραφές.

Ο ήρωας μας εγκρατής, συνετός εργατικός με αγάπη για τους ανθρώπους αφιερωμένος στις ανάγκες της οικογένειας και του καθήκοντος ζει μία ζωή γεμάτη από συναισθήματα και εικόνες. Συναναστρέφεται με τον Μιχαήλ ψελλο, με ηγουμένους ,με βασιλείς και στρατηγούς με ταπεινότητα αναζητώντας την ολοκλήρωση που την βρίσκει προς το τέλος της ζωής του.

Αρκετές αναφορές γίνονται σε βιβλία και συγγραφείς όπως ο Ιωάννης γεωμέτρης ο Μάρκος αυρήλιος και άλλοι με σημαντικότερη αυτή του Πυθέα.
Να επισημάνω ότι οι αναφορές σε ιστορικά γεγονότα, βιβλία και ανθρώπους γίνονται με μαεστρία ταλέντο και γνώση κομμάτια της αφήγησης καθιστώντας την ρέουσα ,απλή,οxι απλοϊκή , και ευχάριστη στον αναγνώστη.

Ένα βιβλίο που θα σας κρατήσει ευχάριστη συντροφιά για πολλές ώρες μέσα από τις 750 σελίδες του.

[Evdoxia Kinali · Rating 3 out of 5]

Τον Ισίδωρο Ζουργό τον διαβάζω ευχάριστα. Ανάμεσα στα πέντε δικά του βιβλία που έχω διαβάσει, έχω δύο πολύ αγαπημένα και δύο που δεν με ικανοποίησαν. Το εικονιζόμενο και πιο πρόσφατο του βρίσκεται ακριβώς στην μέση της πεντάδας. Ξεκίνησε πολύ ωραία, το απολάμβανα για το πρώτο μισό μέχρι που ένιωσα ότι παρατραβά την πλοκή. Του διέκρινα μια τάση εντυπωσιασμού που με αποστασιοποίησε κι αν βγεις από το βιβλίο άντε μετά να ξαναμπείς!

Στα συν του είναι το ιστορικό πλαίσιο -για όσους αγαπάμε το Βυζάντιο- και το τέλος, που είχε μια ισορροπία αποφεύγοντας την αμετροέπεια του τέλους της Αηδονόπιτας.

[Thomas Kalokyris · Rating 5 out of 5]

Πίσω από τις κουρτίνες της ιστορίας, στα ένδοξα χρόνια του Βυζαντίου, ένας νοτάριος εξιστορεί τη ζωή του και ταυτόχρονα τη βιώνει. Καθώς ο αντιγραφέας Κλαδάς γίνεται συγγραφέας, ένας κόσμος γεμάτος θαύματα και μυστικά αναδύεται από τις λέξεις του, μέσα από την αχλή του χρόνου. Σαν φαντάσματα που παίρνουν μορφή, οι λέξεις και οι σκέψεις του νοτάριου με συνοδεύουν για καιρό. Κοίτα να δεις. Εκείνος πίστευε ότι θα χαθούν για πάντα.

[αννα σγουρου · Rating 3 out of 5]

"Ο κόσμος του Βυζαντίου αναδύθηκε σταδιακά μέσα μου ως μια συγγραφική εκκρεμότητα.." [από το σημείωμα του συγγραφέα]
"συγγραφική εκκρεμότητα" -τι ωραίο!

[Eleni Vrga · Rating 3 out of 5]

Πολύ φλύαρο, με κούρασε. Ενώ η γραφή του είναι εξαιρετική η ιστορία δεν δικαιολογούσε τον όγκο το βιβλίου. Θεωρώ ότι το τράβηξε από τα μαλλιά

[Nikolas Sakaloglou · Rating 4 out of 5]

8/10 Μου αρέσει ο τρόπος που ο Ζουργός αναπαριστά μια εποχή, στην προκειμένη περίπτωση το Βυζάντιο την εποχή των Κομνηνών. Ακόμα περισσότερο μου αρέσει η απόφαση του να εστιάσει στις ιστορίες των καθημερινών ανθρώπων, χωρίς να λείπουν βέβαια και τα ιστορικά πρόσωπα, απλά αρκούνται σε "δεύτερους ρόλους". Αυτό βέβαια έχει και τα αρνητικά του αφου όσοι δεν αγαπούν τα ιστορικά μυθιστορήματα, ίσως χάσουν κάποιες στιγμές το ενδιαφέρον τους. Για όσους όμως αφεθούν σε αυτό τον κόσμο, υπάρχει απόλαυση, συγκίνηση και μια βαθιά ανθρωπιστική ματιά, που με αγγίζει σε όλα τα μυθιστορήματα του συγγραφέα.

