What do you think?
Rate this book
Cywil w Berlinie
Autor Cywila w Berlinie znał świetnie język i kulturę niemiecką, w stolicy Niemiec bywał często, miał tu wielu przyjaciół i znajomych. W końcu kwietnia lub na początku maja 1933 roku Sobański przyjechał do Berlina, wysłany tu przez redakcję „Wiadomości Literackich”, a nadsyłane przez niego reportaże z Niemiec hitlerowskich ukazywały się na łamach tygodnika od czerwca do sierpnia. W roku 1934 złożyły się na książkę, którą wydał „Rój”. Także później, w latach 1934–1936 Sobański kilkakrotnie jeździł do Niemiec, m.in. do Norymbergi, publikując w „WL” kolejne reportaże, które jednak nie doczekały się przed wojną książkowego wydania. Zostały one dołączone do powojennej edycji Cywila w Berlinie, które ukazało się w roku 2006 nakładem Wyd. Sic! we wnikliwym opracowaniu Tomasza Szaroty. Rok później książka miała wydanie niemieckie, jako Nachrichten aus Berlin 1933-36.
Reportaże Sobańskiego z Trzeciej Rzeszy przyjmowane były w latach 30. z wielkim zainteresowaniem. Spotkały się również z krytyką i to ze skrajnie odmiennych pozycji: publicysta „Gazety Polskiej” Jan Emil Skiwski wyszydzał pacyfizm autora, przeciwstawiając mu faszystowską „krzepę”, a z kolei na łamach lewicowego „Robotnika” ubolewano, że nastawienie Sobańskiego do faszyzmu jest rzekomo zbyt miękkie. Wielkim admiratorem książki był natomiast Antoni Słonimski, którego łączyła z Sobańskim nie tylko osobista przyjaźń, ale też liberalne i antyfaszystowskie poglądy.
Książka Sobańskiego to zapewne najważniejsze świadectwo o nastrojach i atmosferze panujących w Niemczech w pierwszych latach władzy nazistów, jakie wyszło spod pióra polskiego autora. Poza rozmaitością reporterskich szczegółów dotyczących życia społeczno-politycznego czy kultury — a raczej objawów jej upadku — w Trzeciej Rzeszy, najcenniejszy dla czytelnika był opis wydarzeń, w których Sobański uczestniczył jako świadek. Widział palenie książek na berlińskim placu Opery. Wziął udział w konferencji prasowej redaktora „Der Stürmer” Juliusa Streichera w Norymberdze, oglądał też milionowe parteitagi i uliczne przejazdy Hitlera, obserwował zebrania i słuchał przemówień nazistowskich dygnitarzy. Nie mniej interesował go wygląd miast, kawiarń, scenki uliczne, stroje, mundury a nade wszystko: rozmowy z Niemcami, którzy jednak, jak zauważył, zaczęli się obawiać otwartych rozmów z cudzoziemcami. Świadectwo Sobańskiego - zaprzysięgłego liberała i antyfaszysty - było tym bardziej autentyczne, że ze względu na swoją życzliwość wobec Niemców chciał się przekonać, że „nie jest tak źle” i że niewiele się zmieniło od czasów Republiki Weimarskiej. Notował więc każdy objaw oporu czy choćby dystansu Niemców wobec reżimu i szukał wszelkich znaków, które mogłyby mu dawać nadzieję - niewiele ich jednak znajdował.
Cywil w Berlinie to niezwykła książka o kraju pod nazistowską dyktaturą, bo napisana subtelnie, delikatnie, nawet - dowcipnie, bo taki był styl Sobańskiego. Niemniej jest to lektura przerażająca. Zdaniem Jarosława Iwaszkiewicza „był to wielki głos ostrzeżenia, ale, jak wiadomo, w tamtych latach żadnych ostrzeżeń nie brano poważnie”.
Reportaże Sobańskiego z Trzeciej Rzeszy przyjmowane były w latach 30. z wielkim zainteresowaniem. Spotkały się również z krytyką i to ze skrajnie odmiennych pozycji: publicysta „Gazety Polskiej” Jan Emil Skiwski wyszydzał pacyfizm autora, przeciwstawiając mu faszystowską „krzepę”, a z kolei na łamach lewicowego „Robotnika” ubolewano, że nastawienie Sobańskiego do faszyzmu jest rzekomo zbyt miękkie. Wielkim admiratorem książki był natomiast Antoni Słonimski, którego łączyła z Sobańskim nie tylko osobista przyjaźń, ale też liberalne i antyfaszystowskie poglądy.
