What do you think?
Rate this book
Van Aristoteles tot algoritme. Filosofie van kunstmatige intelligentie
Kunstmatige intelligentie is grotendeels het domein van technici en programmeurs en van grote bedrijven als Google. Ze wordt gebruikt in praktische toepassingen als gezichtsherkenning, vertaalmachines en gepersonaliseerde koopsuggesties. Maar met de opkomst van kunstmatige intelligentie rijzen er ook fundamentele vragen. Kan een machine zonder een menselijke geest wel echt denken? En zijn mens en maatschappij beter af met kunstmatige intelligentie?
In 'Van Aristoteles tot algoritme' behandelt Guido van der Knaap de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie tegen de achtergrond van de filosofische traditie. Hij bespreekt hoe oorzaak-gevolgrelaties en het inductieprobleem van David Hume obstakels zijn voor ‘deep learning’. Hij laat zien dat de taalspelen van Ludwig Wittgenstein relevant zijn voor vertaalmachines en spraakassistenten, en hoe het panopticum van Jeremy Bentham, de disciplinerende macht van Michel Foucault en de geluksmachine van Robert Nozick ons kunnen helpen om de gevolgen van kunstmatige intelligentie te begrijpen en de consequenties ervan te overzien. Het resultaat is een toegankelijk en helder overzicht van de filosofie van kunstmatige intelligentie.
In 'Van Aristoteles tot algoritme' behandelt Guido van der Knaap de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie tegen de achtergrond van de filosofische traditie. Hij bespreekt hoe oorzaak-gevolgrelaties en het inductieprobleem van David Hume obstakels zijn voor ‘deep learning’. Hij laat zien dat de taalspelen van Ludwig Wittgenstein relevant zijn voor vertaalmachines en spraakassistenten, en hoe het panopticum van Jeremy Bentham, de disciplinerende macht van Michel Foucault en de geluksmachine van Robert Nozick ons kunnen helpen om de gevolgen van kunstmatige intelligentie te begrijpen en de consequenties ervan te overzien. Het resultaat is een toegankelijk en helder overzicht van de filosofie van kunstmatige intelligentie.
- GenresPhilosophy
224 pages, Paperback
Published June 1, 2022
9 people are currently reading
88 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 11 of 11 reviews
December 3, 2024
De schrijver is van 1991. Dat vind ik betrekkelijk jong, gezien ik van 1986 ben. In dit boek passeren veel filosofen en hun gedachtengoed de revue, waaronder enkele die ik (nog niet zo goed) kende. De schrijver legt kort en bondig uit waarvoor zij staan, en bewijst hier alvast mee dat zijn kennis zeer breed is.
Dit boek gaat over de vele obstakels die AI nog moet overwinnen. Men kan zich zelfs afvragen of AI deze obstakels ooit kán overwinnen. De auteur schrijft hier het volgende over:
"De neurale netwerken die samen met grote hoeveelheden data de afgelopen jaren tot grote hoogte zijn gestegen, blinken uit in patroonherkenning; andere aspecten van menselijke intelligentie blijven buiten beeld. Het is een repeterend punt. In hoofdstuk 2 bleek patroonherkenning lang niet altijd te leiden tot goede of wenselijke voorspellingen. Het was evenmin in staat om oorzaak-gevolgrelaties te onderscheiden. Net zoals in hoofdstuk 3 grote hoeveelheden data niet zorgden voor een daadwerkelijke beheersing van de taal. In dit hoofdstuk (cognitiefilosofie) komen daar verschillende kritiekpunten bij: intentionaliteit, qualia (de subjectieve of kwalitatieve eigenschappen van ervaringen), bewustzijn, kortzichtigheid en lichamelijke gebreken."
Ook over het utilitarisme heeft de auteur wat te zeggen. Utilitarisme is een stroming die vindt dat het geluk voor iedereen moet worden gemaximaliseerd. Kan je hier Google Ethics van maken? Zo eenvoudig is het blijkbaar niet: "Door alles te reduceren tot een berekening over het totale geluk, biedt utilitarisme paradoxaal genoeg geen ruimte voor wat mensen dan gelukkig maakt.".
Dit is een interessant boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de (on)mogelijkheden van AI, en zich afvraagt hoe dystopisch of utopisch AI is of kán zijn...