[Kiki Dal · Rating 4 out of 5]

4,5 αστέρια. Από τα καλύτερα του Ζουργού.

[Nasia Toska · Rating 5 out of 5]

Στο μυθιστόρημα "Περί της εαυτού ψυχής", ο Σταυράκιος Κλαδάς, ένας νοτάριος και αντιγραφέας του 11ου αιώνα, αναπολεί τη ζωή του στην ερημική ακτή της Προποντίδας κατά την αρχή της βασιλείας του Μανουήλ Α' Κομνηνού. Αποφασισμένος να συντάξει τη δική του χρονογραφία, αφηγείται μια ιστορία γεμάτη εφηβική μοναξιά, διωγμούς και αγωνίες, αποτυπώνοντας τη ζωή των απλών ανθρώπων και τον πολιτισμό της εποχής.

🌿Αντί για πολιτικές συνωμοσίες και μάχες, η αφήγηση φωτίζει τον ρόλο των αντιγραφέων και τη σημασία της γραφής και της μνήμης, αναδεικνύοντας φιλοσόφους, αγίους και λογίους. Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται η σχέση του με μια γυναίκα και ένα αινιγματικό ποίημα, υπογραμμίζοντας την εσωτερική αναζήτηση του ήρωα και την επιθυμία του να ονομάσει την πραγματικότητα μέσα από τη δική του ψυχή. Το έργο είναι μια εξερεύνηση της μετάβασης από τον αντιγραφέα στον συγγραφέα και μια γιορτή της ανθρώπινης εμπειρίας.

[Katerina · Rating 4 out of 5]

Κάθε βιβλίο του Ζουργού είναι ένα δύο σκαλοπάτια καλύτερο από το προηγούμενο. Ο συγγραφέας καταφέρνει να αναδείξει τις πλευρές της βυζαντινής αυτοκρατορίας καλύτερα από όλα τα βαρετά βιβλία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στην αρχή ήμουν επιφυλακτική με το βιβλίο μια και η βυζαντινή περίοδο της ελληνικής ιστορίας δεν είναι και από τις αγαπημένες μου. Ωστόσο ο συγγραφέας είναι ένας καταπληκτικός παραμυθάς που καταφέρνει να σε παρασύρει στον κόσμο του. Με γλώσσα και ύφος αντίστοιχο της εποχής ο αναγνώστης μυείται τόσο στην γραφειοκρατική οργάνωση όσο και στην ταξική διάρθρωση της εποχής. Ένα βιβλίο που μάλλον θα ξαναδιαβάσω - με λιγότερη προκατάληψη- σε λίγα χρόνια.

[Sotiria Dermitzaki · Rating 3 out of 5]

Ας μείνουμε στο προκείμενο, το βιβλίο έχει συνοχή που σε μαγνητίζει και γλώσσα που σέρνεται με μαγευτικό τρόπο στο μυαλό σου, συνθέτοντας χιλιάδες εικόνες, που γίνονται συνειρμοί, που σε ταξιδεύουν σε μονοπάτια... ολότελα διαφορετικά από εκείνα που θελει να σε οδηγήσει ο κ. Ζουργός. Θέλω να πω ότι τα επιμέρους στοιχεία είναι ξεχωριστά, όμως έλειπε το στοιχείο που θα τους έδινε ζωή, νόημα και ενδιαφέρον. Μπράβο άλλη μια φορά για την υπέροχη γραφή, αλλά μέχρι εκεί.

[Χρήστος Αναστασόπουλος · Rating 5 out of 5]

Υπέροχη γραφή όπως πάντα! Η ζωή ενός υπέροχου ανθρώπου!

[Lefki Sarantinou · Rating 5 out of 5]

Ο κλέφτης φεύγοντας ξέχασε το φεγγάρι στο παράθυρο. Υπάρχει ελπίδα, πίστεψέ με! Το φεγγάρι είναι ακόμη εκεί, και ο κλέφτης έχει φύγει. Μπορείς να το ζήσεις!”

