Jump to ratings and reviews
Rate this book

Fakty muszą zatańczyć

Rate this book
Dlaczego bez szczegółu nie ma ogółu? Czym różni się fakt od faktu podanego czytelnikom? Czy na pewno Z zimną krwią Trumana Capote'a jest pierwszą powieścią non-fiction? Do czego może służyć reporterowi bardzo długi szalik? Dlaczego Hanna Krall jest Mondrianem reportażu, a nie Chagallem? Czego uczyła reporterki i reporterów "Gazety Wyborczej" Małgorzata Szejnert? Jak Ryszard Kapuściński używał pisarskiej wolności? Czy reportaż gonzo to tylko Ameryka po narkotykach? Czy reporter może używać fantazji? A może reportaż to jedynie "wiara, że coś się zdarzyło"?

"Słowo w reportażu ma rolę świadka. Niestety, świadek czasem mija się z prawdą, chociaż przysięgał, że nie skłamie – pisze Szczygieł. – My, reporterzy i reporterki, jesteśmy w potrójnym klinczu (taki raczej w sporcie nie istnieje, ale chcę podkreślić złożoność sytuacji). Z jednej strony jest świat, którego kołem zamachowym bywa kłamstwo, i są rozmówcy o niestabilnej pamięci. Z drugiej – mamy tylko siebie: nasze oczy, nasze uszy i nasze mózgi, a więc bardzo ograniczony aparat postrzegania. Z trzeciej – nieobiektywny, uznaniowy język, który nie umie być wiarygodnym świadkiem."

Nowa książka Mariusza Szczygła jest esejem napisanym z miłości do reportażu. To lektura dla wszystkich, którzy kochają ten gatunek oraz dla tych, którzy mają wątpliwości, czy jest wiarygodny, a także poradnik dla tych, którzy sami chcą pisać.

400 pages, Hardcover

First published June 1, 2022

47 people are currently reading
522 people want to read

About the author

Mariusz Szczygieł

33 books564 followers
Mariusz Adam Szczygieł is a Polish journalist and writer.

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
147 (32%)
4 stars
229 (50%)
3 stars
65 (14%)
2 stars
7 (1%)
1 star
5 (1%)
Displaying 1 - 30 of 38 reviews
Profile Image for Senga krew_w_piach.
808 reviews99 followers
August 8, 2022
Po przeczytaniu pierwszego rozdziału najnowszego Szczygła odłożyłam książkę na kilka tygodni. Strasznie mnie zmęczył i pomyślałam, że chyba nie chcę jej czytać. Rozdział ten, pod wiele mówiącym tytułem „Jak stałem się mężczyzną” nie tylko zawiera anegdotki, które autor powtarzał wielokrotnie przy różnych okazjach, ale jest też pokazem klasycznie Szczygłowego narcyzmu i megalomani, co zresztą jest bardzo spójne z jego wizją twórcy - w dalszej części pisze wprost, że każdy autor musi być narcyzem. Dla mnie straszne meh. Wrzuciłam ją jednak do bagażu jadąc na urlop, doczytałam i była całkiem spoko, choć momentami przegadana.
Esej Mariusza Szczygła to opowieść o tym z czego powinien składać się dobry reportaż, ile może mieścić się w nim fikcji, jakimi zasadami powinien kierować się reportażysta - bardzo praktyczne i konkretne wskazówki zarówno dla czytających literaturę faktu, jak i dla tych, którzy chcą spróbować własnych sił w tej sztuce. Przy okazji jest to świetny zbiór tytułów, którymi można wzbogacić swoje czytelnicze listy, a jednocześnie odniesienie się do kilku znanych nazwisk, które wzbudzały kontrowersje w kwestiach etycznych i warsztatowych. Świetny był rozdział o reportażu Gonzo, którego niemal w identycznej formie wysłuchałam na festiwalu w Miedziance, a mimo to znów mnie porwał. Za to zupełnie nie rozumiem złośliwego rozdziału o Trumanie Capote, pełnego brzydkich przytyków i próby zrzucenia z tronu książki okrzykniętej zjawiskiem 60 lat temu, stosując do tego współczesne standardy.