Dit boek gaat over de vele obstakels die AI nog moet overwinnen. Men kan zich zelfs afvragen of AI deze obstakels ooit kán overwinnen. De auteur schrijft hier het volgende over:
"De neurale netwerken die samen met grote hoeveelheden data de afgelopen jaren tot grote hoogte zijn gestegen, blinken uit in patroonherkenning; andere aspecten van menselijke intelligentie blijven buiten beeld. Het is een repeterend punt. In hoofdstuk 2 bleek patroonherkenning lang niet altijd te leiden tot goede of wenselijke voorspellingen. Het was evenmin in staat om oorzaak-gevolgrelaties te onderscheiden. Net zoals in hoofdstuk 3 grote hoeveelheden data niet zorgden voor een daadwerkelijke beheersing van de taal. In dit hoofdstuk (cognitiefilosofie) komen daar verschillende kritiekpunten bij: intentionaliteit, qualia (de subjectieve of kwalitatieve eigenschappen van ervaringen), bewustzijn, kortzichtigheid en lichamelijke gebreken."
Ook over het utilitarisme heeft de auteur wat te zeggen. Utilitarisme is een stroming die vindt dat het geluk voor iedereen moet worden gemaximaliseerd. Kan je hier Google Ethics van maken? Zo eenvoudig is het blijkbaar niet: "Door alles te reduceren tot een berekening over het totale geluk, biedt utilitarisme paradoxaal genoeg geen ruimte voor wat mensen dan gelukkig maakt.".
Dit is een interessant boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de (on)mogelijkheden van AI, en zich afvraagt hoe dystopisch of utopisch AI is of kán zijn...
August 28, 2023
Guido van der Knaap, werpt in zijn boek Van Aristoteles tot Algoritme: Filosofie van kunstmatige intelligentie, (Amsterdam: Boom, 2022; 22023) filosofisch licht op kunstmatige intelligentie (KI; of AI, van artificial intelligence). Het goed leesbare overzicht biedt een uitstekende ingang om, op meer fundamenteel niveau, te reflecteren op AI. Het is knap hoe de auteur de wereld van AI, ingenieurs en algoritmes in contact weet te brengen met de, toch heel andere, wereld van de filosofie. Zo’n uitwerking vraagt om brede kennis op twee terreinen. Er is momenteel ook geen ander Nederlandstalig boek dat deze uitdaging aangaat.
Vanwege de niet meer weg te denken rol van AI in veel domeinen van het leven, komen er verschillende grote filosofische tradities voorbij. Zo werkt de auteur in hfst 3 met een taal-filosofische en in hfst 4 met een cognitie-filosofische brekingsindex. Ethische en politiek-filosofische reflecties treffen we aan in resp. hfst 5 en 6. Het centrale element in zijn uiteenzetting wordt gevormd door een tweetal dromen: de droom van Leibniz (hfst 1) en de droom van Anderson (hfst 2).
De droom van Leibniz (1646–1716) is het vinden van een universele, wiskundetaal om alle kennis uit te drukken (15-16). Zijn kookboek is deductisch: 1) verzamel alle kennis, 2) breng symbolisch in kaart welke structuren (begrippen, patronen) aan de verzamelde kennis ten grondslag liggen en 3) formuleer logisch-deductische regels over de gevonden structuren. Het resulterende en alle kennis bevattende ‘supersysteem’ kan vervolgens computationeel antwoord gaan geven op nieuwe vragen. De computer is dus allereerst gedacht (of gedroomd) om de filosofische vraag over de grondslagen van de wiskunde te verhelderen.
David Hilbert zoekt begin 20e eeuw naar een programmeerbare predikatenmachine (handleiding: Principia Mathematica) om de volledige wiskunde te vatten (20-21). Helaas komt dit formele systeem in 1931 op de tocht te staan door Gödels onvolledigheidsstellingen (21-22). Het formaliseren van de wiskunde in één taal blijkt bewezen onmogelijk. Vijf jaar later kwam Alan Turing met zijn bewijs voor onberekenbaarheid van de programmeerbare machine (filosofische computer; 22-26). Hij bewijst dat er geen algoritme is om zeker te stellen dat een lopend computerprogramma niet ooit zal stoppen. Kunstmatige intelligentie als systeem kan dus nooit volledig in formele wiskundige of algoritmische termen (d.i. deductisch, bewezen) beschreven worden. Leibniz’ droom is een onmogelijkheid.