Książka Sobańskiego to zapewne najważniejsze świadectwo o nastrojach i atmosferze panujących w Niemczech w pierwszych latach władzy nazistów, jakie wyszło spod pióra polskiego autora. Poza rozmaitością reporterskich szczegółów dotyczących życia społeczno-politycznego czy kultury — a raczej objawów jej upadku — w Trzeciej Rzeszy, najcenniejszy dla czytelnika był opis wydarzeń, w których Sobański uczestniczył jako świadek. Widział palenie książek na berlińskim placu Opery. Wziął udział w konferencji prasowej redaktora „Der Stürmer” Juliusa Streichera w Norymberdze, oglądał też milionowe parteitagi i uliczne przejazdy Hitlera, obserwował zebrania i słuchał przemówień nazistowskich dygnitarzy. Nie mniej interesował go wygląd miast, kawiarń, scenki uliczne, stroje, mundury a nade wszystko: rozmowy z Niemcami, którzy jednak, jak zauważył, zaczęli się obawiać otwartych rozmów z cudzoziemcami. Świadectwo Sobańskiego - zaprzysięgłego liberała i antyfaszysty - było tym bardziej autentyczne, że ze względu na swoją życzliwość wobec Niemców chciał się przekonać, że „nie jest tak źle” i że niewiele się zmieniło od czasów Republiki Weimarskiej. Notował więc każdy objaw oporu czy choćby dystansu Niemców wobec reżimu i szukał wszelkich znaków, które mogłyby mu dawać nadzieję - niewiele ich jednak znajdował.
Cywil w Berlinie to niezwykła książka o kraju pod nazistowską dyktaturą, bo napisana subtelnie, delikatnie, nawet - dowcipnie, bo taki był styl Sobańskiego. Niemniej jest to lektura przerażająca. Zdaniem Jarosława Iwaszkiewicza „był to wielki głos ostrzeżenia, ale, jak wiadomo, w tamtych latach żadnych ostrzeżeń nie brano poważnie”.
82 pages, ebook
First published January 1, 1934
87 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 8 of 8 reviews
September 28, 2023
Ależ dziennikarskie pióro miał Sobański! Wstrząsające reportaże z przedwojennego, hitlerowskiego Berlina.
Niesamowicie ciekawa jest ta perspektywa korespondenta piszącego o Hitlerze i III Rzeszy sprzed horroru II Wojny Światowej. Tymbardziej, kiedy napisana jest w tak wspaniały sposób. Sobański jako germanofil próbuje zrozumieć niemiecką rewolucje i przedstawia w zbiorze dwa historyczne momenty. Pierwszy zaraz po przewrocie Hitlera w roku 1934 i drugi po roku od tamtego wydarzenia. Daje to efekt w postaci wglądu w berlińskie społeczeństwo w nieznany mi dotąd sposób i pokazuje, jaką zmianę poczyniła dyktatura Führera w umysłach obywateli. Polecam wszystkim sięgnąć do zasobów Wolnych Lektur po Cywila w Berlinie.
Niesamowicie ciekawa jest ta perspektywa korespondenta piszącego o Hitlerze i III Rzeszy sprzed horroru II Wojny Światowej. Tymbardziej, kiedy napisana jest w tak wspaniały sposób. Sobański jako germanofil próbuje zrozumieć niemiecką rewolucje i przedstawia w zbiorze dwa historyczne momenty. Pierwszy zaraz po przewrocie Hitlera w roku 1934 i drugi po roku od tamtego wydarzenia. Daje to efekt w postaci wglądu w berlińskie społeczeństwo w nieznany mi dotąd sposób i pokazuje, jaką zmianę poczyniła dyktatura Führera w umysłach obywateli. Polecam wszystkim sięgnąć do zasobów Wolnych Lektur po Cywila w Berlinie.
