Suikerbastaard

by Jaap Scholten

Frederik Spengler leidt een teruggetrokken bestaan in een Roemeens dorp. Hij knapt oude schuren op en zwerft ’s avonds weemoedig door de lege slaapkamers van zijn kinderen. Op een avond verschijnt in het televisieprogramma Spoorloos een zwarte man die beweert familie te zijn. Diens claim dwingt Frederik naar de Hoorn van Afrika, op zoek naar de man. Jeugdliefde Mila staat erop hem te vergezellen.

In de jaren vijftig en zestig reisden tientallen Twentse jongens naar het Abessinië van keizer Haile Selassie en stampten er suikerfabrieken uit de grond. De jongens belandden in een exotisch universum; ze hadden ineens bedienden, vrouwen, motoren, paarden. Ze waren koningen – maar niet lang. Zodra hun driejarig contract afliep moesten ze terug naar de stempelklok en de draaibank in Hengelo.

Een van de jongens kon dat niet.

Suikerbastaard is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van een immense onderneming in de binnenlanden van Abessinië. Scholten speelt in deze grote roman een geraffineerd spel met feit en fictie. Grote kwesties stelt hij terloops aan de orde: de historische verhouding tussen Europa en Afrika, tussen zwart en wit, de gewijzigde wereldorde, de dominante positie die Nederland in Ethiopië innam en die nu door China is overgenomen.

Suikerbastaard is echter voor alles een romantische roadtrip en een hartstochtelijke zoektocht naar een vader.

Genres: Roman

571 pages, Paperback

Published June 19, 2020

About the author

Jaap Scholten (1963, Enschede) woont sinds 2003 in Hongarije, afwisselend in Boedapest en op het platteland omringd door wilde zwijnen en jakhalzen.

Scholten debuteerde in 1995 met de roman Tachtig, die prompt op de longlist voor de AKO Literatuurprijs belandde, evenals Morgenster (2000). De wet van Spengler (2008) werd door Selexyz uitgeroepen tot Boek van het Jaar. Met Kameraad Baron kwam hij op de shortlist voor de Bob den Uyl-prijs en won hij de Libris Geschiedenis Prijs 2011.

Zijn boeken en verhalen zijn vertaald in het Engels, Duits, Frans, Hongaars, Kroatisch en Roemeens. In 2014 publiceerde Scholten Horizon City bij AFdH Uitgevers. Zijn nieuwste roman Suikerbastaard, waarin Frederik Spengler, het hoofdpersonage uit De wet van Spengler, weer zijn opwachting maakt, verscheen in april 2020.

Reviews

[Marieke · Rating 4 out of 5]

Mooi geschreven boek over een deel van de geschiedenis van Nederland en Ethiopie die ik niet helemaal scherp had.

[Iwan · Rating 4 out of 5]

Prachtig boek dat ik veel te lang ongelezen heb gelaten. Tegelijkertijd een kennismaking met het werk van Jaap Scholten.

[Martijn Nicolaas · Rating 3 out of 5]

Een mooi verhaal heeft Scholten hier zeker te pakken, het verhaal van de Twentse jongens die eind jaren vijftig naar Ethiopië gaan om voor de Handelsvereniging Amsterdam en de Koninklijke Machinefabriek Stork suikerfabrieken te bouwen en onderhouden. Een verhaal dat Scholten ook de gelegenheid biedt veel over de geschiedenis van Ethiopië en zijn iconische keizer Haile Selassie te vertellen, en ook waarom Live Aid geen enkel nut heeft gehad. Hoe hij vervolgens zijn alter ego erdoorheen mengt, met een verhaal over een vermeend Ethiopisch familielid, overtuigt minder. Daarnaast had het verhaal wel wat uitgedund kunnen worden, het lijkt erop alsof er een luie redacteur op heeft gezeten. Toch zal het mooie en interessante karakter Marinus Hilbrink mij bijblijven, en zeker ook zijn ergerlijke dochter die naar op zoek gaat, in een spannende tocht door de Ethiopische woestijn.