Με αυτό το πολύ αισιόδοξο και όμορφο μήνυμα προσπαθεί ο Σταυράκιος Κλαδάς, βυζαντινός αντιγραφέας, να παροτρύνει τη ηρωίδα Γρηγορία να ζήσει, αλλά και να γιατρέψει την “Περί της εαυτού ψυχής” του, καθώς και ο συγγραφέας Ισίδωρος Ζουργός να εμφυσήσει την ελπίδα για τη ζωή στους αναγνώστες του.

Ο αγαπημένος συγγραφέας δεκάδων αναγνωστών με την πολύ ιδιαίτερη γλώσσα, την καλοδουλεμένη και γεμάτη με ανατροπές πλοκή και τους ολοζώντανους διαλόγους, μας ταξιδεύει αυτή τη φορά στο Βυζάντιο και, πιο συγκεκριμένα, στην εποχή των Κομνηνών. Στα τέλη του 11ου αιώνα είναι που αρχίζει η σταδιακή παρακμή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και η βασιλεία των Κομνηνών αποτελεί, κατά γενική ομολογία, την τελευταία ένδοξη αναλαμπή της. Στην πορεία αυτή προς την άβυσσο του 1453, μείζονα ρόλο έπαιξε η εμφάνιση των Σελτζούκων Τούρκων και η ήττα του βυζαντινού στρατού στο Ματζικέρτ το 1071.

Από αυτήν ακριβώς την καταστροφή αρχίζει την αφήγησή του ο νοτάριος, αντιγραφέας χειρογράφων και εν δυνάμει συγγραφέας Σταυράκιος Κλαδάς. Αυτός βίωσε από πρώτο χέρι τις συνέπειες της οδυνηρής αυτής για τους Βυζαντινούς ήττας και η ζωή του άλλαξε οριστικά και ανεπιστρεπτί εξαιτίας της. Ο ίδιος θα βρεθεί υποψήφιος δόκιμος μοναχός στην περίφημη Μονή Στουδίου και τα δύο αδέλφια του, ο Ιωάννης και ο Θεοφύλακτος, θα πάρουν ο ένας την ατραπό του Θεού και του μοναχισμού και ο άλλος την οδό του πολέμου και του Θεού Άρη.

Ο Σταυράκιος, ένας αντιγραφέας με ασυνήθιστες ικανότητες, θα μαγευτεί από τον κόσμο των βιβλίων, αλλά δεν θα θελήσει να ενδυθεί τελικώς το μοναστικό σχήμα. Έρμαιο των ταραγμένων καιρών του, θα ζήσει μια ζωή κατά βάση οικογενειακή σε Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη και άλλες περιοχές της Βορείου-σημερινής-Ελλάδας. Δεν θα χάσει ποτέ του όμως την αγάπη που τρέφει για τα βιβλία και τα χειρόγραφα.

Ο άγνωστος σε μας σήμερα κόσμος των βυζαντινών μοναχών και αντιγραφέων των χειρογράφων παρουσιάζεται γλαφυρά στις σελίδες του βιβλίου και ο Ζουργός μας ταξιδεύει στα σκριπτόρια της Μονής Στουδίου, όπου πάμπολλοι άνθρωποι στο διάβα των αιώνων χάλασαν τα μάτια τους σκύβοντας ολημερίς πάνω από δυσκολοδιάβαστα χειρόγραφα υπό το φως των κεριών με σκοπό να τα διασώσουν για τις επόμενες γενιές. Για τους λάτρεις των βιβλίων, όπως και για τον ίδιο τον Ζουργό φυσικά, αυτό είναι ένα αγαπημένο θέμα από μόνο του.

