Ζωή στη στάχτη: μέρες και νύχτες της Τραπεζούντας

by Μερκούριος Αυτζής

Τραπεζούντα, αρχές του 20ού αιώνα.
Η πόλη μοιάζει με πολύχρωμο μωσαϊκό. Στα σοκάκια της πολιτισμοί, θρησκείες, ιδέες, όλα ζυμωμένα με το αίμα, τον ιδρώτα και τις μάχες χιλιάδων ψυχών. Και ενώ η Οθωμανική αυτοκρατορία καταρρέει, Έλληνες, Τούρκοι και επισκέπτες κάθε φυλής πίνουν καφέ στο μεϊντάνι, συναλλάσσονται, λογομαχούν...
Η Λεϊλά, η «άγια σαλή» της πόλης, την ημέρα κινείται ανάμεσά τους και τους χλευάζει και τα βράδια, μεταμορφωμένη σε Αρσενία, τα βάζει με τους δαίμονες. Οι Νεότουρκοι, ίδιοι δαίμονες, κάνουν τα πάντα για να καθαρίσουν τον τόπο από τους χριστιανούς.
Η Χρυσαυγή, στα δεκαπέντε της, αναστατώνεται όταν η Λεϊλά προφητεύει το μέλλον της. Το πρώτο σκίρτημα δε θα αργήσει να έρθει, όταν στο πρόσωπο του Νικηφόρου θα γνωρίσει την αληθινή αγάπη. Οι δύο νέοι θα αρραβωνιαστούν αλλά η μοίρα έχει άλλα σχέδια γι’ αυτούς.

Το «Ζωή στη στάχτη: Μέρες και νύχτες Τραπεζούντας» αναβιώνει τη ζωή μιας νεαρής γυναίκας και εξιστορεί τους αγώνες των Ελλήνων του Πόντου να ζήσουν ειρηνικά σε μια εποχή που σημαδεύτηκε από πολέμους, διωγμούς, λεηλασίες, καταστροφές, προσφυγιά, στάχτη…

Genres: Historical

496 pages, Paperback

Published May 5, 2022

Reviews

[Bookish Bluestocking · Rating 2 out of 5]

Με τρία λόγια: δεν μου άρεσε. Ίσως οι πολλές ιστορικές λεπτομέρειες που δεν με ενδιέφεραν, η ανισομερεια στην ανάπτυξη των χαρακτήρων, η επιλογή των λέξεων που δεν εδεναν - ίσως στο δικό μου το μυαλό) ώστε να κάνουν συμπαθείς τους χαρακτήρες και να ζωντανέψουν την ιστορία; δεν ξέρω τι συνετέλεσε αλλά μου βγήκε φτωχή η προσπάθεια. Υπήρχαν σελίδες που τις προσπερνούσα, απλά δεν με ενδιέφεραν. Το τελείωσα λόγω ocd με το να τελειώνω αυτά που αρχίζω αλλά δεν άξιζε το χρόνο που πέρασα διαβάζοντας το.

[Πάνος Τουρλής · Rating 4 out of 5]

Η Χρυσαυγή είναι η κόρη του μεγαλέμπορου Ευγένη Μικρόπουλου και μεγαλώνει στην Τραπεζούντα των αρχών του 20ού αιώνα. Μέσα από την ιστορία της ζούμε από κοντά τις περιπέτειες του Πόντου κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου και της εμφάνισης των Νεότουρκων και μαθαίνουμε για την ευμάρεια και τον πλούτο της ελληνικής αστικής τάξης του τόπου. Η ζωή της Χρυσαυγής είναι συναρπαστική, γεμάτη εκπλήξεις και έρωτα, με ανθρώπους που την αγαπούν ή την εποφθαλμιούν, αρμονική αλλά και δύσκολη, άμεσα επηρεασμένη από το διεθνές διπλωματικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Ο κύριος Μερκούριος Αυτζής γράφει μια συναρπαστική ιστορία γεμάτη ιστορικά, οικονομικά και κοινωνικά γεγονότα που μας οδηγούν προς το δύσκολο 1921.

Το μυθιστόρημα είναι χωρισμένο σε επτά μέρη με τον συγκινητικό τίτλο «Ανάσες» και ξεκινάει από το Πλιτσχάουζεν της Γερμανίας το 1982, όπου η υπερήλικη Χρυσαυγή θυμάται τη ζωή της και την αφηγείται στην πρωτότοκη εγγονή της, ακολουθώντας τις προφητείες εκείνης της σαλής Λεϊλά: «Η ψυχή σου θα ησυχάσει μονάχα όταν μοιραστείς της ζωής σου τα γραμμένα. Απ’ αυτά, μαθές, τίποτα δε σου ανήκει». Εκείνο το αερικό είχε πει στη Χρυσαυγή: «Πολλά θα δεις, πολλά θα ζήσεις και πολλά θα πάθεις», οπότε ο μίτος ξεδιπλώνεται σιγά σιγά και ταξιδεύουμε πίσω στα μεταβατικά και άστατα χρόνια της δεκαετίας του 1910. Το μυθιστόρημα είναι πυκνογραμμένο, με πλούσια πλοκή, γεμάτο από πραγματολογικά στοιχεία και από ιστορικά πρόσωπα που αλληλοεπιδρούν με την οικογένεια Μικρόπουλου και το φιλικό τους περιβάλλον, παρ’ όλ’ αυτά είναι έτσι γραμμένο που υπάρχει περιθώριο για αναγνωστική ξεκούραση. Η αφήγηση είναι κυρίως τριτοπρόσωπη αλλά κάποιες φορές μια πρωτοπρόσωπη δίνει άλλη ματιά στα δρώμενα, ένα ημερολόγιο ή μια επιστολή ή ακόμη και άρθρα εφημερίδων εμπλουτίζουν και ζωντανεύουν το κείμενο ενώ οι ανωτέρω «Ανάσες» μας συστήνουν μια ώριμη Χρυσαυγή και μας χαρίζουν μικρές πληροφορίες για το τι μέλλει γενέσθαι, κορυφώνοντας έτσι την αγωνία.