[Annet · Rating 3 out of 5]

Mooi gereconstrueerde geschiedenis over de mannen die in de jaren 50-70 naar Ethiopië werden uitgezonden om suikerfabrieken op te zetten. Foto's, dagboekfragmenten en een zoektocht door het land van Haile Selassi.

[Ina Overeem · Rating 3 out of 5]

Mooi boek, soms wat taai
Wel veel geleerd over de geschiedenis van Ethiopië
Beetje raar eind, heb het gevoel dat ik nog iets mis
Maar lekker leesbaar , prima dus !!

[Harmke · Rating 3 out of 5]

Wist jij dat Nederlanders tussen 1950 en 1970 als gastarbeiders werkten in het huidige Ethiopië? Ik niet. Dit boek geeft je een beeld van deze onbekende geschiedenis. Jaap Scholten baseert deze roman op de avonturen van de Handelsvereeniging Amsterdam (HVA) en de Koninklijke Machinefabriek Stork in Ethiopië, toen Abessinië (keizerrijk Ethiopië). Stork heet in het boek Dupont. Van de jaren ‘50 tot en met ‘70 werkten jonge Twentse mannen aan machines in suikerfabrieken in het keizerrijk. Keizer Haile Selassie wilde daarmee zijn volk opstoten in vaart der volkeren. Voor de ‘Stork-jongens’ was het een groot avontuur én een kans om in korte tijd veel geld te verdienen. Het levert een af en toe warrig en toch leesbaar verhaal op waarin je veel leert over dit onbekende stuk Nederlandse geschiedenis. Mijn leeservaring lees je nu op Harmkes Leestips.

[Michael · Rating 2 out of 5]

Niet een bijzonder slecht boek. Wel erg jammer dat de ‘bloedmooie’ Mila als zo’n inhoudsloze, naïeve vrouw (meer meisje eigenlijk) wordt neergezet, en was het echt nodig dat het hoofdpersonage haar constant zo begeert?

En leuk dat Scholten vermeldt dat Marinus Hilbrink die Ethiopiërs wel even ‘uit de Middeleeuwen’ wil helpen, maar ik had het fijner gevonden als Scholten met iets meer respect over het land had geschreven en niet die eeuwige, versleten platitudes over het continent en het land zou gebruiken (armoede, sjofele mannen, ‘goddelijke vrouwen’, oerwoud, stank en bladiebladiebla).

[Annemie Meuleman · Rating 3 out of 5]

3,5 *

[Corinne Haha · Rating 3 out of 5]

Ik houd van boeken die feit en fictie - en wat speculatie - combineren tot een goed verhaal dat licht werpt op een onbekend stukje geschiedenis. Suikerbastaard doet precies dat, met oog voor detail, mooie menselijke verhalen en aandacht voor context. Plus vleugen humor hier en ironie daar. En een onverwacht spannende eindsprint en ontroerende ontknoping. Smaakt naar meer van Jaap Scholten.

[TienD · Rating 3 out of 5]

Ongelofelijk hoe de Dupont-jongens uit Twente in Ethiopië een hele suikerfabriek bouwden, begin zestiger jaren van de 20e eeuw. Ik realiseerde me dat ik weinig wist over de geschiedenis van dat land.
Het levensverhaal van Marinus Hilbrink is interessant. Een jongensboek met een liefdesverhaal, en grote tegenstellingen.

[Sibrich van Baalen · Rating 3 out of 5]

Scholten is een echte verhalenverteller. Ik had echt zin in deze roman: een lekker avontuur, waarvan ik tevens iets zou kunnen leren. Frederik uit De wet van Spengler (loved it) keert terug dus dat beloofde wat. Maar ik deel de mening van anderen over dit boek: de ene verhaallijn is interessanter dan de ander en de afwisseling verloopt niet soepel genoeg. Jammer, want het had echt beter gekund. Toch op speelse wijze weer iets geleerd over Ethiopië en de Twentse jongelui die naar de suikerfabriek gingen om geld te verdienen.