Σε αυτό θα πρέπει να προσθέσουμε τους λάτρεις της Ιστορίας που θα αγαπήσουν το βιβλίο ακριβώς επειδή μας μετα��έρει με γλαφυρότητα στην πεζή καθημερινότητα των απλών ανθρώπων του Βυζαντίου. Ο Ζουργός επιλέγει να παραμελήσει σε κάποιον βαθμό τα μείζονα πολιτικά γεγονότα της εποχής και τον φανταχτερό κόσμο του παλατιού και να εστιάσει, αντίθετα, στις συνήθειες του λαού, στις βαθύτερες επιθυμίες του, αλλά και στις δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο καθημερινός άνθρωπος έτσι ώστε να καταφέρει να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες, χωρίς να βρίσκεται πάντοτε υπό τη σκέπη ενός ευεργετικού πάτρωνα σε μία εποχή όπου η κρατική μέριμνα για τους πολίτες των χωρών ήταν από ασήμαντη έως ανύπαρκτη.

Οι αιρετικοί Βογόμιλοι, ο κόσμος των μοναστηριών και των αντιγραφέων, οι επώδυνες σωματικές τιμωρίες και η διαδεδομένη πρακτική των ακρωτηριασμών για τους αντιφρονούντες, το φλερτ με την εξουσία κάποιων λογίων όπως ο διάσημος Μιχαήλ Ψελλός, οι διενέξεις μεταξύ των υψηλόβαθμων στρατιωτικών, η ανατροφή παιδιών και η επιβίωση μιας οικογένειας που δεν έχει πάντοτε εξασφαλισμένα τα προς το ζην είναι ορισμένα μονάχα από τα θέματα που παρουσιάζονται στο βιβλίο.

Ο συγγραφέας επιλέγει να εναλλάσσει την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του ίδιου τ��υ Σταυράκιου, ο οποίος ξεκινά τη διήγησή του από τα παιδικά του χρόνια, ευρισκόμενος ο ίδιος στη δύση του βίου του, με την τριτοπρόσωπη αφήγηση του παντεπόπτη και παντογνώστη αφηγητή, χωρίς να παραμελεί τη δύναμη και την αμεσότητα που έχουν οι διάλογοι στον νου του αναγνώστη σε καμία από τις δύο αφηγήσεις του.

Το αποτέλεσμα είναι ένα χρονικό της εποχής, ανάλογο του “Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμονσίνο“, τόσο στο μέγεθος, όσο και στην επικέντρωση που αυτό παρουσιάζει στη βιογραφία ενός συγκεκριμένου ήρωα.

Η ιδιαίτερη γλώσσα του Ζουργού με τα πολλά επίθετα και τις μεταφορές, έντονα περιγραφική και ολοζώντανη, είναι βέβαιο ότι θα μας μαγέψει για άλλη μία φορά. Το ίδιο και το ταξίδι στις ομιχλώδεις ατραπούς της Ιστορίας. Εμείς ως αναγνώστες, όμως, θα επιλέξουμε να διαβάσουμε πρωτίστως το “Περί της εαυτού ψυχής” τόσο για την ωραιότητα της γλώσσας του, τη συναρπαστική αφήγηση και για την έξοχη απεικόνιση της εποχής μέσα από τα μάτια ενός συγχρόνου της, του Σταυράκιου-ο οποίος επιδίδεται στην αναζήτηση της ψυχής του μέσα από τη συγγραφή και τη μελέτη των χειρογράφων- αλλά, κυρίως, και για την ικανοποίηση της δικής μας εαυτού ψυχής.
Αναδημοσίευση από το τετράγωνο

[Γιάννης Μαντούσης · Rating 5 out of 5]

4.5/5

Ένα ερώτημα που είχε γεννηθεί μέσα στο μυαλό μου τον τελευταίο καιρό, με αφορμή τη δικιά μου πρώιμη συγγραφική δραστηριότητα («Ο Φύλακας Δαίμονάς μου, Εκδ. Ελκυστής) είχε να κάνει με το απώτερο νόημα της εξάσκησης κάποιας τέχνης.

Σε τι αποσκοπεί ο εκάστοτε μουσικός, ζωγράφος, συγγραφέας, ποια είναι η υπαρξιακή φιλοδοξία του, πέρα από τους εφήμερους στόχους της έκφρασης, της φήμης, ακόμα και των υλικών κερδών;

Υποπτευόμουν διάφορες απαντήσεις, με μία από αυτές να αρχίζει να κερδίζει έδαφος και τελικά με την πολύτιμη συνεισφορά της εμπειρίας της ανάγνωσης του ιστορικού μυθιστορήματος «Περί της Εαυτού Ψυχής» του Ισίδωρου Ζουργού, νομίζω πως μπόρεσα να αποκτήσω την ψευδαίσθηση της ικανοποίησης, σε ένα ερώτημα που μάλλον δεν επιδέχεται απόλυτων απαντήσεων.