Η γραφή είναι δυνατή, στιβαρή και απόλυτα τεκμηριωμένη, βασισμένη σε πλούσια βιβλιογραφία. Κάπου ποιητική, κάπου πεζή, με σύντομες αλλά και με μεγαλύτερες προτάσεις, με προσεγμένο και επίκαιρο λεξιλόγιο, ακόμη και με λίγα καλολογικά στοιχεία, έτσι, να δούμε λίγο φως ανάμεσα στις στάχτες: «Η άνοιξη, ροδαλή και αηδονολάλητη, φόρεσε τα καλά της και εμφανίστηκε σε μια στιγμή που ζωή και θάνατος σεργιανούσαν αντάμα» (σελ.309). Ο σχεδιασμός της πλοκής είναι ευρηματικός, με τον κύριο άξονα να μην έχει υπερβολικές ή αχρείαστες εκπλήξεις, διανθίζεται πάντως από γεγονότα που δείχνουν ολοκληρωμένους τους χαρακτήρες και φωτίζουν κάθε γεγονός που έλαβε χώρα στη διεθνή διπλωματική, οικονομική και πολιτική κονίστρα. Θέλει τον χώρο και τον χρόνο του η ανάγνωση ενός τέτοιου κειμένου, είναι όμως τόσο συναρπαστικό που δεν κατάλαβα για πότε κύλησε η ώρα και πότε έφτασα στο τέλος (πιστεύω πως θα υπάρξει και συνέχεια του έργου), γεμάτος από εικόνες, συναισθήματα και γνώσεις. Από χαρακτήρες δεν ξέρω ποιον να πρωτοαναφέρω. Ο Ευγένης Μικρόπουλος είναι δραστήριος έμπορος της Τραπεζούντας, έχει κατάστημα τροφίμων, αποθήκη εμπορευμάτων κι ένα φορτηγό καράβι, συναναστρέφεται τις αγορές της νότιας Ρωσίας, της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης, της Θεσσαλονίκης και την αστική τάξη της πόλης. Με τη γυναίκα του, Μάρω, απέκτησαν τον Απόστολο, δεξί του χέρι, τον Κωνσταντίνο, τον Γεωργούλη και τη Χρυσαυγή, μια κοπέλα που μεγαλώνει και ζει μια πλούσια σε εμπειρίες ζωή. Ο καθένας τους έχει και τη δική του πορεία στο κείμενο, πότε στρωτή, πότε με εμπόδια και ανατροπές ευχάριστες και όχι, χωρίς όμως να χάνεται το επίκεντρο, που είναι η ζωή της μοναχοκόρης. Έτσι το μυθιστόρημα περιορίζεται σε έκταση και δε χανόμαστε σε γενεαλογίες και τήρηση σημειώσεων από μεριάς αναγνώστη, αφήνοντας έτσι την καθαυτή δράση να αναπνεύσει και να ξεδιπλωθεί. Τα παιδιά μεγαλώνουν, σπουδάζουν, παντρεύονται, διαπρέπουν, ωριμάζουν και κάθε μάζωξη είναι μια μεγάλη γιορτή, ώσπου…

Και δε γνωρίζουμε μόνο τα μέλη της οικογένειας. Η Λεϊλά, ορφανή κι απόκληρη, τριγυρνά ελεύθερη χωρίς να δίνει λόγο πουθενά, είναι ένα αποκρουστικό αγρίμι που κρύβει όμως την πραγματική της ταυτότητα. Οι χριστιανοί την περιφρονούν, οι μουσουλμάνοι τη θεωρούν τρελή, οι Εβραίοι και οι ξένοι πιστεύουν πως είναι δαιμονισμένη. Χλευάζει τη δήθεν αξιοπρέπεια και την υποκρισία του κόσμου, έχει πεντακάθαρη ψυχή και πνευματική διαύγεια, ψυχολογεί με μια ματιά όσους αντικρίζει. Ο Νικηφόρος Πετρίδης αρραβωνιάστηκε από παιδί με τη Χρυσαυγή, διατηρώντας έτσι την τοπική συνήθεια να προστατεύουν τα κορίτσια από τους Τούρκους. Η Εμινέ και η Μελάνια είναι παιδικές φίλες της Χρυσαυγής, η Θεοδώρα και η Σουμέλα είναι οι νέες της συμμαθήτριες, ο Μιλτιάδης και ο Ανέστης, ο Ισαάκ το Εβραιόπουλο και ο Ιμπραήμ με τον Αχμέτ, τα Τουρκοπούλια, είναι γείτονες και φίλοι του Γεωργούλη, ο Μιχάλης και ο Ισκεντέρ είναι φίλοι του Απόστολου, ο Χαλίλ και ο Αζαρία είναι υπάλληλοι του καταστήματος της οικογένειας. Ο Συμεών Ντιμπουά είναι γιος τραπεζίτη και γνώστης του τραπεζικού δικαίου, έρχεται στην Τραπεζούντα για να επεκτείνει τις οικογενειακές επιχειρήσεις, λάτρης του ωραίου και άνθρωπος της διασκέδασης και της τρυφηλότητας. Ο αγαπημένος μου Κριστιάν Φουρνιέ είναι Γάλλος δημοσιογράφος, ανταποκριτής της μάχης της Καλλίπολης αρχικά και του Α΄ Πανελληνίου Συνεδρίου των Ελλήνων της Ρωσίας αργότερα, ο συνταγματάρχης Χανς Ντίτριχ αποσπάστηκε στο γερμανικό προξενείο για να προωθήσει γερμανικά οικονομικά συμφέροντα, ο Μεχμέτ Τζεμάλ Αζμή μπέης, βαλής στο μεγαλύτερο βιλαέτι της αυτοκρατορίας, ικανός στη διοίκηση και στη διαχείριση των υποθέσεων αλλά συγκεντρωτικός και αυστηρός, αναγνωρίζει τον κομβικό ρόλο των Ελλήνων που υπερτερούν πληθυσμιακά στην οικονομία του τόπου και προσπαθεί να τα έχει καλά μαζί τους, ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης διαπρέπει στη Μασσαλία όπου έμαθε την τέχνη του εμπορίου και ό,τι αγγίζει γίνεται χρυσάφι, μιας και είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας φουντουκιού («το καφέ χρυσάφι του Πόντου»).

