Crapuul

by Frank Bokern

Het Stokstraatkwartier is met afstand het meest onwaarschijnlijke slachtoffer van de industriële revolutie. Als Maastricht rond 1840 uitgroeit tot de eerste industriestad van Nederland, woont hier nog 'de sjiek vaan Mestreech'. Maar de stadspaleisjes raken gaandeweg bevolkt met arbeiders, scharrelaars, bedelaars en prostituees, of worden verbouwd tot kroeg of logement. De stad wacht meer dan een eeuw met ingrijpen. Maar dan is de aanpak ook draconisch. Het Stokstraatkwartier moet weer net zo mondain worden als vroeger, daarom bestempelt de gemeente de bewoners tot 'onmaatschappelijken', en voert ze af naar woonscholen. Het heeft deze mensen een stigma bezorgd dat ze tot op de dag van vandaag achtervolgt. Soms worden ze nog steeds uitgemaakt voor crapuul. De ontwrichting in het Stokstraatkwartier is alleen een thema geweest voor een enkele sociale voorvechter. Want Maastricht is ook in de donkerste jaren een bourgondische stad. De schone schijn regeert: niemand wil weten van de middeleeuwse toestanden in de tien straatjes. Van lieverlee is de buurt uitgegroeid tot een vrijstaat vol kleurrijke figuren. 'Crapuul' smeedt met hun verhalen de kroniek van deze bijzondere krottenwijk.

Genres: Nonfiction

368 pages, ebook

Published March 22, 2022

About the author

Frank Bokern (1957) werkte als journalist onder meer voor de NOS en de Haagse Post en was 25 jaar actief als tekstschrijver, copywriter en communicatieadviseur onder de naam Weergaloos met Woorden. Zijn onderzoek naar de verzwegen geschiedenis van zijn voorvaderen mondde uit in de familiekroniek Hoeden en petten en dameskorsetten, opkomst en ondergang van een middenstandsfamilie, die in 2019 bij Van Oorschot verscheen.

In Crapuul, Kroniek van een krottenwijk (Van Oorschot, eerste druk maart, tweede druk mei, derde druk juni, vierde druk juli 2022) schetst Frank Bokern een onthutsend beeld van de industrialisatie in Maastricht, de eerste industriestad van Nederland.

De auteur doet nu onderzoek naar de hippies van het fin de siècle, het leven van de gewone Nederlander tijdens de jaren van de Grote Oorlog, en de zogeheten 'massajeugd', nozems die nog geen nozems mochten heten maar waar overheid en sociaal werk tussen 1947 en 1960 danig mee hebben geworsteld.

Reviews

[Leonie Frissen · Rating 4 out of 5]

Vrij langzame beschrijving van de situatie in het stokstraatkwartier tijdens de opkomst en teloorgang van Maastricht als industriestad. Interessant om de situatie in Maastricht geplaatst te zien in de sociale, economische en politieke ontwikkelingen van de 19e en 20e eeuw. Verwacht geen diepe analyse, het boek is voornamelijk beschrijvend. Dit is echter wel heel beeldend gedaan, waardoor de langzame vertelling alsnog erg interessant is en zeker 4 sterren waard. Aanrader voor ieder die in Maastricht woont of heeft gewoond, of geïnteresseerd is in de Nederlandse sociaal-economische/politieke situatie van 1840-1960 waarvoor Maastricht bijzonder exemplarisch was.

[Loes · Rating 2 out of 5]

Een boek over het lief en - voornamelijk - leed in het Stokstraatkwartier in Maastricht. Een erg interessant onderwerp voor diegene die enigszins bekend zijn met de wijk. De schrijver heeft duidelijk grondig onderzoek gedaan, maar is er mijns inziens helaas niet in geslaagd zijn bevindingen op een gestructureerde en heldere wijze op papier te krijgen.

[Niels Lejeune · Rating 4 out of 5]

Mooie staaltje geschiedschrijving met veel persoonlijkheid, én een mooi betoog om deze keer de juiste lessen te trekken uit misstanden van het verleden.

Het Stokstraatkwartier is misschien wel de focus van het boek, maar het is net zo goed een mooie chronologische vertelling van geheel Maastricht gedurende de 19e en 20e eeuw, met nadruk op de slechte sociaal-economische omstandigheden die de mensen in de krottenwijken hebben moeten verduren aan de hand van kapitalisten en het nalatige stadsbestuur.

