Al mijn moeders

by Anita Terpstra

Behalve dat haar opa en oma er geboren en begraven zijn, wist Anita Terpstra vrijwel niets van de geschiedenis van het Friese dorp Harkema, totdat een vriendin haar een artikel doorstuurde met de vraag: ‘Hier komt jouw familie toch vandaan?’ Het is het begin van een zoektocht naar de achtergrond van haar voorouders, het dorp en zijn omgeving. Een plek die van oudsher berucht was om zijn extreme armoede, plaggenhutten, inteelt en bevolking van alcoholisten, raddraaiers, zedelozen en analfabeten. Een plek waar bovendien nog tot halverwege de twintigste eeuw mensen in verbouwde kippenhokken woonden. Al mijn moeders is een confronterende familiehistorie, diep geworteld in de Friese veengebieden.

Genres: History, Nonfiction, Biography

256 pages, Paperback

First published March 3, 2022

Reviews

[Ingrid · Rating 5 out of 5]

Aan de hand van de levens van haar 'voormoeders' beschrijft Anita Terpstra hoe het leven in Harkema (Friesland, De Wouden) en omgeving de laatste twee eeuwen is geweest.
De laatste ster is een persoonlijke omdat ik zo geniet van dit soort boeken over de sociale geschiedenis van ons land aan de hand van persoonlijke verhalen.

On the basis of the lives of her 'foremothers', Anita Terpstra describes what life has been like in Harkema (Friesland, De Wouden) and the surrounding area over the past two centuries.
The last star is a personal one because I thoroughly enjoy these kinds of books about the social history of our country through personal stories.

[Inge · Rating 3 out of 5]

Dit boek is soort van indirect een stukje van mijn familiegeschiedenis. De stukken die dan ook daadwerkelijk over Harkema, de Harrekieten en het armoedige leven daar gingen, vond ik erg interessant. De tekst daarbuiten vond ik soms wat langdradig en veel misschien dit, misschien dat. Mooi is wel dat het boek ook gesprekken losmaakt met mama en de rest van de familie over hoe het leven vroeger voor beppe en haar familie is geweest.

[Gijs Grob · Rating 4 out of 5]

In 'Al mijn moeders' duikt Anita Terpstra in haar eigen familiegeschiedenis, die er eentje is van de allerarmsten in en rond het dorpje Harkema, Friesland. In weerwil van de titel volgt Terpstra de mannelijke lijn en gaat het boek net zozeer over haar voorvaderen, te beginnen bij ene Evert Johannes Borger (1748-1823). Ook laat Terpstra zien hoe wereldgebeurtenissen (de Franse bezetting, de industriële revolutie, de opkomst van het socialisme, de wereldoorlogen) doorwerken in de levens van de normale mensen.

Hoewel er weinig analyse en aardig wat giswerk aan te pas komt, is 'Al mijn moeders' een boven verwachting boeiende geschiedenis van de arme bewoners van plaggenhutten, spitketen en kippenhokken (!) die in de schrijnendste omstandigheden op de Friese veen- en heidegronden woonden.

Terpstra maakt pijnlijk duidelijk hoe generaties lang in een armoedefuik bleven hangen met praktisch geen ontsnappingsmogelijkheden en ook hoe vooroordelen tegen armoede generaties lang bleven doorwerken. Zo staan de harrekieten (inwoners van Harkema) tot op de dag van vandaag bekend als 'messentrekkers', ruw en onbehouwen volk, waarmee je je maar beter niet inlaat. Wat dat betreft is dit boek ook een goede les voor de huidige tijd, waar dit soort vooroordelen (armoede heb je aan jezelf te danken, arme mensen zijn dom en lui enz.) geenszins verdwenen zijn.

Terpstra stelt terecht dat ook de levens van deze kleine lieden een plaats in de geschiedenis verdienen en met haar fascinerende boek hebben deze eindelijk een podium gekregen.

[Leni · Rating 5 out of 5]

In eigentijdse taal beschrijft Anita de geschiedenis van haar voorgeslacht. Het getuigt van veel onderzoek. En tussendoor geeft zij ook informatie over de tijd waarin haar voormoeders leefden. Ik las dingen die ik als kind ook hoorde, maar ook zaken die ik niet wist. Dus het was leerzaam. En tegelijkertijd was alles wat ik las ook een aansporing om nog eens na te denken over hoe wij naar andere mensen kijken en over hen spreken. Het boek heeft mij geraakt. Er is veel verdrietigs gebeurd in Anita’s voorgeslacht, maar ik bespeur een zekere lichtheid in haar schrijfstijl zodat het boek geen zwaar geheel word. Dank je wel Anita!

[Marloes D · Rating 4 out of 5]

Mijn vader komt uit een familie van veenarbeiders. Zo stak hij toen ik werd geboren nog turf in de Fochtel maar dat liep toen inmiddels echt op zijn einde. Daarom ben ik dit boek gaan lezen: omdat mijn familie ook zo moet hebben geleefd. Zwoegen in bittere armoede terwijl de baas er letterlijk en figuurlijk warmpjes bijzat. Dit boek is een journalistiek verslag over een familie maar tegelijk van een bevolkingsgroep. Mw Terpstra heeft zich goed ingelezen en schrijft er makkelijk leesbaar over.

