Genadeloos legt Neske Beks in Echo, vernoemd naar het gedicht ‘Echoes’ van Audre Lorde, de vinger op de zere plek. Niet alleen is de witte blik in onze samenleving nog steeds dominant, Zwarte vrouwen delven dubbel het onderspit: ze zijn niet wit en ze zijn geen man.
In haar meanderende, persoonlijke essays, speeches en brieven toont Beks hoe stelselmatig het niet gezien en gehoord worden is. Terwijl Toni Morrison, Maya Angelou en Gloria Wekker echoën in haar hoofd, wrijft Beks zout in de wonden – steeds met het doel tussen Zwart en wit een brug te slaan, en de Zwarte vrouwelijke stem glashelder te laten klinken.
Neske Beks volgde de toneel- en kleinkunstopleiding Studio Herman Teirlinck te Antwerpen en vestigde zich vervolgens in Amsterdam als presentator (van o.a. Winternachten), scenarioschrijver (o.a. Godenzoon, een korte film in opdracht van de VPRO) en regisseur.
Ze won de Hollandse Nieuwe Toneelschrijfprijs en maakte eind 2010 haar filmdebuut met de documentaire Eigen Volk.
Vele van de thema’s die Beks aankaart zijn voor mij niet nieuw maar het is waardevol dat hier in de ‘Lage landen’ meer (en ook vooral beter) over wordt gepraat om zo verandering te creëren. De hoofdstukken over vertaling en literatuur vond ik enorm interessant en omvatte zaken waar ik zelf ook graag over nadenk. Ook de tekst over culturele toe-eigening toont aan dat het niet altijd zo zwart-wit (pun intended) is, maar dat deze zaken nuance en context vergen om soms tot antwoorden te komen.
Geheel dicht bij haar zelf, schrijft ze een prachtig stuk activisme met dingen waar ik me als spirituele persoon steeds op botste, distilleerde zei zo mooi antwoord. Dit boek gaat over racisme. Je niet thuis kunnen voelen in groep waar je denkt toe te behoren. Over safe Spaces. Over het mogen bestaan in een artistieke en culturele context. Ik heb dit boek zo lang uitgesteld, omdat ik dacht dat dit me zou leegslurpen, wat activisme en kwaadheid enigszins heeft gedaan, als hoogsensitief persoon met een twee jaar durende burn-out. Nu ik er stil aan uit aan het klimmen ben heb ik dit boek ter handen genomen. Het heeft me gevoed en doen ontdekken dat ik de schrijfster heel graag wil schrijven.
Misschien is dit een te persoonlijk pleidooi van me, en misschien boeit het me ook niet dat het te persoonlijk is. Ik raad het iedereen aan, zeker POC en Zwarte personen. Het is geschreven tussen 2018-2021. Maar het voelt nog steeds heel hedendaags.
Dankjewel Neske Beks Om te verwoorden wat ik soms voelde in zogenaamde ‘safe Spaces’. Ik ben blij dat ik het na 3-4 jaar van mijn boekenrek heb gehaald en het eindelijk gelezen heb.
"De aanwezigheid van een Zwart lichaam is altijd politiek." - er steekt altijd iets achter vanuit een regering, organisatie of in het algemeen mensen met macht. Neske Beks heeft in 'Echo' een verzameling essays en gedachtes opgenomen die haar persoonlijke zoektocht naar ontkenning en onzichtbaarheid van de Zwarte vrouw weergeven. Ze neemt de lezer (die ze als vrouw voor zich ziet) mee op een reis die langs haar voorbeelden en grootheden in het algemeen voert. Het werk van Anousha Nzume en Gloria Wekker, Audre Lorde en Philomena Essed ziet Beks als opvoed- en confronterende boeken, Beks wil vooral inzicht geven in de strijd die Zwarte vrouwen dubbel (vrouw+zwart) te voeren hebben. En wat verderop in het boek ook naar voren komt: een brug slaan tussen wit en Zwart, verbinden.
De vorm en inhoud van de teksten die je leest, verschilt. Soms beschouwend en uitleggend wat haar blik op de wereld is, elders gaat ze in op de achtergrond van Jackie Kennedy’s Zwarte modeontwerpster, vertelt ze over de inhoud van het werk van Toni Morrison of lees je haar speech, uitgesproken op de Black Achievement Awards.