Frank weet van vrije droge gegevens uit archiefonderzoek, vaak een aangrijpend menselijk verhaal te schetsen. Deze unieke historische informatie uit primaire bron is dan soms ook de achilleshiel van het boek: soms wordt het te veel.

De auteur heeft dit boek met een nogal linkse inslag geschreven; dat spreekt mij persoonlijk erg aan en dat maakt het boek soms extra sappig. De geschiedschrijving was mild voor de kapitalistendynastieën en het stadsbestuur, Frank Bokern zorgt voor een mooi tegengeluid en neemt het op voor het Crapuul.

[Ninih Vang · Rating 4 out of 5]

Heel interessant, maar niet altijd makkelijk doorheen te komen.

[Sam van Reenen · Rating 3 out of 5]

3,5 ⭐️

[Angela Damhuis · Rating 4 out of 5]

Knap werk! Een historisch overzicht van de meest asociale, pardon, opzettelijk verpauperde wijk van Maastricht. Zoveel namen, families, mensen, politici en paters die voorbij komen en nog blijft het boeien.
Ben blij dat ik het heb gelezen. Heb niet perse iets met Maastricht. Maar nu zitten ze toch wel in mijn hart, Stokstraters.

[Hedwig · Rating 4 out of 5]

Bevlogen geschiedschrijving over de 10 straatjes van het Stokstraatkwartier in Maastricht. Ik was geschokt welke gevolgen een inert stadsbestuur, hardvochtige industriëlen (Regout van het aardewerk) en een met hen meewerkende katholieke kerk (‘het is Gods wil deze armoede te dragen’) bijna anderhalve eeuw heeft gehad op de oorspronkelijke bewoners van deze wijk en de arbeiders in de stad. Lang heeft deze wijk vol gestaan met krotten (en nu is het een zielloze wijk met de duurste winkels van de stad).
Het samenspel van de hierboven genoemde gremia heeft lang voor lage lonen, extreme armoede en afschuwelijke woon toestanden gezorgd. Zelfs nu dragen oud-bewoners nog het stigma en zijn de gevolgen van dit falende beleid nog financieel-economisch merkbaar in Maastricht. Je zou er spontaan marxist van worden als je dit boek leest! Ook hier lijkt overigens de spreuk van Orhan Pamuk te gelden: ‘we zijn niet dom, alleen maar arm. Dat is altijd door elkaar gehaald.’ Wat een goed boek!

[Ronald Van Den Boogaard · Rating 5 out of 5]

De geschiedenis van de Stokstraat. Van sloppenwijk tot de tegenhanger van de P.C. Hooftstraat. De rol van de industriele, kerk en de plaatselijke politiek wordt helder geplaatst, maar ook die van de landelijke regering, de sociale inzichten en raporten.
Dat laatste maakt het ook voor de niet-Maastrichtenaar tot een meer dan interessant boek.
Het meest verwonderlijke is dat deze mensonterende wantoestanden tot eind jaren '60 hebben geduurd.
Voor een geschiedenisboek is het meer dan prettig geschreven, gelardeerd met interviews en observaties. Aan de ene kant is het genieten, terwijl je aan de andere kant het met plaatsvervangende schaamte zit te lezen.

[Jacques Thielen · Rating 4 out of 5]

Crapuul laat zien wat de effecten zijn van de eerste industrialisatiegolf van Nederland. Er worden woekerwinsten gemaakt door enkelen en velen moeten het doen met slechte huisvesting, armoedige omstandigheden en een gebrek aan perspectief. Door wanbeleid en het onvoldoende onderkennen van de nood van veel mensen, instaat een eigen samenleving vol ontbering. Het kost meer dan 150 jaar om hier een structurele oplossing te bereiken. Toch is daar nog niet alles mee afgerond. Ook nu vragen de restanten van slecht volkshuisvestingsbeleid de nodige aandacht. Mooi document.

[Tim Adank · Rating 3 out of 5]

Mooie kroniek over een (tegenwoordig) mooi stukje Maastricht. Het is vooral een interessant werk omdat alles mij - als import-Mestreechteneer - heel bekend voorkomt.
Daar moet wel bij gezegd dat het op de keper beschouwd een redelijk lange opsomming is van historische en journalistische feitjes en relazen. De geschiedenis van het Stokstraatkwartier valt vaak in herhaling en dat zie je ook in het boek terug - logisch. De ondertoon en vooral de epiloog zijn vlijmscherp.
Voor alle Sjengen en/ of mensen met geschiedkundige interesse een must-read.