Αυτοί οι χαρακτήρες και πολλοί άλλοι, κάποιοι με πρωταγωνιστικό, κάποιοι με βοηθητικό ρόλο, ζουν, μεγαλώνουν, επιβιώνουν στην Τραπεζούντα: «…ένα πολύχρωμο μωσαϊκό πολιτισμών, θρησκειών, ιδεών, ζυμωμένο με το αίμα, τον ιδρώτα και τις μάχες αιώνων χιλιάδων ψυχών» (σελ. 23-24). Το ξακουστό λιμάνι της είναι γεμάτο ατμόπλοια και ιστιοφόρα, είναι το τέρμα του εμπορικού δρόμου που ξεκινούσε από το Ερζερούμ κι έφερνε καραβάνια γεμάτα εμπορεύματα. Έλληνες και Αρμένιοι, Εβραίοι και Τούρκοι, Ασιάτες από την Ανατολή, Ευρωπαίοι δημιουργούν ένα πολύχρωμο παζλ γεμάτο εικόνες, χρώματα και αρώματα από μια πένα μεστή και λυρική ταυτόχρονα, που δεν ξεχνάει ούτε τους κρυπτοχριστιανούς, φέρνοντας στο φως κατανυκτικές περιγραφές της θείας λειτουργίας σε κρυμμένα υπόγεια ενώ εξίσου όμορφα δένει ο συγγραφέας την πόλη με το βυζαντινό της παρελθόν, όταν τα παιδιά της ιστορίας περπατάνε στο Λεοντόκαστρο ή οι μεγαλύτεροι προσεύχονται στις βυζαντινές εκκλησίες. Πόσο αρραγής δείχνει η ιστορία της πόλης και του τόπου ανά τους αιώνες και πόσο ευρηματικά ταξιδεύουμε στην επίσης ακμάζουσα παροικία της Οδησσού και του Βατούμ, με πόση συγκίνηση περιδιάβαινα κι αυτές τις πόλεις μέσα από τις επιστολές που στέλνονταν…

Η ιστορική αλήθεια παρουσιάζεται ακριβοδίκαια, χωρίς φτιασίδια και μισόλογα, μέσα από μια τεκμηριωμένη και κοπιώδη έρευνα, με τα γεγονότα, τα αίτια και τα αιτιατά, τις αλλαγές και τις ανατροπές, τις βλέψεις και τα μεγαλόπνοα σχέδια εις βάρος του λαού να είναι απόλυτα εναρμονισμένα με την καθημερινότητα και τις ζωές των χαρακτήρων του μυθιστορήματος. Το κίνημα των Νεότουρκων του 1908 και τα σατανικά τους σχέδια που κρύβονταν πίσω από την επαναφορά του Συντάγματος του 1876, η εξορία του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄, η εκστρατεία της Καλλίπολης, η Οργάνωσις Κωνσταντινουπόλεως, ο πόλεμος, η επεκτατική πολιτική της Ρωσίας προς τη Μικρά Ασία που ανακόπηκε απότομα με την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 είναι γεγονότα που πότε λαμπρύνουν και πότε καταστρέφουν την Τραπεζούντα και τον Πόντο ευρύτερα. Επιστράτευση, αμελέ ταμπουρού, ο ρωσοτουρκικός πόλεμος, μια εποχή όπου «…το χιόνι κεντούσε την ασχήμια του πολέμου με τις νιφάδες ασπροβελονιά για να μην τη βλέπε�� το μάτι του Θεού…» (σελ. 267). Και που παραδόθηκε το 1916 η Τραπεζούντα στους Έλληνες μετά τη νίκη των Ρώσων στο Ερζερούμ και την προέλασή τους, τι μ’ αυτό; «Διάλειμμα δημοκρατίας» το χαρακτηρίζει ο συγγραφέας κι έχει δίκιο. Δεν πρόλαβαν να ωριμάσουν οι ζυμώσεις για ένα ανεξάρτητο ποντιακό κράτος και να ευοδωθούν οι ρωσικές βλέψεις για ένωση των Ελλήνων Ρωσίας και Καυκασίας, αφού ξέσπασε η Οκτωβριανή Επανάσταση τον επόμενο χρόνο, με αποτέλεσμα ο Βλαντίμιρ Λένιν να ακολουθήσει πολιτική ειρήνευσης με τους Νεότουρκους και με τους Γερμανούς. Πίκρα, ανασφάλεια και τρόμος στοίχειωσαν τις ζωές των Ποντίων και στις 19 Μαΐου 1919 αποβιβάζεται στη Σαμψούντα ο Μουσταφά Κεμάλ. Στάχτες, παντού στάχτες…

