Agendahedonisme

by Tom Grosfeld

We zijn meer dan ooit geobsedeerd door efficiëntie, productiviteit en doelmatigheid. Die waardes hebben niet alleen onze werktijd, maar ook ons privéleven gekoloniseerd. Het is de bril waardoor we ons bestaan bezien.

De verinnerlijking van het kapitalistische arbeidsethos, de nieuwe digitale technologieën die in rap tempo om ons heen verschijnenen de toenemende individualisering van de samenleving zorgen ervoor dat we ons leven zien als een groot, rationeel project waar we het maximale uit moeten halen. Het gevolg is een dichtgetimmerd bestaan waarin nauwelijks ruimte overblijft voor spontaniteit, verveling en het onverwachte. Waardes die, omdat ze geen groei opleveren en niet meetbaar zijn, steeds meer worden verdrukt, maar juist zo van belang zijn voor het alledaagse leven.

Genres: Nonfiction, Philosophy

256 pages, Paperback

First published September 13, 2022

Reviews

[Lieke Prinsen · Rating 5 out of 5]

In Agendahedonisme worden op een toegankelijke manier de belemmeringen van onze tijdsgeest omschreven. Toegegeven, ik ben zelf ook een agendahedonist. Met behulp van dit boek kan ik beter begrijpen waar dit vandaan komt en mogelijkheden ontdekken om hier soms van los te komen.

[Simon Verwer · Rating 4 out of 5]

Het duiden van de tijdsgeest is een risicovolle onderneming. Immers, hebben we niet enige distantie nodig om ontwikkelingen op waarde te kunnen schatten?

Tom Grosfeld bewijst wat mij betreft met dit geslaagde essay het tegendeel. Hij reikt de lezer via een combinatie van authentieke anekdotes en heldere uitleg van filosofische noties een nieuwe bril aan. Deze nieuwe bril helpt om helder te zien hoe wij allen de calculerende, rationele blik van de agendahedonist hebben geïnternaliseerd. Ook ik herkende veel van zijn beschouwingen. En misschien dat zelfs het schrijven van deze review een bewijs is van het idee dat ook mijn leesgedrag doelmatig iets moet opleveren?

Het boek nodigt in ieder geval uit om wat milder te oordelen over onszelf, juist wanneer we niet de productieve human resource zijn die we tegenwoordig ook in toenemende mate buiten werktijd zijn geworden.

Ik had graag gezien dat Grosfeld het vraagstuk van privilege uitgebreider had beschouwd. Veel van de voorbeelden hebben betrekking op bevoorrechte groepen in de samenleving. Ook het paradoxale karakter van 'moeten ontspannen' lijkt een catch-22: hoe daaruit te ontsnappen?

Kortom: heel fijn geschreven. Een aanrader voor lezers met interesse in verhalende journalistiek.

[Dennis · Rating 5 out of 5]

Erg boeiend en interessant om te lezen! Ik denk dat elke milennial zichzelf of iemand uit zijn/haar omgeving hier tot op zekere hoogte zeker in zal herkennen. En erg pakkend geschreven, dus het leest lekker weg. Een aanrader!

[Bart Timmers · Rating 4 out of 5]

Verfrissend boek, en een goede tegenhanger voor ook mijn eigen streven naar persoonlijke efficiency, verbetering en alles maar meten. Het is sowieso goed om ook de andere kant te horen, zeker als die ook nog eens goed geschreven is, met relevante citaten van andere denkers. Grosfeld legt ook haarfijn de link tussen ons neoliberale systeem en de volmaakte internalisatie daarvan in het opleggen van persoonlijke groei en efficientie.

