מיכאל שלי

by Amos Oz, עמוס עוז

מיכאל שלי הוא רומן נדיר ורב-עוצמה המסמן את יצירתו המוקדמת של עמוס עוז ואת גדולתו כמספר מחונן. עוז היה בן עשרים ושש בלבד כאשר כתב את הספר, והחוויה הפרטית שהיטיב לתאר ממשיכה להדהד בכוח אוניברסלי ולהלך קסם על קוראיו.

מאז ראה אור לראשונה, ב-1968, תורגם מיכאל שלי לעשרים ושמונה שפות וזכה בפרסים רבים. אבל בהקדמה שכתב במיוחד למהדורה חגיגית זו מתוודה עמוס עוז שהספר כמעט נכפה עליו: "דמותה של חנה השתלטה עלי מבפנים עד כדי כך שהתחלתי לדבר בלשונה ולחלום את חלומותיה בלילות... היא באה מן המקום שממנו באה, נכנסה לתוכי ולא הרפתה ממני."

Genres: Fiction, Israel, Jewish, Middle East, Literature, Novels, Historical Fiction

300 pages, Paperback

First published January 1, 1967

About the author

Amos Oz (Hebrew: עמוס עוז‎; born Amos Klausner) was an Israeli writer, novelist, journalist and intellectual. He was also a professor of literature at Ben-Gurion University in Beersheba. He was regarded as Israel's most famous living author.

Oz's work has been published in 42 languages in 43 countries, and has received many honours and awards, among them the Legion of Honour of France, the Goethe Prize, the Prince of Asturias Award in Literature, the Heinrich Heine Prize and the Israel Prize. In 2007, a selection from the Chinese translation of A Tale of Love and Darkness was the first work of modern Hebrew literature to appear in an official Chinese textbook.

Since 1967, Oz had been a prominent advocate of a two-state solution to the Israeli–Palestinian conflict.

Reviews

[Orsodimondo · Rating 4 out of 5]

FINCHÉ MORTE NON SOPRAGGIUNGA



Questo è il romanzo che mi ha fatto conoscere Amos Oz. Ed è stato un incontro così positivo che ho subito proseguito la conoscenza con La scatola nera, e poi con altri titoli.
Tra le prime opere di Oz (seconda o terza, non so), uscì nel 1968, quando Oz aveva trentuno anni, e si inserisce quindi in quelle che si possono definire le sue prove letterarie giovanili. È arrivata in Italia quasi trent’anni dopo la pubblicazione in Israele, spinta dal buon successo in patria e le numerose traduzioni che seguirono (una trentina).



Scrivo questa storia perché le persone che ho amato sono morte. Scrivo questa storia perché quando ero giovane avevo una grande capacità di amare, e ora questa capacità di amare sta morendo. Ma io non voglio morire.
Questo è l’incipit, è Hannah che parla, che racconta la sua storia con il suo Michael. Moglie e marito. Una coppia.

Lei, Hannah, ha vent’anni è al primo anno di studi universitari: una mattina, sta uscendo dalla facoltà, inciampa sui gradini, ma una mano provvidenziale arriva a sostenerla ed evitarla una caduta. La mano, e il braccio, appartengono a Michael. È il loro primo incontro e sembra da subito avvolto in una luce incoraggiante.
Segue un caffè. Poi un altro. Poi parecchi caffè, e incontri.
Lei è orfana di padre, lui di madre. Mamma e fratello di lei vivono in un kibbutz, lui è figlio unico e vive con una pletora di zie.
E sono proprio le zie che maggiormente osteggiano la loro unione, che invece si consolida, e Hannah rimane incinta, arriva un bimbo...
La ragazza narratrice abbandona gli studi per dedicarsi al nascituro e alla famiglia. Grave errore…



Intorno a loro, palcoscenico più che sfondo, Gerusalemme negli anni Cinquanta, che poi diventano i Sessanta.
Michael è responsabile, serio e affidabile, razionale e produttivo, tranquillo e metodico: col tempo Hannah impara che dietro queste virtù si nasconde monotonia, noia, piattezza, a suo modo, aridità. Specie per chi non rinuncia a sognare, come fa quest’io parlante. Sogni che forse, o probabilmente, sono illusioni. sogni che via via diventano inquietanti.
Che cosa trovi in quest’uomo? Che ne sai tu di lui? E se fosse stato un altro ad afferrarti per un braccio quando sei scivolata sulle scale? Non tento neppure di indovinare i pensieri di mio marito. Lo vedo tranquillo, come se ogni suo desiderio fosse stato esaudito.



Nell’aria mediorientale è facile sentire eco della signora Emma Bovary, la sognatrice per eccellenza. Ma anche colei che non si rassegna alla rinuncia, dovesse pure scegliere la morte.
E forse è proprio Hannah che continuando a sognare, a cercare un senso alla vita, a inseguire emozioni, finisce col rovinare il suo matrimonio.
Non sono più con te. Siamo due persone, non una sola. È finita.
Ma forse è la coppia, o dipende dall’amore stesso, che Oz definisce la forma più radicale dell’egoismo. O, semplicemente, così vanno le cose nella maggior parte dei casi.

Grazie alla sua scrittura asciutta, scandita, ma sempre delicata ed emotiva, Amos Oz trasforma in un intenso romanzo una storia che in sé non contiene elementi di particolare originalità.

[Chrissie · Rating 4 out of 5]

"I am writing this because people I have loved died."

The central character, Hannah Gonen, tell us this at the very beginning. This is her story, a recounting of the first decade of her marriage to Michael. The setting is Jerusalemn, 1950s. He is a third-year geology student, she a kindergarten teacher and in the evenings a student of Hebrew literature. Her father, whom she loved above all else, died in 1943; her mother, brother and his family live in a kibbutz. She was a tomboy as a child and led rough games with Arab twins. Michael’s mother died when he was three. Raised by his father and his four sisters, he was above all else to continue his studies and become a professor.

How did they meet? In the winter of 1950 Hannah tripped in the staircase between the first and second floor of Terra Sancta College. Michael caught her. In March 1950, they were married.

The book is about their relationship, their respective personalities, about their marriage, about study in the humanities versus that in the sciences and about the first decade in Israel after independence. There are parallels and there are differences.

It is very difficult writing a review of the book without telling you what happens, and I am not going to do that. In my view, even the GR book description reveals too much. I went into the book knowing nothing, and of this I am glad. I chose the book because I have read and very much liked other books by the author. Please see the list below. Please, do not read the spoilers if you have not yet read the book.

Michael, when he has no words with which to answer, will return a smile to an unanswered question. This is his way. We are told in 1959, after nine years of marriage, his smile had become “elusive and guilty…. Something has changed after all these dreary years.”

I liked the book for its ability to honestly depict a marriage, one marriage. I was gripped right from the start. Then I became puzzled, drew back, started observing and thinking. At the end, I immediately went back and read the first chapter again.

I erroneously interpreted the sentence quoted above to mean that Michael would die. He goes off to fight in the 1956 Suez/Sinai War. He does not die. He comes home sick. I am frightened, thinking it is now he will die, but he doesn’t. What has died by the end of the decade is not the man physically but the man she had so loved. She is no longer that brave and strong girl of her youth either. Their marriage parallels the dreams of the nation. We cannot know what the future will hold.

I sat and I thought. I thought about what the author was saying through this book. I thought about each character, about their relationship, about their marriage and about how marriages evolve. A child is born. I thought how well he too had been woven into the puzzle of relationships that constitute the story. He is so like his father! Finally, I thought about what the author was saying about this decade in Israel's history. Nothing is spelled out clearly; it is up to the reader to draw their own conclusions. I like this.