De droom van Wired-redacteur en ondernemer Chris Anderson (geb. 1961) staat haaks op die van Leibniz: voor het verkrijgen van nieuwe kennis is geen a priori theorie nodig, maar slechts a posteriori data. Veel data, heel veel data, kristalliseert namelijk vanzelf tot een zinvolle kennisstructuur. Van der Knaap ziet in deze droom de basis voor alle hedendaagse inductief-werkende AI (42-45). Vanuit een eindig aantal waarnemingen construeer je een model waarmee je generaliserende uitkomsten kan berekenen. Of deze uitkomsten waar zijn, is niet met zekerheid te bepalen, maar als het model in de praktijk werkt in verschillende omstandigheden, dan is er – vanuit het gezichtspunt van de pragmaticus – geen probleem. En de resultaten van de symbolische AI (1955–1995), waarmee pleisters werden geplakt op het lijk van de algemene programmeerbare machine, waren sowieso op een teleurstelling uitgelopen. Andersons droom bepaalt de huidige stand van AI-zaken.
Door zoveel verschillende filosofische deelvelden bij het onderwerp te betrekken – inclusief de politiek-ethische – komt het boek op sommige plekken niet veel verder dan het aanstippen van de belangrijkste denkers en de begrippen. De momenteel zeer snelle transitie van het AI-veld maakt dat een aantal zaken inmiddels achterhaald zijn. Van der Knaap probeert wel fenomenologisch te werken en zijn persoonlijke visie op AI op de achtergrond te houden, maar dat lukt niet overal. Zo is een terugkerend metafoor voor ‘taal’ het beeld van een oude stad, met smalle steegjes, waar je heerlijk kan vertoeven en verdwalen. AI is dan een overzichtelijke, nieuwe buitenwijk én een bedreiging voor het oude gedeelte, omdat het kromme steegjes ombouwt tot rechte straten (pag. 85-87; 95). Ook als het gaat om het nabootsen van cognitie en begrip gaat de auteur uitgebreid in op het denken van critici wijlen Hubert Dreyfus (embodiment; 33–34) en de inmiddels 91-jarige John Searle (De Chinese kamer; 108). Ook Ludwig Wittgenstein (1889–1951) wordt een postume AI-criticaster. De auteur voert L. op als pleitbezorger voor de context om tot betekenisvol taalgebruik te komen (82-84). Het gaat om het sociale en situationele taalspel en niet om mentalisme. ‘Als taalspelen één gemeenschappelijke component hebben, dan kan AI zich daar op richten, maar zo zit taal niet in elkaar. Taalvaardigheid verkrijgen door te kijken naar hoe vaak woorden samen voorkomen, is een te grove simplificatie van de veelzijdigheid van taal.’ (85)
Het gevaar is dat de praktijk van de ingenieurs de theorie van de filosofen inhaalt. In de theologie – het broertje van de filosofie – waarschuwt Dietrich Bonhoeffer (1906–1945) in zijn gevangenisbrieven voor het kunstmatig scheiden van natuur en bovennatuur. Je maakt dan van God een Lückenbüßer (stoplap/noodoplossing). Hij zit in z’n bovennatuurlijke hok en hoe meer de natuur kan verklaren, hoe kleiner dat hok wordt. Wie in de filosofie de mens als unieke vertegenwoordiger ziet van intelligentie, cognitie, taalbegrip, en handelingsvermogen loopt het risico om klem te komen zitten in een steeds kleiner hok. Het boek van Van der Knaap neigt die kant op te gaan. Zo zijn de bezwaren van Dreyfus (embodiment) en Wittgenstein (veelzijdigheid van taal) ongeloofwaardig geworden door language-vision-action modellen, waaronder Robotic Transformer 2 (RT-2; https://tinyurl.com/2wuwu2vt). Waar komt eigenlijk die drang vandaan om, juist in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, zo te zoeken naar het unieke van de mens?
Vanwege de niet meer weg te denken rol van AI in veel domeinen van het leven, komen er verschillende grote filosofische tradities voorbij. Zo werkt de auteur in hfst 3 met een taal-filosofische en in hfst 4 met een cognitie-filosofische brekingsindex. Ethische en politiek-filosofische reflecties treffen we aan in resp. hfst 5 en 6. Het centrale element in zijn uiteenzetting wordt gevormd door een tweetal dromen: de droom van Leibniz (hfst 1) en de droom van Anderson (hfst 2).
De droom van Leibniz (1646–1716) is het vinden van een universele, wiskundetaal om alle kennis uit te drukken (15-16). Zijn kookboek is deductisch: 1) verzamel alle kennis, 2) breng symbolisch in kaart welke structuren (begrippen, patronen) aan de verzamelde kennis ten grondslag liggen en 3) formuleer logisch-deductische regels over de gevonden structuren. Het resulterende en alle kennis bevattende ‘supersysteem’ kan vervolgens computationeel antwoord gaan geven op nieuwe vragen. De computer is dus allereerst gedacht (of gedroomd) om de filosofische vraag over de grondslagen van de wiskunde te verhelderen.