Czytając tę książkę warto pamiętać, że jest to przepis na reportaż według Mariusza Szczygła, czyli według polskiej szkoły reportażu, który to wcale nie jest jedyną słuszną drogą.
A im mniej Szczygła w jego książce, tym fakty bardziej tańczą.
Profile Image for marina furdyna.
61 reviews3 followers
June 10, 2022
Na pohybel (ale zupełnie szczerze) wszystkim negatywnym opiniom (a jest ich większość) - nie mogłam się od książki oderwać! Szczygieł wpuszcza nas poniekąd do swojej głowy, do swojej bibliografii, z której myślę że czerpać może nie tylko przyszły reportażysta. Komuś (autorowi) chciało się siąść i pokazać światu jak pisać, podając przy tym interesujące przykłady i ciekawostki z życia pisarzy - dla mnie bomba!
Profile Image for Maciek Drabicki.
6 reviews
January 28, 2024
Cudowna książka. Reportaż o reporterach i tworzeniu reportaży. Autor mówi nam jak pisać, jak nie pisać oraz o narzędziach jakimi posługuje się reporter. Szczygieł przedstawia wiele podejść i styli wybierając fragmenty najciekawszych według niego dzieł innych autorów. Pomijając aspekt dydaktyczny książka jest po prostu świetnie napisana przez co szybko jesteśmy w stanie stwierdzić, że sugerowane zabiegi działają i sprawiają, że czerpiemy radość z czytania.
Profile Image for Sebastian.
181 reviews6 followers
July 3, 2022
To pozycja akademicka. Szczygieł, niczym na wykładzie, przechodzi przez etapy tworzenia reportażu. O dziwo, dość ciekawie opowiada, nawet jeżeli sam przedmiot nie jest wśród waszych zainteresowań. Przytacza najciekawsze fragmenty mistrzowskich tekstów oraz ciekawie analizuje pracę Ryszarda Kapuścińskiego. Warto przeczytać
Profile Image for Filip Olšovský.
345 reviews25 followers
June 28, 2024
Prekrásny zážitok, prinavrátená viera v silu každého slova a ďalší dôkaz, že ten človek má dar všímavosti, z ktorého by som chcel mať aspoň maličký zlomok.
Profile Image for Ria Gehrerová.
102 reviews96 followers
January 25, 2025
Raz by som si chcela veriť tak, ako si verí Szczygiel, a považovať všetko, čo ma zaujme, za hodné prerozprávania v texte a uverejnenia.

Najlepší citát knihy: “Beztak nemáš šanci zachytit pravdu, piš tedy aspoň hezky.”
Profile Image for Źdźbło Trześczyżybitowskie.
66 reviews
August 21, 2025
Szczygieł to musi być szczęśliwy gość. Taki poukładany, idący prosto. Dobra książka, w gruncie rzeczy o tajemnicy literatury. Wszystko przepracowane, ufundowane na wieloletnim myśleniu i na pisaniu w pocie czoła. Przekonujące, z klasą. Zwycięstwo słowa.
Profile Image for Julian.
53 reviews1 follower
November 27, 2025
Szczerze to nie sądziłem że to będzie książka dla mnie, że o reportażu mam czytać jak reportażystą nie mam zamiaru zostać. Ale jednak to był bardzo dobrze spędzony czas. Imponujący zbiór który z przyjemnością powinno się czytać osobom które reportaże czytają. Szczególnie te z polskiej szkoły reportażu.
5 reviews
September 26, 2022
Mariusz Szczygieł opowiada o reportażach: czym są, jak powstają, czemu służą. Poddaje ciekawej analizie wiele przykładów tekstów. Dla mnie zachęta do powrotu do literatury non-fiction.
Profile Image for Pusiu.
216 reviews7 followers
June 4, 2023
Jeśli kibiców reportaże - pozycja obowiązkowa!
Profile Image for Karolina Libront.
197 reviews8 followers
August 26, 2023
Trochę super, bo coś czego nie było; trochę megalomanii i kolesiostwa; trochę grochu z kapustą.
Profile Image for Hania.
4 reviews3 followers
February 23, 2025
żeby tylko wszystkie podręczniki się tak dobrze czytało jak tę książkę
Profile Image for Michał Kłaczyński.
230 reviews10 followers
June 9, 2022
Wata. Przegadana, chaotyczna, książka o wszystkim i niczym, jak zebrane bezładnie statusy na fejsie i leady z Wyborczej. Lubię i cenię Szczygła - jest solidnym i inteligentnym reporterem i eseistą - ale tu mamy kompletną porażkę. Można przeczytać, czy trzeba - wątpię.
Profile Image for Booka.
514 reviews
June 16, 2022
Mariusz Szczygieł w swojej najnowszej książce podejmuje się tematu dotyczącego sztuki pisania reportażu. Przeczytamy między innymi o tym, że w pisaniu reportażu "diabeł tkwi w szczegółach". Na przykładach przytoczonych fragmentów z innych reportaży (między innymi Ryszarda Kapuścińskiego, Hanny Krall, Cezarego Łazarewicza, Wojciecha Tochmana czy Piotra Lipińskiego) przejdziemy przez odpowiedzi na pytania: czym jest reportaż i na czym polega jego siła? Czym w reportażu jest styl Gonzo i czy przydaje się jego używanie? Przyjrzymy się pracy reportera "od podszewki" - od tematu i jego wyboru, przez przelewanie wszystkich zaczerpniętych informacji na papier, umiejętnego cytowania innych, ale - co najważniejsze - dowiemy się tego, jak rozmawiać z ludźmi, żeby mieć o czym pisać oraz, że w pracy reportera umiejętność słuchania niesie ze sobą istotną rolę.