I believe readers will see at least bits of Michael and Hannah's marriage in their own.

The author's lines are perceptive, accurate and beautiful. It is the writing that makes or breaks a book of fiction. This author writes extremely well. Dialogs, emotions and the feel of a place are evocatively rendered.

Nicholas de Lange has done the translation. Never did I stop to think that what we are given is a translated text; it reads that well.

Lisa Flanagan reads the audiobook without fault, capturing the dialogs and the different characters' personalities perfectly.

Four stars for both the narration and the book itself. I really enjoyed it from start to finish. This is a quiet novel that moved me and kept me thinking.

********************

I have given all the book I have read by Amos Oz 4 stars, but here they are in order of preference:
A Tale of Love and Darkness 4 stars
My Michael 4 stars
Panther In The Basement 4 stars

I will soon read Judas.
Any topic, in this author's hands, is sure to please me. It is not so much what the author writes about, but rather how he tells the story that is so special.

[Stephen Durrant · Rating 4 out of 5]

If you read for plot, leave this book on the shelf. Oz here traces the deterioration of a marriage between two people with opposing temperaments. The woman narrator, Hannah, is a romantic, who once studied literature, remains lost in a world of dreams, and longs for excitement. Her husband, Michael, is a geologist who speaks little and only with scientific care and precision. Nothing terribly dramatic happens, except on a purely psychological level. Hannah is bored, and finds her husband's truths trite. Meanwhile, he is completely perplexed. The marriage should never have been made, but it stumbles forward much to the unhappiness of each partner. All of this takes place in Jerusalem during the fifties, and as an evocation of time and place, the novel is magnificent. Jerusalem in the decade after the 1948 establishment of the Isaeli State is a gritty and mysterious place: "Every quarter, every suburb harbors a hidden kernel surrounded by high walls. Hostile strongholds barred to passers-by. Can one ever feel at home here in Jerusalem, I wonder, even if one lives here for a century? City of enclosed courtyards, her soul sealed up behind bleak walls crowned with jagged glass" (p. 97). Off in the distance are the Arabs, about whom Hannah has her own fantasies centering upon two Arab twins she played with as a child. And at the center of this novel is conflict with the Arabs, although that stays "off screen," as Michael is called up and leaves for service in the 1956 Israeli invasion of the Sinai Peninsula.

[Fatema Hassan , bahrain · Rating 2 out of 5]

رواية تتناول علاقة زوجية فاترة تناضل للبقاء - متقنة الوصف مستوفية التفاصيل دون تبجح - بين حنّه طالبة الأدب و ميخائيلها رجل الجيولوجيا،أو بالأدق رجل الصقيع اليهودي الذي تحول لمأزق شخصيّ بالنسبة لها .. يلتهمها المفتعل من مشاركته إياها رتابة الحياة بقدر ما يلتهمها انزواءه، تعارف سريع- على نقيض العلاقات اليهودية الشائعة حينها في أوساطهم- جرف حنّه دون تريث لفخ زواج بارد، سيسفر عن استسلام حنّه بعد تردي حالتها النفسية والصحية فآمالها ومحاولاتها لزحزحة ميخائيل تبدو مستحيلة فالفتور تملك الجو.. حتى بات كالغمامة التي تعيق تقدم علاقتهما الزوجية و الأبوية، في أحلامها تبدو حنّه اكثر تلقائية ذات سطوة و سوداوية تثير الخامد من براكينها، ترتبط أحلامها بما يمكنني أن اسميه / أيام الصلحة/ العزيزة على قلبها حيث كانت تلعب كفتاة صغيرة برفقة توأمان فلسطينيان من أبناء جيرانها قبل تهجيرهما، تتربص في أحلامها بالحنين لهما والذعر لما طرأ على شخصيتيهما بعد التهجير .. ذلك الكره المحتمل الذي ولّده القهر وسلب الحق في نفسيهما يخيفها كثيرًا على ما يبدو ، تضعضع فارغ يلف حلمها الأنثوي ، يجعلها دومًا في حيرة حول إمكانية تلقيها للرسائل الخاطئة حول قراراتها الشخصية في الحياة .
هل ستقوى حنّه على تحريك جبل جليدي وتحويله لرجل شغوف مبالٍ غير متردد أمام أنثاه!

ما الذي يحل بالقدس بين يدي عاموس عوز ؟ لماذا يزهد بجمالها؟ لماذا تتحول بين يديه لفصول روتينية ممتقعة الألوان وهموم فارعة؟أهكذا يراها فعلًا ! تبدو في وصفه حملاً ثقيلًا للغاية ؟ اقتلع الوطن من الخريطة و دع عيون أبناءه تحدثك عنه فهناك مكانه الحقيقي!
الرواية تجعلك تنفر من تشابه الأحداث وتبحث عن الحدث المميز، و لن تجده بطبيعة الحال .. عاموس عوز متفانٍ أدبيًا في رواياته وموهبته رغم جمالها تخفي وراء ظهرها تلميحات لا أطيق صداها .. لا يستلقي المعنى في بطن كلامه أبدًا .. والترجمة متواضعة و بائسة في بعض المواضع .

[David Carrasco · Rating 4 out of 5]

¿Alguna vez te has sentido más solo en tu propia casa que en medio de una multitud desconocida? ¿Has querido romper una ventana no para huir, sino para que el aire entre y te recuerde que sigues vivo?

Mi querido Mijael es eso: la crónica del hastío sin épica, de la frustración sin estallido. Una novela donde la tristeza no grita, pero pesa como un animal dormido sobre el pecho. Amos Oz no escribe aquí sobre grandes tragedias ni sobre héroes caídos. Escribe sobre algo más incómodo: la normalidad que ahoga, el matrimonio como jaula con cortinas, el deseo como sombra que se arrastra por las paredes de una casa silenciosa.

Jana es joven, está casada con Mijael, y vive en Jerusalén en los años cincuenta. Él es tranquilo, decente, estudiante de geología —más adelante profesor universitario y futuro doctorando—. Ella es inquieta, culta, frustrada. Esta es su historia, contada con su voz, en una suerte de monólogo íntimo que es más confesión que narración. Pero no te engañes: esto no es un diario ni un desahogo. Es un testimonio. Un retrato implacable del aburrimiento, la ansiedad y la lenta desaparición del deseo bajo capas de rutina, maternidad y guerra. Si esperas una trama trepidante, huye. Pero si alguna vez has sentido que la vida se te escapa entre las manos mientras sonríes a los vecinos, entonces lee.

Pero presta atención al cómo, porque es ahí donde Oz destaca: su prosa aquí es de un lirismo contenido, pero a veces se suelta y alcanza un clima muy cercano a la poesía. Hay momentos en los que una profunda belleza se asoma entre las sombras de la rutina. No busca hacer ruido, pero tiene el poder de silenciarte en el momento menos esperado. Todo está al servicio de la voz de Jana, una narradora que no tiene el menor inconveniente en ser contradictoria, injusta, incluso cruel. Hay en esa exposición cruda de uno mismo algo que recuerda a lo que logra Knausgård en La muerte del padre: una desnudez emocional que no busca caer bien, que no intenta redimirse. Oz da un paso al lado y deja que su personaje hable, piense, delire, se contradiga. Y nosotros, como lectores, no podemos apartar la vista, aunque a veces deseemos hacerlo.