[Marlou · Rating 5 out of 5]

Weer een hele èchte Jaap Scholten! Zeer beeldend beschreven en fantastisch verhaal. Vanaf blz 1 tot het einde toe pakt het je vast en laat het je niet meer los; ook hele stukken herkenbaar (vooral oosten van NL)! Kortom: een aanrader.

[Mireille]

Interview met Jaap Scholten gehouden n.a.v. Suikerbastaard. Het verhaal wordt dan nog levendiger.

[José · Rating 2 out of 5]

De titel en omschrijving van de inhoud waren veelbelovend. Ik wilde graag weten hoe het zat met de suikerplantages van Nederland in Ethiopië. Het gaat om een stuk geschiedenis dat ik niet ken. Dus ik was gemotiveerd. De veelbelovende kritieken op de boekomslag waren ook niet mis: 'Een kanjer van een roman'. 'Het is een topboek!'. Nou handenwrijven, ik ga iets moois lezen. Maar wat een deceptie. Het verhaal was op zich interessant. Je krijgt de informatie mee over Twentse jongens die een suikerfabriek opbouwen in Ethiopië. En wat dat betekent voor hun geliefden. Maar de auteur heeft zichzelf nogal centraal gezet in dit boek. Hij gaat op zoek naar een bastaardzoon van zijn grootvader en een vroeger vriendinnetje gaat op zoek naar haar verloren vader. Die zoektocht is op zich interessant, maar waarom schrijft deze man op zo'n verschrikkelijke manier? Hij zit vol dure woorden, zo van 'oh wat ben ik toch geleerd'. En daarnaast maakt hij zich voortdurend schuldig aan nare aannames over de mensen om hem heen. Hij beschrijft hun gedrag en zegt dan niet: het komt op mij over als.... Of: het doet me denken aan... Maar hij geeft een - meestal zeer negatieve - interpretatie van het gedrag als een feit. En dat stoort. Dat stoort zo ontzettend dat ik regelmatig dacht: ik stop ermee. Maar omdat de geschiedenis op zich dus zo interessant is las ik toch maar weer door. Tot ik opgelucht de laatste bladzijde omsloeg. Oke, ik weet het nu. En ik hoef nooit meer iets van deze auteur te lezen.

[Tjibbe Wubbels · Rating 3 out of 5]

Deze roman leest erg prettig weg; het is bijna een pageturner te noemen. Frederik en zijn jeugdvriendin Mila vertrekken naar Ethiopië. Frederik is op zoek naar een mogelijke buitenechtelijk kind van zijn opa bij een ethiopische vrouw, Mila naar haar vader die nooit terugkwam.

Het mooiste zijn de hoofdstukken waar Frederik en Mila op zoek gaan naar haar vader terwijl de gevoelens tussen de hoofdpersonen zich in het exotische broeierige landschap lastig laten onderdrukken.

Af en toe wel een beetje belerend.

[A.c. Wallast · Rating 4 out of 5]

Suikerbastaard is het verhaal van een groep Twentse jongens die door hun werkgever Dupont in de 60er jaren van de vorige eeuw uitgezonden werden naar het Ethiopië van keizer Haile Selassi. Zij gaan daar machines installeren voor bestaande en nieuw te bouwen suikerfabrieken. Na 3 jaar gaat slechts 1 jongen, Marinus Hilbrink, niet terug naar Nederland.
De roman vertelt niet alleen op een prachtige manier zijn geschiedenis maar geeft ook een aangrijpend beeld van Ethiopië en zijn politieke geschiedenis.

[Mandy · Rating 4 out of 5]

Prachtig boek.
Interessant om te lezen over de Twentse expats die naar Ethiopie vertrokken. Je krijgt een goed beeld van het land in die tijd. Verder ook mooie verhalen over families. Ik heb me geen moment verveeld met dit boek

[Sacha · Rating 1 out of 5]

urgh

[Ate Hoekstra · Rating 2 out of 5]

3 sterren voor het tweede deel van het verhaal. 2 sterren voor het eerste en het laatste deel. Vooral het laatste deel is te lang uitgesponnen.

