Чорны замак Альшанскі

by Уладзімір Караткевіч

«Чорны замак Альшанскі» — класічны беларускі дэтэктыў. У ім, як і ў іншых творах Караткевіча, выяўляецца містычная повязь часу. Нездарма галоўны герой гэтага знакавага для беларускай культуры рамана Антон Косміч кажа: «Хто не памятае мінулага, хто забывае мінулае — асуджаны зноў перажыць яго. Безліч разоў». Для Косміча пошукі скарбаў роду Альшанскіх ператвараюцца не толькі ў цікавую прыгоду, але і ў барацьбу за ўсталяванне праўды і справядлівасці, у якой яму дапамагаюць самыя розныя персанажы: супрацоўнік органаў дзяржаўнай бяспекі, святы айцец, вартаўнік замка і касцёла, кіраўнік археалагічнай экспедыцыі. Гэта адзін з найвядомейшых твораў Уладзіміра Караткевіча.

Genres: Fiction, Classics, Mystery

496 pages, Hardcover

First published January 1, 1983

About the author

Нарадзіўся 26 лістапада 1930 г. у Воршы ў сям'і інтэлегентаў. У час Вялікай Айчыннай вайны быў у эвакуацыі ў Пермскай вобласьці, пасьля ў Арэнбургу. У 1944 вярнуўся ў Воршу, атрымаў сярэднюю адукацыю. У 1949—1954 гг. вучыўся на філалягічным факультэце Кіеўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Т. Р. Шаўчэнкі. Настаўнічаў у вёсцы Лесавічы Тарашчанскага раёна Кіеўскай вобласці (1954—1956), у Воршы (1956—1958). Скончыў Вышэйшыя літаратурныя курсы(1960), Вышэйшыя сцэнарныя курсы (1962) у Маскве. З 1962 г. жыў у Менску. Уваходзіў у Саюз пісьменьнікаў СССР з 1957 г.

Узнагароджаны ордэнам Дружбы народаў. Лаўрэат Літаратурнай прэміі СП БССР імя І.Мележа (1983) за раман „Нельга забыць“ („Леаніды не вернуцца да Зямлі“), Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1984, пасьмяротна) за раман „Чорны замак Альшанскі“.

Reviews

[Volodymyr Okarynskyi · Rating 5 out of 5]

у перакладзе - 4 зоркі.
у арыгінале, на беларускай мове, - пяць.
у Інтэрнэце ёсць аўдыякніга онлайн ;)

[Maša · Rating 5 out of 5]

Планавала здраду і паставіць 4, але раман такімі глыбокімі словамі скончыўся. Переацаніла раман, што гэта не толькі гістарычны дэтэктыў, але як, здаецца, галоўны герой Косміч падобны на Караткевіча, і што гэта яшчэ кладзезь персанальных думак класіка.

[Yana Tarasevich · Rating 4 out of 5]

зноў жа, калі яшчэ чытаць Караткевіча, калі не зараз, з нагоды 90-агоддзя. пасля сучаснай Рэвалюцыі і перакладаў мова падалася вельмі складанай для чытання: шмат дыялектнага, настолькі, што не заўсёды з першага разу разумееш дыялогі. але праз нейкі час звыкаеш і ўжо зважаеш на іншыя рэчы. дзіўна, што ў дзяцінстве не чытала яго, памятаю, была кніга, але на рускай: бадай што хацела ці на мове, ці зусім ніяк. з народзінамі, спадар Уладзімір

[Irina Demidova · Rating 5 out of 5]

Я слухала аўдыёкнігу, і агучка Андрэя Каляды, гэта нешта неверагодна цудоўнае.Мне спадабалася яскравая беларуская мова з дадаткам нейкіх цікавых выразоў з іншых моў, а часцей з польскай.

Цікавы дэтэктыўны сюжэт, які складаецца з трох параллельных часоў, і прыгожа развязваецца ў сучаснасці. Гістарычныя загадкі і падзеі апісаны так, што мне здаецца, яны адбываліся на самой справе.

Кранаецца шмат тэмаў: сяброўства, любоў, здрада, род, самагубства, што з’яўлецца сапраўдным скарбам? І канешне, цыклічнасць падзей займае цэнтральнае мейсца.