Lo fascinante del narrador —o mejor dicho, de la narradora— es cómo su subjetividad lo empapa todo. Jana no cuenta los hechos, los recuerda. Y en esa distancia entre el hecho y la memoria, se abre un abismo lleno de fantasmas, fantasías y resentimientos. Ella misma nos lo dice en el arranque de la novela: ”Escribo porque las personas a las que amaba han muerto. Escribo porque cuando era niña tenía una gran capacidad de amar y ahora esa capacidad de amar está muriendo. No quiero morir”. Y esa revelación, tan cruda como desesperada, prepara el terreno para lo que viene: una estructura narrativa que, lejos de ser lineal, se desliza de forma casi líquida. Los recuerdos se cuelan en el presente, los pensamientos se desbordan, y hay momentos en los que uno no sabe si lo que lee ocurrió o solo fue imaginado por ella en una noche insomne. Es una novela que exige leer entre líneas, sospechar de la propia narradora, buscar lo que se calla más que lo que se dice.

Y aquí hay que hacer una pausa, porque lo que hace Amos Oz al darle a Jana la voz narrativa no es poca cosa. Un hombre escribiendo desde la intimidad emocional y mental de una mujer es terreno pantanoso: fácil de resbalar en la caricatura, en el cliché o en ese tipo de sensibilidad impostada que huele a perfume robado del tocador ajeno. Pero Oz se arriesga, y no para presumir empatía ni para exhibir progresismo literario, sino —me atrevo a decir— para construir un dispositivo narrativo que nos encierre, como a ella, en esa asfixia interior. El propósito no parece ser representar “a la mujer” con mayúsculas, sino encarnar una subjetividad concreta, herida, a ratos odiosa y a ratos luminosa, que no busca aprobación sino comprensión. ¿Lo consigue? En gran medida, sí. Jana no es una invención amable, pero sí es profundamente creíble. Y eso, en un mundo literario lleno de mujeres de papel mojado escritas por hombres con complejo de salvador, ya es una victoria.

Porque la voz de Jana no solo nos atrapa por lo que dice, sino por cómo lo deforma todo a su alrededor, empezando por Mijael. Hay algo cruel en cómo lo retrata: un hombre bueno, generoso, tímido, que no hace daño a nadie. Y sin embargo, es en esa bondad pasiva donde ella encuentra la desesperación. Es fácil ver a Mijael como víctima, pero también es fácil entender por qué su silencio desespera a Jana. Ella quiere ser vista, deseada, desafiada. Él quiere paz. Y el resultado es un matrimonio donde la guerra no está en la calle, sino en los pensamientos que nadie se atreve a decir en voz alta.

Ese tipo de malestar, silencioso y larvado, resuena con los ecos de otras figuras literarias atrapadas en la impotencia de su propia existencia. El referente más cercano sería probablemente Madame Bovary, cuya vacuidad existencial se convierte en una prisión emocional, aunque aquí sin los venenos ni los amantes. Jana, a diferencia de Emma, no tiene a dónde huir, y tal vez ni siquiera quiera hacerlo. Es una mujer que se ahoga en lo cotidiano, en la maternidad, en el tedio, y cuya única forma de rebelión consiste en imaginar. Ese mundo imaginado —a veces teñido de paranoia, otras de una nostalgia exótica— es donde Oz despliega una sutileza que recuerda las zonas más sombrías de Natalia Ginzburg: lo doméstico como un campo de batalla moral, lo familiar como una trampa afectiva.

Y en ese paisaje tan estrecho como infinito, aparecen los verdaderos temas de la novela: no como tesis, sino como pulsos vitales. El deseo de ser otra. El miedo a dejar de ser una misma. La guerra como ruido de fondo, como amenaza que nunca desaparece. Y esa otra guerra, la más íntima: la que se libra contra el tiempo, contra la monotonía, contra el cuerpo que envejece sin permiso.

Hay una escena que se repite con variaciones cada vez más inquietantes a medida que avanza la novela: Jana evoca —o más bien fantasea— con los gemelos árabes Khalil y Aziz, antiguos vecinos y compañeros de juegos de la infancia. No es un recuerdo claro, ni mucho menos un juego concreto: es una ensoñación que vuelve como refugio, como grieta por donde se cuela todo lo que Jana no puede decir en voz alta. El deseo de lo prohibido, la nostalgia de una infancia que quizás nunca fue tan idílica, la culpa por no ser la madre ejemplar, la mujer patriótica, la esposa abnegada. Esa escena, mínima, resume mejor que cualquier manifiesto lo que Oz consigue en esta novela: mostrar cómo lo político y lo íntimo son dos caras de la misma desesperación.

Quienes ya conocen a Oz por Una historia de amor y oscuridad, aquí encontrarán una voz más contenida, más inquietante. Allí hablaba de su familia, de su infancia, del sionismo como ideología y trauma. Aquí habla del amor como prisión, del yo como campo minado. Pero ambas novelas comparten esa obsesión por la memoria como acto de reescritura. Y eso es lo que hace de Mi querido Mijael una lectura tan incómoda y tan poderosa: no es la historia de un fracaso amoroso, sino el testimonio de una mujer que se atreve a pensar en lo que generalmente se evita pensar.

Uno no sale de esta lectura roto, pero sí levemente desplazado. No porque se desaten grandes tragedias —que no—, sino porque lo que no pasa, lo que queda suspendido, es lo que realmente importa. Es un libro que, en su quietud, te consume. Amos Oz logra hacerte sentir esa presión con la misma intensidad con que uno sostiene una taza de té caliente en las manos. Leer a Jana es escuchar los secretos oscuros de alguien que no sabe cómo liberarse. Y no, este libro no te rompe el corazón, pero sí te lo deja adormecido, anestesiado; como si nada fuera lo mismo después de haberlo leído. Y eso, créeme, es mucho más inquietante.

¿Recomendarlo? Sí. Pero no para cualquiera. Solo para quienes no temen asomarse al espejo y reconocer que lo más punzante no es lo que se ha perdido, sino lo que nunca se permitió sentir, elegir o decir en voz alta.

[Gattalucy · Rating 1 out of 5]

Noia!
Questo estate ho viaggiato in tutto il mondo e nel tempo grazie ai libri: dagli States di Stoner e Revolutionary road, all’India dell’Arundhati Roy, alla Francia di Simenon, a Ferrara con Bassani, e in Islanda con Stefansson per finire nel Sudafrica di Coetzee. Mi sembrava giusto non tralasciare il Medioriente, nucleo di tanti disastri infiniti, e ho pensato che un nome come Amos Oz, mai letto, potesse essere l’autore giusto.
Forse ho sbagliato libro.
Già la premessa che fa l’autore, quando dichiara che ha scritto come donna spinto da una potente presenza femminile che gli ha dettato la storia, mi è apparsa inquietante. Se è vero mi chiedo chi diavolo lo ha invasato.
Se non lo è, e lui ha pensato che una donna possa essere così, Oz mi fa pena.
Ho voluto finirlo solo perché curiosa di vedere a un certo punto dove sarebbe andato a finire.
Ma non ricordavo una noia come quella che mi ha assalita leggendo “Michael mio”. Tutti i sogni con il capitano Nemo, Michele Strogoff, il guidatore della slitta nella steppa russa, i gemelli arabi al suo comando, tutti vagamente lussuriosi, che prendono almeno metà del libro poteva risparmiarmeli dopo i primi due.
Una stellina solo per le descrizioni della vecchia Gerusalemme. Alla fine del Medioriente non ho capito proprio niente. Spero di aver sbagliato libro, perché se Amos Oz è questo gli dirò addio senza rimpianti e amen.

