What do you think?
Rate this book
Hiding in Plain Sight: how a Jewish girl escaped death and found love among the Nazis
An extraordinary story about a Jewish woman who pretended to be Catholic to survive the Holocaust.
Catholics believed she was one of them. A devoted Nazi family took her in. She fell in love with a German engineer who built aeroplanes for the Luftwaffe. But no one knew that Mala Rivka Kizel had been born into a large Orthodox Jewish family. She had survived the Second World War using her charm, intelligence, blonde hair, and blue eyes to assume different identities.
Journalist Pieter van Os retraces Mala’s footsteps through Europe to uncover her extraordinary journey and the stories of those who helped her. This poignant, rich book is an engrossing meditation on what drives us to fear the Other, and what in turn might allow us to feel compassion for them.
Catholics believed she was one of them. A devoted Nazi family took her in. She fell in love with a German engineer who built aeroplanes for the Luftwaffe. But no one knew that Mala Rivka Kizel had been born into a large Orthodox Jewish family. She had survived the Second World War using her charm, intelligence, blonde hair, and blue eyes to assume different identities.
Journalist Pieter van Os retraces Mala’s footsteps through Europe to uncover her extraordinary journey and the stories of those who helped her. This poignant, rich book is an engrossing meditation on what drives us to fear the Other, and what in turn might allow us to feel compassion for them.
368 pages, Paperback
First published October 1, 2019
33 people are currently reading
1243 people want to read
About the author
Pieter van Os
10 books4 followersPieter van Os schrijft voor NRC Handelsblad en De Groene Amsterdammer. Hij publiceerde onder meer de boeken Nederland op scherp, Vader en zoon krijgen de geest (met Henk van Os), en Wij begrijpen elkaar uitstekend, over zijn jaren als Haags journalist. Hij woont tegenwoordig in Tirana, Albanië.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 105 reviews
February 5, 2023
Update: Excellent news that this has been translated into English.
This is a very impressive work of non-fiction which recounts the incredible survival story of Mala Rivka Kizel, an orthodox Jewish girl that grew up in Poland. She was 13 when the Germans invaded and is still alive today, 95 years old and living near Amsterdam. Her story is beyond belief, with lots of narrow escapes, luck and unlikely help.
Equally impressive is the enormous amount of research done by the author, who has moreover managed to write it down in the most down-to-earth and accessible style. He is a journalist and that is also how he approaches the story: fact-checking Mala’s memories on the ground, following up on every possible lead in Ukraine, Poland, Germany and Israel to see whether any trace of the story remains.
The author permits himself every possible digression but rather than distracting from the narrative this is actually where the real value of the book lies for me, it allows him to present the bigger story. When Mala tells him she managed to become a registered Volksdeutsche, the author researches the procedure and how on earth she could have pulled that off. Any interesting question that arises he intends to answer, quoting a wealth of interesting research: what was the role of girls and women in orthodox households? How was the relation between Jews and Poles before, during and after the war? How were ghettos run and what explain differences between ghettos? Was there resistance from Jews? What did people know about the Holocaust and how many helped? Was it possible for SS officers to refuse an order? How were Jews treated when they returned home after the war? What happened to Eastern German scientists deported to the Soviet Union? Why can one still buy little Lucky Jew dolls in Poland today?
This book taught me more about the Second World War than any other, especially about the situation in Poland, a country whose history helps explains why foreigners are looked upon with scepticism, and where today there is a rampant culture of denial. I appreciated the author’s common sense and moral rigour on these topics. This book merits to be translated in as many languages as possible.
This is a very impressive work of non-fiction which recounts the incredible survival story of Mala Rivka Kizel, an orthodox Jewish girl that grew up in Poland. She was 13 when the Germans invaded and is still alive today, 95 years old and living near Amsterdam. Her story is beyond belief, with lots of narrow escapes, luck and unlikely help.
Equally impressive is the enormous amount of research done by the author, who has moreover managed to write it down in the most down-to-earth and accessible style. He is a journalist and that is also how he approaches the story: fact-checking Mala’s memories on the ground, following up on every possible lead in Ukraine, Poland, Germany and Israel to see whether any trace of the story remains.
The author permits himself every possible digression but rather than distracting from the narrative this is actually where the real value of the book lies for me, it allows him to present the bigger story. When Mala tells him she managed to become a registered Volksdeutsche, the author researches the procedure and how on earth she could have pulled that off. Any interesting question that arises he intends to answer, quoting a wealth of interesting research: what was the role of girls and women in orthodox households? How was the relation between Jews and Poles before, during and after the war? How were ghettos run and what explain differences between ghettos? Was there resistance from Jews? What did people know about the Holocaust and how many helped? Was it possible for SS officers to refuse an order? How were Jews treated when they returned home after the war? What happened to Eastern German scientists deported to the Soviet Union? Why can one still buy little Lucky Jew dolls in Poland today?
This book taught me more about the Second World War than any other, especially about the situation in Poland, a country whose history helps explains why foreigners are looked upon with scepticism, and where today there is a rampant culture of denial. I appreciated the author’s common sense and moral rigour on these topics. This book merits to be translated in as many languages as possible.
November 21, 2020
Mijn oudje vertelde regelmatig over de oorlog. Hoe ze na de Bevrijding tevergeefs wachtte op de terugkomst van haar Joodse vriendinnen. Dat ze zich niet kon voorstellen wat er gebeurde in de kampen. Volgens mij is het voor onze generatie niet voor te stellen wat voor impact een oorlog heeft.
Het boek van Pieter van Os vertelt het ongelooflijke verhaal van Mala. Wat een werk heeft Van Os geleverd door al zijn onderzoek. Elk detail en personage in het leven van Mala heeft hij onderzocht. Dat vond ik het enige minpunt aan het verder geweldige boek: de details en vele namen leiden soms tot verwarring.
Het boek van Pieter van Os vertelt het ongelooflijke verhaal van Mala. Wat een werk heeft Van Os geleverd door al zijn onderzoek. Elk detail en personage in het leven van Mala heeft hij onderzocht. Dat vond ik het enige minpunt aan het verder geweldige boek: de details en vele namen leiden soms tot verwarring.
December 28, 2019
Schitterend boek van Pieter van Os. Het hartverscheurende verhaal van Mala, een Joods-Poolse vrouw die weet te ontsnappen aan de Holocaust speurt Van Os minutieus na en aan de hand van die speurtocht zet hij heel overzichtelijke heel veel geschiedenis op een rij. Aanrader.
August 5, 2022
Prachtig geschreven historisch egodocument over een Amstelveens-Pools-Joodse dame en haar overlevingsgeschiedenis. Geen lichte kost, maar tsjonge jonge wat kan Van Os lekker schijven. De Amerikanen "trokken het antisemitisme niet zo goed." schrijft hij bijvoorbeeld. Hij ordent zijn boek aan de hand van allerlei rivieren en waters, ook een originele invalshoek wat mij betreft. De geschiedenis van Polen van rond de oorlog, toch niet echt gemeengoed in Nederland, komt zeer goed, gedegen en toch ook sappig naar voren. Alleen daarvoor verdient Van Os al een pluim.