To książka, w której najbardziej odnajdą się studenci Szkoły Reportażu, bądź miłośnicy sztuki pisania reportażu czyli te osoby, które same myślą o napisaniu takiegoż ale brakuje im dostatecznej wiedzy jak się za to zabrać. Sama podczas czytania chwilami miałam wrażenie jakbym była uczestniczką uczelnianych wykładów na temat sztuki pisania reportażu, a przed sobą trzymała zapis tychże. Spokojnie każdy z rozdziałów mógłby być takim właśnie odrębnym wykładem. Odbieranym różnie - raz z większym zainteresowaniem (jak miałam w przypadku rozdziałów takich jak: "Ja, Gonzo", czy "Reportaż krok po kroku"), raz mniejszym - kiedy czytałam o Trumanie Capote.

Ale lektura tej książki była dla mnie nie tylko ciekawą podróżą po warsztacie reportera, gdyż dzięki przytaczanym przez Autora w tekście tytułom książek, które wymieniane są przy okazji wyjaśniania wartościowych kwestii, poznałam parę wartych uwagi tytułów z gatunku reportażu, do których chętnie zajrzę. Mniemam też, iż przeczytanie tej książki dało mnie - jako czytelniczce - nieco inne spojrzenie na literaturę faktu i reportaż, co na pewno zaowocuje ma przyszłość, kiedy będę obcować z tym gatunkiem literatury [non-fiction]. Zapewne będę dostrzegać więcej tego, czego być może do tej pory nie widziałam.

Ta książka może niektórych rozczarować, bo to nie jest typowy reportaż Pana Mariusza Szczygła w klimacie jego poprzednich - choćby bardzo dobrych: "Láski nebeskiej", czy "Zrób sobie raj". Jednakże mogą polubić się z tą książką ci, którym nie straszne będą iście profesorskie rozważania i przydatne "tipy" (podpowiedzi) jak napisać dobry reportaż. „Fakty muszą zatańczyć" to po prostu kawał porządnego studium nad reportażem.

Opinia opublikowana na moim blogu:
https://literackiepodrozebooki.blogsp...
Profile Image for I saved the book today .
324 reviews7 followers
June 9, 2022
„Każdy reporter czy też pisarz non-fiction zatrzaskuje realnych bohaterów swoich tekstów w indywidualnej wizji. Unieruchamia ich tak, jak żywica z drzew iglastych przed czterdziestoma milionami lat unieruchomiła owady w bursztynie. Często, zwłaszcza w przypadku nieżyjących, mam wrażenie, że zatapiam ich w tym kawałku bursztynu na zawsze. Bo z cudzych opowieści wydobywam to, co we mnie rezonuje. A więc to osobowość reportera, jego deficyty, wyobrażenia, fobie czy lęki kolonizują bohaterów”.