December 3, 2023
#niemieckilistopad czyli akcja Natalii z kanału kursywa czytelnicze podróże
Wstrząsająca, gdy czytamy ją z dzisiejszej perspektywy
Myślę że może skłonić do refleksji i jest to lektura godna tego by ją czytać by nie zaginęła w literackich odmętach
Przesłuchana w audiobooku na Storytelu w wersji uwspółcześnionej
Wstrząsająca, gdy czytamy ją z dzisiejszej perspektywy
Myślę że może skłonić do refleksji i jest to lektura godna tego by ją czytać by nie zaginęła w literackich odmętach
Przesłuchana w audiobooku na Storytelu w wersji uwspółcześnionej
July 15, 2025
Звичайно напрошуються аналогії між суспільством нацистської німеччини і сучасної росії. Однак в цій книзі мене найбільше вразила не ця аналогія, а аналогія як тодішній журналіст шукав хороших нацистів (як це роблять західні журналісти з російським суспільством: так нацисти палили книжки, але он молодь, що палила ховає собі найпікантніші з них, так багатьох викрадають і катують, але ж не всіх. Так багато євреїв «вчиняють самогубства» їх звільняють з роботи, бʼють і змушують тікати, але ж я бачив як один німець дав єврею-утікачу 5 марок.
Яскравим прикладом слугує наступна цитата: «За час свого перебування в Німеччині у мене склалося чітке враження, що сьогодні збройного конфлікту там ніхто не прагне»
Або коли автор відмовляється переповідати розмови зі студентами, які «анітрохи не бояться тієї містичної мстивої сили, яку містить у собі пролита робітниця кров» бо «Навіщо розʼятрювати?»
Ось це намагання журналістів знайти «хороших» представників хворих суспільств-монстрів не може не вражати
Яскравим прикладом слугує наступна цитата: «За час свого перебування в Німеччині у мене склалося чітке враження, що сьогодні збройного конфлікту там ніхто не прагне»
Або коли автор відмовляється переповідати розмови зі студентами, які «анітрохи не бояться тієї містичної мстивої сили, яку містить у собі пролита робітниця кров» бо «Навіщо розʼятрювати?»
Ось це намагання журналістів знайти «хороших» представників хворих суспільств-монстрів не може не вражати
January 16, 2022
po „Żydach dnia powszedniego” kolejna perełka dostarczona przez Wolne Lektury (które zawsze warto wspierać)
January 16, 2022
Zbiór całkiem niezłych reportaży z nazistowskich Niemiec, których pełen cykl został wydany w latach 30stych. Ciekawie było czytać obserwacje osoby w samym centrum wydarzeń. Sobański miał dobre, wnikliwe, dziennikarskie oko. Nie tylko doskonale wyłapał atmosferę tamtych czasów, ale zwrócił też uwagę na zjawiska, które jakże nasiliły się w trakcie II wojny światowej!
Mnie najlepiej podobały się teksty napisane tuż po przewrocie dokonanym przez Nazistów
Mnie najlepiej podobały się teksty napisane tuż po przewrocie dokonanym przez Nazistów
November 19, 2022
Reportaż napisany przez polskiego dziennikarza opisuje Niemcy w rok po dojściu nazistów do władzy. To fascynujące świadectwo początku prawdziwej rewolucji, która dokonała się w tym kraju. Opisuje Sobański terror, opanowanie mediów, militaryzację społeczeństwa, zawłaszczenie prawa, zmiany w wychowaniu. Książka niewiele wnosi do wiedzy o III Rzeszy ale bardzo ciekawie przedstawia ówczesną atmosferę.
Ta książka to bardzo ciekawe świadectwo początków reżimu hitlerowskiego spisane na gorąco w 1934 r. przez polskiego dziennikarza, który doskonale znał Niemcy. Autor nie był obciążony wiedzą o tym jak się później potoczyła historia, więc jego spostrzeżenia są tym bardziej godne uwagi.
Można się zapytać czy książka Sobańskiego wnosi coś nowego, do przebogatej, opisanej w tysiącach tomów historii III Rzeszy? Na poziomie faktów niewiele, zgoła nic, natomiast jest bardzo interesującym pokazaniem atmosfery ówczesnej.
Zauważa Sobański olbrzymie zmiany w Niemczech w ciągu roku od objęcia władzy przez hitlerowców, to prawdziwa rewolucja, warto tu przytoczyć najbardziej rzucające się w oczy zmiany. Po pierwsze morze mundurów, prawie wszyscy noszą jakieś uniformy, po drugie brak cudzoziemców, którzy przestali przyjeżdżać do tego w sumie atrakcyjnego kraju. Pisze też o terrorze, o biciu i zabijaniu przeciwników reżimu, co ciekawe na początku rządów Hitlera robiły to różne bojówki, potem państwo przejęło z powrotem monopol na przemoc.
Dalej mamy całkowite opanowanie mediów: „Kłamliwość tej prasy jest tak zupełna, tak (oczywiście z musu) bezczelna, że trudno do niej przywyknąć.” Łączy się z tym tworzenie nowego języka, nazistowskiej nowomowy, tu nader aktualny cytat: „Za „marxowskie” uważa się dziś w Niemczech wszystko, co jest liberalne czy lewicowe.”