Ook zijn archiefspeurwerk (vaak met lokale amateur hulpsinterklazen) en interviews met (nabestaanden van) lokale betrokkenen maken zijn werk eigentijds. Zijn schrijfstijl is soepel en ik vroeg me soms af of hij er niet beter een roman van had kunnen maken, om zich nog iets meer te kunnen inleven in Mala / Riwka de hoofdpersoon. Maar als je uit een eminent geslacht van historici komt dan begrijp ik die keuze. Dit is on-Nederlands goed, vergelijkbaar met gigantische Britse historici als Simon Sebag Montefiore of Orlando Figes. Graag meer van dit soort boeken in het Nederlandse taalgebied!
Dan nog een aantal pietluttigheden: Het eerste deel leunt wel erg zwaar op Timothy Snyders standaardwerk Bloodlands. Verder verdwijnt Van Os hier en daar in zijn enthousiasme in een uitwijding en dat gaat soms ten koste van het verhaal. Het gebruik van een toelichtend kader in elk hoofdstuk "in plaats van noten" is leuk, maar een literatuurlijst had voor mij toch niet mogen ontbreken. Hoe dan ook geschiedschrijving van de bovenste plank.
Ook zijn archiefspeurwerk (vaak met lokale amateur hulpsinterklazen) en interviews met (nabestaanden van) lokale betrokkenen maken zijn werk eigentijds. Zijn schrijfstijl is soepel en ik vroeg me soms af of hij er niet beter een roman van had kunnen maken, om zich nog iets meer te kunnen inleven in Mala / Riwka de hoofdpersoon. Maar als je uit een eminent geslacht van historici komt dan begrijp ik die keuze. Dit is on-Nederlands goed, vergelijkbaar met gigantische Britse historici als Simon Sebag Montefiore of Orlando Figes. Graag meer van dit soort boeken in het Nederlandse taalgebied!
Dan nog een aantal pietluttigheden: Het eerste deel leunt wel erg zwaar op Timothy Snyders standaardwerk Bloodlands. Verder verdwijnt Van Os hier en daar in zijn enthousiasme in een uitwijding en dat gaat soms ten koste van het verhaal. Het gebruik van een toelichtend kader in elk hoofdstuk "in plaats van noten" is leuk, maar een literatuurlijst had voor mij toch niet mogen ontbreken. Hoe dan ook geschiedschrijving van de bovenste plank.
October 28, 2023
‘’Als je wilt dat iedereen van je houdt, moet je nooit de Israëlische politiek bespreken.’’
Niets blijkt minder waar. Daarnaast ben ik van mening dat mensen die zich niet inlezen sowieso de politiek niet mogen bespreken; heb toch zo’n bloedhekel aan mensen die uit de contextgerukte plaatjes delen op Instagram. Ja, Gerda, wij vinden alle dode hondjes die sneuvelen ook zielig, maar hou gewoon even je kop. Enfin, ik vond het prettig om dit boek tot mij te nemen: Pieter heeft goed onderzoek gedaan en het verhaal is heerlijk geschreven. Ik heb ontzettend veel geleerd over Polen, over het ontstaan van de Chassidiem, over de komst van de Russen, de Negba, Lydda, de PLO en de PFLP. Hij heeft tevens getracht om dit persoonlijke verhaal zo neutraal als mogelijk op te schrijven en dat is volgens mij gelukt. Ik kan tijdens het lezen ook de andere perspectieven inbeelden en de pijn van andere volken voelen. Ik kan slechts iedereen aanraden om dit boek te lezen. En als er een goed boek bestaat over de Palestijnse Mala, dan ga ik daar ook lekker voor zitten.
Niets blijkt minder waar. Daarnaast ben ik van mening dat mensen die zich niet inlezen sowieso de politiek niet mogen bespreken; heb toch zo’n bloedhekel aan mensen die uit de contextgerukte plaatjes delen op Instagram. Ja, Gerda, wij vinden alle dode hondjes die sneuvelen ook zielig, maar hou gewoon even je kop. Enfin, ik vond het prettig om dit boek tot mij te nemen: Pieter heeft goed onderzoek gedaan en het verhaal is heerlijk geschreven. Ik heb ontzettend veel geleerd over Polen, over het ontstaan van de Chassidiem, over de komst van de Russen, de Negba, Lydda, de PLO en de PFLP. Hij heeft tevens getracht om dit persoonlijke verhaal zo neutraal als mogelijk op te schrijven en dat is volgens mij gelukt. Ik kan tijdens het lezen ook de andere perspectieven inbeelden en de pijn van andere volken voelen. Ik kan slechts iedereen aanraden om dit boek te lezen. En als er een goed boek bestaat over de Palestijnse Mala, dan ga ik daar ook lekker voor zitten.
November 18, 2020
Pieter Van Os won met 'Liever dier dan mens' de Libris Geschiedenis Prijs 2020. Hij beschrijft in dit boek hoe Mala de Tweede Wereldoorlog overleefde ondanks dat ze Joods is. Dit doet ze door een katholiek doopcertificaat aan te nemen en daarna onder die identiteit verder te leven.
Het boek bevat een bron aan informatie die Van Os zelf heeft uitgezocht maar ook uit de herinneringen en het verhaal van Mala zelf. Niet enkel haar leven van voor, tijdens en na de oorlog komt voorbij maar zelfs de geschiedenis van de ouders en grootouders van Mala worden meegegeven als achtergrondinformatie.
Ik had wel veel meer verwacht dat het verhaal van Mala zelf werd opgeschreven maar er komt nog heel veel research aan te pas van de auteur omdat de herinneringen van Mala niet altijd betrouwbaar zijn of worden geacht. Soms krijg je daardoor af en toe veel feiten te verwerken. Ik kan mij voorstellen dat veel lezers het fijn vinden om al deze kennis op te kunnen doen. Zelf vond ik het soms te veel afwijken van het verhaal dat ik graag wilde lezen. Van Os is journalist en heeft dit boek weliswaar in een heel toegankelijke schrijfstijl geschreven waardoor dit bijzondere verhaal en bijbehoorde feiten voor iedereen behapbaar zijn.
Het boek bevat een bron aan informatie die Van Os zelf heeft uitgezocht maar ook uit de herinneringen en het verhaal van Mala zelf. Niet enkel haar leven van voor, tijdens en na de oorlog komt voorbij maar zelfs de geschiedenis van de ouders en grootouders van Mala worden meegegeven als achtergrondinformatie.
Ik had wel veel meer verwacht dat het verhaal van Mala zelf werd opgeschreven maar er komt nog heel veel research aan te pas van de auteur omdat de herinneringen van Mala niet altijd betrouwbaar zijn of worden geacht. Soms krijg je daardoor af en toe veel feiten te verwerken. Ik kan mij voorstellen dat veel lezers het fijn vinden om al deze kennis op te kunnen doen. Zelf vond ik het soms te veel afwijken van het verhaal dat ik graag wilde lezen. Van Os is journalist en heeft dit boek weliswaar in een heel toegankelijke schrijfstijl geschreven waardoor dit bijzondere verhaal en bijbehoorde feiten voor iedereen behapbaar zijn.