Το μυθιστόρημα, που κάτι μου λέει πως είναι το πρώτο μιας ενδιαφέρουσας διλογίας ή τριλογίας, ζωντανεύει παραστατικά και τεκμηριωμένα την καθημερινή ζωή στην Τραπεζούντα από το 1910 ως το 1921 περίπου, με την πανσπερμία φυλών και την ποικιλία των κατοίκων που μεγάλωναν στην πόλη και πάλευαν για τον επιούσιο να ζωντανεύει με ενάργεια, ρεαλισμό και πιστότητα. Εκκλησίες και καταστήματα, μνημεία και δρόμοι, κτήρια και λεωφόροι αναβιώνουν με συναρπαστικό τρόπο και αφήνουν τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος να περπατήσουν με άνεση ανάμεσά τους, να τα επισκεφθούν, να στεγάσουν εκεί τα όνειρα και τις ελπίδες τους. Διεισδυτικά ψυχογραφήματα, ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, άφθονα πραγματολογικά στοιχεία, ιδιωματισμοί, συναρπαστικές περιγραφές είναι μερικά μόνο από τα θετικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός εκπληκτικού ιστορικού μυθιστορήματος, αφιερωμένου στην πρόοδο και την ευημερία του ελληνικού στοιχείου: «…που από τη στάχτη θέλει να δημιουργεί, και παλεύει από την πρώτη αχτίδα του ήλιου…» (σελ. 329).

Πρώτη δημοσίευση στο site μου: www.vivliokritikes.com/%ce%b6%cf%89%c...

[Giouli Tsakalou · Rating 4 out of 5]

Στο βιβλίο «Ζωή στη στάχτη - Μέρες και νύχτες Τραπεζούντας» του Μερκούριου Αυτζή, Εκδόσεις Ψυχογιός, αναβιώνετε η ζωή μιας νεαρής γυναίκας η οποία εξιστορεί τους αγώνες των Ελλήνων του Πόντου να ζήσουν ειρηνικά σε μια εποχή που σημαδεύτηκε από πολέμους, διωγμούς, λεηλασίες, καταστροφές, προσφυγιά, στάχτη.
Μεταφερόμαστε στη Τραπεζούντα, αρχές του 20ού αιώνα.
Η πόλη μοιάζει με πολύχρωμο μωσαϊκό. Στα σοκάκια της πολιτισμοί, θρησκείες, ιδέες, όλα ζυμωμένα με το αίμα, τον ιδρώτα και τις μάχες χιλιάδων ψυχών. Και ενώ η Οθωμανική αυτοκρατορία καταρρέει, Έλληνες, Τούρκοι και επισκέπτες κάθε φυλής πίνουν καφέ στο μεϊντάνι, συναλλάσσονται, λογομαχούν...
Η Λεϊλά, η «άγια σαλή» της πόλης, την ημέρα κινείται ανάμεσά τους και τους χλευάζει και τα βράδια, μεταμορφωμένη σε Αρσενία, τα βάζει με τους δαίμονες. Οι Νεότουρκοι, ίδιοι δαίμονες, κάνουν τα πάντα για να καθαρίσουν τον τόπο από τους χριστιανούς.
Η Χρυσαυγή, στα δεκαπέντε της, αναστατώνεται όταν η Λεϊλά προφητεύει το μέλλον της. Το πρώτο σκίρτημα δε θα αργήσει να έρθει, όταν στο πρόσωπο του Νικηφόρου θα γνωρίσει την αληθινή αγάπη. Οι δύο νέοι θα αρραβωνιαστούν αλλά η μοίρα έχει άλλα σχέδια γι’ αυτούς.
Μέσα από αυτό το βιβλίο καλύψαμε ορισμένα κενά και ίσως και να δημιουργήσαμε ορισμένα καινούργια, μια και μιλάει για θέματα απαγορευμένα, αλλά και για τους συνδετικούς κρίκους που κράτησαν ενωμένους τους Πόντιους. Συνδετικούς κρίκους στους οποίους στηρίχθηκαν οι παλαιότεροι κι έμαθαν να αγαπούνε και να σέβονται οι νεότεροι και κυρίως, για να τιμηθούν οι νεκροί αυτής της ειδεχθούς γενοκτονίας.
Από το βιβλίο εισπράττουμε έντονα συναισθήματα για την παραχάραξη της ιστορίας μας που επιχειρήθηκε από το επίσημο κράτος της γείτονος χώρας οραματιζόμενοι την ώρα που θα ζητήσει και επίσημα συγνώμη για την ανίερη εξόντωση των Ελλήνων του Πόντου, αλλά και των Ελλήνων του ευρύτερου μικρασιατικού χώρου, συνεχίζοντας να παράγουμε και να δημιουργούμε ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ. Το όπλο που προέβαλαν οι προγονοί μας ενάντια στις αντιξοότητες που αντιμετώπισαν και που καλούμαστε και εμείς σήμερα να αντιμετωπίσουμε και να εξελίξουμε.
Στο μυθιστόρημα παρακολουθούμε το προσφυγικό δράμα, τους ακατάλυτους δεσμούς φιλίας και αλληλεγγύης που χτίζονται στο διάβα της ζωής, τις ματωμένες ανεπίστρεπτες απώλειες, τον θάνατο που παραμονεύει και σημαδεύει το χρόνο, το δαιμόνιο της ανάγκης για δημιουργία κι αναγέννηση από τις στάχτες, τον έρωτα που πάντα βρίσκει το χώμα για να ανθίσει, τις διαρκείς ανατροπές και ένα συγκλονιστικό δείγμα αυτοθυσίας και αντίστασης που συνθέτουν ένα συναρπαστικό αφηγηματικό μωσαϊκό. Μια ιστορία που άξιζε να βγει στο φως, ένας ύμνος στην ανθρωπιά και στην άφθαρτη εκείνη, μάλλον ξεχασμένη, ουσία της ζωή.
Κι όλα, μέσα από το πολυσχιδές ταξίδι που γράφει η ζωή και το ταξίδι που γράφεται για τη ζωή! Φιγούρες ξεθωριάζουν και μοιάζουν με εκείνες των ανθρώπων. Κάποιες άλλες σβή¬νουν. Οι πιο γνώριμες ακροβατούν στο μεταίχμιο ζωής και θα¬νάτου. «Σταθείτε! Έρχομαι κι εγώ» Δυστυχώς όμως αν δεν εκμεταλλευτείς τις στιγμές ποτέ δεν σε περιμένουν. Σαν την ατέρμονη κίνηση των δεικτών του ρολογιού που στέκει αμείλικτο απέναντι· κάθε περιστροφή τους σημαίνει και μια στιγμή της ζωής λιγότερη που δεν μπορεί με τίποτα να περιμένει. Αμείλικτη η ζωή σού δείχνει πως να εξερευνείς το άπειρο σύμπαν και κοιτάζοντας στην ψυχή να βρίσκεις τον εαυτό σου, την ψυχή σου που κάποια στιγμή περιμένει ο Δη¬μιουργός της.
Ο Μερκούριος Αυτζής μέσα από το «Ζωή στη στάχτη» ψάχνει να ντύσει τους ήρωές του με ιστορίες, να ντύσει η μια λέξη την άλλη. Σαν ιέρεια σε μυσταγωγία εκστασιάζεσαι, καθώς η δύναμη της αφήγησης παρασέρνει τη φαντασία στην ομορφιά και στο μυστήριο της πλοκής. Γιατί ο Πόντος διψάει να ζήσει.
Όλοι έχουν δικαίωμα να μάθουν τι έγινε εκεί και όπου αλλού είναι Πόντος! Η μνήμη ζητάει δικαίωση. Η Γενοκτονία μας δεν ήταν απλώς ένα Άουσβιτς. Ήταν Άουσβιτς εν ροή. Και αλλοίμονο σ’ αυτόν που δεν γνωρίζει ή ξεχάσει. Θα βρει την ιστορία μπροστά του.