Beks benoemt dat het bemoedigend is dat na de moord op George Floyd veel witte mensen zich hebben verbonden met de Zwarte strijd, die nog steeds voortduurt. Toch schuilt er het gevaar in dat een hype is. Diverse cultuuruitingen geven speciaal aandacht aan zwarte bewustwording, kunstenaars etc., en zo wordt Zwartheid een economisch model (zo stelt ze indirect ook de vraag aan uitgeverij Querido of ze haar boek in 2019 ook uitgegeven zouden hebben). Voorin ‘Echo’ publiceert de auteur een lijst namen die elkaars echo’s zijn van stemmen die gehoord moeten worden – met daarin ook Nederlandstalige echo’s. Daarnaast schreef ze een woordenlijst in eigen woorden die Engelstalige begrippen naar het Nederlands vertaalt. Onder andere op deze pagina’s zag ik duidelijk een brug naar Nederland en België, wat ik tot nu toe miste in het discours over black lives matter. Want hoe goed je ook andere talen spreekt, het komt altijd directer binnen in je eerste taal.
"Veel witte mensen zeggen dat hen niet opvalt wat de verhouding wit/zwart in een zaal is, maar het is een privilege dat je daar niet mee bezig hoeft te zijn." - vanuit de geschiedenis snap ik de uitspraak. Toch zou ik graag willen weten wat ik moet zeggen of doen als ik oprecht tegen iemand meen te zeggen dat het me compleet niet uitmaakt hoe de persoon met wie ik spreek eruitziet - als we elkaar maar behandelen hoe we zelf behandeld willen worden. Is er iemand die me dat wil uitleggen? Of is er voorlopig nog geen antwoord en is er nu nog te veel spanning tussen verschillende huidskleuren?
Gedicht van Audre Lorde waarnaar ‘Echo’ is vernoemd: Echoes There is a timbre of voice/ That comes from not being heard/ And knowing/ You are not being heard/ Which is noticed only by others/ Not being heard
Echo is een van de laatste boeken die in 2021 heb gelezen. Het duurde een tijdje voordat ik deze review kon schrijven omdat het boek als een soort van wervelwind door mijn lijf gierde. Tientallen jaren aan intersectioneel feminisme wordt er in dit boek gepresenteerd door op een biografische manier terug te blikken naar cruciale momenten in het leven van mevrouw Beks alsook in het leven van andere belangrijke zwarte denksters. Ze neemt de lezer mee door een wirwar aan gedachten door deze op een gestructureerde manier te presenteren. Ik werd er stil van. Het is al enkele jaren het geval dat mijn zwarte voorouders door middel van bijzondere ontmoetingen mij hun verhalen vertellen. Maar Beks’ boek is uitgekomen op een moment dat het tumult me in feite een beetje zwaar werd. En ze bracht de tederheid die ik zo nodig had. Geschuild achter mijn boeken proberen ik te luisteren, te lezen en te fluisteren over wat er gebeurt in deze ongelijke samenleving en Beks’ werk zorgt ervoor dat een groot publiek toegang kan krijgen tot haar bijzondere carrière. Tijdens de boekpresentatie bij Passa Porta werd het ook alleen maar duidelijker hoe belangrijk dit werk is. Zwarte vrouwen stonden op en begonnen hun verhaal te vertellen en hun verhalen echoën door in het hart van de zaal. Het was een helende avond die werd voortgezet door het lezen van het boek. Ik hoop dat dit boek in de literatuurlijst van middelbare scholieren komt te staan, zodat mensen van kleur zich kunnen voorbereiden op wat hen te wachten staat. Bedankt Neske om zo vulnerabel te durven zijn, het is een kunst die maar weinig mensen zo prachtig bezitten.
Je wordt door het boek je heel erg bewust van je witte privilege. Je staat stil bij het racisme waar je je ook zelf nog steeds schuldig aan maakt. Al besef je het niet altijd. Ik had sommige stukken alleen wel moeite met de Nederlandse achtergrond die ik niet had qua mensen en situaties waar verwezen naar werd.
Een leerrijk, ontroerend, krachtig, pijnlijk, mooi en confronterend persoonlijk manifest. Het zet je aan het denken over je eigen dagelijkse leven. En niet zo ver van ons bedje, vermits ze vooral spreekt over haar ervaringen hier in Nederland en België. Ik raad het zeker iedereen aan om dit eens te lezen!!
Neske Beks is op haar best in deze indringende en persoonlijke essays, die tegelijkertijd rustig als daadkrachtig de vinger op de zere plek leggen waar het institutioneel racisme en wegkijken daarvoor geldt.
In een reeks van essays, speeches en brieven wisselen frustratie en hoop elkaar af. Hoe onder ogen te zien dat er (institutioneel) racisme is en tegelijk het besef dat de enige manier om hier vanaf te komen met elkaar in verbinding te blijven. Vol met pijnlijke voorbeelden van wit privilege en diepgeworteld -onbedoeld- racisme. Mooi hoe Neske Beks haar eigen zoektocht, twijfels en ervaringen hierin blootlegt en een uitnodiging aan de lezer dit in het dagelijks leven ook te onderzoeken in bewustzijn dat er nog veel te doen is. Samen leven vraagt om oefening.