[Annefleur · Rating 4 out of 5]

Vier sterren voor de inhoud en de boodschap van dit boek, waarmee Grosfeld probeert al onze verinnerlijkte neoliberale overtuigingen en daaruit voortvloeiende gedragingen te laten wankelen. Hoewel hij die boodschap denk ik ook in de helft van het aantal pagina’s had kunnen uitdrukken (over efficiëntie gesproken…) is de boodschap wel van belang. Die overtuiging van ons, agendahedonisten: wij zijn zelf verantwoordelijk voor ons eigen geluk en moeten onszelf vooral optimaal en efficiënt laten functioneren omdat dat zou samenhangen met dat geluk. Het gedrag: overmatig rationaliseren, hoofdzakelijke focus op onszelf, overal ‘alles uit willen halen’, alles doelmatig doen. In feite benaderen we onszelf zoals we werkprojecten benaderen. Dit belemmert ons vermogen tot spontaniteit, spel, verbinding met anderen en de ontwikkeling van ons vermogen om met onzekerheid om te gaan… Wat eraan te doen? Verzet: dingen niet voor jezelf doen, jezelf toestaan te lanterfanten, toestaan in het nu te zijn (niet omdat dat ‘goed voor je is’, maar omdat het kan), ‘nutteloze’ activiteiten doen. Makkelijker gezegd dan gedaan…

[Mischa Daanen · Rating 5 out of 5]

Soms voelen de weken precies zo. Alsof het cement ontbreekt dat de boel bij elkaar moet houden. Alle tijd is ondernemerstijd, staat afgestemd op de optimalisatie van mijn eigen bv. De vrije avond wordt strakgetrokken: ik moet nog wat lezen, nadenken over een onderwerp waar mogelijk een artikel in zit en een documentaire bekijken. Wanneer mijn hersens verzadigd zijn en niets meer kunnen opnemen, ga ik meteen naar bed om maximaal te kunnen rusten. Voordat ik in slaap val, open ik nog wat artikelen en interviews op mijn telefoon, die ik misschien ’s nachts ga lezen wanneer mijn zoontje wakker wordt en ik met hem naar beneden ga.
Het neoliberale ideaal vormt de achtergrond waartegen mijn gedachten over hoe ik mijn vrije tijd wil spenderen zich aftekenen.
Het probeert mijn privéleven naar zich toe te trekken, onderdeel te laten worden van mijn zelf als ondernemer. Ik kom niet eens meer in de buurt van de vraag waar ik zelf, als autonoom individu dat niet afhankelijk is van een macht buiten mezelf, zin in heb. Die vraag wordt, zonder dat ik het doorheb, gemedieerd door wat ik denk dat het neoliberalisme van me wil.
Het gevolg is een opeenstapeling van mechanische
tijdsbelevenissen. Ze worden aan elkaar geregen en moeten samen het leven voorstellen. Al die tijd voelt het alsof ik zelfstandig handel, alsof ik mijn eigen beslissingen neem. Pas achteraf bedenk ik: waar was ik al die tijd?

Ik had verwacht dat de komst van onze eerste zoon ons op natuurlijke wijze zou verlossen van dit regime. Dat hij ons leven op aangename wijze overhoop zou gooien, ons op onverwachte momenten uit bed zou krijsen en thuis zou houden. Dat onze planningen de prullenbak in konden en we uren achtereen zouden lummelen en spelen. Ik had ergens gehoopt dat ik daardoor wat meer op mijn vader zou gaan lijken.
Het liep anders. Het leven met inmiddels twee jonge kinderen is inderdaad onvoorspelbaar, inefficiënt en rommelig. Ik speel, ik lanterfanter, ik wacht tot ze in slaap vallen. Maar ik benader die momenten nog altijd vanuit de mentaliteit van een agendahedonist.
Soms kan ik volledig in mijn kinderen en hun spel opgaan, maar vaker zit mijn zelf als ondernemer tussen mezelf en de ervaring.
Dan zet ik het nutteloze tijdverdrijf af tegen de denkbeeldige situatie waarin ik wél efficiënt en productief ben. Intussen speelt het leven zich af, recht onder mijn neus, maar ben ik in gedachten verzonken in een meer doelmatige wereld.

(…)

Om die vragen te beantwoorden, zijn op z'n minst lege, ondoelmatige perioden nodig waarin we kunnen nadenken. Bijvoorbeeld over welke waarden we belangrijk vinden, en of we die waarden op dit moment wel naleven. Of over de vraag welke richting we op willen met ons leven, hoe we het willen vormgeven, wat we belangrijk vinden, hoe we ons willen verhouden tot de wereld.

[Maja · Rating 5 out of 5]

Heb wat gedachten na het lezen van het boek, en omdat ik niet m'n zaterdag heb dichtgetimmerd kan ik ze opschrijven.