Μέσα από τη ζωή του επαγγελματία αντιγραφέα Σταυράκιου Κλαδά, σε χρόνια ιδιαίτερα έντονα, την περίοδο της δυναστείας των Κομνηνών, ο συγγραφέας πετυχαίνει μέσω μίας ισορροπημένης γραφής και διακριτικής αφήγησης, να προσφέρει στους αναγνώστες του μία στιγμιαία παρηγοριά.

Και να μας αποκαλύψει πως η υπέρτατη ματαιοδοξία της «αθανασίας», μπορεί προσωρινά να ικανοποιηθεί και να μας λυτρώσει από την προφανή απουσία νοήματος, μέσω της τέχνης, μέσω της έκφρασης και της καταγραφής Περί της Εαυτού Ψυχής.

[Georgina Koutrouditsou · Rating 5 out of 5]

Το γεγονός ότι διάβασα ένα βιβλίο 738 σελίδων που αναφέρεται στα βυζαντινά χρόνια χωρίς να βαρεθώ λεπτό, μάλλον σημαίνει ότι ο Ζουργός ξέρει πάρα πολύ καλά να σαγηνεύει τον αναγνώστη. Έχοντας διαβάσει τα άπαντά του δεν μπορώ να αναφερθώ αντικειμενικά στην υπέροχη γλαφυρή γραφή του, στη λυρικότητα της επιλογής λέξεων, φράσεων και περιγραφών. Όποιος ανακαλύψει τον λογοτεχνικό κόσμο του Ζουργού θα βγει μόνο κερδισμένος, γιατί θα έχει να κάνει με ένα συγγραφέα ακαταπόνητο, μελετητή της κάθε λεπτομέρειας και γνώστη κάθε κρυφής σελίδας των ιστοριών πίσω από τις δικές του ιστορίες.

Η περιπετειώδης ζωή του νοτάριου και αντιγραφέα Σταυράκιου Κλαδά παρουσιάζεται εξ ολοκλήρου μπροστά στα μάτια μας και εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα τυπικό μυθιστόρημα που αναφέρεται στα γεγονότα ή στις ίντριγκες του Βυζαντίου. Ο ήρωάς μας είναι ένας άνθρωπος των Γραμμάτων που μέσα απ΄ αυτά έπλασε και καθόρισε τη ζωή τόσο τη δική του όσο και των δικών του ανθρώπων. Η γεγονοτολογία δεν είναι τόσο εμφανής όπως προείπα, αν και υπάρχουν χρονολογικά τοπόσημα για να καταλαβαίνουμε πότε και πού εξελίσσεται η αφήγησή μας. Ο συγγραφέας αναπλάθει μια ολόκληρη εποχή, περιοχές και πρόσωπα που είναι ζωντανά μπροστά μας και μας μεταφέρει νοερά στο μεγαλείο μιας Αυτοκρατορίας, με τα υπέρ και τα κατά της. Το έργο διαπνέεται από φιλοσοφικές αναζητήσεις και συζητήσεις γύρω από τη σημασία της γνώσης, της πίστης, των αξιών του ανθρώπινου χαρακτήρα και τελικά στη διαχρονικότητα που έχουν όλα αυτά στη ζωή μας. Ο Ζουργός είναι ερευνητής-συγγραφέας: συγκεντρώνει πρώτα αρκετά καλά το υλικό του, το μελετάει, επισκέπτεται βιβλιοθήκες, χάνεται σε έγγραφα εποχής, χάρτες, εικόνες και ό,τι άλλο βάζει ο καθένας στο μυαλό του και μετά γράφει. Και το αποτέλεσμα αποζημιώνει τον κάθε απαιτητικό αναγνώστη!