[Jenny Sparrow · Rating 4 out of 5]

4,5. Снова исторический детектив от Короткевича. Старинная книга, загадочный шифр, несметные сокровища, замок как место его захоронения, загадочные смерти, тайны прошлого как времён Великого княжества Литовского, так и Второй Мировой войны.

Увлекательный сюжет чуть-чуть для меня подпортили не всегда понятные диалоги. Они иногда написаны так, словно люди в них друг друга понимают без слов, и это вполне могло быть так во времена, когда книга писалась и только вышла, но через 40 лет после этого уже в новое время какие-то вещи мне оказались непонятны и смыслы ускользали. Всё остальное прекрасно. И я поражена, что книга в любимом жанре прошла мимо меня, да и что в принципе классик беларуской литературы, оказывается, писал такое!

[Eugène L. · Rating 5 out of 5]

Ідея нагадує "Дзікае паляваньне караля Стаха". У 16-му чи 17-му столітті кілька білоруських аристократів хочуть підняти повстання за незалежність Білорусі (від Польщі), але один аристократ усіх зраджує. Повстання не виходить, а над родом зрадника тяжіє Прокляття, і про це є Легенда.
За кілька століть банда негідників блукає навколо клятого замку і вбиває купу народу з корисливих міркувань.
Тут з'являється Герой - і за його допомогою всіх негідників нейтралізують (вбивають чи садять). У процесі Герой зустрічає Справжнє Кохання - таке Чисте і Світле, що аж жах.
Що сподобалось:
- Початок: вступ і перша глава. Чудово написано.
- Мешканці Альшінкі і їхнє повсякдення
- Коли Герой з дівчиною (неозброєні) проганяють чотирьох негідників з ножами
- Інтелігентні міліціонери; добрий коньяк; лосина у придорожньому буфеті
Що не сподобалось:
- Розв'язка: головні негідники занадто карикатурні; багато роялів у кущах; білі плями (зафарбовані наспіх)
- Філософські думки/бесіди: затягнуті і не те щоб оригінальні

Цензура?
gloria-fm здалося, що книжку «покоцано цензурою». Не знаю, може ми читали різні версії, але мені здалося навпаки — багато «вольнодумних», як для Союзу, думок.
Білоруський патріотизм - усюди. Чи не кожне друге слово - «білоруський». Усе навколо - «білоруське»: "тыпова славянскай, мала таго, беларускай разбоўтанасцю", "беларускі рамантызм", "беларуская страснасць". А ще "білоруське середньовічча", "білоруський алхімік", "білоруські автобуси", "білоруське сіно", "типово білоруський погляд на речі".
І як цензура пропустила такий діалог?
"- А вы не думалі, чаму не думае нічога даводзіць адзін з Хадкевічаў, што трымае ў Афрыцы птушкаферму? Ці адна з Радзівілавых, узнагароджаная за падполле ордэнам «Віртуці Мілітары»?
- Чаму?
- Ды таму, што ім нічога не трэба было даводзіць. Яны - гэта былі яны. І даводзілі, што яны ёсць яны, «палякі, што ніколі не забывалі, што яны беларусы, беларускага высакароднага кораню» і ў падполлі, і ў партызанцы, і на барыкадах, і ў розных турмах."
Білорусь Караткевіча
Дія «Замку» відбувається у 1960-ті, у Білорусі. Виявляється, що білоруською там говорять абсолютно усі (зокрема й у Менську) — від міліціонерів, до продавців, не виключаючи студентів, вчених, лікарів тощо. (щоправда, більшість персонажів - з Західної Білорусі, з невеличкого містечка, і виросли ще до війни).
Як і усюди в СРСР (якщо вірити радянській культурі :), Білорусь багата на інтелігентних міліціонерів - чесних, розумних, ерудованих, тактовних.
Тільки один якийсь молодий лейтенантик - дурнуватий формаліст і говорить штампами, яких і сам не розуміє. Але це таке виключення - і його обов'язково кудись переведуть чи там звільнять.
Побут
Герой пройшов усю війну, зокрема й у партизанах - і всякого набачився. Але тепер його життя - «похоже на фруктовый кефир», та ще й у радянській упаковці.
Йому воно здається цікавим, але в мене (як в читача і як в людини) від такого депресуха. Холостяк майже 40 років живе у «під'їзді старих холостяків»: чи не усі сусіди - самотні чоловіки. Вони грають у шахи,
ловлять рибу, п'ють коньяк, обмінюються пласкими жартами і говорять про нецікаві і (не дуже) високі матерії.
Щоправда, в нього молода і гарна коханка (чужа дружина), але з нею вони розлучилися.
Найкращий друг Героя: розлучений, живе насамоті у старовинному будинку і збирає усяку антикварну фігню - як помре, усе подарує музею, а поки що тягає додому усе це барахло. Таке в нього життя.
Детектив
Героя випадково втягнуто до чужих інтриг, до нього потрапляє давньобілоруська шифровка, він їде до закинутого замку, шукати відповідь на загадки - благо, що кандидат історичних наук.
Тим часом інтригами цікавляться інтелігентні міліціонери.
Оце й є найцікавіша частина книги: біля замку - село і люди, і довоєнні таємниці, і гарна жінка-археолог (зі студентами), що випадково щось копає поруч.
Ехо війни
Як відомо, війна залишила у Білорусі страшні сліди. Більшість героїв книжки травмовано війною. Багато хто був у підпіллі. Когось тортурували.
Багато хто втратив близьких людей (а один персонаж - дружину і єдину дитину).
І це жахлива річ, адже ця частина роману - амаль не вигадана.
Розв'язка
Наприкінці кожного доброго детективу, хтось з героїв чи антигероїв пояснює усе, що нам не зрозуміло. І це, зазвичай, найцікавіша частина. На жаль у «Замку» пояснювати доводиться багато. Половина інтриг непомітна читачеві і ми дізнаємося про них лише на останніх сторінках, у переказі.

