Wat stilte wil

by Arthur Japin

Zingen is Anna’s grote geluk. Zij heeft de stem, de opleiding en het talent en de ambitie, maar in de negentiende eeuw is een carrière als zangeres voor een meisje uit haar milieu ondenkbaar. Maar we schrijven 1885: de tijden lijken te veranderen. Gesterkt door de eigenzinnigheid en vrijheidszin van schrijvers als Kloos, Verwey, Van Eeden en Van Deyssel, in wier entourage zij terechtkomt door haar broer Willem, durft Anna haar eigen weg te gaan. In stil verweer oefent zij haar stem en zet, als onafhankelijke vrouw, haar eerste eigen stappen in de muziek en de liefde. Maar zij heeft buiten de macht van haar familie gerekend...

Genres: Dutch Literature, Historical Fiction, Roman, Audiobook, Ebooks, Literature, Music

331 pages, Hardcover

First published August 25, 2022

Reviews

[Ingrid · Rating 3 out of 5]

Over het leven van Anna Witsen (1855-1889) en het uitbrengen van De Nieuwe Gids.
Jammer genoeg werd ik nergens echt geraakt door dit verhaal, hoewel het geschiedkundig interessant is.

About the life of Anna Witsen (1855-1889) and the publication of De Nieuwe Gids.
Unfortunately, I wasn't really touched by this story, although it is historically interesting.

[Marjolijn · Rating 4 out of 5]

Ik vind dit niet het beste boek van Japin, maar heb het wel met plezier gelezen. Ik vind het geslaagd als naturalistische, laat-negentiende-eeuwse roman. De vele verwijzingen naar de Tachtigers vond ik leuk en geslaagd (maar vereisen misschien iets teveel voorkennis van de gemiddelde lezer).

En dat het verhaal over Salomo niet in het Nieuwe Testament staat, maar in het oude, is hem vergeven.

[Hermien · Rating 5 out of 5]

Ik heb erg genoten van dit boek, vooral omdat het om echte personen en schrijvers gaat. Ook mooi verteld en voorgelezen door Arthur Japin.

[Anouk Mulder · Rating 3 out of 5]

Helaas de boekenclubmeeting gemist en dus ook de ultieme gelegenheid om over de negentiende eeuw te praten. Als ik niet ziek was geweest had ik die kans natuurlijk nooit aan me voorbij laten gaan. Maar goed. Niet m’n favo Japin, terwijl het wel alle potentie had om dat te worden (zingen!!! 19e eeuw!!!Vrouwenemancipatie!!!). Uiteindelijk vooral een boek waarin de vrouw wordt beschreven vanuit het perspectief van de mannen om haar heen, niet zozeer vanuit haar eigen gevoelswereld. Daarnaast vond ik de omschrijving van de manier waarop Anna Witsen haar zingen beleeft nooit overtuigend, eerder ongrijpbaar. Daarvoor moet ik dan toch weer bij Eline Vere zijn.

[Camilla de Koning · Rating 2 out of 5]

Ik miste compleet het perspectief van Anna. Het wordt overschaduwd door het gedoe omtrent mannen. Japin mist de kans om in te gaan op haar belevingswereld en haar motieven. Er is genoeg geschreven over de Tachtigers. Waarom neem je Anna als onderwerp als je haar vervolgens verwaarloost?!

[Matthieu Wegh · Rating 4 out of 5]

? Leeskring Zoetermeer 29/9/25; ik las eerder 'Een schitterend gebrek'.
🤔De schrijfstijl sprak mij meestal wel aan, de verhaallijn vond ik niet steeds boeiend. Wel aardig vond ik de historische feiten (palingoproer, ontstaan De Nieuwe Gids) uit een tijd die me wel wat zei omdat ik op de middelbare school meer wilde weten over de Tachtigers.
=> Van de koelen meeren des doods van Frederik van Eeden
MW29/9/25

[Jan · Rating 3 out of 5]