[Sap · Rating 4 out of 5]

Feiten en fictie smelten mooi samen, en kleuren een tijd en plaats uit de geschiedenis in.

[Eva Marijke · Rating 3 out of 5]

Leuk om iets mee te krijgen van de Ethiopische geschiedenis en cultuur, alleen de verhaallijnen vind ik matig en niet goed uitgewerkt.

[Kees van Duyn · Rating 4 out of 5]

De naam Jaap Scholten zal niet meteen bij iedereen een belletje doen rinkelen. Toch heeft hij al een dozijn boeken geschreven, waarvan de meeste in een aantal talen zijn vertaald. Hij debuteerde in 1990 met de verhalenbundel Bavianehaar & Chipolatapudding. In veel van zijn werk schrijft hij over zijn familie en ook in zijn in 2020 verschenen roman Suikerbastaard speelt zijn familieachtergrond een belangrijke rol. Voor sommige boeken heeft hij een prijs ontvangen en enkele hebben op een short- of longlist gestaan.

Een halfjaar na de uitzending van het televisieprogramma Spoorloos, waarin een item zat over een Ethiopische man die claimt familie van hen te zijn, komen de Spenglers bijeen om te dineren. Ze houden echter eerst familieberaad om de uitzending te bespreken en besluiten dat Frederik naar het land afreist om naar de man op zoek te gaan. Ethiopië is echter ook het land waar halverwege de vorige eeuw Twentse jongens naartoe vertrokken om er suikerfabrieken te bouwen. Ze hadden er een goed leven, maar na drie jaar moesten ze weer terug naar Nederland. Een van hen dacht daar echter anders over.

Het verhaal in Suikerbastaard bestaat uit drie delen, waarbij het eerste en laatste, ondanks dat de titel van deze delen anders doet vermoeden, vanuit het perspectief van Frederik worden verteld. In het tweede deel maakt de lezer kennis met Marinus Hilbrink, een van de jonge Twentenaren die naar Ethiopië is vetrokken om er te helpen met de bouw van suikerfabrieken. Voor het hele verhaal geldt dat het fictief is, maar, en dat licht de auteur in zijn nawoord ook toe, zijn fictie en feiten nauw met elkaar verweven. Hierdoor krijgt de lezer al vanaf het begin het gevoel dat het geen verzonnen verhaal is, maar non-fictie. Dat komt grotendeels omdat het gebaseerd is op het waargebeurde feit dat HVA en Stork zich daadwerkelijk met de bouw van dergelijke fabrieken heeft beziggehouden en er inderdaad medewerkers van hen naar het Afrikaanse land vertrokken zijn, maar ook omdat de Scholten enkele andere gebeurtenissen in het verhaal verwerkt heeft die zich daadwerkelijk voorgedaan hebben.

Ondanks de non-fictie-indruk die het verhaal wekt, is het in een fijne en aangenaam leesbare stijl geschreven. Een aantal hoofdstukken is enigszins zakelijk en geven vooral informatie, vooral over enkele technische zaken, maar voor het overgrote deel is het toch erg beeldend en speels. Dat geldt vooral voor het levensverhaal van Marinus, dat overigens wel wat weg heeft van een autobiografie. Dit deel spreekt het meest tot de verbeelding van de lezer en is dan ook verreweg het interessantst. De lezer leeft met hem mee en heeft soms ook met hem te doen. Dat geldt in mindere mate voor de personages uit de andere twee delen, Frederik en Mila. Hun karakters zijn nogal wisselvallig, de ene keer komen ze vriendelijk over, de andere keer zijn ronduit onsympathiek. Desondanks wil je toch ook wel weten hoe het hen vergaat en of ze hun doel weten te bereiken.