[X.Kouroupaki · Rating 5 out of 5]

Με το βιβλίο «Ζωή στη στάχτη- Μέρες και νύχτες Τραπεζούντας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ο συγγραφέας Μερκούριος Αυτζής μας ξεναγεί στα μονοπάτια μιας χαμένης πατρίδας.
Μέσα από τις σελίδες ενός δυνατού, δραματικού μυθιστορήματος που θα κάνει κάθε Έλληνα να δακρύσει, ξετυλίγεται η πορεία των Ελλήνων του Πόντου. Το συγκλονιστικό μυθιστόρημα αποτελεί μια ιστορική καταγραφή των γεγονότων που έζησαν οι άνθρωποι του Πόντου, βασισμένο σε μια αληθινή μαρτυρία.
Στο κάδρο της ιστορίας η οικογένεια του Ευγένιου Μικρόπουλου και όλα τα δραματικά γεγονότα που έζησαν και σημάδεψαν τα μέλη της.
Μια ζωή που γίνηκε στάχτη, μαζί με την λατρεμένη πατρίδα που χάθηκε, αφηγείται η υπέργηρη Χρυσαυγή στην συνονόματη εγγονή της. Όσα βίωσαν χιλιάδες άνθρωποι μέσα από τα μάτια της γιαγιάς, ζωντανεύουν με τον λόγο της, σαν μια ιστορική παρακαταθήκη που πρέπει να παραδοθεί στην επόμενη γενιά ζωντανή, ατόφια. Μια "ζωντανή διαθήκη" για την εγγονή της, λίγο πριν φύγει από τη ζωή.
Συγκίνηση και πόνος για τον ξεριζωμό χιλιάδων ανθρώπων και τη γενοκτονία ενός ολόκληρου λαού, ξεπηδούν μέσα από τραγικά γεγονότα, καλώντας τον αναγνώστη να βουτήξει στις μαύρες σελίδες της ιστορίας και να μάθει... να νοιώσει, να αφουγκραστεί ένα κόσμο που δεν ζει πια, έναν κόσμο που η ζωή τον εγκατέλειψε, έναν λαό που εξορίστηκε, αφού πρώτα τον ξεκλήρισαν, μέσα από μία διαδρομή τραγική. Όλα αυτά τα αποτρόπαια γεγονότα που συγκλόνισαν συνέβησαν στον Πόντο... με τη Γενοκτονία τους συνεχόμενη…
…« Όλοι έχουν δικαίωμα να μάθουν τι έγινε εκεί και όπου αλλού είναι Πόντος! Η μνήμη ζητάει δικαίωση. Η Γενοκτονία μας δεν ήταν απλώς ένα Άουσβιτς. Ήταν Άουσβιτς εν ροή. Και αλίμονο σ’ αυτόν που δεν γνωρίζει ή ξεχάσει! Θα βρει την ιστορία μπροστά του…»..
Όλες οι λεπτομέρειες είναι άκρως ανατριχιαστικές. Αυτό που επιδιώκουν οι Πόντιοι είναι να υπερασπιστούν και να διατηρήσουν την πατρική περιουσία, τη γη που μεγάλωσαν και αγαπούν, χωρίς να διαβάζουν όμως σωστά τα σημάδια των καιρών, που τους καλούν σε φυγή.
Μέσα από την λυρική πένα του Μερκούριου Αυτζή, αποτυπώνεται ανάγλυφα ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό ανθρώπων με μυρωδιές και αρώματα μιας άλλης εποχής, αλλά και πόνος βουτηγμένος στο αίμα.
Σκηνές από την ειρηνική ζωή στη μαγευτική πόλη του Πόντου, όπως τα σουαρέ της καλής κοινωνίας της Τραπεζούντας, η φοίτηση στο περίφημο Φροντιστήριο και η ενθρόνιση του Μητροπολίτη Χρύσανθου, θα επισκιάσουν εικόνες πολέμου, την επιδημία πανώλης, την χολέρα του 1910, τα επεισόδια με τους Αρμενίους το 1906, το κίνημα των Νεότουρκων, τα αμελέ ταμπουρού, οι διώξεις του 1914 και το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η ιστορική αλήθεια παρουσιάζεται μέσα από το έργο του συγγραφέα, μετά από τεκμηριωμένη έρευνα. Τα γεγονότα, τα αίτια, τα σχέδια εις βάρος ενός λαού, όλα ξεδιπλώνονται με μαεστρία μέσα από την καθημερινότητα των χαρακτήρων του βιβλίου.
Ο Μερκούριος Αυτζής με έντονες περιγραφές ζωντανεύει το δράμα του ποντιακού ελληνισμού σε όλες τις διαστάσεις του, μέσα από τις σελίδες ενός υπέροχου ιστορικού μυθιστορήματος. Η Τραπεζούντα όντας μια πολυεθνική κοινωνία εύρωστη οικονομικά και πολιτισμικά, βυθίζεται στη βία, το αίμα και την καταστροφή εξαιτίας του τυφλού φανατισμού ορισμένων μουσουλμάνων, οι οποίοι υποκινήθηκαν από τα οικονομικά συμφέροντα των Γερμανών.
Ο συγγραφέας με την δύναμη της πένας του, παρασύρει τον αναγνώστη στα γεμάτα μυστήριο και πλοκή μονοπάτια της ιστορίας. Τον οδηγεί εκεί που με βάναυσο τρόπο η πατρίδα χάθηκε...κι όμως...