In zijn roman ‘Wat stilte wil’ vergast Arthur Japin ons op scenes uit het kunstenaarsmilieu van de Tachtigers in verhouding tot de hoofdpersoon en de entourage van haar gegoede familie.
Knap hoe Japin keurig beschrijft hoe hoofdpersoon Anna Witsen haar emoties de vrije loop laat, dan weer nauwelijks beheerst en anderzijds het diepste wezen van haar karakter ongrijpbaar laat. De springerige aard van Anna doet vrij snel denken aan dat van Eline Vere in de gelijknamige roman van Couperus. Haar eigenzinnigheid en de grote amplitude van haar gemoedsbewegingen maakte indertijd veel los bij de lezers van het feuilleton, en ook bij lezers van nu (ik las dat boek in juli 2023).
Ik ga ‘Wat stilte wil’ van Japin niet vergelijken met ‘Eline Vere’ van Couperus, slechts het voorgaande wil ik erover vermelden. Er is toch wel een bruggetje: het taalgebruik. Terwijl Couperus Eline geëxalteerd laat zijn, geeft Japin Anna vooral een gezicht door haar gedachtegangen weer te geven die meer redeneringen zijn dan uitroepen, terwijl Japin Anna tevens vormgeeft door weer te geven wat zij bij de familie en vooral de vriendenkring van haar broer Willem teweegbrengt. Die spiegeling vind ik goed uitgevoerd. Maar op woordniveau, het zinnen op woorden, het spinnen van zinnen, is er in deze roman van Japin iets anders aan de hand. Dat epateren van Japin met de bijeengegaarde woorden en die nog eens oppoetsen om, soms ‘ondersteund’ door een bijzondere zinsconstructie, een zo fraai mogelijke zin te boetseren, het kreeg allengs voor mijn gevoel iets kitscherigs. Erg jammer, want ik houd in het algemeen wel van zinnen met literair karakter, dus enige verfraaiing van een boodschap met bijvoeglijke naamwoorden en beeldspraak. Er is bepaald verschil tussen kunstig en gekunsteldheid. Het heeft afbreuk gedaan aan mijn leesplezier.
Het was wel plezierig om Julius Röntgen (1855-1932) eens van twee kanten te leren kennen: behalve in zijn composities – ik had wel enkele daarvan gehoord, de Hoog-Romantiek is een favoriete periode – maken wij hem in dit boek mee van zijn pedagogische èn zijn persoonlijke kant.
Ook aangenaam was de kennismaking met een aantal Tachtigers. Je wordt toegelaten in hun kring, je wordt echter niet echt deelgenoot van hun beweegredenen anders dan wat wel vaker in de kern een generatieconflict blijkt te zijn dat zich op den duur oplost. Japin lijkt wel te hinkelen tussen de neiging om daarover uitvoeriger te zijn en anderzijds zich niet te zeer af te wenden van de centrale figuur Anna. Ik had mij kunnen voorstellen – los van de historiegetrouwheid – dat via Anna de ‘flux de bouche’ van de Tachtiger-groepsleden wat meer glans had kunnen krijgen dan een grondverfschets waar het nu bij gebleven is. Een voorbeeld van een situatie, waarin Japin ons met meer betrokkenheid meevoert, is het volksrumoer in de Jordaan, dat de geschiedenis ingegaan is als het Palingoproer.
Al met al: iets boven het gemiddelde: drie sterren die zwakjes stralen. JM

Edit 23-10-2023
Het heeft er veel van weg dat Japin met ‘Wat stilte wil’ een pastiche op de naturalistische roman heeft willen schrijven. De roman vertoont veel van de kenmerken die Ton Anbeek in zijn ‘Geschiedenis van de Nederlandse literatuur tussen 1885 en 1985’ noemt op pag. 49-52. JM

[Marijke Carpentier · Rating 5 out of 5]

Wat stilte wil van Arthur Japin was heel even doorbijten om dan in een verhaal te komen dat naar de keel grijpt. Anna Witsen leefde op het eind van de 19de Eeuw en had een zangtalent en passie voor muziek dat echter in de kringen waar ze leefde als compleet ongepast werd beschouwd toch als je daar buiten de huiskring iets wou mee doen. Anna is vastberaden haar weg te gaan maar dat is buiten haar familie en de realiteit gerekend. In deze roman is ze een historisch personage geworden om niet meer te vergeten. Het niet voldoen aan de verwachtingen van je milieu, je ouders of familie, moeten beantwoorden aan de normen van de tijd is een verhaal dat eigentijds blijft.
“Verdomd, ik zeg het je: die Anna van jou is de enige, de enige nog, jouw zus chapeau!, tegen alle stormen in de énige die zichzelf doorheen de jaren heen is trouw gebleven.”
De Qr-code in het boek laat je luisteren naar een gedicht dat Herman Gorter over haar schreef en naar de muziek die in het boek voorkomt. Dankzij de beschrijvingen in het boek en deze aanvullingen wordt de tijdsgeest vakkundig opgeroepen. Een bijzondere leeservaring. Anna zal ik niet vergeten.