[Ana Flores · Rating 4 out of 5]

«La gente inventa una excusa astuta para ocultar algo, y no se da cuenta de que la excusa deja al descubierto una terrible verdad. Pero, por otra parte, la pura verdad acaba con todo y no construye nada. ¿Qué le queda a la gente sencilla? Nos queda sólo mirar y callar.»

Algo hay de encantador, hechicero, en la sosegada narrativa de Amos Oz, un ritmo, progresión fina y cautivante que consiguen atraparme como pocas, o quizá ninguna otra, pese a que en sus historias los grandes acontecimientos o sucesos extraordinarios apenas y aparezcan o lo hagan muy por detrás en el escenario, pareciendo que no sucede nada, como la vida misma, la noche que sin cesar sucede al día. Hace ya más de diez años que leí mi primer novela de él, y desde entonces no ha dejado de maravillarme cada que me topo con otro libro suyo.

Toda la literatura de Oz es, como diría Paz, un descubrimiento de lo cotidiano maravilloso, la mágica revelación de aquello que nos rodea todos los días sin que lo notemos, las dimensiones infinitas y multifacéticas que encierra cada persona en el mundo, incluyendo aquellas que nos son más familiares y a quienes creemos conocer, y por ello tenemos bien identificadas o “clasificadas” pues, como también es una constante en la narrativa de Oz, toda persona es un misterio insondable para los demás, o, dicho de otro modo, todos, hasta las personas más queridas, nos son en realidad extraños, ajenos, inconscientes de lo que pasa en nuestras profundidades, sin que haya forma de remediarlo.

«No somos uno, sino dos», escribe o le dice mentalmente Jana a su querido Mijael, dolorosamente consciente como pocos personajes de Oz de esa especie de maldición que se cierne sobre todos, el aislamiento inevitable, la soledad infranqueable, y que en ella se manifiesta desde muy temprana edad al quedarse sola, sin las personas que más amaba en el mundo, como nos dice desde un inicio, y condenada a lidiar con gente para ella ajena y entre quienes se mueve sólo porque no puede desaparecerse en sus sueños o fantasías, ni detener el paso irremediable del tiempo.

Y no es sólo Jana, por supuesto, pues Mijael es a final de cuentas tan extraño a Jana como ella a él, y su pasado, su vida interior, jamás se nos presentan, muy poco de ellos entrevemos aquí y allá, pues a Mijael no le interesa contarlo, para mayor desesperación de su mujer, quien tras largos años de intentar entenderlo acaba por desentenderse y desinteresarse de él.

Jana vive esperando algo maravilloso, extraordinario, portentoso que al fin la saque de la mediocridad cotidiana, del pobre mundo que le quedó tras la pérdida de su paraíso, algo externo, ajeno a ella, que la rescate de tanta vacuidad, de todo ese sinsentido y caos que es la ajetreada vida de su responsable marido y todos a su alrededor, pobres ilusos que no se dan cuenta del sinsentido de sus actos, de la inutilidad de su existencia, de lo insignificante de tanto afán, de lo imposible que es escapar al tiempo irremediable que todo se lo come y nada deja atrás.

Sólo poco a poco, quizás hasta acabar el libro, nos queda claro, o un poco más claro, quienes son ésos que han muerto y Jana amaba, y por qué es que tan férreamente se niega a olvidar. Sólo una vez, por un instante, a Jana se le pasó por la cabeza contarle a Mijael lo ocurrido, lo que jamás se nos cuenta en la novela que sucedió y apenas adivinamos: la muerte de los gemelos árabes, seguramente durante la guerra de independencia, mientras los suyos peleaban por el bando contrario.

La de Jana es una tristeza que no encuentra salida, a la que no quiere dejar ir porque es lo único que de ellos (y de su padre) le queda, mezclada con el peso de la culpa, la culpa de pertenecer al bando vencedor, de haber vivido tal vez sólo gracias a que ellos perdieron la guerra, lo perdieron todo, y se lo reclaman en sus interminables pesadillas. Lejana a Mijael, a su madre, a su hermano, a su hijo, Jana recuerda, intenta no olvidar, pero sabe que su esfuerzo será inútil. Todo al final se borrará.

Con todo y su desconcierto, o quizás precisamente un poco por eso, es que la vida interior de la señora Gonen, con sus locos sueños y fantasías, resulta tan viva y líricamente vigorosa, como la de la mucho más famosa señora Bovary, tan malinterpretada por culpa de su propio éxito: lejos de darse cuenta o comprender que la grandeza del personaje y la novela están precisamente en la viveza y enorme fuerza que Flaubert sabe insuflarle, sus detractores se concentran en reprender su comportamiento, como si la intención del autor hubiera sido la de hacérnosla agradable y fracasado malamente en ello. Así, aunque no cualquiera podrá identificarse con la caprichosa, ensimismada y egoísta Jana de Oz, es la forma que éste tiene de mostrarnos el pasmo de su personaje ante el mundo lo que la vuelve memorable.

La vida sin duda es eso que nos pasa mientras hacemos planes, como diría el Beatle, y pocos como Amos Oz para mostrárnoslo y maravillarnos con lo extraordinario de lo ordinario, lo invaluable de lo superfluo, la acumulación inacabable de pequeños acontecimientos que a cada minuto nos moldean, nos rearman, nos precipitan y provocan tempestades; lo trágico (por irremediable) del paso incontenible del tiempo.

[Ana · Rating 4 out of 5]

Que livro estranho. No início prometia, depois irritou-me, no final praticamente reconciliei-me. 3,5 estrelas, arredondadas para 4.

Tudo começa com uma história de amor, nos anos cinquenta, em Jerusalem. Amos Oz escreve muito bem, o ambiente da cidade e do país são muito bem descritos, de uma forma evocativa, sem pormenores excessivos. Os personagens idem. O Michael e a Hannah conquistam-nos. Depois, vejo-me envolvida numa história à la Madame Bovary (nota: não gostei nada da Madame Bovary). Passo grande parte do livro irritada com o desenrolar dos acontecimentos, mas felizmente Amoz Oz escreve muito melhor que Flaubert, o que me conduz sem grande esforço até ao final do livro.

E, bem, se este foi o primeiro livro escrito pelo autor (e também o primeiro que leio dele), então não tenho dúvidas que vou querer ler mais.

[Daniel Chaikin · Rating 4 out of 5]

Amos Oz's first book. The opening 50 pages are brilliant. Just dreamy wonderful perfect prose (in translation) of Hannah telling us about her history with Michael, her husband, "a geologist, a good-natured man. I loved him.". The dreamy prose started to feel like work after a bit, or maybe I was just waiting for somethings to happen that never actually happened.

Oz seems to be working on several different themes. One is a delicate exploration of personalities, and the disconnect between Michael and Hannah that is misunderstood by both. But also Hannah begins studying Hebrew literature and Michael is a geologist and Oz explore the disconnect between science, which is seen to progress and to promise practical rewards, and art which arguably doesn't make progress or contribute to development, but looks at the world in different kinds of ways. Art was a maybe a bit out of place or neglected in the at-the-time struggling 1950's Israel. Hannah has problems with what is missing in her life and has trouble as her mindset gets farther and farther from the more practical mindsets of those around her.