Загальне враження: на загал добре, але гірше, ніж у "Дикому полюванні короля Стаха"

[Uladzislau · Rating 3 out of 5]

Не люблю кнігі з дужа вялікай колькасцю персанажаў. Для Чорнага замку яшчэ ў пачатку кнігі ў мяне закончыўся аркуш, куды я гэтых персанажаў выпісваў, і нават з аркушом зразумець хто ёсць хто было цяжка.
Акрамя таго, сюжэт таксама досыць заблытаны, і асноўныя падзеі часта перадаюцца не праз словы аўтара, а праз дыялогі персанажаў, якія расказваюць адно аднаму што здарылася. І тут яшчэ адна праблема: дыялогі напісаныя не з мэтай быць зразумелымі чытачу, а з мэтай рэалістычна перадаць размову паміж людзьмі. Гэта як калі мы размаўляем з сябрамі і некаторыя рэчы недагаворваем, бо ўжо ведаем іх з папярэдніх размоў ці перажытага разам вопыту, карыстаемся жарганізмамі, вядомымі толькі вуз��ай групе людзей. Нам такая размова здаецца зразумелай і эфектыўнай, але пабочнаму назіральніку можа быць невідавочна пра што мы гаворым. У Чорным замку чытач гэта такі пабочны назіральнік, які слухае дыялог сяброў або калег па прафесіі, да якой сам не належыць. Мне давялося паглядзець пару кароткіх пераказаў у працэсе і пасля чытання каб зразумець усе павароты сюжэту, і то дагэтуль не адчуваю сябе поўнасцю ўпэўненым.
Увесь смак дэтэктыву, калі сам робіш нейкія гіпотэзы, якія потым пацвярджаюцца або зняпраўжваюцца па ходу кнігі, прайшоў міма мяне праз гэтае неразуменне падзей. А калі былі агучаныя імёны злачынцаў, што пераследвалі галоўнага героя, я проста не змог успомніць што гэта за людзі і што яны там раней па тэксце рабілі :D
З цікавага: раман, хоць і здаецца кампліментарным да ідэй сацыялізму, прасоўвае шмат думак, нехарактэрных, а мабыць і "крамольных" для тагачаснага СССР. Сярод іх станоўчы вобраз ксяндза, павага да рэлігійных перакананняў, беларусацэнтрызм. Мне найбольш запомніўся эпізод дзе галоўны герой кажа міліцыянту, прадстаўніку савецкай сістэмы, што крытыка гэта важна і да яе трэба прыслухоўвацца, якой бы ерэтычнай яна не здавалася. І гэта за 7 год да пачатку перабудовы і галоснасці. Прыемна, што беларускі аўтар прасоўваў такія каштоўнасці і, судзячы з яго папулярнасці, тагачасным чытачам гэта падабалася.
Параю раман хіба што тым у каго добрая памяць на імёны, хто ведае крыху гістарычнага жаргону і хто не баіцца блытаніны ў сюжэце. Я не падыходжу ні пад адзін з гэтых пунктаў, таму такая ацэнка.