[Sibrich van Baalen · Rating 3 out of 5]

God wat lijkt het me zalig me tussen de componisten, schrijvers en kunstenaars te begeven. Alles zo bruisend en in beweging. Aan de andere kant toch ook zo stijfjes. Vrouwen begeleid door chaperonnes en de godganzedag thee drinken.

Japin is altijd zeer constant in wat hij aflevert: boeken die vlot lezen, omdat de zinnen ritmisch vloeien en de inhoud interessant is. Mocht je van deze tijd houden dan kan ik je Het grote zwijgen van Menkveld aanraden. Dat boek had meer pit. Japin behoort niet tot de top, maar hij heeft me na de middelbare school wel de liefde voor de roman bijgebracht dus ik zal altijd van 'm houden.

[Annelies Boone · Rating 5 out of 5]

‘Al dat grootse waar wij ooit van droomden, ik kan me daar soms zo voor schamen. Niet voor hoe wij waren, maar dat wij het niet gebleven zijn.’

‘Hoe het ook met hun beweging verder ging, zo stemmig verenigd zijn als in dit verdriet zouden zij niet weer samenzijn.’

[Theodoortje · Rating 1 out of 5]

30% gelezen. Ik houd sowieso niet zo van die boeken over vroeger. Maar dit voelde ook als beetje pretentie om literair te zijn, plus er gebeurt gewoon eigenlijk niks in dit boek. Nou ja misschien in die andere 70% maar als ik me eerst door 80blz heen moet werken geef ik het op gegeven moment op. En dan ook nog zo patriarchisch. We leven in een patriarchie, dat begrijp ik, en toen was dat nog meer zo, maar dit verhaal gaat over een vrouw en beschrijft vooral mannen.

[Frederieke · Rating 4 out of 5]

Mooi om eens het gevoel te hebben in de kringen van de Tachtigers te verkeren. En wat een verworvenheden hebben wij mensen tegenwoordig toch.

[Eline · Rating 4 out of 5]

Na mijn eindexamen VWO heb ik wekenlang in de zonovergoten achtertuin van het ouderlijk huis in Oisterwijk zitten lezen. Ik was toen helemaal in de ban van Frederik van Eeden en Louis Couperus. ‘Van de koele meren des doods’, ‘Eline Vere’, ‘De stille kracht’, ‘Noodlot’; ik verslond de romans. Aan deze heerlijke tijd net voordat ik mijn studie Nederlands begon, moest ik terugdenken bij het lezen van ‘Wat stilte wil’.

Want deze roman van Arthur Japin speelt in dezelfde deftige, gegoede kringen en dezelfde tijd als de romans van Van Eeden en Couperus. Het verhaal gaat over Anna Witsen, een jonge vrouw uit een oud geslacht die op een landgoed op de Lage Vuursche woont. Zingen is haar grote geluk; ze heeft een ambitie en grote dromen die niet passen bij een vrouw in haar milieu eind negentiende eeuw.

Ik ben niet weg van alle romans van Arthur Japin, maar ik vind deze heel geslaagd. Anna’s artistieke, gevoelige en onzekere ziel komt heel mooi uit de verf. De wat archaïsche stijl past helemaal bij het taalgebruik in haar tijd. En wat ik leuk vind, is dat de Tachtigers, onder wie schrijvers als Kloos, Verwey en Van Eeden, een belangrijke rol spelen in het verhaal. Daar heb ik veel over geleerd in het eerste jaar Nederlands.

[Michele Parduyns · Rating 4 out of 5]

Een geromantiseerd verhaal over het leven van Anna Witsen, een jonge vrouw uit de hogere klasse voor wie zingen een passie is. Tegen de zin van haar familie in besluit ze haar stem te ontwikkelen en streeft ze een zangcarrière na.
Een verhaal dat zich afspeelt tegen de achtergrond van de opkomst van de vrouwenbeweging, het Palingoproer in de Jordaan, de opening van het Concertgebouw in Amsterdam en de literaire entree van de Tachtigers.
Anna is een intelligente, onafhankelijke vrouw, gedreven door emoties en met een passie voor kunst. Zij laat zich niet zo maar temmen, gesterkt door het gezelschap van Tachtigers als Kloos, Verwey, Free Van Eeden en Van Deyssel. De eigenzinnigheid en vrijheidsdrang van deze grote mannen overtuigt haar dat ook zij iets moet doen. Ze zet zich af tegen haar bekrompen familie en begint aan een eigen leven in de kunst en in de liefde.