[Renata · Rating 3 out of 5]

Περιστασιακά έπιανε κ το 3.5. Είναι η πρώτη φορά που διαβάζω μυθιστόρημα τοποθετημένο στο Βυζάντιο (έχω διαβάσει και το Παλάτι των Δακρύων του Ντε Γκρες αλλά αυτό είναι πιο ιστορικοβιογραφικό) και δη στον Μεσαίωνα και μου άρεσε πολύ η επιλογή του σκηνικού. Μου έφερνε στο μυαλό Το Όνομα του Ρόδου του Έκο λίγο ως προς αυτό. Η γραφή ήταν πολύ πειστική και ζωντανή αν κ αρκετά παρωχημένη. Σε αρκετά σημεία οι περιγραφές και οι μεταφορές δεν έβγαζαν νόημα πέρα από προφανή προσπάθεια εντυπωσιακού χωρίς περιεχόμενο. Νομίζω αυτό είναι κ το μεγαλύτερο μου θέμα με αυτό το βιβλίο, ήταν κενού περιεχομένου. Ακολουθούμε την ζωή ενός πρωταγωνιστή που είναι λιγότερο ενδιαφέρων κ από νερό που βράζει στο κατσαρόλι. Τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω του μπορεί να είναι ενδιαφέροντα ή άλλοι χαρακτήρες που συνδιαλέγεται να έχουν κάποια σπίθα αλλά ο ίδιος παραμένει ένας αμέτοχος παρατηρητής που σταδιακά ούτε αυτό δεν κάνει πια. Μας περιγράφει τον καιρό που περνάει κ μιας κ πηγαίνει από εδώ κ από εκεί στην επικράτεια του Βυζαντίου μας κρατάει το ενδιαφέρον, αλλά ο τρόπος που συνδέεται με πράγματα, ανθρώπους μ γεγονότα είναι τόσο σχηματικός που χάνεται κάθε επαφή. Το μόνο σημείο που είναι πιο αξιομνημόνευτο είναι η παραμονή του στην Καστοριά κ ο αδιέξοδος έρωτας του για την δεσποσύνη του πύργου αλλά κ αυτή η ενότητα ολοκληρώνεται με ορισμένες καταληκτικές περιγραφές χωρίς πνοή. Αντιλαμβάνομαι να ήθελε ο συγγραφέας μια κεντρική φωνή χωρίς προσωπικότητα, είναι αντιγραφέας έτσι και αλλιώς, αλλά τουλάχιστον ας περιέγραφε ενδιαφέροντα πράγματα. Κ οπτική χωρίς ενδιαφέρον κ πεζά αντικείμενα οπτικής έκαναν την πλοκή ανύπαρκτη. Μάλιστα στο σημείωμα του συγγραφέα αναφέρεται ότι στόχος του ήταν να δείξει την μετάβαση από το πλήθος στην ανάδειξη του εγώ που, λέει, συνέβη εννοιολογικά εκείνη την περίοδο. Αυτός είναι προφανώς κ ο λόγος που ο πρωταγωνιστής του από αντιγραφέας γίνεται συγγραφέας των απομνημονευμάτων του. Εξαιτίας όμως της απουσίας προσωπικής φωνής όπως προείπα αυτός ο στόχος δεν διαφαίνεται στο καθαυτό έργο. Επίσης, η ανάδειξη του ατόμου ως κεντρική έννοια ζωής στον δυτικό πολιτισμό ξεκίνησε πολύ νωρίτερα, ήδη από τον 3ο προ κοινής εποχής αιώνα. Άρα ο στόχος του συγγραφέα αποδεικνύεται και άκυρος και άκαιρος. Παρόλα αυτά δεν μπορώ να μην εκτιμήσω την προεργασία και μελέτη που σίγουρα έγινε και φαίνεται στην συγγραφή του βιβλίου. Αν υπήρχε κ πλοκή, ακόμα καλύτερα. Θα ξαναπροσπαθήσω με άλλο βίβλιο του.

[Ελευθερία Κλεισαρχάκη · Rating 5 out of 5]

Είναι, από ότι φαίνεται, μοναδικό το ταλέντο του Ισίδωρου Ζουργού, να παρουσιάζει μακρινούς κόσμους και ιστορίες. Σαν το νοτάριο Κλαδά κι εκείνος, που δίνοντας όνομα στα πράγματα, δημιουργούσε από την αρχή τον κόσμο, ο Ισίδωρος Ζουργός μας ταξιδεύει στο Βυζάντιο του 11ου αιώνα, μέσα από την ιστορία του Σταυράκιου και του μεγάλου ταξιδιού που αναγκάστηκε να κάνει με τα αδέλφια του, αφού εκδιώχθηκαν από επιδρομείς που έκαψαν το πατρικό σπίτι τους και σκότωσαν τους γονείς τους.