Het leven kan een stuk interessanter kan zijn als je dingen aan het toeval overlaat en vertrouwt dat je in het moment keuzes kan maken die goed voor je zijn en natuurlijk voelen. Het is fijn om voor de ik van vandaag te zorgen ipv de ik van morgen (die misschien iets heel anders wil).

Verder vond ik het een goed inzicht dat plannen/de controle pakken/efficient willen zijn vooral wordt gebruikt om frictie/onzekerheid weg te halen zodat we 'het maximale uit onszelf kunnen halen'. Misschien verras je je zelf wel als er ruimte is voor het spontane. Je kan jezelf niet verassen als je dag al is volgepland met plannen voor de 'ideale jij'. Doelen bereiken is mooi maar we zijn meer dan onze productiviteit. Misschien is gewoon bestaan goed genoeg

[Kim · Rating 3 out of 5]

Heel confronterend: vaak denken we iets nuttigs te moeten doen. Voor jezelf of voor een ander. Of om er beter of rijker van te worden. Veel vaker dan je denkt en ook als je denkt dat dit voor jou niet opgaat. De lijstjes op Goodreads zijn een prachtig voorbeeld ;)

Het zit in onze maatschappij ingebakken. Een scherp pleidooi voor ondoelmatigheid en on the spot bedenken wat je op dat moment blij maakt. En niet meer dan dat. Je moet namelijk helemaal niks. 4 sterren voor het boek, 3 sterren omdat de schrijver het vooral bij schrijven moet houden. Laat het inspreken alsjeblieft aan een ander over.

[Annelin Pesman · Rating 4 out of 5]

Ik voelde me ontzettend aangesproken toen ik dit boek luisterde tijdens het schoonmaken (dubbel productief). Agendahedonisme is een goed pleidooi voor mijn generatie om met de neus op de feiten te worden gedrukt. Ga dagdromen, dwaal af, maak fouten. Zorg dat niet alles productief en herhaalbaar moet zijn.

[Martijn Van · Rating 4 out of 5]

Het derde boek dat ik lees van de nieuwe uitgeverij van Vrij Nederland en net als de vorige twee goed en vlot geschreven. Grosfeld weet een belangrijk maatschappelijk thema en de connecties met het neo-liberaal meritocratisch kapitalisme simpel bloot en uit te leggen.

[Annatakken · Rating 3 out of 5]

Als echte agendahedonist google calendar enthousiast moest ik mij natuurlijk op dit boek gooien. Hoewel toepasselijk voor de gehele samenleving, zie ik de doelgroep als kleiner dan ingedacht. Om mij heen zie ik een agenda hedonistische drang, maar ook een gezond vermogen tot spontaniteit, connectie en vriendschap. Ik zie het dan ook minder pessimistisch in dan de schrijver.

Het had in minder woorden gekund, en er mist soms diepgang. Dan denk je: nu komt hij echt met een briljant punt, maar dan blijft het daarbij. Overall een mooi kritiek op het neoliberalisme- ik mis de eigen analyse- zonder 101 andere filsofen. Zijn eigen ideeen komen sterker naar voren richting het einde, en heb daar zeker van genoten. Sommige conclusies zijn overhaast en stromingen misgrepresenteerd- maar je kunt ook niet een socioloog/ psycholoog/ politicoloog/ schrijver en journalist tegelijkertijd zijn. Vet boek!

[Bart · Rating 5 out of 5]

k moest even in het onderwerp komen, of misschien verzette ik me er tegen, wat eigen is aan geconfronteerd worden. Later, toen de hipheid van het 'millenialweekend' uitdoofde en dede filosofische lijnen helder uiteengezet werden ging ik er in op. De verklaring van onze optimaliseringsdrang in het daglicht van het neo-liberalisme vond ik persoonlijk lastig, maar misschien omdat het waar is? Het hoofdstuk over digitalisering en dataïsme was ‘spot on’ en refereerde denkers als Miriam Rasch en Hans Schnitzler. Ik luisterde het als audioboek, maar bestelde zojuist de paperback ook, om me te kunnen verdiepen in de bibliografie die er ongetwijfeld in zal staan.