Dit boek vertelt het leven van een mooie, sterke, onafhankelijke vrouw eind jaren 1800 en hoe zij uiteindelijk toch door haar familie en de tijdgeest gebroken werd. Een aanrader.

[Linda Daniels · Rating 4 out of 5]

Arthur Japin - je moet er van houden - en ik doe dat! Man man hij weet me altijd te pakken met zijn gedragen gedetailleerde belevende schrijfstijl en helemaal met zijn stem want dit verhaal over Anna genoot ik als luisterboek. Het verhaal trof me van begin tot eind.

De uitgediepte karakters krijgen kleurrijk beeld en ook geluid, geur en in sommige delen wordt het luisteren bijna een tastbare ervaring.

Het kunstzinnige en vrije (of niet?) Amsterdam en Parijs van de vorige eeuw, de tijdsgeest van toen, de Tachtigers, de positie van de vrouw en de verhouding van Anna met mensen om haar heen. De versmelting van haar buitenwereld en binnenwereld. De grote levensvragen, onzekerheden, kwetsbaarheden, wanhoop. Ook nu in deze tijd en wereld zo herkenbaar.

Hoe stem te geven? Is een thema wat super actueel is.

De unieke vertelstijl van Japin, de betekenisvolle concrete details, de woorden die taal geven aan een gevoelswereld. Genieten.

[Ashly · Rating 3 out of 5]

Prachtige zinnen als altijd, mooi voorgelezen ook door Arthur Japin zelf. Toch had ik moeite met het personage Anna en om mij echt in te kunnen leven in haar. Soms werd er iets teveel uitgewijdt over de 80'ers dan noodzakelijk voor het verhaal van Anna. 3,5 ster

[Marike · Rating 3 out of 5]

Interessant dat de roman zich afspeelt in de
kringen van de Tachtigers. Japin heeft zich qua taalgebruik ook bediend van de taal uit die tijd. Er zijn genoeg neologismen te vinden. Dat voegt echt iets toe. Het verhaal blijft door de vertelwijze wel wat op afstand. Veel tijdsprongen waardoor de lezer gebeurtenissen achteraf verteld krijgt en hierdoor werd ik minder door het boek geraakt.

[Michel De Jongh · Rating 3 out of 5]

Soms een beetje saai maar uiteindelijk wel foking tragisch man

[Annabel Zwagemaker · Rating 3 out of 5]

In 'Wat stilte wil' passeren allerlei interessante onderwerpen de revue: Amsterdam als decor voor literaire en muzikale ontwikkelingen, de Tachtigers, de onderdrukking van de vrouw, sociale ongelijkheid en Parijs als kunstenaarshoofdstad. De uitwerking vond ik jammer genoeg tegenvallen. Ik heb niet kunnen wennen aan de gedragen, onnatuurlijke schrijfstijl van Japin, die de schijnbaar gecompliceerde en vaak virtuoze personages in het boek teniet deed. Jammer, want ik heb recentelijk tijdens een lezing wél van zijn voordracht van enkele passages uit het boek genoten. Dáármee gaf hij de tot stilte gemaande zangeres Anna Witsen een stem. Op papier bleven zij en haar sores voor mij helaas wat oppervlakkig.

[Madelief van Elst · Rating 3 out of 5]

Prachtig boek weer. Arthur Japin weet, zoals gewoonlijk, de sfeer en de emoties heel krachtig te omschrijven. Het is even inkomen maar zodra je erin zit, is het een ontzettend mooi maar tragisch verhaal.

[Damla · Rating 4 out of 5]

Hij doet het weer.
.
.
'Ik ken niemand die niet sombert bij de gedachte hoe het leven verder moet', zei Verwey.
'Het is toch ook gekmakend, dat eeuwig doodlopen van idealen?'
.
'Alleen een ziel die zeer fijn is bewerktuigd kan een andere bewegen. Zulke overgevoeligheid is vaak hinderlijk angstig en wennen doet het nooit, maar weet: de angst dat je zult mislukken is een voorwaarde, helaas, om te slagen'

[Marjo van Bergen · Rating 4 out of 5]

Het begint als een historische streekroman, niet heel bijzonder. Maar gaande het verhaal weet Arthur Japin je toch weer in het verhaal mee te nemen en lees je het zo uit. Niet zijn beste boek, maar zeker weer de moeite waard

[Rosa Lokenberg · Rating 4 out of 5]

Mooi boek!
Over vrij zijn en onvrij zijn, vriendschap, beknelling en natuurlijk: muziek

[Maaike Kok · Rating 4 out of 5]

Mooi verhaal. Wist het einde al maar toch doorgelezen. Fan van deze schrijver :))

[S.schouwenaars · Rating 5 out of 5]

Een boek waar je na het uit te hebben even stil bent.