[TienD · Rating 4 out of 5]

Ik wist dat de plaats Harkema bekend staat om z'n messetrekkers, ruig volk daar. Ook weet ik van het bestaan van plaggenhutten. Dit boek geeft een beeld van de geschiedenis en achtergrond van die wereld. Schrijfster doet dit aan de hand van haar eigen familie, en dat maakt het concreet en invoelbaar. Prettig en gemakkelijk leesbaar. En voor iedereen die meer wil weten een literatuuropgave.

[Teije de Boer · Rating 3 out of 5]

Een interessante sociologische geschiedenis van de onvoorstelbare armoede in de Friese Wouden die mij meer inzicht heeft in de achtergrond van mijn moeder en haar familie en daarmee ook in die van mijzelf.

[Sippy · Rating 4 out of 5]

Al met al een aardig boek dat me ook inzicht geeft in hoe mijn voorouders geleefd en overleefd moeten hebben in de Friese Wouden, bij vlagen herkenbaar. Veel eten van eigen tuin bijvoorbeeld, of aardappelen rooien en in de winter uit de kelder eten, de wâldhûskes, de Harrekieten....

[Tessa]

Ben bij 36% gestopt met lezen. Op zich interessant, maar niet helemaal wat ik ervan had verwacht. Om die reden ook gestopt.

[Bianca Oortwijn · Rating 2 out of 5]

Had helaas niet veel om het lijf.

[Romke Zwier · Rating 5 out of 5]

Vlot en volgbaar geschreven. Heeft een nieuwe blik op mijn roots en omgeving gegeven.

[Wijnand · Rating 4 out of 5]

Lezenswaardige familiegeschiedenis, toegankelijk geschreven en gelardeerd met veel citaten uit primair bronmateriaal. In onze vaderlandse geschiedenis horen we graag over de successen, de vooruitgang, de uitzonderlijke prestaties van helden uit ons voorgeslacht. De tragiek van ongelijkheid, de zelfkant van de samenleving en armoede, alsmede de positie van de (huis)vrouw zoals beschreven in Terpstra's boek, blijft vaak onderbelicht, zoals dat lange tijd met de slavernij ook is gebeurd. Het is lastig om hierover een betrouwbaar beeld te krijgen. Terpstra slaagt erin om aan de hand van schaarse, onvolledige archiefbronnen en vergelijkbare verhalen over tijdgenoten het wel en wee van een aantal generaties op de vergeten Friese veengrond vanaf de 17e eeuw te beschrijven. Kleine stukjes van het grotere geschiedenisverhaal worden uitvergroot, menselijk en tastbaar gemaakt, een vergelijking met Eva Vriend’s ‘Eens ging de zee hier tekeer’ en Frank Westermans ‘De graanrepubliek’ kwam bij me op. Soms gebruikt Terpstra een vrijpostige interpretatie of wijdt uit in wensdenken over het lot van haar voorouders, maar niettemin interessant om te lezen.

[SillySuzy · Rating 3 out of 5]

Interessant boek, waarin Anita Terpstra haar familiegeschiedenis onderzoekt. Haar voorouders kwamen uit Harkema in de Friese wouden. Zij waren dus zgn. Harrekieten, die een zeer slechte reputatie hadden. Wat volgt is een verhaal over hele grote gezinnen, extreme armoede en mensonterende omstandigheden. Jammer, dat veel niet meer te achterhalen viel. Leest als een trein, hoewel al die namen me vaak wel duizelden. Misschien was een stamboom voor- of achterin het boek handig geweest.

[Marije · Rating 4 out of 5]

Erg interessant en leuk om zoveel te leren terwijl de auteur het ook zo persoonlijk houdt. Soms raakte ik het overzicht van alle personages even kwijt, en dan is een nadeel van de e-reader ook wel dat terugbladeren naar de stamboom op het begin niet zo makkelijk gaat...

[Marc · Rating 3 out of 5]

Dit boek is misschien niet zo goed geschreven, maar het heeft wel veel te vertellen, namelijk het verhaal van een groep mensen, een gemeenschap, die op een gegeven moment niet meer nodig was (turfstekers), economisch, en toen letterlijk gemarginaliseerd is, door ze het Friese heidegebied op te jagen, waar weinig middelen van bestaan zijn.

Omdat mensen die zich niet kunnen redden altijd behandeld worden als mensen die niet weten hoe ze zich moeten gedragen (gaat nog steeds zo: mensen die een bijstandsuitkering hebben zijn lui of incompetent, want anders hadden ze wel een baan gehad en, nog erger, dat kost mensen die ijverig en competent zijn geld), zijn ze altijd op elkaar aangewezen geweest en niet zo aardig voor buitenstaanders. En voelen ze zich minder waardig, want dat krijg je als er generaties lang op je wordt neergekeken.