[Lavinia · Rating 3 out of 5]

I chose My Michael because I wanted to read Amos Oz and it appears this is one of his earliest and most famous novels. In a recent interview he said that if you want to know how's life in a different country, the best way to find this out is by reading a novel from that country. Indeed, My Michael provides this kind of insight into Israel in the 50s. There you are, in the middle of the sunny, rainy, misty or dusty Jerusalem, in Hanna's kitchen, Michael's office or one of the many kibbutzim.

I liked the way Oz transposes himself into Hannah, beautifully writing from a woman's perspective. Within 10 years of marriage, her sanity deteriorates and she becomes turbulent and suffocated with her life so far and life in general, becoming more and more unstable till she reaches a state of almost permanent physical illness, a condition that somehow offers her freedom. I don't think she's a strong personality, I even think Michael's character is far more interesting and I wish there was a story told from his own point of view.

That's it for now. I like Oz.

[Tsung · Rating 3 out of 5]

29 year old male author writing about a young Israeli woman, about her thoughts and her experiences, as though he knows her mind. Written from a first person perspective, no less. Dude! You are on your own. Even Stefan Zweig, whom you mention a few times, does not try to express his female characters psyche in the first person.

Coming off the mixture of tragic and comic tales of ”A Tale of Love and Darkness”, I was expecting more of the same. I was also hoping for more of that insight into Jewish life, and into the perilous, formative years of Israel. It does come in limited quantities but the overall delivery falls short in both aspects.

The book is from the perspective of Hannah, a young female literature student from Jerusalem, in the late 1940s to 1950s, who literally stumbles onto Michael, a dull, unremarkable geology student. They get married and the marriage starts to disintegrate from then. If you are expecting the unraveling of its characters like in Richard Yates’ brilliant ”Revolutionary Road”, you will be disappointed. Hannah has her moments of regret, disappointment and resentment with Michael. But these are interspersed between episodes of longing and attachment to the same Michael. Adding on to these are her surreal fantasies which are camouflaged into the story. So I don’t really get the sense of what is wrong with their marriage and what Hannah really wants.

So is this a lesson not to marry someone you meet by chance? Or is the traditional way of matchmaking lead to more successful marriages?

Certain things are repeated throughout the story, like Hansel and Gretel leaving a trail of breadcrumbs, perhaps for readers to find their way out of the forest. There are the two Arabic twin boys from Hannah’s childhood who keep appearing, particularly in her fantasies. Then there’s Michael’s passive-aggressive smile, a condescending smile which he gives instead of an answer. I cannot tell if there is any significance to the recurrence of these. Then the narrative passages at certain points also lapse into sections of short staccato bursts. Short. Staccato. Bursts. Like this. And then some. You like? You don’t like? Your choice.

The writing is pretty lush and lyrical though, almost like a long poem. Its prose seems to glide along effortlessly. It’s a translation, so I wonder if it is something which is inherent in the Hebrew language.

In conclusion, the reading is pleasant but unremarkable.

[გვანცა მეგუთნიშვილი · Rating 5 out of 5]

ერთმანეთს ჰგვანან დღეები. წიგნი კი სრულებითაც არაა მოსაწყენი. და მჯერა, რომ ამის მიზეზი წიგნის ნარატორი პოეტი ხანაა, რომელიც ლექსებს არ წერს.
ვცდილობდი არ გამომპარვოდა რაიმე დეტალი, რადგანაც ეს დეტალები მალავს ხანასა და მიხაელის "პირმოკუმულ ღიღინიან" ცხოვრებას. და შეგიძლია მთელი ისტორია და ემოციები იპოვო ერთ სიტყვაში, მოძრაობაში, თუნდაც ქაღალდისგან გაკეთებულ ნავში.

"როგორც დივანი, სავარძლები, ფარდები, დღეებიც სუსტი ელფერია მხოლოდ ერთადერთი ფერისა". კითხვისას არაერთხელ გამახსენდა ჯარმუშის "პატერსონი", რომელიც სრული ანტიპოდია თავისი რუტინული მშვიდი ბედნიერებით. და ამ ორ პოეტს შორის არსებული მთავარი განსხვავება, ხელოვნების გამოხატვა, ხანა-მიხაელობისგან გადასარჩენი გზაა. რუტინაში ნაპოვნი ხელოვნება, რომლებიც საბოლოოდ რიტმულად, თანაარსებობით კვებავენ და ავსებენ ერთმანეთს. თუმცა ეს ხელოვნება თუ არ გამოვლინდება, რაიმე სახე თუ არ მიეცემა, წარმოსახვა სინამდვილეს დაჩრდილავს, რეალობა გაგვეპარება, და ვიქცევით წარმოსახვაში მცხოვრებ პოეტად, რომელიც ლექსებს არ წერს.

წიგნი იმ მრავალ ასპექტს ეხება რითაც ქორწინებისა და დაოჯახების პროცესი ხშირად გარდაუვალია. საბოლოოდ ეს ამბავი ოჯახის ჩარჩოს ბოროტებაზეა, რომლიდანაც წარმოსახვაში ცხოვრების ბოროტება იწყება, რასაც ხანას შემთხვევაში გამოუხატავი "მე" ქმნის, რომელსაც ხელს უწყობს ქორწინება, და ასე წრიულად. რაც აკარგვინებს ადამიანებს საკუთარ თავს, ურთიერთობას, სიყვარულს, ნაცვლად იმისა რომ გაგვაბედნიეროს ყველაფერი ტვირთად იქცევა, გარშემომყოფთა ჩარევა, კონფორმიზმი, საკუთარი თავის შეწირვა - ეს ყველაფერი იმდენად უბრალოდაა მოთხრობილი, როგორც ყოველდღიური ბუნებრივი ფაქტი, როგორც ხანასთვის გახდა თავისი ცხოვრება, და ხანა გახდა თავის ცხოვრებაში არა მოქმედი, არამედ მაყურებელი ფიგურა.

[Dimitris · Rating 5 out of 5]

I loved it! These are my favorite kind of novels, evoking a time and place and putting the reader there, making him part of that world for a few days. I particularly love books in which the protagonist reads and casually mentions other books (that I must myself trace down and read now).
Oz wrote amazingly and really inhabited the soul of our narrator, Hannah (but I liked her husband, Michael, much more!).

[Maria Beltrami · Rating 2 out of 5]

Depressivo, irrazionale, cupo, maniacale, claustrofobico, monumento all'incomunicabilità, ma molto, molto ben scritto.
Infatti sono arrivata in fondo solo a causa della fascinazione delle parole.

[Amina Hujdur · Rating 4 out of 5]

Da je Amos Oz je jedan od mojih omiljenih pisaca, nisam promijenila mišljenje ni nakon ovog romana.

Lirski roman koji u najsitnije detalje opisuje odmos između muškarca i žene. Tema melanholije i razočarenja u brak, još od Eme Bovari i Ane Karenjine, zauzima visoko mjesto u književnosti.
Hana nije samo razočarana žena i melanholičnog karaktera. Ona živi život kao da joj je to posljednji dan. U suprotnosti je sa razumnim, stamenim, i čelično čvrstim Mihaelom koji je svaki put kada se raspe kao porculanska lutka kupi komadic po komadic.

Uživala sam u realističnom opisu bračnog života, opisu Jeruzalema, opisu odnosa prema djetetu.

"Odjednom me je preplavilo od vrhova nožnih prstiju. Kao drhtaj. Snagom koja me je iznenadila, strgla sam košulju s njega. Oborila sam ga na pesak. Bio je tu i ujed. Prikovala sam ga za tle svakim delicem svoga tela kao da sam teža od njega..."