[Femke Goedseels · Rating 4 out of 5]

Laatste 20 min van het lezen van dit boek geweend. Nog maar eens dankbaar om in deze tijd, op deze plaats geboren te zijn als vrouw.

[Staf · Rating 2 out of 5]

Japins boek over de Nederlandse Anna Witsen, blijkbaar een verdoken spilfiguur in de kring van de Tachtigers, is interessant, maar ook vermoeiend.

Ongetwijfeld heeft de schrijver er enorm veel plezier beleefd, eerst aan het onderzoeken en bestuderen van de boeken en biografieën van Kloos, Verwey, Van Eeden en kompanen, en vervolgens aan het verzinnen van wat er allemaal in hun leven is gebeurd en nog meer van wat er in de hoofden van Anna en co is omgegaan. Erg veel bronnenmateriaal over de zangeres blijkt er immers niet te zijn. In ‘Het festijn van tachtig’ citeert Gorterkenner Enno Endt wel hoe medemuzikante To Loman zich Anna Witsen herinnert:

Het Lomanhuis (waar muziekavonden werden gegeven) was op de gracht, en de musicus op wien zij verliefd was, woonde aan de overkant. Alleen met open ramen wilde zij zingen, hoopte hem door haar zingen te bereiken.

Arthur Japin heeft van zulke details dankbaar gebruikgemaakt om Anna’s relatie met de muziek en de liefde vorm te geven. Veel lezers schijnen problemen te hebben met het gebrek aan psychologie en de oppervlakkige karakterschets van Anna, maar dat heb ik niet zo gemerkt. Het is allemaal interessant gebracht, met veel oog voor hoe Anna’s omgeving naar haar gekeken kan hebben en hoe zij alles en iedereen in zich opnam. Wie zich overigens wil kunnen inleven in de personen (en discussies) van de dichters en schilders van die tijd en het tot stand komen van De Nieuwe Gids, komt hier zeker aan zijn trekken. Bovendien komt er ook andere Nederlandse geschiedenis aan bod, zoals Mina Drucker of het Palingoproer – het palingtrekken is trouwens héél knap beschreven.

Wat mij vooral dwarszat, was de schrijfstijl. Het inlevingsvermogen van Japin gaat namelijk zo ver dat hij bewust woorden en zinsneden heeft overgenomen uit de werken van de late negentiende eeuw, en misschien is het omdat het mijn minst favoriete periode is uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis, maar fragmenten als het volgende konden mij allerminst bekoren:

’Allen zouden er echter goed aan doen te beseffen,’ verklaarde Jonas Jan, ‘en dit geldt in het bijzonder voor jou, Willem, maar niet minder voor u, mijnheer van Eeden, dat dit alles, die vrolijke vriendschap met al uw mooie plannen en alles wat daarbij hoort, niet eigener verdienste komt en, belangrijker, dat die met één pennenstreek ook weer van tafel is.’

Het staat buiten kijf dat de auteur een rijke woordenschat bezit en dat het knap is om een heel boek lang zoiets te schrijven, maar het leek me vooral een stijloefening te zijn, die soms moeilijk en vaak vermoeiend leest. Het helpt ook niet dat er veel fouten in deze eerste druk staan (Willem Koos in plaats van Kloos, veel ontbrekende leestekens enzovoort). En misschien hoort het ook bij de stijl, maar dat een personage als die Willem Kloos altijd als Kloos of Willem Kloos wordt aangeduid, in plaats van Willem, dat maakt de afstand met de personages dan wel weer groter.

Ik ben best blij dat ik het boek heb uitgelezen, want het einde, ook al kwam het nogal plots, was toch bevredigend. En er waren ook een paar fragmenten die de moeite waard waren, met name wanneer Julius Röntgen en Anna het hebben over zenuwen bij optredens, of wanneer Cobi en Free (voluit Jacoba en Frederik – hier kan het wel) in diezelfde lijn bespreken hoe onzekerheid de kunst stimuleert. Maar het heeft me allemaal verdorie wel veel tijd gekost.