[KIRIAKI(Dominica Amat) · Rating 3 out of 5]

https://www.dominicamat.gr/2022/05/bl...

Βαθμολογία 3.5/5

Πολλές φορές ως άνθρωποι εστιάζουμε την προσοχή,ίσως καί την μνήμη μας,μόνο στα άσχημα που έχουν συμβεί καί στις κακουχίες που έχουμε περάσει εμείς,ή,κάποιοι άλλοι. Σαν να είναι η ''αφετηρία'' της ζωής μας. Σαν να μην έχει υπάρξει οτιδήποτε καλό πριν από το όποιο κακό μας έχει τύχει. Είναι ο πόνος καί η δυστυχία πιο δυνατά από την χαρά καί την αγάπη; Γιατί επιλέγουμε να σταθούμε στις τραγικές εικόνες ανθρώπων ξεριζωμένων με βίαιο τρόπο από τον τόπο τους,εξαθλιωμένων ψυχή τε καί σώματι από τις κακουχίες; Γιατί μας φαντάζει δύσκολο το να σκεφτούμε πως αυτοί οι άνθρωποι είχαν μία στρωτή κι όμορφη ζωή πριν από όλα αυτά; Πως μπορεί να ήταν εύποροι/ες,ευτυχισμένοι/ες,υγιείς με όνειρα,επιθυμίες,φιλίες,έρωτες,οικογένεια,μα καί να είχαν την πατρίδα,την ελευθερία καί την αξιοπρέπειά τους; Ή,τελικά,έχουμε μάθει να δεχόμαστε μόνο όσα αντικρίζουν τα μάτια μας την συγκεκριμένη στιγμή;

Ο συγγραφέας Μερκούριος Αυτζής έχει ένα πλούσιο συγγραφικό έργο όσον αφορά τα βιβλία που απευθύνονται σε παιδιά καί νέους. Από τις εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφόρησε πρόσφατα το πρώτο του βιβλίο που απευθύνεται σε ενηλίκους. Ο λόγος για το ιστορικό μυθιστόρημα με τίτλο ''Ζωή στη στάχτη'' που μας μεταφέρει πίσω στον χρόνο καί πιο συγκεκριμένα στην Τραπεζούντα στις αρχές του 20ου αιώνα λίγο πριν την καταστροφή καί όσα δεινά ακολούθησαν αυτήν καί σημάδεψαν άρδην,όχι μόνο τον ρου της νεότερης ιστορίας,αλλά καί την πορεία ζωής όλων αυτών των ανθρώπων.

"Τραπεζούντα, αρχές του 20ού αιώνα. Η πόλη μοιάζει με πολύχρωμο μωσαϊκό. Στα σοκάκια της πολιτισμοί, θρησκείες, ιδέες, όλα ζυμωμένα με το αίμα, τον ιδρώτα και τις μάχες χιλιάδων ψυχών. Και ενώ η Οθωμανική αυτοκρατορία καταρρέει, Έλληνες, Τούρκοι και επισκέπτες κάθε φυλής πίνουν καφέ στο μεϊντάνι, συναλλάσσονται, λογομαχούν... Η Λεϊλά, η «άγια σαλή» της πόλης, την ημέρα κινείται ανάμεσά τους και τους χλευάζει και τα βράδια, μεταμορφωμένη σε Αρσενία, τα βάζει με τους δαίμονες. Οι Νεότουρκοι, ίδιοι δαίμονες, κάνουν τα πάντα για να καθαρίσουν τον τόπο από τους χριστιανούς. Η Χρυσαυγή, στα δεκαπέντε της, αναστατώνεται όταν η Λεϊλά προφητεύει το μέλλον της. Το πρώτο σκίρτημα δε θα αργήσει να έρθει, όταν στο πρόσωπο του Νικηφόρου θα γνωρίσει την αληθινή αγάπη. Οι δύο νέοι θα αρραβωνιαστούν αλλά η μοίρα έχει άλλα σχέδια γι’ αυτούς." (Περίληψη οπισθοφύλλου)