July 22, 2025
Hoewel ik aan het begin vond dat er teveel zijpaden werden ingeslagen, werd ik gaandeweg toch wel zeer gegrepen door het hoofdverhaal over Mala. Haar oorlogservaringen in Polen, Oekraïne en Duitsland geven - juist door de zijpaden - een heel compleet beeld van wat ook veel anderen toen hebben meegemaakt. Alles wordt verteld vanuit het Poolse perspectief en niet vanuit het Nederlandse, wat maakt dat je toch veel nieuwe dingen bijleert. Haar leven na de Tweede Wereldoorlog - eerst opgevangen in Polen en Duitsland en daarna levend in Israël en Nederland - vond ik ook fascinerend om te lezen. De verschillende opvattingen van wel en niet-orthodoxe joden en hoe anders zij in het leven stonden en welke keuzes ze al in Polen en Duitsland maakten (voordat ze naar Palestina gingen), brachten me veel nieuwe inzichten. Er wordt zelfs uiteengezet hoe de Palestijnse stad Lydda (Lod) gekoloniseerd werd en hoe dit voor de oorspronkelijke bewoners eraan toeging. Nu in het licht van het opnieuw opgelaaide conflict heel verhelderend. Ook wist ik niet veel over de door de Amerikanen betaalde opvangkampen in Duitsland, de slechte levensomstandigheden daar en dat alle ontheemden er gewoon bij elkaar zaten, waardoor de joden soms weer bij hun 'vijanden' terecht kwamen (dit was overigens in Nederland ook zo, zo zag ik onlangs in de documentaire 'NOS Nederlandse Joden na de bevrijding – Terug naar niets, niemand, nergens' https://over.nos.nl/nieuws/nos-nederl... ). Pieter van Os schrijft goed en omdat hij af en toe zichzelf ook in het verhaal schrijft, blijft het levendig en zie je hem bewegen langs de verschillende etappes, waar hij zich steeds laat helpen door lokale onderzoekers of inwoners.
June 25, 2024
Indrukwekkend verhaal, wat je meeneemt in een geschiedenis met meerdere facetten. Ieder hoofdstuk is interessant. Mala wie het verhaal verteld is gebruikt als kapstok om meerdere kleine en grote observaties en gebeurtenissen aan op te hangen.
October 15, 2021
Aangrijpend en meeslepend overlevingsverhaal met de nodige historische duiding.
February 5, 2022
4,5e ster.
November 25, 2021
This is a very impressive work of non-fiction which recounts the incredible survival story of Mala Rivka Kizel, an orthodox Jewish girl that grew up in Poland. She was 13 when the Germans invaded and is still alive today, 95 years old and living near Amsterdam. Her story is beyond belief, with lots of narrow escapes, luck and unlikely help.
Equally impressive is the enormous amount of research done by the author, who has moreover managed to write it down in the most down-to-earth and accessible style. He is a journalist and that is also how he approaches the story: fact-checking Mala’s memories on the ground, following up on every possible lead in Ukraine, Poland, Germany and Israel to see whether any trace of the story remains.
The author permits himself every possible digression but rather than distracting from the narrative this is actually where the real value of the book lies for me, it allows him to present the bigger story. When Mala tells him she managed to become a registered Volksdeutsche, the author researches the procedure and how on earth she could have pulled that off. Any interesting question that arises he intends to answer, quoting a wealth of interesting research: what was the role of girls and women in orthodox households? How was the relation between Jews and Poles before, during and after the war? How were ghettos run and what explain differences between ghettos? Was there resistance from Jews? What did people know about the Holocaust and how many helped? Was it possible for SS officers to refuse an order? How were Jews treated when they returned home after the war? What happened to Eastern German scientists deported to the Soviet Union? Why can one still buy little Lucky Jew dolls in Poland today?
This book taught me more about the Second World War than any other, especially about the situation in Poland, a country whose history helps explains why foreigners are looked upon with scepticism, and where today there is a rampant culture of denial. I appreciated the author’s common sense and moral rigour on these topics. This book merits to be translated in as many languages as possible.
Equally impressive is the enormous amount of research done by the author, who has moreover managed to write it down in the most down-to-earth and accessible style. He is a journalist and that is also how he approaches the story: fact-checking Mala’s memories on the ground, following up on every possible lead in Ukraine, Poland, Germany and Israel to see whether any trace of the story remains.
The author permits himself every possible digression but rather than distracting from the narrative this is actually where the real value of the book lies for me, it allows him to present the bigger story. When Mala tells him she managed to become a registered Volksdeutsche, the author researches the procedure and how on earth she could have pulled that off. Any interesting question that arises he intends to answer, quoting a wealth of interesting research: what was the role of girls and women in orthodox households? How was the relation between Jews and Poles before, during and after the war? How were ghettos run and what explain differences between ghettos? Was there resistance from Jews? What did people know about the Holocaust and how many helped? Was it possible for SS officers to refuse an order? How were Jews treated when they returned home after the war? What happened to Eastern German scientists deported to the Soviet Union? Why can one still buy little Lucky Jew dolls in Poland today?
This book taught me more about the Second World War than any other, especially about the situation in Poland, a country whose history helps explains why foreigners are looked upon with scepticism, and where today there is a rampant culture of denial. I appreciated the author’s common sense and moral rigour on these topics. This book merits to be translated in as many languages as possible.
June 30, 2024
Wat een prestatie van Pieter van Os. Hij zet het verhaal van de joods-Poolse Mala op papier en onderzoekt daarnaast alle plaatsen, personen en gebeurtenissen die in haar levensverhaal langskomen. Fictie en non-fictie naast elkaar. Zo wordt het een document over een land, over een volk én over een individu. Een confronterend en meedogenloos verhaal: de mens op z'n slechtst.
March 28, 2022
Geen lichte kost! En dat in tijden van een Russisch-Oekraïens conflict!
Tot hoeveel wreedheid is een mens in staat?! Een probleem van alle tijden tot in de actuele. En altijd de functie van propaganda daarin, propaganda die groepen mensen tegen elkaar opzet (klaarblijkelijk schort het Sapiens aan lerend vermogen!).
Dit boek is in feite de geschiedenis van Centraal Europa, die van Polen, Oekraïne, Litouwen, Wit-Rusland, Silezië en met name over de levensomstandigheden van de joden in Polen vanaf 1887 tot een tiental jaren na WOII, want de gruwelijkheden hielden niet op bij het einde van die oorlog.
Het uitzonderlijke overlevingsverhaal van Mala Rivka Kizel is de rode draad in dit boek, gedetailleerd onderzocht door NRC journalist Pieter van Os. Dat verhaal op zich vind ik beslist opzienbarend, maar wat het onderzoek blootlegt nog veel meer:
Zo heeft het begrip “antisemitisme” voor mij een totaal nieuwe dimensie gekregen. Waar ik het vroeger vooral associeerde met Nazi-Duitsland, bleek dit te zijn verkankerd in vrijwel geheel Centraal Europa en vooral onder de Pools Rooms Katholieke bevolking. Je had Polen en je had Joden. Of: mensen en joden. Of: mensen en dieren. “Liever dier dan mens”. De regels van een gedicht dat Mala van buiten kende. In dialectloos Pools. Zoals vele gedichten. En dat was onder meer haar redding, als enig overlevende uit een Joods chassidisch gezin met negen kinderen. De pogroms, de honderdduizenden die vluchtten, werden vermoord, verjaagd, gedeporteerd of etnisch gezuiverd door afwisselend nazi’s, Russen of Polen. Uit veel blijken de lage geletterdheid, de armoede, angst, de hebzucht, de afgezonderdheid van de landelijke bevolking als de belangrijkste oorzaken, waarbij ‘de meest moordzuchtige primitieve drijfveren van de mens' tot ontwikkeling konden komen .