[Lydia · Rating 3 out of 5]

Anna's grootste passie is zingen. Ze onderschat echter de macht van haar conservatieve vader.

Dit boek was afstandelijk:
Arthur Japin gebruikt veel vage woorden, die zorgen dat je makkelijk over de bloemrijke en vage zinnen heen leest. Dit creëert een afstand tussen Anna en de lezer. Ik denk dat het ook komt doordat de schrijver voor een hij/zij-perspectief heeft gekozen. Zoals hier:

"Daarna, sprak zij: 'Er is iets aan de klank van de sneeuw vlak de dooi inzet."

Door deze ouderwetse schrijfstijl en het perspectief voelt het als een overdreven ver van je bed show. Anna wordt beschreven vanuit andere personages, waardoor ze een flets figuurtje blijft. Je ziet namelijk niet de Anna vurige gedachten, maar de Anna die haar vader netjes antwoordt.

Naast het taalgebruik en het perspectief, is er nog een andere oorzaak voor afstandelijkheid, hier een voorbeeld:

"Maar op een winterdag als deze oogde de bevroren vijver hard zilverbank, en Anna stond er, met haar impulsieve enthousiasme, inmiddels midden op in haar lange zwarte jurk."

Japin benoemt hier in een van de eerste pagina's Anna's naïviteit. Dat is jammer, want bij de beste boeken maakt de lezer zelf de karaktereigenschappen op uit acties en reacties. Schrijvers die lezers een personage láten worden zijn de echte kunstenaars, waarin Japin niet slaagt.

Die afstandelijke manier van schrijven paste overigens wel bij de tijd in het gesticht, omdat Anna toen erg in toom werd gehouden door kalmeringsmiddelen. Daardoor sleurde Japin mij wel mee in de laatste 100 bladzijdes.

Ik vond het boek ook niet pakkend, omdat de zinnen veel komma's bevatten. De bijvoeglijke naamwoorden hadden niet echt een toegevoegde waarde, waardoor het boek gedramatiseerd aanvoelt. Terwijl die overdreven zinnen gaan over een vijver, en niet over Anna's worstelingen en obstakels.
"En dan nog hielden zij met een touw rond hun middel verbinding met iemand op de kant, want soms zakten zij ineens tot aan hun borst weg in de zwarte slib, een zompig, stinkend residu waar gassen uit opborrelden en aalwormen in wegkropen."
Kortom: weinig gebeurt, veel gepraat, weinig gezegd.

Ik vond het boek niet diepgaand. Hoewel ik het gedeelte in het gesticht wel mooi vond (de afstandelijke manier van schrijven was hier juist gunstig) was de rest nogal veel gebabbel.

Arthur Japin heeft veel verwijzingen gedaan naar de Tachtigers, maar de gemiddelde lezer heeft dat helaas niet door. Daardoor valt Anna's verhaal weg. Gaat dit over Anna en de Tachtigers, of andersom?
Wat is Anna's boodschap? Dat is mij nogal onduidelijk.

Kortom, Japin had met een ander perspectief, minder hoogdravend taalgebruik en meer ruimte voor de lezer, een meer levendig portret van Anna kunnen schetsen.

[Christe · Rating 4 out of 5]

Het tragische (waargebeurde) verhaal van Anna Witsen, een vrouw die haar talenten en vrije geest en wil niet kwijt kon in het bestaande keurslijf dat gold voor vrouwen in de 19e eeuw, kon niet veel mooier verteld worden.
De historische context wordt goed geschetst door de opkomst van “de tachtigers” en de vrouwenbeweging.
Mooi voorbeeld van wat psychische beknelling met een mens kan doen. Fijnzinnig geschreven met de een naar de andere mooie, bijna romantische zin.

“De geschiedenis van een vrouw. Hoe zij haar stem zocht, gedwongen werd om stil te zijn, maar hem uiteindelijke liet klinken.”

[Floor Kleuskens · Rating 2 out of 5]

Eerder wel genoten van Japin, maar hier slaat hij de plank mis. De personages in dit boek zijn erg vlak, het lijken wel karikaturen. En, hoe vaak kun je het woord freule noemen? Na de tweede keer weten we wel wie Thea Taets van Amerongen is. Jammer, daarmee doet hij de personages teniet, en onderschat de auteur de lezer. Hoewel ik de geschiedenis van Anna Witsen niet kende, was het plot makkelijk te voorspellen. Behoorlijk cheesy, qua plot en proza.