Υπάρχει άπλετος χρόνος για να ειπωθούν όλα όσα πρέπει; Η αλήθεια είναι πως όχι. Κι αυτό μας το έχει αποδείξει περίτρανα η ίδια η ζωή. Από την άλλη μεριά,δεν υπάρχει κάποιος/α που δύναται να πει το πότε πρέπει,ή,το αν είναι αργά,ή,νωρίς για να έρθουν όλα στο φως ανασύροντας μνήμες καί έντονα συναισθήματα. Θα μου πείτε,εύλογα,πως προς στην δύση της ζωής του ένας άνθρωπος ανακαλεί τα πάντα καί νιώθει την ανάγκη να τα μοιραστεί με τα δικά του/της πρόσωπα είτε για να αποβάλλει κάποιο βάρος από πάνω του/της,είτε για να τους χαρίσει μία αλλιώτικη ''αθανασία'',είτε για να κλείσουν οριστικά κύκλοι του παρελθόντος,είτε για να απονομηθεί κατά κάποιον τρόπο η επιθυμητή δικαιοσύνη καί η λύτρωση...

Ο συγγραφέας επιλέγει να εξιστορήσει τα πάντα μέσα από την αφήγηση/εξομολόγηση της κεντρικής ηρωϊδας προς την εγγονή της. Με γραφή ρέουσα καί άκρως κατανοητή,μπαίνει στην θέση καί στην ψυχή της ηρωϊδας καί με μία πλούσια αναδρομή στο παρελθόν θα μιλήσει για τα πάντα. Για πράγματα που λίγο έως πολύ ξέρουμε,αλλά καί σημαντικές λεπτομέρειες που μας διαφεύγουν. Σε αυτό το νοερό μας σεργιάνι στον χρόνο θα ακούσουμε να αναβιώνεται,όχι μόνο η ζωή της ηρωϊδας,αλλά κι άλλων ανθρώπων του Πόντου που προσπαθούσαν να ζουν ειρηνικά εκείνη την εποχή μα καί το πως βίωσαν τους αγώνες,τους διωγμούς,τις λεηλασίες,τις καταστροφές,τις χαρές καί τις λύπες που τους/τις επιφύλασσε η ζωή. Μία ζωή,που όπως εύστοχα λέει καί ο τίτλος του βιβλίου,θα βρεθεί στη στάχτη... Διότι,η φωτιά μπορεί να κατακαίει όλα όσα βρεθούν μπροστά στο διάβα της,άψυχα καί έμψυχα... Ένα βιβλίο πλούσιο από εικόνες καί συναισθήματα. Ένα βιβλίο που μου άφησε αρκετά καλές εντυπώσεις καί σας προτρέπω να διαβάσετε κι εσείς.
Καλή ανάγνωση!

[Lefki Sarantinou · Rating 3 out of 5]

Τη ζωή στη στάχτη και τα αποκαΐδια του Πόντου και της Τραπεζούντας που βίωσε μια προσφυγοπούλα στις αρχές του εικοστού αιώνα, της Χρυσαυγής, απεικονίζει ο μέχρι πρότινος συγγραφέας παιδικών βιβλίων, Μερκούριος Αυτζής.

Στην πρώτη συγγραφική του προσπάθεια για ενήλικες αναγνώστες, ο Αυτζής προσπαθεί να αποτυπώσει το δράμα της προσφυγιάς που βίωσαν χιλιάδες Έλληνες του Πόντου και της νότιας Ρωσίας, αλλά και τη στρωμένη ζωή που ζούσαν εκεί και τερματίστηκε τόσο άδοξα και ξαφνικά.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αφιέρωμα: Βιβλία για το καλοκαίρι (και όχι μόνο) γράφει ο Κώστας Στοφόρος
Άλλες ζωές: Το βιβλίο του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα από τις Eκδόσεις Ψυχογιός

Υπό μορφή αναδρομής, η ηλικιωμένη Χρυσαυγή αφηγείται στην εγγόνα της, που φέρει το ίδιο όνομα με εκείνην, την πολυτάραχη ζωή της. Η Χρυσαυγή, κόρη ενός πλούσιου εμπόρου από την πιο όμορφη πόλη του Εύξεινου Πόντου, την Τραπεζούντα, θα γνωρίσει τον έρωτα στο πρόσωπο ενός Γάλλου. Θα παντρευτεί όμως, μετά από πολλές περιπέτειες τον έτερο αγαπημένο της Νικηφόρο, προτού βιώσει με τον πιο ανελέητο τρόπο το πιο σκληρό και απάνθρωπο πρόσωπο της οθωμανικής καταρρέουσας αυτοκρατορίας.

Ο αγαπημένος της θα βρεθεί ναυαγός στη μακρινή Μασσαλία και θα κάνει τα πάντα προκειμένου να μπορέσει να επιστρέψει κοντά της, μεσούντος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν όμως θα τα καταφέρει επιτέλους και θα μπορέσουν να ενωθούν επιτέλους με τα ιερά δεσμά του γάμου, άλλα καταιγίδα θα τους βρει ξαφνικά, εκείνη των τουρκικών διώξεων, που θα τους οδηγήσει στη μετοικεσία.