De 'goede' Polen, zij die joden hielpen of verborgen moesten dat meestal ook met de dood bekopen. Aan de andere kant had men in het grensgebied van het huidige Oekraïne en Polen (omgeving tussen Lviv/ Zamosc: Karpy) in het geheel geen nationalistische sentimenten of jodenhaat, daarvoor heeft men kennis nodig en daarvoor was de bevolking te ongeletterd: men was ‘van hier’.
Operatie Barbarossa, het werk van de Einsatzgruppen en de concentratiekampen in dit deel van de wereld waren mij bekend. Wat mij niet bekend was, waren de enorme spanningen tussen bevolkingsgroepen vóórdat er sprake was van overheersing door Nazi-Duitsland of door de Russen. Met name in Polen was de jodenhaat enorm. Men ging als een beest te keer (knuppels, hooivorken) op betrekkelijk grote schaal, moorden om eigen gewin, want Joden hadden goud, in werkelijkheid behoorden zij tot de armste bevolkingsgroepen. Zelfs de joden onderling, chassidiem en mitnagdiem hadden soms laaiende ruzies over interpretatie van geloofszaken. En voor de nazi’s waren Polen net als joden Untermenschen (ook antisemitische!), alle vertegenwoordigers van de Poolse intelligentsia moesten worden uitgeroeid.
Het is eigenlijk ongelooflijk hoe weinig nog van die geschiedenis getuigt, van b.v. de Wolynië-slachtingen (pag. 95) van Polen door Oekraïnse vrijheidsstrijders, terwijl weer later zowel de sovjetrepubliek Oekraïne als de Volksrepubliek Polen van Stalin en de nieuwe Poolse machthebbers moesten worden gezuiverd.
De Nazi’s geloofden heilig in hun eigen gelijk, Hitler was hun God (pag.171), gevoed door jarenlange brainwashing, gelijk aan wat thans in Oekraïne gebeurt. Het verhaal van het 101ste bataljon Ordnungspolizei [Orpo’s] (pag 176 e.v.) die meer dan 38.000 ongewapende Joodse Polen afschoten en nog eens 45.000 van hen afvoerden naar de Duitse vernietigingskampen: geen Befehl ist Befehl, want niet gedwongen! Dus: iedereen kán massamoordenaar worden, maar niet iedereen wordt het en deze visie staat dan weer haaks op de stelling van onder meer Hannah Arendt die uitging van het imago van de apolitieke professional, zoals Eichmann.
En na de oorlog, de verdrijving van Duitsers in duizelingwekkende aantallen doden en vermisten (schattingen tot 2,5 miljoen!) door Polen, Tsjechen, Hongaren, Sovjets, Roemenen, in totaal werden uit het nieuwe Polen 7 miljoen Duitsers verjaagd. Sadisme, verlangen naar wraak leidden tot walgelijke wreedheden (pag. 268 e.v.). Volgens de New York Times was de verdrijving van Duitsers uit Centraal Europa, “de meest onmenselijke beslissing, ooit genomen door regeringen die zich juist inzetten voor de verdediging van mensenrechten”.
Het boek lijkt me journalistiek gedegen, maar verdwaalt wat in de details en leest daarom niet gemakkelijk weg: je wordt bedolven onder feiten en feitjes als in voetnoten hetgeen de leesbaarheid niet ten goede komt. Had nogal eens een “kom-to-the-point” verzuchting als van Os weer eens afdwaalde in naar mijn idee wat minder relevante zaken, zoals b.v. bloedsmaad (pag.282). Aan de andere kant verklaart van Os veel wat niet alleen mij volstrekt onbekend was.
Tot hoeveel wreedheid is een mens in staat?! Een probleem van alle tijden tot in de actuele. En altijd de functie van propaganda daarin, propaganda die groepen mensen tegen elkaar opzet (klaarblijkelijk schort het Sapiens aan lerend vermogen!).
Dit boek is in feite de geschiedenis van Centraal Europa, die van Polen, Oekraïne, Litouwen, Wit-Rusland, Silezië en met name over de levensomstandigheden van de joden in Polen vanaf 1887 tot een tiental jaren na WOII, want de gruwelijkheden hielden niet op bij het einde van die oorlog.
Het uitzonderlijke overlevingsverhaal van Mala Rivka Kizel is de rode draad in dit boek, gedetailleerd onderzocht door NRC journalist Pieter van Os. Dat verhaal op zich vind ik beslist opzienbarend, maar wat het onderzoek blootlegt nog veel meer:
Zo heeft het begrip “antisemitisme” voor mij een totaal nieuwe dimensie gekregen. Waar ik het vroeger vooral associeerde met Nazi-Duitsland, bleek dit te zijn verkankerd in vrijwel geheel Centraal Europa en vooral onder de Pools Rooms Katholieke bevolking. Je had Polen en je had Joden. Of: mensen en joden. Of: mensen en dieren. “Liever dier dan mens”. De regels van een gedicht dat Mala van buiten kende. In dialectloos Pools. Zoals vele gedichten. En dat was onder meer haar redding, als enig overlevende uit een Joods chassidisch gezin met negen kinderen. De pogroms, de honderdduizenden die vluchtten, werden vermoord, verjaagd, gedeporteerd of etnisch gezuiverd door afwisselend nazi’s, Russen of Polen. Uit veel blijken de lage geletterdheid, de armoede, angst, de hebzucht, de afgezonderdheid van de landelijke bevolking als de belangrijkste oorzaken, waarbij ‘de meest moordzuchtige primitieve drijfveren van de mens' tot ontwikkeling konden komen .
De 'goede' Polen, zij die joden hielpen of verborgen moesten dat meestal ook met de dood bekopen. Aan de andere kant had men in het grensgebied van het huidige Oekraïne en Polen (omgeving tussen Lviv/ Zamosc: Karpy) in het geheel geen nationalistische sentimenten of jodenhaat, daarvoor heeft men kennis nodig en daarvoor was de bevolking te ongeletterd: men was ‘van hier’.
Operatie Barbarossa, het werk van de Einsatzgruppen en de concentratiekampen in dit deel van de wereld waren mij bekend. Wat mij niet bekend was, waren de enorme spanningen tussen bevolkingsgroepen vóórdat er sprake was van overheersing door Nazi-Duitsland of door de Russen. Met name in Polen was de jodenhaat enorm. Men ging als een beest te keer (knuppels, hooivorken) op betrekkelijk grote schaal, moorden om eigen gewin, want Joden hadden goud, in werkelijkheid behoorden zij tot de armste bevolkingsgroepen. Zelfs de joden onderling, chassidiem en mitnagdiem hadden soms laaiende ruzies over interpretatie van geloofszaken. En voor de nazi’s waren Polen net als joden Untermenschen (ook antisemitische!), alle vertegenwoordigers van de Poolse intelligentsia moesten worden uitgeroeid.