Po poruszającym „Nie ma” i nieoczywistym „Osobistym przewodniku po Pradze” z wielką ciekawością sięgnęłam po „Fakty muszą zatańczyć”. Nie zawiodłam się i tym razem, bo była to spora dawka wiedzy nt. literatury non-fiction. Zgadzam się z p. Mariuszem Szczygłem, że rozmowy z ludźmi i pisanie nie sprawiają Mu żadnych trudności. Doceniam warsztat i ogrom wiedzy Autora, lubię Jego wrażliwość i erudycję. Podziwiam za uważność, oczytanie i umiejętność przelewania myśli na papier.
Fakty zatańczyły i sprawiły, że nabrałam jeszcze większej ochoty na te książki, których nie czytałam, choć od dawna planuję („Fantom bólu”, „Cynkowi chłopcy”, „Wszystkie dzieci Louisa”, „Głód”, „Mokradełko”).

Słabe strony? Świadek nie pamięta.
Tym bardziej żałuję, że nie było mnie na WTK i nie mam swojego egzemplarza „Faktów…” z autografem Autora.
Profile Image for Kinga.
68 reviews43 followers
Read
October 21, 2022
Czytałam tę książkę, w jeszcze większym stopniu niż się spodziewałam, jako historyk. I strasznie bym sobie życzyła, żeby stała się ona modną „środowiskową” lekturą (chociaż w sumie to na to nie liczę). Szczygieł jako reportażysta prowadzi w gruncie rzeczy ogólnohumanistyczne rozważania o prawdzie i pamięci, a jego warsztatowe dywagacje na temat interpretacji często sprzecznych relacji świadków (reportażowych) historii można również z powodzeniem odnieść do pracy z relacjami oral history. Z kolei w głównej idei tej książki, w świadomym namyśle nad granicami gatunku i nad tym, co z tego dla nas wynika, słyszę znajome mi z mojego podwórka nawoływania do refleksji metodologicznej i dbałości o ramy teoretyczne.
Naukowe książki historyczne to tylko jeden ze sposobów pisania o przeszłości. Ciekawie jest przeczytać, jak robią to inni.

Do tej pory jestem wstrząśnięta, że historia podjęcia tematu sióstr Woźnickich w rzeczywistości wyglądała inaczej niż w „Nie ma”!!! Ale widzę też w tym geniusz Mariusza Szczygła. Pamiętam jak mnie zahipnotyzował tym początkiem opowieści, widziałam siebie stojącą gdzieś kilka kroków dalej na kiermaszu bibliotecznym i przysłuchującą się tej wymianie zdań. Uważam, że to piękny początek tej historii. Prawdziwy :)
92 reviews
Read
May 7, 2023
Pierwszy rozdzial powinien sie nazywac podziekowania poniewaz nic nie wnosi do ksiazki poza autobiografia jak Szczygiel zostal reporterem

Mimo wszystko dobry przewodnik po gatunku jakim jest reportaż, czy można kłamać, cytować i jak bardzo non fiction jest non fiction. Czasem za dużo ad hoc komentarzy które przeszkadzają w skupieniu się na tekście. Czasem zbyt podręcznikowo. Sporo przykładów które obrazują teorie które omawia

"Reportaż– wersja zdarzeń, która uczestnikom tego przedsięwzięcia, a więc i bohaterom, i reporterowi, wydaje się niezmyślona."

"reporter jest jak rzeźbiarz. Głupcem byłby ten, kto by chciał, żeby wyrzeźbić jego twarz, i oczekiwał, że będzie ona dokładną kopią rzeczywistości. Rzeźba to nie odlew z gipsu."

"Pisarz to zawód narcystyczny. Reporter także. Najskromniejszy i najpokorniejszy człowiek w naszym zawodzie, aby stworzyć reportaż, musi jednak podjąć dość narcystyczną decyzję: moje oczy, moje uszy, moja głowa, moja wrażliwość pokażą wam świat. Narcyzm reportera często jest ukryty, u pisarza zaś wybija otwarcie, bo literatura jest pielęgnowaniem swojego„ja”."
Profile Image for KozackaCzytelnia.
165 reviews
June 22, 2023
Można powiedzieć, że to kompendium wiedzy o gatunku non-fiction.

Z jednej strony to świetna pozycja dla osób, które piszą lub planują zacząć, bo znajdą tu mnóstwo wskazówek, jak robić to atrakcyjnie i czego unikać. Z drugiej zaś to niemalże pozycja obowiązkowa dla czytelników reportaży (do których sama się zaliczam). Czuję, że po tej lekturze każda kolejna będzie dużo bardziej świadoma.