[Tittirossa · Rating 4 out of 5]

Romanzo scritto da un uomo sull'interiorità di una donna. E si sente. Si sente perchè Oz non riesce mai a mettere a fuoco l'inquietudine di Hannah, la protagonista. Non la comprende e la porta a fare cose "maschili", anzi, cose che gli uomini ritengono tipicamente femminili, ma lo sono solo in un immaginario ormai ben codificato. Più che un libro è un pregiudizio.

[Zek · Rating 3 out of 5]

הדבר שהדהים אותי בסיום קריאת הספר הוא קריאת ״אחרית הדבר״ של עמוס עוז לרגל הוצאת מהדורת ״עם הספר״. עמוס עוז מסביר לי הקורא, ובטח יותר טוב ממה שאוכל אני להסביר לעצמי, מדוע הספר שעמם אותי. 2 כוכבים אני נותן מבחינת העניין שלי בסיפור ובדמויות ועוד כוכב רק בשל העברית הנדירה של בחור בן 26, שזה היה גילו של עוז כשכתב את הספר.

[Menachem Rath · Rating 3 out of 5]

הספר יצא לאור ב 1968, זמן קצר לאחר מלחמת ששת הימים ששינתה לחלוטין את ישראל ובמיוחד את ירושלים.
הוא מתאר את ירושלים של שנות החמישים, בועה קטנה בזמן בין מלחמת השחרור למלחמת ששת הימים, שני מאורעות שהפכו את פניה לחלוטין (סליחה על השפה המליצית, הושפעתי).
האם זה בכוונה? אולי עמוס עוז עבד על הספר במשך שנים ומלחמת ששת הימים "הפתיעה" אותו והספר יצא לאור לפני שתוצאותיה התחילו להשפיע?

נראה כאילו הספר מיועד ליודעי דבר שמכירים את ירושלים של שנות החמישים ועבורם תיאור של טיול משכונה זו לאחרת ומעבר ברחוב מסוים מספיק כדי להכניס אותם לאווירה הרצויה.

לא הצלחתי להבין ולהתחבר לנקודת המבט של המספרת. האם הבעיה היא שעמוס עוז כתב בשנות הששים?
האם נשים (ובמיוחד אמהות) הרגישו וחשבו כך? מעניין מי היתה או היו המודלים שלו.

מאחר והספר נחשב לאחת היצירות הגדולות שלו, אני מניח שהאשמה בי ופשוט קטונתי מלהבין את הסופר. או אולי איני מבין נשים באופן כללי.

[Guga Maliadze · Rating 4 out of 5]

ვფიქრობ, დროული იყო ამ ნაწარმოების წაკითხვა.
მით უმეტეს, ებრული ენის კურსს გავდიოდი ერთი სემესტრის განმავლობაში და რაღაც წარმოდგენებიც შემექმნა ამ ერის კულტურის შესახებ.
გრამატიკული თვალსაზრისით ყველაფერი მამრობითი სქესისკენ წარიმართება, თუნდაც მილიონი ქალი და ერთი მამაკაცი იყოს ერთად.
ამ რომანშიც ასეა, არაა უშუალოდ ხაზი გასმული გენდერულ დისბალანსზე, მაგრამ, ჩემი აზრით, მსგავს რამეებს წლების განმავლობაში ჩამოყალიბებული რიგი სტერეოტიპეპი განაპირობებს.
ხანალე ქალია, რომელმაც ვერ შეიცნო თავი.
ხანალე ქალია, რომელმაც მიხაელის გამო უარი თქვა უნივერსიტეტზე.
ხანალე ქალია, რომელიც მიხაელისთვის შეუმჩნეველია.
ხანალე გაიცრიცა, ვერ დაიმკვიდრა საზოგადოებაში ადგილი.
ხანალე რუტინა გახდა.
ხანალე ხალისიანი სტუდენტიდან მოსაწყენ დიასახლისად გარდაისახა.
მიხაელი მოსამართი მექანიზმია.
მიხაელი დიდი გონების პატრონია, რადგან ის კაცია, თანაც დიდებული მასწავლებლის შთამომავალი.
მიხაელმა უნდა მიიღოს დოქტორის ხარისხი.
ერთ შეხედვით, მიხაელი ლამაზი ოჯახის მამაა.
აგრონომია.
დოქტორის ხარისხსაც იღებს.
მოთმინების უნარიც აქვს.
ხანას დაკრულზე სიარულის უნარი აქვს.
ყველაფერი იდეალურადაა...

არის კი ასე? ვინ იცის...
არაფრით არაა გამორჩეული ეს წიგნი, არც საინტერესო პერსონაჟები არიან, არც მხატვრული ხერხებითაა დახუნძლული.

მაგრამ იმდენად მნიშვნელოვან ყოფით პრობლემებს გადააწყდებით...


საბოლოოდ, წიგნის დასრულებასთან ერთად, რაღაც მშრალი გემო გრჩება პირში, რაღაც ამოუცნობი.

ფიქრობ ხანაზე, ამ ქვეყნის მდინარებაზე, იეროსალიმში ცხოვრებაზე, მიხაელზეც ფიქრობ.

[Inderjit Sanghera · Rating 5 out of 5]

The Jerusalem of "My Michael flickers fulminously beneath the mind of Hannah Gonen, the erswhile heroine of the novel. Married to the kind, if somewhat dull geologist Michael, Oz gives free-reign to Hannah's febrile, if slightly unbalanced psyche, as she sees refuges from the vague sense of dissatisfaction which runs through her life via a series of increasingly bizarre and often sexual fantasies; from the young Arab twins who she used to wrestle with when she was young, to the vulgar and loutish soldiers, Hannah constantly seeks a sense of masculinity which contrasts with the calm and meekness of her husband.  In many ways the novel explores the conept of masculinity in an increasingly militarised and parochial Israeli society, under threat from an external and it times existential Arab threat, 'My Michael' explores what "strength" is; is it the calm understanding if Michael or virility and violence? Hannah seems irrecoverably drawn between the two and seems perpetually on the verge of a nervous breakdown, as reality constantly coalesces with her fantasies and dreams. At one point her son questions what the difference is between dreams and reality-are his dreams not as tangible as the real world? In many ways Hannah is trapped in the same web, unable to discern one from the other, her fantasies increasingly take over her mind, leaving her unable to distinguish between what is real and what is fake, whilst seeking refuge in superficial trappings such as furniture or clothes, or romantic dreams about travelling the world, both of which acting as extensions to her delusions.

Oz is able to realise the smothering beauty of Jerusalem; as Michael comments, Jerusalem's atmosphere imbues the environment with a deep, almost dream-like azure and Oz brings out the crenellations, the maze-like corridors and deciduous elegance of Jerusalem, from it's ancient monuments to its modern constructions.  Yet, beyond this, there is something slightly suffocating and spectral about Jerusalem which haunts Hannah;

"I could hear the chimes of distant bells stirring ripples in the sky. As if the other Jerusalem had come come up and appeared out of a melancholy dream. It was a dark, terrifying reflection. Jerusalem was haunting me."

In contrast to this Hannah is able find some respite in the Israeli countryside, as a kaleidoscope of colours descend upon Hannah, briefly offering her hope, until her mind is eventually over-taken by a sense of emptiness and desolation, unable to discern dreams from reality. 