Het is eigenlijk ongelooflijk hoe weinig nog van die geschiedenis getuigt, van b.v. de Wolynië-slachtingen (pag. 95) van Polen door Oekraïnse vrijheidsstrijders, terwijl weer later zowel de sovjetrepubliek Oekraïne als de Volksrepubliek Polen van Stalin en de nieuwe Poolse machthebbers moesten worden gezuiverd.
De Nazi’s geloofden heilig in hun eigen gelijk, Hitler was hun God (pag.171), gevoed door jarenlange brainwashing, gelijk aan wat thans in Oekraïne gebeurt. Het verhaal van het 101ste bataljon Ordnungspolizei [Orpo’s] (pag 176 e.v.) die meer dan 38.000 ongewapende Joodse Polen afschoten en nog eens 45.000 van hen afvoerden naar de Duitse vernietigingskampen: geen Befehl ist Befehl, want niet gedwongen! Dus: iedereen kán massamoordenaar worden, maar niet iedereen wordt het en deze visie staat dan weer haaks op de stelling van onder meer Hannah Arendt die uitging van het imago van de apolitieke professional, zoals Eichmann.
En na de oorlog, de verdrijving van Duitsers in duizelingwekkende aantallen doden en vermisten (schattingen tot 2,5 miljoen!) door Polen, Tsjechen, Hongaren, Sovjets, Roemenen, in totaal werden uit het nieuwe Polen 7 miljoen Duitsers verjaagd. Sadisme, verlangen naar wraak leidden tot walgelijke wreedheden (pag. 268 e.v.). Volgens de New York Times was de verdrijving van Duitsers uit Centraal Europa, “de meest onmenselijke beslissing, ooit genomen door regeringen die zich juist inzetten voor de verdediging van mensenrechten”.
Het boek lijkt me journalistiek gedegen, maar verdwaalt wat in de details en leest daarom niet gemakkelijk weg: je wordt bedolven onder feiten en feitjes als in voetnoten hetgeen de leesbaarheid niet ten goede komt. Had nogal eens een “kom-to-the-point” verzuchting als van Os weer eens afdwaalde in naar mijn idee wat minder relevante zaken, zoals b.v. bloedsmaad (pag.282). Aan de andere kant verklaart van Os veel wat niet alleen mij volstrekt onbekend was.
May 17, 2020
Heel mooi boek. Van Os beschrijft via het levensverhaal van Mala de hartverscheurende geschiedenis van de vervolging van de Joden in Polen en Duitsland van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal van Mala wordt beschreven aan de hand van een veelvoud aan bronnen. Van Os geeft daardoor een mooi overzicht van de laatste inzichten over een deel van onze geschiedenis waar altijd over geschreven moet worden. Aanrader.
November 11, 2020
Dit boek heb ik in kleinere stukjes moeten lezen dan hoe ik een boek meestal lees, omdat ik tijd nodig had om op me in te laten werken wat ik nou eigenlijk las. Je krijgt een levensverhaal, gepaard met veel achtergrondinformatie, en dat maakt het een heel krachtig boek. Ik vind het boek ontroerend, onthutsend, onwerkelijk. En een aanrader.
November 28, 2020
Bijzonder dat de hoofdpersoon Marilka Shlafer, geboren Mala Rivka Kizel, onlangs in november 2020 op 94 jarige leeftijd is overleden na een zeer goed door Pieter van Os beschreven indrukwekkend leven.
Een aangrijpend journalistiek boek dat vanaf het begin tot het einde blijft boeien!!
Een aangrijpend journalistiek boek dat vanaf het begin tot het einde blijft boeien!!
September 10, 2021
Iedereen met een bijzondere interesse voor geschiedenis raad ik dit boek aan. Naast het onwaarschijnlijke overlevingsverhaal van het Joodse meisje Mala in de Tweede Wereldoorlog, neemt de schrijver je mee in talloze feiten over de Holocaust en het Europa van destijds. Hoewel indrukwekkend en tot op de detail uitgezocht (petje af daarvoor), voor mij als tamelijk ‘gewone’ lezer vond ik deze vertakkingen iets te ver gaan en afleiden van het uitzonderlijke verhaal van Mala wat ik aanvankelijk dacht te gaan lezen.
December 25, 2020
Een heel meeslepend boek waarin het verhaal van Mala verteld wordt die als ultraorthodox joods meisje door allerlei identiteitswisselingen de Tweede Wereldoorlog in Duitsland en Polen op miraculeuze wijze wist te overleven. Van Os doet dat heel mooi door niet alleen het spannende verhaal van Mala te vertellen maar ook haar belevenissen te plaatsen in een bredere context van de tijd.
Boeiend is ook hoe Van Os de rassenpolitiek van de nazi’s behandeld aan de hand van Mala haar verhaal: het is niet alleen onzinnig vanwege het racisme maar het laat tegelijkertijd de enorme complexiteit zien van hoe men ten tijde van Nazi-Duitsland tegen ras en nationaliteit aankeek. (Mala werd op een gegeven moment “Volksduitse” maar hoe kwam je daarvoor precies in aanmerking?) Van Os gaat wat dieper in op de effectiviteit van de nazi-propaganda omtrent de rassenpolitiek dan normaal wordt gedaan in vergelijkbare boeken.
Een belangrijk onderwerp van het boek is de ‘morele onzichtbaarheid’, oftewel, hoe kon de Holocaust plaatsvinden? Er zijn talloze boeken geschreven over hoe de vele mensen die betrokken waren bij de Holocaust nauwelijks verantwoordelijkheid hoefden te dragen waarmee de Holocaust mogelijk werd gemaakt. De verschillende interpretaties zijn bekend: Browning (individuele verantwoordelijkheid), Arendt en Bauman (dwang van het systeem) en Goldhagen (Duitse geschiedenis / uniciteit van de Duitse haat tegen joden), maar Van Os zet deze verschillende interpretaties tegenover en in het verlengde van elkaar. Hij schroomt er ook niet voor om hele kritische vragen te stellen over de rol die joden hebben gespeeld hierin.
Het boek laat ook zien dat er nog een heel hoop werk te verrichten is voor historici omdat Van Os talloze onderwerpen aansnijdt waar nog weinig of in ieder geval nog niet genoeg over geschreven is: de Polen die nu pas echt aan geschiedenisverwerking doen, wat gepaard gaat met behoorlijk wat nationalisme; de enorme volksverhuizingen van Duitsers (7 miljoen), Polen en Oekraïners na de Tweede Wereldoorlog (ook Stalin deed aan massale geografische herindeling op basis van etniciteit); de vele Duitse ingenieurs die door de Sovjets werden meegenomen om de Sovjet-Unie op te bouwen; allerlei vormen van antisemitisme die er nog steeds zijn in het Europa van vandaag. De ontstaansgeschiedenis van Israël heb ik door Van Os nog iets beter begrepen.