Οι σκηνές από την ειρηνική ζωή στη μαγευτική πόλη του Πόντου, όπως τα σουαρέ της καλής κοινωνίας της Τραπεζούντας, τη φοίτηση στο περίφημο Φροντιστήριο και την ενθρόνιση του Μητροπολίτη Χρύσανθου, θα επισκιαστούν από εικόνες του πολέμου, όπως μία καταστροφική καταιγίδα, μία επιδημία πανώλης, η χολέρα του 1910, τα επεισόδια με τους Αρμενίους το 1906, το κίνημα των Νεοτρούρκων, τα τάγματα εργασίας, τις διώξεις του 1914 και το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η πολυπολιτισμική και ακμαία οικονομικά και εμπορικά πολυεθνική κοινωνία της Τραπεζούντας θα βυθιστεί στη βία, το αίμα και την καταστροφή εξαιτίας του τυφλού φανατισμού ορισμένων μουσουλμάνων, οι οποίοι υποκινήθηκαν από τα οικονομικά συμφέροντα των Γερμανών.

Κοντά στη Χρυσαυγή, η σαλή Λεϊλά, μία γυναίκα χωρίς ταυτότητα, η οποία ακροβατεί ανάμεσα στο ισλάμ και τον χριστιανισμό θα ορθώσει το ανάστημά της απέναντι στις δαιμονικέ δυνάμεις του συντηρητισμού και του τυφλού φανατισμού, προσδίδοντας στην ιστορία μία νότα αθωότητας και εναντίωσης απέναντι στις δυνάμεις του κακού.

Ο Αυτζής δεν αγνοεί και τις εξελίξεις στη Νότια Ρωσία την ίδια εποχή και τον τότε ακμαίο ελληνισμό της Μαριούπολης και της Ουκρανίας και παρουσιάζει τις εξελίξεις στις αρχές του εικοστού αιώνα και στην απέναντι πλευρά του Εύξεινου Πόντου. Αποτυπώνει έτσι το δράμα του προσφυγικού και ιδίως του ποντιακού ελληνισμού σε όλες τις διαστάσεις του μέσα από τις σελίδες ενός γοητευτικού μυθιστορήματος, το οποίο δικαίως χαρακτηρίζεται ως ιστορικό και αξίζει να το διαβάσουν όσοι ενδιαφέρονται για την ιστορία του απόδημου και του προσφυγικού ελληνισμού τω αρχών του περασμένου αιώνα.
Αναδημοσίευση από το Literature

[Book2chance · Rating 4 out of 5]

Τα τελευταία χρόνια ανθεί στην Ελλάδα το ιστορικό μυθιστόρημα ένα είδος που λανθασμένα ταυτιζόταν παλιότερα με τα ιστορικά βιβλία.

Εδώ έχουμε ως κέντρο την παλιά πρωτεύουσα των Κομνηνών,την Τραπεζούντα το χρονικό διάστημα 1906-1922 κ όπως ίσως μαντέψατε τη ζωή κ τους διωγμούς του ποντιακού Ελληνισμού αλλά κ των άλλων λαών που συνυπήρχαν ειρηνικά για εκατοντάδες χρόνια στην οθωμανική αυτοκρατορία.

Η αφήγηση γίνεται γλυκά καθώς η γιαγιά διηγείται στην εγγονή της τη ζωή κ τα γεγονότα που τη σημάδεψαν.
Η χρυσαυγή έχει στους ώμους της σχεδόν έναν αιώνα ζωής αλλά δεν φοβάται το θάνατο,τα έχει βρει μαζί του,αυτό που φοβάται είναι μήπως δεν προλάβει να διηγηθεί τη ζωή της,σπάζοντας τη σιωπή τόσων χρόνων... Το κάνει για να επιβεβαιωθεί η τελευταία προφητεία που της έδωσε η Αγία Σαλή τότε που ήταν παιδί ακόμα στη μακρινή Τραπεζούντα.

Εξιστορεί τους αγώνες των Ελλήνων του Πόντου να ζήσουν ειρηνικά σε μία εποχή που σημαδεύτηκε από πολέμους,διωγμούς,λεηλασίες, καταστροφές,προσφυγιά κ στάχτη...

Η καταστροφή της τραπεζούντας και ο αντίκτυπος στην ψυχή της ηρωίδας είναι ένα από τα πολλαπλά επίπεδα που ξεδιπλώνει ο συγγραφέας.Στις σελίδες του ημερολογίου αποθεώνονται φιλίες,παράνομοι έρωτες, εκπληρώνονται πόθοι,ελπίδες, ανάγκη για λύτρωση κ προσωπικά τραύματα.

Ένα αυθεντικό γράψιμο που δεν χρειάζονται λογοτεχνικές φιοριτούρες γιατί οι περιγραφές έχουν το δικό τους βάρος που αυτόματα επιβάλλεται στον αναγνώστη.
Θα τολμούσα άνετα να το έβαζα δίπλα στα ματωμένα χώματα της διδώ Σωτηρίου.
Ο Πόντος διψάει να ζήσει όλοι πρέπει να μάθουν τι έγινε για να δικαιωθεί η μνήμη των χαμένων Ελλήνων. Η γενοκτονία ήταν ένα Άουσβιτς έν ροή κ αλίμονο σ'αυτούς που δεν γνωρίζουν ή ξεχνούν την ιστορία,θα τη βρουν μπροστά τους...

Το 1913 στις επαρχίες των μητροπόλεων του Πόντου κατοικούσαν 697 χιλιάδες Έλληνες υπήρχαν 1890 εκκλησίες και έχει 1401 σχολεία με 85890 μαθητές