[Marthe Van Loy · Rating 4 out of 5]

Dat agendahedonist my middle name is, was snel duidelijk én ook geen verrassing :) Bij momenten een belachelijk confronterend boek. De plek van agendahedonisme in de sociologische geschiedenis is vrij helder uitgelegd en een meerwaarde, maar soms net iets te veel geschiedenisles. Het helpt wel om een idee te hebben vanwaar mijn 'plandwang' komt, hoe en waarom die in onze hoofden zit en hoe we onszelf vooral vanalles wijsmaken. Ik denk dat ik de leuze 'niks moet, niksen mag' eens op mijn spiegel moet hangen :) Kortom: een eye-opener waarvan ik hoop dat ik er nog vaak naar teruggrijp als ik een vrije dag weer probeer vol te stoppen met nuttige dingen. :)

[Jeannette · Rating 4 out of 5]

Mooi boek. Goede research én originele ideeën, zoals: In de ondoelmatige tijdsbesteding ligt onze vrijheid.... De vlucht in een gemechaniseerd, dichtgetimmerd bestaan is weliswaar comfortabel, maar knabbelt ook aan onze menselijkheid... zelfdwang en iedereen is een ondernemer en moet zijn leven optimaliseren.

Ben ik blij dat ik al 56 ben en opgegroeid in een tijd dat lummelen en dagdromen nog konden.
Jammer ook dat de echte agendahedomist dit boek waarschijnlijk niet zal lezen, want het leidt niet tot grotere efficientie.

[Wiesonwies · Rating 5 out of 5]

Ik geniet altijd van de artikelen van Tom Grosfeld, vanwege zijn kijk op de wereld en droge, recalcitrante humor. Dit boek las iets minder lekker weg dan de artikelen, het is ook een complex thema, soms viel het wat in de herhaling. Desondanks, de boodschap van het boek is mooi en belangrijk en er zit duidelijk veel literatuuronderzoek achter. Aanrader!

[Renate Eveline · Rating 5 out of 5]

Aangenaam geschreven en goed onderbouwd. Absolute aanrader voor wie ongemerkt het zelf tot merk heeft gemaakt en gevangen is komen te zitten in dwangmatige zelfverbetering en tijdoptimalisatie. Dit boek biedt veel om nog over door te mijmeren. Zes sterren.

[Leo G · Rating 1 out of 5]

Snel mee gestopt

[Sanne · Rating 3 out of 5]

Veel mooie en interessante ideeën, maar mede door de vele herhaling vond ik het moeilijk mijn aandacht erbij te houden.

[Marije · Rating 4 out of 5]

Interessant boek, op veel vlakken herkenbaar

[Marchien · Rating 4 out of 5]

Tom Grosfeld beschrijft precies de frustraties die ik soms voel met het leven in deze maatschappij als chaoot en levensgenieter. Het boek bood (h)erkenning en aanknopingspunten om dit te duiden.

Desalniettemin herkende ik mezelf in bepaalde elementen die Grosfeld noemde en dit drukte me met mijn neus op de feiten. Maak ik keuzes puur vanuit intrinsieke motivatie of doe ik het toch ook stiekem om 'mijzelf als ondernemer' te verwezenlijken? Het boek roept deze zelfreflectie op.

Ik vond zijn inzichten heel verfrissend en confronterend maar er zat veel herhaling in het boek, zeker in de eerste hoofdstukken. Pas toen ik over de helft was las het lekker weg. Daarnaast had het van mij radicaler gemogen; Grosfeld is nog erg voorzichtig in het veroordelen van agendahedonisme. Dat maakt het boek minder prikkelend. Grosfeld, heb wat durf! Dacht ik. Maargoed, ik denk dat dit boek zeker bijdraagt aan een soort collectief bewustzijn, en misschien wel verandering!

[Delphine Van Belleghem · Rating 4 out of 5]

Agendahedonist? I plead guilty 🙃
Pijnlijk herkenbare stukjes in dit boek

[Eline · Rating 2 out of 5]

Zet goed aan het denken. Op een gegeven moment voelt het als herhaling van een punt dat de schrijven wil maken met nieuwe voorbeelden.