[Lex van Baar · Rating 4 out of 5]

Niet zo toegankelijk beschreven, maar uiterst interessante info over industrialisatie in Maastricht sinds 1834.
De gevolgen voor onder andere de bewoners van het Stokstraatkwartier komen uitgebreid aan de orde.
Ook de renovatie van Stokstraatkwartier komt uitgebreid aan de orde.
Het boek laat zich ook lezen als een geschiedenis van Maastricht vanaf de jaren dertig van de 19de eeuw aan de hand van allerlei gebeurtenissen en gevolgen daarvan voor de bewoners.

[Merrel · Rating 4 out of 5]

Uitgebreide beschrijving van de historie van het stokstraatkwartier vanaf de industrialisatie. Vond het persoonlijk daardoor af en toe moeilijk door heen te komen. De problematiek is herhaaldelijk, maar dat is nou eenmaal de realiteit. Verder goede sfeerimpressies en interessante anekdotes over de mij bekende straatjes die de taaiere kost opleuken. Knap werk.

[Lise Steegmans · Rating 3 out of 5]

Een boek dat je absoluut anders laat kijken naar mensen uit de armere en lagere klasse, maar ook zeker naar mensen uit de welvarende klasse. Wat ik vooral indrukwekkend vond, is dat deze kroniek een verklaring geeft waarom bepaalde zaken in Maastricht - vandaag de dag - zijn zoals ze zijn. Wanstaltig beleid van 200 jaar geleden kan blijkbaar nu nog steeds van invloed zijn.

Wel had ik het idee dat de schrijver de hoofdstukken los van elkaar heeft geschreven. Veel dingen werden herhaald en sommige tijdspringen waren verwarrend.

[Marij Frantzen · Rating 4 out of 5]

Heel indrukwekkend en bijzonder dat ik zo weinig heb meegekregen van wat er zich destijds in Maastricht afspeelde. Wantoestanden toen maar ook nu nog blijft de verdeling tussen rijk en arm beneden peil.

[Yasmin · Rating 5 out of 5]

Een mooi portret van een oneerlijk behandeld stukje Maastricht.

[Wiel Laar · Rating 4 out of 5]

Leest lekker weg, was wel geen tijdslijn in de hoofdstukken

[Wil Schiffers · Rating 4 out of 5]

Ontluisterend beeld van B&W Maastricht en de katholieke kerk in ruim 100 jaar ten aanzien van de "onaangepasten", oftewel de armen onder ons.

[Luca Bracco · Rating 5 out of 5]

Fantastisch boek voor de Maastrichte historie. Mooie inkijk in het leven in het Stokstraatkwartier.

[Wendy Zaar · Rating 4 out of 5]

Interessant om eens te lezen

[Noortje O. · Rating 3 out of 5]

Grote informatiedichtheid maar het had voor mij iets meer verhalend gemogen.

[Aki Härmä · Rating 3 out of 5]

Ik heb Frank Bokerns boek gekocht omdat ik iets meer over de geschiedenis van Maastricht wilde weten. Het boek, Crapuul, is een verhaal, of een kroniek, van het Stokstraatkwartier. Stokstraatkwartier is een deel van de center van Maastricht die voor een lange tijd de armste wijk van de stad (of het hele koningsrijk) was. Het boek loopt van 1840’s tot onze tijd en is goed gescheven en intressant. De taal is ook relatief eenvoudig, zelfs voor niet-moedertaallezers. Bokerts is een journalist en niet een historicus maar hij veel oude journals en documenten hebben gelest en mensen interviewd. Het is duidelijk dat de sympatien van de schrijver op de kant van de arme krottenwijkbewoners is. Hij is heel kritisch over de rijken van Maastricht, de gemeenteraad en de conservatieve politici van het land.

[Gerdjan Kipping · Rating 5 out of 5]

Boeiend verhaal dat illustreert hoe fabrikanten, gemeentebestuur en r-k kerk arbeiders tijdens de industriële revolutie in Nederlands eerste industriestad onder de duim wisten te houden als gevolg waarvan een ooit welgestelde buurt een vervallen en verarmde buurt werd. Misschien had een meer thematische aanpak het boek spannender kunnen maken, maar ook nu nodigt het uit tot verder lezen om te ontdekken hoe bewoners van krottenwijken door de boven hen gestelden tot crapuul werden gemaakt.

[Monique · Rating 4 out of 5]

Uitgeleend aan Ellen