[Jenneke · Rating 3 out of 5]

Gedegen onderzoek, maar het boek voelt een beetje als een opsomming

[Andrew Spink · Rating 4 out of 5]

This book was much more interesting than I expected. It is a family history, but a number of factors make it much more than that.
Firstly, it's wide scope, over so many centuries means that it gives quite some insights into national history over that period. And not the usual history of rulers and rich people, but the much more interesting social history of ordinary people.
Secondly, the extreme poverty of the family and their village is both shocking and draws relevant parallels between attitudes to poverty then and now.
Thirdly, it is well written. This could have been a very dry story. It was not.

I read the edition from Brommer op zee with annotations from the author. In this case, they did not add a lot.

[Rowella · Rating 1 out of 5]

Ik kan me niet herinneren wanneer ik voor het laatst zo’n saai boek gelezen heb. Ik heb het uiteindelijk scannend tot het einde doorgebladerd en het en der wat stukjes gelezen. Het is een opsomming van de geschiedenis van zeven voorouders (moeders) van de schrijfster. Ook de schrijfstijl spreekt me niet aan. Prima dat mensen hun stamboom uitzoeken en opschrijven, maar wat mij betreft hoeft dat niet allemaal uitgegeven te worden. Ongetwijfeld zullen veel mensen het wel mooi vinden om over de geschiedenis van Friesland te lezen, maar ik vond het niet om doorheen te komen.

[Ilse Williams · Rating 2 out of 5]

Helaas dodelijk saai. Ik keek er erg naar uit om dit te lezen maar de auteur stelt veel vragen waar eigenlijk geen antwoord op te vinden valt. . “Deed X dit en dat?” “Waren zij zus en zo?” Alles is mogelijk en soms prikkelt dat de verbeelding maar dat is voor mij hier niet het geval. Af en toe kreeg ik het gevoel dat ik een dagboek las waarin iemand gedachten en dromen neerkrabbelt. Ik denk dat dit boek voor een liefhebber van geschiedenis weinig nieuwe informatie bevat. Overigens is een bezoek aan de spitkeet zeker aan te raden.

[Inge · Rating 3 out of 5]

interessante blik op de plek waar ook mijn voorouders vandaan komen, maar als je geen binding hebt met friesland/Harkema betwijfel ik of het ook zo leest. ik had ook gehoopt om iets meer te lezen over het socialisme dat na de tweede wereldoorlog in veel van die Friese veengebieden in trek was, daar ging maar een klein gedeelte over.
wel een aanleiding om mijn vader verder uit te horen en op de volgende friesland fietsvakantie ook langs de Friese Wouden te gaan.

[Ilse E · Rating 3 out of 5]

Ik vond het een interessant boek en het geeft een mooie visie op armoede in Harkema. Soms liepen de verhalen over verschillende familieleden door elkaar heen. Dit was soms best verwarrend. Ook had het boek over de algemene geschiedenis van armoede in Nederland wat mij betreft iets meer uitgewerkt mogen worden. Echter mocht je een boek willen lezen over armoede, spitketen, grote gezinnen en onrecht dan is dit echt een aanrader!

[Liesbeth · Rating 5 out of 5]

Mooie familie verhaal. Het verbaast me altijd hoe erg ik kan genieten van andermans familie verhaal, eigenlijk zou de mijne ook wel willen lezen. En je leert ook nog eens wat over de geschiedenis van Friesland en gaat wederom waarderen dat je in deze tijd bent geboren

[Joke Benjamins · Rating 4 out of 5]

Het is geen leuk boek om te lezen, de ontluisterende armoe van generatie op generatie doet soms verlangen naar fictie. Maar het moet gelezen en verteerd worden. Jammer dat het minder over vrouwen gaat dan de titel doet vermoeden.

[Siebrig · Rating 3 out of 5]

Boeiend boek over de Veenkoloniën in oost-Friesland. De geschiedenis van een familie die hier in grote armoede woont. Vooral veel geschiedenis, er zit geen verhaal romanlijn in het boek.

[Amanda Tuinstra ( Liefde voor boeken Amanda) · Rating 5 out of 5]

Recensie volgt op mn website

[Stephanie Wubben · Rating 2 out of 5]

Niet echt mijn boek gelezen via de brommer op zee app

[marjorie broersen · Rating 3 out of 5]

Interessant om te lezen over de barre vroegere tijden.

[Janneke · Rating 3 out of 5]

Niet helemaal wat ik had gehoopt, maar toch interessante dingen gelezen en geleerd.

[Welmoed · Rating 3 out of 5]

3.5 ⭐, ik sjoch in soad foarbylden werom yn myn eigen famylje en grutbringen.

[Hilde · Rating 2 out of 5]

Verhaal begint veelbelovend interessant, maar uiteindelijk te veel zijstapjes die voelen als opvulling. En daarnaast is het te veel geïnspireerd op het pauperparadijs.