Υφαίνονται έτσι τρεις διαφορετικές ζωές για τους αδελφούς Κλαδά, η μια ταγμένη στον πόλεμο, η άλλη στην εκκλησία και η τρίτη, στα γράμματα, που διαμορφώνουν και ορίζουν ολόκληρη τη ζωή του Σταυράκιου.

Είχα ήδη λατρέψει το «Σκηνές από το βίο του Ματίας Αλμοσίνο» και είχα θαυμάσει την απίστευτη δουλειά και μελέτη της ιστορικής εποχής όπου ο συγγραφέας τοποθετεί την ιστορία του, μοτίβο που συνεχίστηκε με το «Περί της εαυτού ψυχής». Έχει μια ιδιαίτερη γοητεία το χρονικό πλαίσιο που εκτυλίσσονται αυτές οι ιστορίες, η εν προκειμένω τοποθετημένη στο μεσαίωνα, μια εποχή που δεν έχει τραγουδιστεί, ζωγραφιστεί και αποτυπωθεί στην οθόνη όπως άλλες. Είναι επομένως ιδιαιτέρως ενδιαφέρον, και ίσως ταιριαστό, να αποτυπώνεται μέσω της γραφής αυτό το μυστηριακό κλίμα, η θρησκευτικότητα, η μεγαλοπρέπεια, με ιδιαίτερη εντύπωση να προκαλεί η λογιότητα όπως αποτυπώνεται στο συγκεκριμένο έργο, άμεσα συνυφασμένη με την εκκλησία και την αγιότητα, σίγουρα απομακρυσμένη από τα σύγχρονα πρότυπα που την τοποθετούν πλάι στη φιλοσοφία και την επιστήμη.

«Ήσυχο», ταπεινό, απόλυτα ολοκληρωμένο και με βάθος, ένα σπουδαίο έργο από έναν πραγματικά χαρισματικό συγγραφέα. Το τέλος που έδωσε δε, στην ιστορία του Σταυράκιου, μπορώ να το χαρακτηρίσω μόνο ως έναν πλήρη, τέλειο κύκλο, απόλυτα πιστό στο χαρακτήρα και την ψυχή του πρωταγωνιστή του.

Άρτιο!

[Christos Moulotsios · Rating 3 out of 5]

Αναμφίβολα ο Ζουργός είναι πολύ ικανός συγγραφέας και η ανάπλαση του βυζαντινού κόσμου της καθημερινότητας είναι εκπληκτική και αποκαλύπτει μεγάλο όγκο έρευνας και μελέτης (εξάλλου -πράγμα σπάνιο για μυθιστόρημα- παρατίθεται και βιβλιογραφία στο τέλος).
Από εκεί κι έπειτα όμως η ιστορία δεν δικαιολογεί τον όγκο του βιβλίου.
Παρακολουθούμε τη ζωή ενός αντιγραφέα κειμένων (από τότε που αναγκάζεται να φύγει από την ιδιαίτερη πατρίδα του μέχρι το θάνατό του), στη διάρκεια της οποίας, αν και άλλαξε αρκετές πόλεις, δεν συνέβησαν και τόσο συγκλονιστικά πράγματα, ενώ και αυτά που θα μπορούσαν να θεωρηθούν συγκλονιστικά υποβαθμίζονται από τον συγγραφέα. Πολλές φορές αναρωτήθηκα μήπως θα ήταν καλύτερα να παρακολουθούσαμε τη ζωή του αδερφού του που ήταν στρατιωτικός και σίγουρα θα ήταν πιο συναρπαστική. 740 σελίδες είναι πάρα πολλές για μία τέτοια ιστορία.

[Elisa S · Rating 4 out of 5]

Αν και σε σημεία με κούρασε, μου άρεσε πολύ η γλώσσα, οι λέξεις και το κλίμα που κατάφερε να περιγράψει ο Ζουργός. Μου άρεσε επίσης η εναλλαγή του αφηγητή αν και μερικές φορές υπήρχε επανάληψη γεγονότων.