De belangrijkste personages die in het verhaal voorkomen, Frederik, Mila en Marinus, zijn bijzonder goed uitgewerkt. Door middel van enkele korte flashbacks komt je wat over hun verleden te weten, maar vooral in het heden worden hun karakters prima uitgediept. De lezer leert hen daardoor goed kennen en voor het verhaal is dat uiteindelijk toch wel van wezenlijk belang. Ronduit boeiend zijn de gedeelten waarin de auteur wat over Ethiopië en zijn nog redelijk recente geschiedenis vertelt. Over het roerige verleden van dit land is in feite niet zo heel erg veel bekend, eigenlijk geheel ten onrechte.

In een van de zinnen op de achterflap wordt vermeld dat Suikerbastaard een romantische roadtrip en een hartstochtelijke zoektocht naar een vader is. Dat is nogal sterk aangedikt, vooral omdat dit maar een klein gedeelte van het verhaal betreft. Het neemt echter niet weg dat Scholten een prima naar non-fictie ruikende roman geschreven heeft.

[Paul · Rating 4 out of 5]

Een verrassing zeg, dit boek. Suikerbastaard is gebaseerd op de voor mij nauwelijks bekende geschiedenis van een groot bedrijf uit Nederland die in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw grote suikerfabrieken uit de grond stampte in de binnenlanden van Ethiopië. Jaap Scholten (mij nog onbekend) heeft hier een grote roman omheen gebouwd waarin hij tegelijkertijd de roerige geschiedenis van Ethiopië in de 20e eeuw beschrijft maar dit etaleert via persoonlijke verhalen (fictie en feit compleet vermengd). Dit heeft een prachtige leeservaring opgeleverd in een passende jas (of omslag).
Kort gezegd draait het om Frederik, schrijver en nazaat van een groot familiebedrijf Dupont (ofwel Stork). In een aflevering van Spoorloos beweert een donkere man genaamd Dawit een zoon van zijn grootvader te zijn. De Duponts willen dat dit 'onzin'verhaal hun en hun vader's/opa's naam niet verder bezoedeld en aldus reist Frederik naar Ethiopië om Dawit te zoeken (maar ook omdat in dit verhaal een potentieel nieuw boek voor hem zit). Hij wordt daarbij vergezeld door jeugdliefde Mila, die op haar beurt op zoek is naar haar vader die naar zeggen hun gezin verlaten heeft en in Ethiopië zou verblijven. Het boek is opgedeeld in drie delen met verrassende en originele wendingen en perspectieven. Pas als je het boek na lezing naast je neerlegt zie je alle verbanden.
Dit alles levert een zeer onderhoudend boek op. Het is niet zo dat hier een ware taalkunstenaar aan het werk is maar het leest gewoon lekker en vlotjes weg mede dankzij de afwisselende verhaallijnen. Zo zie je het door de ogen van een hoge baas maar ook via een arbeider van hetzelfde bedrijf. Tel daarbij dat je ook nog heel wat oppikt van de (soms gruwelijke) geschiedenis van het voormalige Abessinië en de Nederlandse relatie met het land.
Er zijn best een paar kleine kanttekeningen, zoals Frederik die nogal afgeeft op de huidige maatschappij en dit komt soms wat zeikerig over. Ook zijn er een paar bijpersonages die duidelijk opgevoerd worden om wat wetenswaardigheden op te dreunen. Echter heeft dit verder geen (grote) weerslag op het verhaal en heb me heerlijk onder kunnen dompelen. Nu op naar zijn andere werken!

[Aniek Phaff · Rating 3 out of 5]

