تاریخ اسلام چگونه نگاشته شد؟ گزارشهای ابناسحاق و ابنهشام و واقدی و ابنسعد و یعقوبی و طبری را تا کجا میتوان باور کرد؟ پیوند میان قرآن و سیره و تاریخ و روایت چیست؟ کتاب پیش رو به این پرسشها و پرسشهای بیشتری از این دست پرداخته و تلاش کرده است با بررسی بنمایههای دروندینی برای پرسش بنیادین «اسلام چگونه پدید آمد؟» پاسخی آکادمیک بیابد. در این رهگذر است که میخوانیم: «اگر قرآن را همچون اسکلت یا استخوانبندی نیمهکارهای بدانیم که هر تکهاش در گوشهای افتاده است و کسی نمیداند که از آن کیست یا چیست، سیره این استخوانهای پراکنده را گرد هم میآورد، به هم میپیوندد و بر آنها گوشت و پوست و رگ و پی و اندام میتند و سرانجام نیز بر تن این پیکر نوپدید جامهای زربفت و پرشکوه میپوشاند. پس محمد آمده در سیره نه تنها دنباله بتکشن توراتی است، که خود ابراهیمی است که پس از گریز از زادگاهش پیروزمندانه بازمیگردد تا کار نیمهکارهاش را به انجام برساند و بدینگونه چرخهای که در کوئی و با خرد کردن بتان نمرودی بدست ابراهیم آغاز شده بود، در مکه و با شکستن بتان قریش بدست محمد پایان میگیرد و رستگاری جهان یا پایان این چرخه آغاز میگردد» بدینگونه اسلام در بستر یک دگردیسی دراززمان دینی-تاریخی و از دل مسیحیت یگانهپرست پدید میآید و هیچ کدام از آن گزارشهایی که اسلامشناسی سنی بر آنها نام تاریخ صدر اسلام نهادده است، تن به یک راستیآزمایی دانشگاهی نمیدهد و به آنها بیشتر به چشم یک افسانه، یا دستکم سایهای کژوکول از رخدادهای تاریخی باید نگریست. [از پشت جلد کتاب]
کتابی ست تاحدودی حوصلهسربر که از تناقضهای درونی قرآن و نبود سکه و سنگنبشته شخصیت تاریخی محمد بنعبدالله را زیر پرسش میبرد ولی گواه درستی برای این کار پیش چشم نمیگذارد. چه دوست داشتهباشیم چه نه، پیامبر اسلام یک شخصیت تاریخی ست که اطلاعات فراوانی هم از بیستوسهسال آخر زندگیاش در دسترس است. شاید بتوانیم شخصیت تاریخی عیسا را منکر شویم ولی محمد را نمیتوانیم. آقای بنایی باید دنبال زمینهی پژوهشی دیگری باشد. البته سبک نگارش نویسنده هم خوب بود.
فهرست: پیشگفتار 1. روششناسی شیوهی دینپژوهی در این کتاب
2. پیدایش و برآیش تاریخنگاری اسلامی برپایهی بنمایههای دروندینی 2-1 شیوههای تاریخنگاری اسلامی 2-2 باورپذیری گزارشهای تاریخی
3. اسلام قرآنی و اسلام تاریخی در همسنجی قرآن و سیره 3-1 بازهی مکی 3-2 بازهی مدنی
4 بررسی چند کلیدواژه برپایهی آیههای قرآن 4-1 بتهای عرب 4-2 شرک و مشرکان 4-3 کفر و کافران 4-4 اسلام و مسلمان
5 بازتایش و پیشینهسازی در تاریخ اسلامی 5-1 بازتایش 5-2 پیشینهسازی
کتاب بسیار جالبی بود در مورد تفاوت های اسلام تاریخی و اسلام سیره و اینکه آیا اسلام به واقع یک دید جدید است آنطور که سیره معرفی میکند یا فقط یک آیین است که به نقد شاخه هایی از مسحیت و یهودیت می پردازد. در کل کتاب بسیار جالبی بود گرچه اندکی خسته کننده بود. نقد دیگر پی که به کتاب می توان کرد عدم طبقه بندی اطلاعات و بخش هاست و اینکه تمام اطلاعات بصورت گزارش وار پشت سر هم آورده شده اند.
قسمت های ابتدایی کتاب برای کسانی که دل در گرو دین ندارند بسیار حوصله بر است چرا که فقط ریز شدن در اثبات بی منطق بودن و سردرگمی قرآن و سیره است. قسمت آخر اما فرضیهای رو بیان می کنه که بسیار سست و آبکی است. مقایسه اسلام با بابی ها با چند مثال سطحی و طرح نظریه ای که هزار سوال رو برای خواننده بی جواب میزاره. این کتاب رو به توصیه دوستانم خوندم اما به دیگران توصیه نمیکنم.
This entire review has been hidden because of spoilers.
ایده یا به نوعی فرضیهای که کتاب در پی طرح آن است جذاب و در خور توجه برای یک پژوهش علمی است اما بویژه در نیمه اول کتاب ارائه فکتها بشدت سست و سطحی است و مسلما به سادگی قابل نقض. هر چند که فرضیهای که در فصل پایانی طرح میشود پتانسیل تبدیل شدن به یک پژوهش تاریخی «واقعی» را دارد.