Są oczywiście i fundamentalne zmiany w prawie cytuje tu Sobański wysokiego funkcjonariusza reżimu mówiącego: „Sędzia powinien być sprawiedliwy, ale objektywizm ma swoje granice tam, gdzie idzie o sprawę narodu. Żywotne interesy narodu sędzia musi stawiać bezwzględnie ponad prawem formalnem”.
I jeszcze wychowanie, tu autor przytacza słowa innego dostojnika nazistowskiego twierdzącego „że główną zasadą wychowania powinno być stworzenie ducha służby oraz zidentyfikowanie się jednostki z państwem w przeciwieństwie do liberalnej teorji o indywidualnem myśleniu i wolności.”
To dosyć przerażający obraz, co ciekawe, w 1934 r. Niemcy byli zajęci sami sobą, nie marzyli nawet o ekspansji, zresztą byli słabi militarnie. Niestety, i wtedy i później państwa ościenne nie zareagowały wystarczająco stanowczo, a jak się to skończyło, wszyscy wiemy.
Dostaliśmy bardzo ciekawe świadectwo tworzenia się dyktatury, która doprowadziła do wielkiej katastrofy.
Ta książka to bardzo ciekawe świadectwo początków reżimu hitlerowskiego spisane na gorąco w 1934 r. przez polskiego dziennikarza, który doskonale znał Niemcy. Autor nie był obciążony wiedzą o tym jak się później potoczyła historia, więc jego spostrzeżenia są tym bardziej godne uwagi.
Można się zapytać czy książka Sobańskiego wnosi coś nowego, do przebogatej, opisanej w tysiącach tomów historii III Rzeszy? Na poziomie faktów niewiele, zgoła nic, natomiast jest bardzo interesującym pokazaniem atmosfery ówczesnej.
Zauważa Sobański olbrzymie zmiany w Niemczech w ciągu roku od objęcia władzy przez hitlerowców, to prawdziwa rewolucja, warto tu przytoczyć najbardziej rzucające się w oczy zmiany. Po pierwsze morze mundurów, prawie wszyscy noszą jakieś uniformy, po drugie brak cudzoziemców, którzy przestali przyjeżdżać do tego w sumie atrakcyjnego kraju. Pisze też o terrorze, o biciu i zabijaniu przeciwników reżimu, co ciekawe na początku rządów Hitlera robiły to różne bojówki, potem państwo przejęło z powrotem monopol na przemoc.
Dalej mamy całkowite opanowanie mediów: „Kłamliwość tej prasy jest tak zupełna, tak (oczywiście z musu) bezczelna, że trudno do niej przywyknąć.” Łączy się z tym tworzenie nowego języka, nazistowskiej nowomowy, tu nader aktualny cytat: „Za „marxowskie” uważa się dziś w Niemczech wszystko, co jest liberalne czy lewicowe.”
Są oczywiście i fundamentalne zmiany w prawie cytuje tu Sobański wysokiego funkcjonariusza reżimu mówiącego: „Sędzia powinien być sprawiedliwy, ale objektywizm ma swoje granice tam, gdzie idzie o sprawę narodu. Żywotne interesy narodu sędzia musi stawiać bezwzględnie ponad prawem formalnem”.
I jeszcze wychowanie, tu autor przytacza słowa innego dostojnika nazistowskiego twierdzącego „że główną zasadą wychowania powinno być stworzenie ducha służby oraz zidentyfikowanie się jednostki z państwem w przeciwieństwie do liberalnej teorji o indywidualnem myśleniu i wolności.”
To dosyć przerażający obraz, co ciekawe, w 1934 r. Niemcy byli zajęci sami sobą, nie marzyli nawet o ekspansji, zresztą byli słabi militarnie. Niestety, i wtedy i później państwa ościenne nie zareagowały wystarczająco stanowczo, a jak się to skończyło, wszyscy wiemy.
Dostaliśmy bardzo ciekawe świadectwo tworzenia się dyktatury, która doprowadziła do wielkiej katastrofy.
August 7, 2025
Wybitna! Jednak na swój sposób lekko przerażająca z dzisiejszej, polskiej perspektywy. Pokazuje gdzie zmierzamy niestety..
October 1, 2025
Книга попередження, до чого приводять ігри з диктаторами.
Displaying 1 - 8 of 8 reviews