Van Os plaatst geen voetnoten maar in plaats daarvan eindigt hij ieder hoofdstuk met “In plaats van voetnoten”. Het oogt een beetje vreemd en is ook onconventioneel maar het geeft hem juist de ruimte om dieper in te gaan op bepaalde thema’s en ook wat beter uit te leggen die hij eerder in het hoofdstuk heeft behandeld. Hij stelt daar vaak hele kritische vragen die het boek nog veel sterker maken. Dat zouden meer auteurs moeten doen.
Boeiend is ook hoe Van Os de rassenpolitiek van de nazi’s behandeld aan de hand van Mala haar verhaal: het is niet alleen onzinnig vanwege het racisme maar het laat tegelijkertijd de enorme complexiteit zien van hoe men ten tijde van Nazi-Duitsland tegen ras en nationaliteit aankeek. (Mala werd op een gegeven moment “Volksduitse” maar hoe kwam je daarvoor precies in aanmerking?) Van Os gaat wat dieper in op de effectiviteit van de nazi-propaganda omtrent de rassenpolitiek dan normaal wordt gedaan in vergelijkbare boeken.
Een belangrijk onderwerp van het boek is de ‘morele onzichtbaarheid’, oftewel, hoe kon de Holocaust plaatsvinden? Er zijn talloze boeken geschreven over hoe de vele mensen die betrokken waren bij de Holocaust nauwelijks verantwoordelijkheid hoefden te dragen waarmee de Holocaust mogelijk werd gemaakt. De verschillende interpretaties zijn bekend: Browning (individuele verantwoordelijkheid), Arendt en Bauman (dwang van het systeem) en Goldhagen (Duitse geschiedenis / uniciteit van de Duitse haat tegen joden), maar Van Os zet deze verschillende interpretaties tegenover en in het verlengde van elkaar. Hij schroomt er ook niet voor om hele kritische vragen te stellen over de rol die joden hebben gespeeld hierin.
Het boek laat ook zien dat er nog een heel hoop werk te verrichten is voor historici omdat Van Os talloze onderwerpen aansnijdt waar nog weinig of in ieder geval nog niet genoeg over geschreven is: de Polen die nu pas echt aan geschiedenisverwerking doen, wat gepaard gaat met behoorlijk wat nationalisme; de enorme volksverhuizingen van Duitsers (7 miljoen), Polen en Oekraïners na de Tweede Wereldoorlog (ook Stalin deed aan massale geografische herindeling op basis van etniciteit); de vele Duitse ingenieurs die door de Sovjets werden meegenomen om de Sovjet-Unie op te bouwen; allerlei vormen van antisemitisme die er nog steeds zijn in het Europa van vandaag. De ontstaansgeschiedenis van Israël heb ik door Van Os nog iets beter begrepen.
Van Os plaatst geen voetnoten maar in plaats daarvan eindigt hij ieder hoofdstuk met “In plaats van voetnoten”. Het oogt een beetje vreemd en is ook onconventioneel maar het geeft hem juist de ruimte om dieper in te gaan op bepaalde thema’s en ook wat beter uit te leggen die hij eerder in het hoofdstuk heeft behandeld. Hij stelt daar vaak hele kritische vragen die het boek nog veel sterker maken. Dat zouden meer auteurs moeten doen.
February 1, 2021
Hoewel het boek zware materie bespreekt, kon ik het absoluut niet wegleggen. Prachtige en transparante combinatie van historische en journalistieke verslaglegging. Heel belangrijk dat het verhaal van Mala gedocumenteerd en in een context geplaatst is.
August 10, 2025
dit is heel erg goed. het is persoonlijk, het is gruwelijk, maar ook zeer accuraat. een zeer belangrijk boek, terechte winnaar destijds van de geschiedenisprijs. wat een verhaal. ik zou zes sterren geven mocht dat kunnen. echt van ondersteboven
February 14, 2022
Kleine 4 sterren.
Biografie over een holocaustoverlevende (Mala) met een nogal bizar en ongewoon verhaal.
Via haar leven beschouwt Pieter de (WO II) geschiedenis van Poolse Joden, hun struggle met hun identiteit. Ik heb veel geleerd, zeker ook juist over de tijd na de oorlog en het geweld.
Het verhaal van Mala was mooi, maar ik raakte toch te veel afgeleid door alle uitwijdingen naar andermans verhalen. Belangrijk voor de context heus, maar niet goed voor de continuïteit. Vond ik dan hè. Daarnaast had het wat minder feitelijk gemogen.
Biografie over een holocaustoverlevende (Mala) met een nogal bizar en ongewoon verhaal.
Via haar leven beschouwt Pieter de (WO II) geschiedenis van Poolse Joden, hun struggle met hun identiteit. Ik heb veel geleerd, zeker ook juist over de tijd na de oorlog en het geweld.
Het verhaal van Mala was mooi, maar ik raakte toch te veel afgeleid door alle uitwijdingen naar andermans verhalen. Belangrijk voor de context heus, maar niet goed voor de continuïteit. Vond ik dan hè. Daarnaast had het wat minder feitelijk gemogen.
May 3, 2021
Verbluffend levensverhaal, knap neergezet in de context van centraal Europa gedurende en na de Tweede Wereldoorlog. En wat een fantastisch zoekwerk van Pieter van Os en zijn contacten; zoeken naar wat verbrand, vergeten, vermoord en verdwenen is. Kleine levens verbonden aan grootse gebeurtenissen. Aangrijpend van begin tot eind.
December 29, 2020
Verpletterend.
November 11, 2020
Goed boek, ik kan het niet wegleggen.
Mijn verstand blijft erbij stilstaan dat mensen elkaar zo makkelijk vermoorden. Het bijzondere van dit verhaal is dat de hoofdpersoon aan de moordpartijen ontkomt door telkens van identiteit te wisselen en niet haatdragend te zijn. Ze woont bij nazi's in huis die liever voor haar zijn dan haar ouders en geniet daar ook van.
Wat schokkend is - of is dat niet schokkend? - is dat alle partijen even enthousiast etnisch zuiveren, zodra ze winnen, ook als ze er zelf het slachtoffer van zijn geweest. Eerst de nazi's, als zij het voor het zeggen hebben, dan de Polen, die eerst toch wel erg enthousiast helpen joden uit te roeien, want daar komt het wel op neer, en daarna de Duitsers wegjagen.
Als de auteur de hoofdpersoon vraagt of het ook denkbaar was geweest dat joodse Polen katholieke Polen zouden wegjagen of uitroeien, zegt ze niet meteen nee. Naties willen graag monocultureel zijn. Fascinerend en afgrijselijk.
Mijn verstand blijft erbij stilstaan dat mensen elkaar zo makkelijk vermoorden. Het bijzondere van dit verhaal is dat de hoofdpersoon aan de moordpartijen ontkomt door telkens van identiteit te wisselen en niet haatdragend te zijn. Ze woont bij nazi's in huis die liever voor haar zijn dan haar ouders en geniet daar ook van.
Wat schokkend is - of is dat niet schokkend? - is dat alle partijen even enthousiast etnisch zuiveren, zodra ze winnen, ook als ze er zelf het slachtoffer van zijn geweest. Eerst de nazi's, als zij het voor het zeggen hebben, dan de Polen, die eerst toch wel erg enthousiast helpen joden uit te roeien, want daar komt het wel op neer, en daarna de Duitsers wegjagen.