[Jač · Rating 3 out of 5]

Не хочацца псаваць рэйтынг роднай літаратуры, але мне гэтая кніга падалася надта заблытанай, поўнай маленькіх дробязяў, якія, не перачытваючы, лёгка забыць. Думаю, аўтар сам гэта разумеў, бо перыядычна нагадваў у разважаннях галоўнага героя пра тое, што нам варта помніць.

Я гэтую кнігу слухала, акрамя толькі некаторых раздзелаў. Мне вельмі спадабалася "Зброя" Караткевіча, так што я вырашыла даць шанец ягонаму галоўнаму твору. Галоўны герой мне цалкам спадабаўся: кемлівы, чулы, думае пра іншых, не захацеў да Сьцешы падкатваць, пакуль яна не зрабіла першы крок. Ягоны стыль апавядання вельмі лёгкі, шчыры і сумленны. Твор сам пацешны, гумар мне спадабаўся, можна знайсці шмат цікавых выразаў і новых рэгіянальных слоў, не кажучы ўжо пра нейкія гістарычныя падзеі і традыцыі. Сярод іншых персанажаў мне запомніўся толькі Хілінскі, ну і мабыць ксёндз. Да ўсіх астатніх я не адчувала нічога, я іх амаль не адрознівала паміж сабой, так што калі высвятлілася, хто там галоўны злодзей, мяне гэта не здзівіла. Вось менавіта з-за гэтага багацця пустых персанажаў, блытаніны гістарычных падзей (мы ж казалі пра шаснаццатага стагоддзе, прычым там растрэл падчас другога сусьветнай?) я і стаўлю тры зоркі.

Не шкадую, што прачытала, але ніякіх асабістых пачуццяў гэтая кніга ў мяне не выклікала.

[Nazarii Zanoz · Rating 3 out of 5]

Можливо тому, що на слух таки важко це все зібрати до купи і зрозуміти, але часом здавалося, що автор трохи перемудрував із заплутуванням справи та нанизуванням всіх ходів. Або мій мозок таки заслабкий для сприйняття детективів. Загалом цікаве переплетення исторій родів, спадку в різних його проявах та життя приміського села, де наче всі один одного мають знати, як облуплених, де всі події наче ще свіжі в пам'яти, проте все перекаламутила війна.

[Adi · Rating 3 out of 5]

Първата ми книга от беларуски автор :)
Честно казано очаквах историята да е малко по-различна. Имаше достатъчно драма и мистерия, но може би очаквах и повече митологични елементи.

[Kate · Rating 4 out of 5]

Что касается легенды и ее "жизни" -очень интересно, завораживает. А что касается реалий, скучновато, предсказуемо-самый настоящий соц. реализм (в какую эпоху и был написан)

[Tatyana Krytskaya · Rating 4 out of 5]

Красивый живой белорусский язык. Автор с хорошим чувством юмора

[Kirill Protasenia · Rating 5 out of 5]

Сапраўдны гістарычны дэтэктыў. Разнастайнасць мэт, спагарда да скарбаў, уратавання ад справядлівай кары, павагі за конт продкаў. Вельмі багаіая мова. І як заўсёды любвеабільны і істэрычны Караткевіч.

[Princessadivana · Rating 4 out of 5]

Люблю детективные истории Караткевича, то, как они сплетаются с историей Беларуси. Но любовные линии писать он не умеет и некоторые «философские» размышления мне не очень были интересны

[Andrew Orange · Rating 3 out of 5]

К сожалению, эта книга Короткевича слабее, чем "Дикая охота".
Местами затянуто, много совковых штампов, все эти "настоящие полковники" из спецконтор...
Историческая часть на высоком уровне.
Короткевич иронически упоминает сам себя в тексте этой книги.