[Noam · Rating 4 out of 5]

ספר מקסים ומיוחד ואנושי. הדמות המרכזית בו, חנה, מתעדת את מערכת היחסים שלה עם מיכאל שלה, כולל כל ההתלבטויות בינה לבינו, בין ההיגיון לבין תשוקה ופנטזיה, בין עבר להווה, בינה לבין עצמה. היא מאד רוצה בו אבל לא יודעת איך, ובסוף נאלצת להסיק שהיא לא יכולה להמשיך לאחוז בו.
תענוג לקרוא בגלל שהוא טוב, גם למעלה מ-50 שנה אחרי שנכתב וגם בגלל התיאור של ירושלים בשנות החמישים. במקרה העלילה מתרחשת בזמן ובסביבה שגם ההורים שלי הכירו והתחתנו, ככה שזה נשמע מוכר וזה היה יכול להיות הסיפור של ההורים שלי. נהניתי מהעברית של שנות השישים (כולל מילה שלא הכרתי: שגמים!), למרות שהפתיע אותי כמה היא כבר נשמעת ארכאית.
נותן חומר למחשבה כי חנה עסוקה בלדאוג למשק הבית סביב בעלה שעובד ומתקדם. כיום יחסי גברים ונשים הם לשמחתי לגמרי אחרת. וגם בגלל שזה רומן שהדמות המרכזית בו היא אישה והוא נכתב על ידי גבר, משהו שהוא כיום כמעט מגונה וחבל. כל הרעיון של לכתוב ולקרוא הוא הרי האפשרות להציב את עצמך במקומו של אדם אחר.

[Rosaria Luisa D'Angelo · Rating 3 out of 5]

Hannah è una romantica, ha un temperamento forte, è una donna che travolge e si lascia travolgere dagli eventi, è volitiva ma anche piena di insicurezze, Michael ha un temperamento più mite, è affidabile, parla poco e pone molta attenzione a ciò che dice e quando non ha parole con cui rispondere, restituisce un sorriso a una domanda che rimane senza risposta. Se dovessimo raffigurare entrambi i personaggi come delle linee all’interno di un grafico, Hannah sarebbe una linea che fa su e giù in continuazione, Michael una linea retta e costante, queste due linee si intersecano, per poco e solo ogni tanto.
Nella loro vita di coppia non ci sarà un evento scatenante che possa essere la causa di una rottura, non accadrà nulla che si possa ritenere particolarmente grave, se non sul piano psicologico, infatti basta davvero poco, qualche mese, ad Hannah per scoprire che vivere con Michael al proprio fianco è diverso da ciò che si aspettava, che l’idea di vita matrimoniale fantasticata è ben lontana dalla “reale routine matrimoniale” e che lei stessa è diversa da ciò che credeva di essere come donna, come moglie e come madre. Che cosa aveva trovato in quell'uomo e che cosa sapeva di lui prima di sposarlo?
A far da sfondo a questo romanzo è una nuova e splendente Israele, una nazione che combatte con se stessa e con gli altri per sopravvivere, per mantenere la sua indipendenza. Una nazione dove la situazione politica è problematica, dove questo giovane paese deve lottare incessantemente, proprio come la giovane Hannah deve lottare con la sua nuova vita coniugale. Il conflitto interiore della protagonista si riflette su Gerusalemme e verso Gerusalemme: “Questa non è una città, è un’illusione. Da ogni parte siamo circondati dalle colline: Castel, Monte Scopus, Augusta Victoria, NebiSamwil, Missa Carey. A volte sembra che la città non esista”.
Il libro parla della relazione di coppia tra i due protagonisti, dove c’è una vittima e un carnefice, dove il carnefice non è chi credi e neanche la vittima è davvero tanto vittima, parla delle loro differenti personalità e di come queste, seppure con le migliori intenzioni, non si incastrano, parla dello scontro passivo tra un soggetto che ha una conformazione psicologica umanistica e uno che ha una forma mentis scientifica. Mi è piaciuto perché Amoz Oz è stato molto onesto nel rappresentare questo matrimonio, è altrettanto vero che ogni tanto mi sono persa tra le elucubrazioni di Hannah, davvero tante, troppe, tanto da distrarti (fortunatamente poi rientrava in scena Michael che portava un po’ d’ordine al racconto, si perde l’orientamento con Hannah e si ritrova la retta via con Michael, sarà stata questa l’intenzione dell’autore?). Merita di essere letto e quando è necessario bisogna fare un passo indietro e riprendere la lettura da qualche pagina prima.

[Dato Dzidziguri · Rating 4 out of 5]

"ერთი მშვენიერი საბავშვო სიმღერაა, სადაც გოგონა კითხულობს: ჩემო პატარა ჯამბაზო, ხომ არ იცეკვებ ჩემთან? ვიღაც პასუხობს:პატარა კეთილი ჯამბაზი იცეკვებს ყოველ ბავშვთან. როგორ გგონია, მიხაელ, ეს პასუხი აკმაყოფილებს გოგონას კითხვას?"

[Irene · Rating 4 out of 5]

The narrator of this novel is a young wife and mother in the Jerusalem of the 1950s. She recounts a decade of marriage that has grown increasingly separated, despite both spouses’ good intensions. The word craft is very good, so I am not sure why this left me so cold. I hate to admit my stupidity, but I did not understand the ending.

[Giorgi Baskhajauri · Rating 5 out of 5]

ბავშვობაში ხანა ფიქრობდა, რომ თუ ბიჭივით მოიქცეოდა, ქალის ნიშნებს დაკარგავდა და ბიჭი გახდებოდა.
მიზეზი თუ რატომ არ უნდოდა ყოფილიყო ქალი ნაწარმოების მსვლელობისას ცხადი ხდება, მაგრამ იქამდე 20 წლის ხანა, რომელსაც სიყვარულის დიდი ძალა აქვს, უნივერსიტეტში სწავლობს და მოტივირებულიც არის მიხაელს ხვდება და მისი ისტორია იწყება. როდის მთავრდება სიყვარული, როდის ამოწურა ხანამ ეს გრძნობა საკუთარ თავში, როგორ იქცა პერსპექტიული სტუდენტიდან დიასახლისად, რომელიც ყოველდღიურ წვრილმანებში ჩაფლული წარმოსახული ზმანებებით ცხოვრობს ამ კითხვ���ბზე პასუხი მხოლოდ პერსონაჟის სახის შესაცნობად კი არა ზოგადად ისრაელის და არა მხოლოდ ისრაელის სოციალური ცხოვრების შესაცნობად გამოდგება. მიხაელის კარიერული წინსვლა, მოღვაწეობა და ხანას უძრაობა ძალიან საინტერესო კონტრასტია, რომელიც სქესთა შორის განსხვავებას და მიზნის მიღწევის შესაძლებლობას შორის ბალანსს ნათლად გვიჩვენებს ქალსა და კაცს შორის. ყველა ქალი პერსონაჟი ერგება ზოგად სტერეოტიპს ბაღის მეპატრონე, ქმრის მიზნებით მცხოვრები ჰადასა, დეიდა ჟენიაც კი. თუმცა არა მხოლოდ ქალებისთვის არის მძიმე გარემო, არ არსებობს ადგილი პოეტი იორამისთვის, აუცილებელი მამაკაცები გავდნენ მიხაელს, ქალები ჰადასას. პოეზიისთვის ცხოვრებაში ადგილი არ არის. ხანა ნაწარმოების მიწურულს აღმოაჩენს სიმართლეს „გულს ლოდი მაწევს. შეურაცხყოფილი ვარ. ტყუილი იყო. ცხონებულმა მამაჩემმა იოსებმა გამაფრთხილა, როცა ცამეტიოდე წლისა ვიყავი, მოვრიდებოდი ცბიერ კაცებს, ქალებს ტკბილი ენით რომ აღორებენ და მერე სამუდამოდ საკვნესად ტოვებენ“. მაგრამ სუსტია და წვრილმანებში იმდენად ჩაფლული, რომ არ შეუძლია ოცდაათი წლისამ, ჯერ კიდევ ახალგაზრდამ, დაიწყოს საკუთარი მიზნების განხორციელება, მიხაელთან მიმართებაშიც იკვეთება მისი ხასიათი ცინიზმით ხვდება მიხაელის დაინტერესებას სხვა ქალით და ერთადერთი რაც შეუძლია არის ის რომ გაუშვას, რადგან თავად არ შეუძლია დაასრულოს. იაირი კი გონებამახვილი ბავშვია, რომელიც ისევე დაემსგავსება მიხაელს, როგორც ის დაემსგავსა მამას. ერთი შეხედვით მომხიბვლელი პერსონაჟების უკან იმალება იმდენი სისუსტე, უუნარობა, წამგლეჯველობა, რომ ბოლოს ხვდები არც ერთი მათგანი გიყვარს. დასასრული მკითხველს ერგება პერსონაჟები სტატიურები არ არიან და ყველას შეუძლია განავითაროს ისინი, წაიყვანოს იმ გზით, რომელითაც მათ სურთ. ჩემო ხანა დროა იმოქმედო. :)