Als de auteur de hoofdpersoon vraagt of het ook denkbaar was geweest dat joodse Polen katholieke Polen zouden wegjagen of uitroeien, zegt ze niet meteen nee. Naties willen graag monocultureel zijn. Fascinerend en afgrijselijk.
October 28, 2020
Prachtige zoektocht naar iets wat bijna niet te vinden is. Dankzij veel research enorm veel relevante context bij dit bizarre levensverhaal.
April 9, 2022
Bei diesem Buch von Pieter van Os handelt es sich nicht um einen Roman, sondern um ein Sachbuch bzw. eine Biografie, die der Autor mit vielen weiteren Informationen und Quellen verbunden hat. Der Einstieg fiel mir etwas schwer, da ich doch eher eine Romanbiografie erwartet hatte. Die Lektüre benötigt höchste Konzentration und Aufmerksamkeit.
Die im Klappentext beschriebene Lebensgeschichte von Mala Rivka Kizel, deren Erinnerungen Pieter van Os akribisch recherchiert hat, bildet die Kerngeschichte.
Mala wurde in einer streng jüdisch-orthodoxen Familie in Warschau geboren. Sie erinnert sich zurück an ihre Familie, das Warschauer Ghetto, ihre Flucht und weitere Lebenstationen. Diese versuchte der Autor aufzufinden, was nicht immer einfach war. Die Erinneurngen von Mala decken sich nicht immer mit den von ihr angegeben Orten und Beschreibungen. Einige schwer zu findende Dörfer befinden sich an der polnisch- ukrainischen Grenze, wie auch in der Ukraine. Ihr weiterer Lebensweg führte Mala nach Magdeburg und zur erwähnten Familie, die Hitler und seiner Ideologie nahe stand. Wie es Mala gelang dort zu landen, müsst ihr selbst lesen.
Was man aber auf jeden Fall sagen kann ist, dass Mala wirklich großes Glück hatte. Dabei half ihr sicher auch ihr äußeres Erscheinungsbild (blond und blauäugig), wie auch ihr Charme und ihre Sprachkenntnisse.
Das Buch ist vollgepackt mit Fakten und politischen Zusammenhängen rund um die Zeit des Zweiten Weltkrieges. Entsetzt hat mich die Haltung der Polen gegenüber den Juden. Diese spielt eine ganz besonders große Rolle. Gleich zu Beginn wird auch Mala vermittelt, dass es Polen und Juden gibt, aber keine polnische Juden. Der Hass und die Verleumdungen der polnischen Bevölkerung gegenüber den Juden hat mich entsetzt, vorallem weil normaler Weise nur Deutsche und Österreicher als Judenhasser bekannt sind und dies noch immer in der dritten und vierten Generation zu spüren bekommen. Die Polen werden dabei nicht erwähnt.
Diesen Hass findet man aber in Polen auch noch in der Nachkriegszeit. Überlebende aus den KZs wurden von der polnischen Bevölkerung wieder vertrieben.
Der Schreibstil ist sachlich und detailliert. Der Autor schweift immer wieder ab, um genannte Figuren oder Orte zu analysieren und näher zu beschreiben. Oftmals schließt sich wieder der Kreis zu Mala oder ihrer Familie. Der Autor vermittelt neben der Geschichte um Mala viel Fachwissen rund um den jüdischen Glauben, den Widerstandskämpfern oder verschiedene Lebensweisen, wie auch ein Blick auf Israel und die Entstehung des Staates. Dies fand ich besonders interessant, weil es mir, den bis heute andauernden Kampf zwischen Israel und Plästina, näher gebracht hat.
Am Anfang des Buches befindet sich eine Karte und ein Stammbaum
Erschreckend fand ich so einige Parallelen zum momentanen Ukraine-Krieg. Hitlers Strategien und seine ungerechtfertigte Kriegserklärung an Polen ähnelt auf schrecklicher Weise der von Putin. Auch die Ziele und Aussagen haben ein vergleichbares Muster und bereiten mir Angst.
Fazit:
Dieses biografische Sachbuch ist ein Stück Zeitgeschichte, das hervorragend recherchiert wurde und mir viele neue Einblicke geboten hat, obwohl ich schon sehr viel Lektüre zum Zweuien Weltkrieg und #gegendasvergessen gelesen habe. Ich hätte mir allerdings "etwas mehr Mala" gewünscht. Trotzdem empfehle ich dieses Buch auf jeden Fall an alle Interessierten zum Thema weiter.
Die im Klappentext beschriebene Lebensgeschichte von Mala Rivka Kizel, deren Erinnerungen Pieter van Os akribisch recherchiert hat, bildet die Kerngeschichte.
Mala wurde in einer streng jüdisch-orthodoxen Familie in Warschau geboren. Sie erinnert sich zurück an ihre Familie, das Warschauer Ghetto, ihre Flucht und weitere Lebenstationen. Diese versuchte der Autor aufzufinden, was nicht immer einfach war. Die Erinneurngen von Mala decken sich nicht immer mit den von ihr angegeben Orten und Beschreibungen. Einige schwer zu findende Dörfer befinden sich an der polnisch- ukrainischen Grenze, wie auch in der Ukraine. Ihr weiterer Lebensweg führte Mala nach Magdeburg und zur erwähnten Familie, die Hitler und seiner Ideologie nahe stand. Wie es Mala gelang dort zu landen, müsst ihr selbst lesen.
Was man aber auf jeden Fall sagen kann ist, dass Mala wirklich großes Glück hatte. Dabei half ihr sicher auch ihr äußeres Erscheinungsbild (blond und blauäugig), wie auch ihr Charme und ihre Sprachkenntnisse.
Das Buch ist vollgepackt mit Fakten und politischen Zusammenhängen rund um die Zeit des Zweiten Weltkrieges. Entsetzt hat mich die Haltung der Polen gegenüber den Juden. Diese spielt eine ganz besonders große Rolle. Gleich zu Beginn wird auch Mala vermittelt, dass es Polen und Juden gibt, aber keine polnische Juden. Der Hass und die Verleumdungen der polnischen Bevölkerung gegenüber den Juden hat mich entsetzt, vorallem weil normaler Weise nur Deutsche und Österreicher als Judenhasser bekannt sind und dies noch immer in der dritten und vierten Generation zu spüren bekommen. Die Polen werden dabei nicht erwähnt.
Diesen Hass findet man aber in Polen auch noch in der Nachkriegszeit. Überlebende aus den KZs wurden von der polnischen Bevölkerung wieder vertrieben.
Der Schreibstil ist sachlich und detailliert. Der Autor schweift immer wieder ab, um genannte Figuren oder Orte zu analysieren und näher zu beschreiben. Oftmals schließt sich wieder der Kreis zu Mala oder ihrer Familie. Der Autor vermittelt neben der Geschichte um Mala viel Fachwissen rund um den jüdischen Glauben, den Widerstandskämpfern oder verschiedene Lebensweisen, wie auch ein Blick auf Israel und die Entstehung des Staates. Dies fand ich besonders interessant, weil es mir, den bis heute andauernden Kampf zwischen Israel und Plästina, näher gebracht hat.