„Fakty muszą zatańczyć” to książka o dobrym pisaniu oraz o tym, jak ten punkt osiągnąć. W jaki sposób pisać o trudnych albo kontrowersyjnych wydarzeniach, jak przedstawiać relacje i wspomnienia bohaterów, które czasami mogą odbiegać od prawdy i jak w tym wszystkim zachować reporterski, obiektywny punkt widzenia?

Solidna dawka ciekawych informacji. Każdy rozdział poparty niekrótką bibliografią. Moja lista „to read” znowu się wydłużyła o kilka kolejnych pozycji.
Profile Image for Lukáš Zorád.
168 reviews20 followers
April 20, 2025
Pravda nemusí byť doslovná. Reportéri/ky sú umelci pracujúci so slovom a dramaturgiou textu. Dôležité je zachovať podstatu. Krásne umenie, ktoré prináša nevšedné a nové pohľady na svet, odkrýva nové príbehy.

Výborná kniha o tom, ako píšu reportéri, ale aj ako ich čítať, dokumentované bohatou vzorkou tých najlepších reportérov a reportériek, najmä z kvalitnej Poľskej školy. Zo začiatku som sa trochu trápil, pretože je to jedna citácia za druhou - to rýchle preskakovanie bolo miestami náročné, najmä keď nemáte všetkých reportérov načítaných (asi aj preto ma najviac bavili pasáže s príkladmi tých, ktorých poznám). Kniha je však aj tak veľmi podnetná, zaujímavá a odporúčam ju každému, kto má rád tento žáner (napríklad Absyntovky).
Profile Image for Kinga Sobaniec.
244 reviews44 followers
October 9, 2022
Świetnie bawiłam się przy tej książce. Żartobliwy i lekki styl Szczygła sprawił, że czytało się ją szybko i przyjemnie, lecz zarazem wyciągnęłam stąd wiele wartościowych lekcji o reportażu i pisaniu w ogóle. To świetna lektura dla studentów dziennikarstwa takich jak ja, ale i kogokolwiek, kogo interesuje praca dziennikarza, wywiady i pisanie. Może nie wnieść za wiele do wiedzy czytelników, którzy z utworami Szczygła są dobrze obeznani i znają wiele anegdot z jego życia, natomiast dla mnie te rzeczy były nowe i zachęciły mnie do sięgnięcia po więcej jego twórczości. Cieszę się, że po nią sięgnęłam, i myślę, że często będę do niej wracać.
Profile Image for faustyna。 (lekkidramat).
514 reviews21 followers
August 5, 2022
książka, którą chciałam przeczytać od samej premiery i która dała mi więcej pozycji do przeczytania.
stabilna pozycja. nie wiem, czy przyda mi się w życiu, bo raczej nie zamierzam pisać reportaży (chociaż kto wie, co przyniesie przyszłość), ale zdecydowanie dużo mi powiedziała. zawsze to dodatkowa wiedza.
Profile Image for Tomas Bella.
206 reviews473 followers
July 8, 2024
Orgazmus pre každého novinára: Szczygieł detailne vysvetľuje, prečo píše, ako píše, a zbiera odpovede a postrehy všetkých svojich slávnych kolegov o tom, prečo píšu ako píšu.
Vhodné aj pre čitateľov, ktorých napríklad zaujíma, ako veľmi si novinári pri písaní (môžu) vymýšľať. (Odpoveď: Ako ktorý.)
Profile Image for Łukasz.
136 reviews5 followers
September 14, 2024
No i to jest biblia z zasadami dobrego reportażu, która jest tak dobrze i lekko napisana, że czyta się bez cienia podręcznikowej nudy. A czytając to mieć głos Szczygła w głowie to już poezja… albo to ja już mam bzika na punkcie mojego guru.
Profile Image for Pawel Szymczak.
143 reviews1 follower
April 30, 2023
Majstersztyk o reportażu. Przegląd przez style i sposoby, autorów i czytelników. Świetnie się czyta. Z bogatą bibliografią, co czytać dalej.
Profile Image for Paulina Rowińska.
Author 1 book31 followers
July 2, 2023
Wspaniała! Jako pisarka non-fiction, wezmę sobie niektóre porady do serca.
Profile Image for Piotr Kucharski.
19 reviews
October 14, 2023
Książka raczej specjalistyczna dla osób które chcą pisać reportaże. Autor opowiada o warsztacie reportera.
Displaying 1 - 30 of 38 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.