[Mona · Rating 1 out of 5]

في التقديم للرواية يقول بعض النقاد أنها أخطر على اسرائيل من كل معارك العرب ! و يقال أنها ترجمت للعديد من اللغات و تعتبر من روائع الأدب العبري ! حقاً لم أفهم لمذا .. الرواية تتحدث عن انسانة بنفس عليلة ، يفترض بالكاتب على الأقل أن يسبر أغوار النفس البشرية بالقليل من العمق .. يفترض به البعد عن السطحية و القشور و الرموز المبتذلة و هذا ما لم ألمسه هنا .. ربما هي بنظر البعض رواية خطيرة لأنها صورت حالة الخوف و عدم الاستقرار الداخلي التي يعاني منها اليهود داخلياً حتى حين يبدون تماسكاً و صلابة من الخارج .. حتى هذا الافتراض يبدو غير منطقي نظراً لأن الشخصية التي تعاني عدم الاستقرار هي شخصية مريضة .

رواية متعبة كئيبة مملة ، علاوة على الترجمة الركيكة التي أفسدت كل جمال يمكن أن يكون فيها .لا حبكة ، لا تماسك معين لا احاطة بالشخصيات ، غموض و مشاهد مبتورة .. مجرد ثرثرة ثرثرة ثرثرة.. أنهي الجمل و أقلب الصفحات و لا أعثر على " العظيم " فيها .

يدعي بعض النقاد أن قصة حنة و مخائيل هي حكاية بانيا و أرو , والدا آموس عوز ، اللذان تعرفت عليهما في رواية قصة عن الحب و الظلام و كهاوية للسير الذاتية رحت أفتش عنهما فيها بكل فضول . .. . ربما هذه هي المتعة الوحيدة التي وجدتها بين دفتي هذا الكتاب .. و الذي بدا لي ككل كنسخة أولية باهتة و غير مكتملة عن " قصة عن الحب و الظلام " .. مممم أحببت أيضاً الطريقة التي يوصل بها الكاتب إحساساً معيناً عن طريق وصف حالة الطقس و الأماكن و الألوان .

[Monica · Rating 1 out of 5]

Just like the Editor I thought this book should not have been published. The author tries to write as a woman but reading the book it felt more like the story was being told from Michael's point of view. There is no plot, no real psychological depth and no substance to the story. The descriptions of the places and weather are good but really I would not recommend this book as it is just about a couple's deteriorating relationship in a time where they really didn't have much else to do and therefore the book ends up being very dull.

[Araceli Rotaeche · Rating 5 out of 5]

Me gusta mucho cómo Amos Oz trabaja sus personajes desde sus pensamientos.
Me encantó Mijael, siempre positivo, tenaz, atento y complaciente ...
Jana, es un enigma...
Me agrada también, cómo describe Jerusalén, sus calles, sus barrios, su gente. Logra transmitir su sensibilidad, su curiosidad. Muy atento en el detalle.
Interesante historia. Ayuda a entender mejor “Una historia de amor y obscuridad”.

[Zillah · Rating 3 out of 5]

I have mixed feelings about this book.. On one hand it is too gloomy and depressing for me to really like it, and on the other it's so beautifully and poetically written.. The story did not actually reach me, but Oz's writing is as amazing as ever..

[Christian Schwoerke · Rating 4 out of 5]

This novel is a curious little book: published in Hebrew in 1968, it went on to become a bestseller in Israel. What’s curious is that such a book—ostensibly about a neurasthenic narcissist who envisions herself trapped in a marriage that does not sufficiently reward her need for overt displays of affection—could capture the imagination of the reading public in Israel. Two things are suggested to me by this fact: 1) the small state of Israel is very aware, literate, and self-conscious and 2) this novel is a status report on Israel at a given moment in time.

A novel filled with so much particular incident and with writing that is at once poetic and evocative is working against a reduction to allegory, and yet…

The narrator of this story, writing in 1961 and looking back on her 10-year marriage, is Hanna Greenbaum-Gonen, a former university student of literature who gave up her studies when she married geology student Michael Gonen. She appears to be a succubus—frustrating her husband’s efforts to keep their marriage on an even keel while he completes his studies and lays groundwork for a successful career—all the while portraying herself as thwarted and frustrated as wife, homebody, and mother.

Hanna’s world is a mix of the factual and the fantastic, and she will in her need for romance imagine herself as princess or femme fatale, involved in adventures with strong men such as Jules Verne’s Michael Strogoff and Captain Nemo. There is in her a distaste and distrust for the trite and the literal, for descriptions of things that avoid adjectives. She sometimes rationalizes her self-centered obstructionism as means for her husband to show his mettle, to overcome in heroic fashion the obstacles she places before him.

The dualism that Hanna creates with herself and her husband at opposite poles is analogous to the different Zionist parties, those adhering to Jabotinsky ideals of maximal expansion and those in the camp of the kibbutzers. This is where my ability to render the particulars of the novel into the different aspects of these two Zionist movements falters, as I have little idea of the political history of Israel. As allegory, Hanna’s unattractive fault-finding with the logical, practical, and unemotional aspect of Michael and their son Yoram is a self-reflexive critique of the grasping, whimsical caprices of Hanna’s nature (as embodiment of the Jabotinsky ideal).

Another take on the allegory is that it shows the co-existence of a dualism that is necessary in the creation and preservation of a state which is surrounded on all sides by hereditary enemies. As portrait, then, not of just a single person but of the pair of them in a marriage, My Michael illustrates inherent tensions of the forces that maintain and strain this particular marriage (Israel). Michael and Hanna's marriage does not appear to me imperiled from without in the same way Israel faces potential enemies across its borders. I speculate when I consider that this is Oz’s point—that the tensions within the state are the very ones that imperil its existence, that there are no external enemies, that they only emerge when Israel itself becomes self-polarized and lashes out.

The novel’s conclusion, with a commando raid unspooling in Hanna’s fevered mind, suggests that the drama she craves has not been satisfied—that the recent Israeli sorties in which Michael had participated were not sufficient demonstrations of strength for the romantic, hawkish elements in the Israeli state—and that further conflicts lie ahead, both for their marriage and for Israel.