Am Anfang des Buches befindet sich eine Karte und ein Stammbaum
Erschreckend fand ich so einige Parallelen zum momentanen Ukraine-Krieg. Hitlers Strategien und seine ungerechtfertigte Kriegserklärung an Polen ähnelt auf schrecklicher Weise der von Putin. Auch die Ziele und Aussagen haben ein vergleichbares Muster und bereiten mir Angst.
Fazit:
Dieses biografische Sachbuch ist ein Stück Zeitgeschichte, das hervorragend recherchiert wurde und mir viele neue Einblicke geboten hat, obwohl ich schon sehr viel Lektüre zum Zweuien Weltkrieg und #gegendasvergessen gelesen habe. Ich hätte mir allerdings "etwas mehr Mala" gewünscht. Trotzdem empfehle ich dieses Buch auf jeden Fall an alle Interessierten zum Thema weiter.
February 15, 2021
Wat een boek. Aan de hand van een persoonlijk verhaal een schitterende kijk op een verschrikkelijke geschiedenis.
Wat ik onthouden heb:
- wat een ongekende gaat tegen de Joden, zowel voor als na de oorlog en zeker niet beperkt tot de Duitsland
- de haat tegen de Duitsers na de oorlog, die ervoor zorgde dat Europese landen hun Duitsers terugstuurden naar Duitsland, kende ik nog niet.
- Israël is een dramatisch gevolg
- Mensen zijn absurde wezens. In staat om belachelijke haat te voelen en die om te zetten in de meest verschrikkelijke daden. Maar de andere kant: mensen zijn ook in staat om ondanks alle haat in de wereld te overleven en positief te blijven.
- Ook nazi’s waren mensen die soms warm en liefdevol waren.
- de tweede Wereldoorlog kent nog zoveel meer verhalen dan die van de nazi’s, de Nederlanders (NSB’ers en het verzet) en die van de westerse wereld.
Echt een aanrader. Die ik zelf ooit nog eens lees. En me bewoog om meer in WOII de duiken en het boek De Stamhouder te lezen.
Wat ik onthouden heb:
- wat een ongekende gaat tegen de Joden, zowel voor als na de oorlog en zeker niet beperkt tot de Duitsland
- de haat tegen de Duitsers na de oorlog, die ervoor zorgde dat Europese landen hun Duitsers terugstuurden naar Duitsland, kende ik nog niet.
- Israël is een dramatisch gevolg
- Mensen zijn absurde wezens. In staat om belachelijke haat te voelen en die om te zetten in de meest verschrikkelijke daden. Maar de andere kant: mensen zijn ook in staat om ondanks alle haat in de wereld te overleven en positief te blijven.
- Ook nazi’s waren mensen die soms warm en liefdevol waren.
- de tweede Wereldoorlog kent nog zoveel meer verhalen dan die van de nazi’s, de Nederlanders (NSB’ers en het verzet) en die van de westerse wereld.
Echt een aanrader. Die ik zelf ooit nog eens lees. En me bewoog om meer in WOII de duiken en het boek De Stamhouder te lezen.
December 27, 2022
Wat een indrukwekkend en goed gedocumenteerd boek!
Het vertelt het verhaal van Mala, een Pools jodin die in de Tweede Wereldoorlog wonderwel aan de dood ontsnapt door op beslissende momenten een andere plek en identiteit te kiezen. Daar is een laag aan toegevoegd van de zoektocht van de auteur naar bevestiging van Malas verhaal en wat daar nog over terug te vinden is. Een derde, belangrijke laag is de geschiedenis van joden in Oost Europa en Polen in het bijzonder, tot aan de na-oorlogse gebeurtenissen in het huidige Israël.
Met name die laag is doortrokken met gruwelijke verhalen. Wat dat betreft vormt het relaas over het persoonlijke leven van Mala niet alleen een versie van de geschiedenis in menselijke proporties, maar ook een verzameling broodnodige lichtpuntjes om het boek door te komen.
Een aanrader voor wie geïnteresseerd is in dit deel van de geschiedenis!
Het vertelt het verhaal van Mala, een Pools jodin die in de Tweede Wereldoorlog wonderwel aan de dood ontsnapt door op beslissende momenten een andere plek en identiteit te kiezen. Daar is een laag aan toegevoegd van de zoektocht van de auteur naar bevestiging van Malas verhaal en wat daar nog over terug te vinden is. Een derde, belangrijke laag is de geschiedenis van joden in Oost Europa en Polen in het bijzonder, tot aan de na-oorlogse gebeurtenissen in het huidige Israël.
Met name die laag is doortrokken met gruwelijke verhalen. Wat dat betreft vormt het relaas over het persoonlijke leven van Mala niet alleen een versie van de geschiedenis in menselijke proporties, maar ook een verzameling broodnodige lichtpuntjes om het boek door te komen.
Een aanrader voor wie geïnteresseerd is in dit deel van de geschiedenis!
June 26, 2022
Eigenlijk 4.5 sterren, ik voel me gul ;).
Dit boek is ergens tussen journalistiek en geschiedenis, een biografie van de joodse Mala uit Polen. Het verhaal zou volstrekt ongeloofwaardig zijn als het niet waar was. Mala overleeft door te doen alsof ze niet Joods en later zelf Duitser is. Haar verhaal is heel bijzonder, maar eigenlijk niet eens het beste aan dit boek. Mala's verhaal is een kapstok voor een heleboel interessante geschiedenis over onderduikers en de holocaust in Polen, het leven vlak na de oorlog en een hoop willekeurige uitstapjes.
Vooral de combinatie van intense wreedheid en tegelijkertijd normale menselijkheid was indrukwekkend en interessant. Verder duidelijk een heel goed geresearched en interessant boek!
Dit boek is ergens tussen journalistiek en geschiedenis, een biografie van de joodse Mala uit Polen. Het verhaal zou volstrekt ongeloofwaardig zijn als het niet waar was. Mala overleeft door te doen alsof ze niet Joods en later zelf Duitser is. Haar verhaal is heel bijzonder, maar eigenlijk niet eens het beste aan dit boek. Mala's verhaal is een kapstok voor een heleboel interessante geschiedenis over onderduikers en de holocaust in Polen, het leven vlak na de oorlog en een hoop willekeurige uitstapjes.
Vooral de combinatie van intense wreedheid en tegelijkertijd normale menselijkheid was indrukwekkend en interessant. Verder duidelijk een heel goed geresearched en interessant boek!
April 17, 2021
Erg mooi boek over het onwaarschijnlijke verhaal van een joods meisje uit Polen dat de oorlog met bizar geluk en toeval weet te overleven. Integer opgeschreven met veel achtergrondinformatie, maar ook eerlijk over de onbekende aspecten van het verhaal. Van Os neemt lekker veel zijpaadjes, weidt uit over allerlei aspecten (het joodse leven in Polen; leven in ghetto's; de vlucht van veel joden naar Palestina na de oorlog; etc) en pakt ook vaak het verhaal van andere tijdsgenoten erbij. Wat me vooral beviel is dat het een verhaal is dat de minder bekende kanten van de oorlog en erna oppikt.
Displaying 1 - 30 of 105 reviews