In het programma Spoorloos wordt beweerd dat Frederiks opa, de inmiddels overleden pater familias van de rijke familie Dupont, tijdens zijn tijd in Ethiopië een kind heeft verwekt. Het begin is vermakelijk; de familieleden hebben allemaal hun eigen ideeën over wat dient te gebeuren. Als Frederik afreist naar Ethiopië voor een zoektocht naar zijn vermeende oom óf om mogelijk opa's naam te zuiveren wisselt het perspectief. Het tweede deel bevat het verhaal van Rinus, een Twentse boerenzoon die in de jaren vijftig wordt geselecteerd om in Ethiopië mee te werken aan de onderneming van de Duponts: een gigantisch project om suikerfabrieken te bouwen en te onderhouden. Jonge, technisch handige jongens, komen terecht in een wereld die ze zich vanuit Nederland nooit voor hadden kunnen stellen, ondanks gedegen voorbereiding en de verhalen die hen vanuit Ethiopië bereiken. Dit middendeel leest als een verslag en het verhaal moet wel op waarheid gebaseerd zijn. De foto's en brieven die Rinus stuurt aan zijn vriendin Mirjam, die hij in Nederland heeft achtergelaten, versterken dat idee. Een bezoek van Mirjam aan Ethiopië loopt anders dan gepland en daarna wordt het verhaal van Rinus afgebroken en krijgt de zoektocht van Frederik een vervolg. Die kon me toen niet meer boeien. Ik had veel liever verder gelezen over hoe het Rinus verging.

Zeker een aanrader om een onbekend stukje Nederlandse en Ethiopische geschiedenis te leren kennen. En ook al spreekt de bouw van de suikerfabrieken je niet direct aan, door dit boek ontstaat die interesse vanzelf. Alleen het laatste deel gewoon vluchtig doorbladeren, dat volstaat naar mijn idee.

[Jard · Rating 4 out of 5]

Ik vind het exotische in dit boek prachtig. Ik heb nog niet eerder een verhaal gelezen dat zich in Ethiopië afspeelt. Mooi om zo weer wat culturele kennis op te doen. De fabrieksmedewerkers uit Twente tegen een exotische achtergrond vond ik een mooie combinatie.
Ik weet niet goed wat ik vind van de manier waarop Scholten over vrouwen schrijft. De ene keer komt het extreem respectvol op me over, alsof hij ze als prachtige wezens beschouwt die je volledig in hun waarde moet laten. Andere keren vind ik het erg op uiterlijk en seks gericht. Dit boek had vele ingrediënten waar ik dol op ben; het speelt zich af in een andere cultuur, reizen, sprongen in de tijd. Erg van genoten dus. Het stuk over Marinus in het verleden vond ik het mooist.
Het einde kwam wel een beetje plotseling. Het voelde niet echt af. Ik had nog een stuk in Nederland verwacht om het af te sluiten. De laatste hoofdstukken leken ook ineens in een hele andere stijl dan de rest van het boek (seks, vervreemding, filosofische discussies).

[Lenneke · Rating 5 out of 5]

Fijn geschreven! Mooi om zo weer een stuk geschiedenis mee te krijgen waar ik weinig tot niets van wist.

[Annelies · Rating 3 out of 5]

Boeiend onderwerp, van een Twents bedrijf dat suikerfabrieken opzet in Ethiopië in de jaren 60, dat ik liever in een documentaire had leren kennen dan in een boek met vage zwart-wit foto’s over het leven op deze bijna surrealistische suikerplantage.
De vaart verdwijnt uit het verhaal door de vele details in de beschrijvingen.
Het leven van de Twentse jongen die uiteindelijk in Ethiopië blijft is hartverscheurend, maar door de afstandelijke manier van beschrijven, raakte ik als lezer er niet erg bij betrokken.

[Axel Koper · Rating 3 out of 5]

Een boek sterk in sfeer en historisch perspectief. Het boek is opgebouwd in drie delen: het eerste en derde deel in de moderne tijd, en het middelste deel in de jaren 60.
De hoofdpersoon in het eerste en derde deel komt wat mij betreft niet zo goed uit de verf. Vooral het middelste deel in de jaren 60 is sterk, doorspekt van historie en de stem van het personage in dat deel is erg goed gelukt.

[LeonHunneman · Rating 2 out of 5]

Ik vond het eerste deel bijzonder onsympathiek (wat een geklaag zeg). Het tweede was dan wel weer sympathiek maar bijzonder taai. Rond pagina 300 gestopt toen ik hier las dat het derde deel weer voortborduurt op het eerste. Twee sterren voor Marinus en de geschiedenislessen

[Heleen · Rating 3 out of 5]

Mooi verhaal, maar chaotisch beschreven