David Hilbert zoekt begin 20e eeuw naar een programmeerbare predikatenmachine (handleiding: Principia Mathematica) om de volledige wiskunde te vatten (20-21). Helaas komt dit formele systeem in 1931 op de tocht te staan door Gödels onvolledigheidsstellingen (21-22). Het formaliseren van de wiskunde in één taal blijkt bewezen onmogelijk. Vijf jaar later kwam Alan Turing met zijn bewijs voor onberekenbaarheid van de programmeerbare machine (filosofische computer; 22-26). Hij bewijst dat er geen algoritme is om zeker te stellen dat een lopend computerprogramma niet ooit zal stoppen. Kunstmatige intelligentie als systeem kan dus nooit volledig in formele wiskundige of algoritmische termen (d.i. deductisch, bewezen) beschreven worden. Leibniz’ droom is een onmogelijkheid.
De droom van Wired-redacteur en ondernemer Chris Anderson (geb. 1961) staat haaks op die van Leibniz: voor het verkrijgen van nieuwe kennis is geen a priori theorie nodig, maar slechts a posteriori data. Veel data, heel veel data, kristalliseert namelijk vanzelf tot een zinvolle kennisstructuur. Van der Knaap ziet in deze droom de basis voor alle hedendaagse inductief-werkende AI (42-45). Vanuit een eindig aantal waarnemingen construeer je een model waarmee je generaliserende uitkomsten kan berekenen. Of deze uitkomsten waar zijn, is niet met zekerheid te bepalen, maar als het model in de praktijk werkt in verschillende omstandigheden, dan is er – vanuit het gezichtspunt van de pragmaticus – geen probleem. En de resultaten van de symbolische AI (1955–1995), waarmee pleisters werden geplakt op het lijk van de algemene programmeerbare machine, waren sowieso op een teleurstelling uitgelopen. Andersons droom bepaalt de huidige stand van AI-zaken.
Door zoveel verschillende filosofische deelvelden bij het onderwerp te betrekken – inclusief de politiek-ethische – komt het boek op sommige plekken niet veel verder dan het aanstippen van de belangrijkste denkers en de begrippen. De momenteel zeer snelle transitie van het AI-veld maakt dat een aantal zaken inmiddels achterhaald zijn. Van der Knaap probeert wel fenomenologisch te werken en zijn persoonlijke visie op AI op de achtergrond te houden, maar dat lukt niet overal. Zo is een terugkerend metafoor voor ‘taal’ het beeld van een oude stad, met smalle steegjes, waar je heerlijk kan vertoeven en verdwalen. AI is dan een overzichtelijke, nieuwe buitenwijk én een bedreiging voor het oude gedeelte, omdat het kromme steegjes ombouwt tot rechte straten (pag. 85-87; 95). Ook als het gaat om het nabootsen van cognitie en begrip gaat de auteur uitgebreid in op het denken van critici wijlen Hubert Dreyfus (embodiment; 33–34) en de inmiddels 91-jarige John Searle (De Chinese kamer; 108). Ook Ludwig Wittgenstein (1889–1951) wordt een postume AI-criticaster. De auteur voert L. op als pleitbezorger voor de context om tot betekenisvol taalgebruik te komen (82-84). Het gaat om het sociale en situationele taalspel en niet om mentalisme. ‘Als taalspelen één gemeenschappelijke component hebben, dan kan AI zich daar op richten, maar zo zit taal niet in elkaar. Taalvaardigheid verkrijgen door te kijken naar hoe vaak woorden samen voorkomen, is een te grove simplificatie van de veelzijdigheid van taal.’ (85)
Het gevaar is dat de praktijk van de ingenieurs de theorie van de filosofen inhaalt. In de theologie – het broertje van de filosofie – waarschuwt Dietrich Bonhoeffer (1906–1945) in zijn gevangenisbrieven voor het kunstmatig scheiden van natuur en bovennatuur. Je maakt dan van God een Lückenbüßer (stoplap/noodoplossing). Hij zit in z’n bovennatuurlijke hok en hoe meer de natuur kan verklaren, hoe kleiner dat hok wordt. Wie in de filosofie de mens als unieke vertegenwoordiger ziet van intelligentie, cognitie, taalbegrip, en handelingsvermogen loopt het risico om klem te komen zitten in een steeds kleiner hok. Het boek van Van der Knaap neigt die kant op te gaan. Zo zijn de bezwaren van Dreyfus (embodiment) en Wittgenstein (veelzijdigheid van taal) ongeloofwaardig geworden door language-vision-action modellen, waaronder Robotic Transformer 2 (RT-2; https://tinyurl.com/2wuwu2vt). Waar komt eigenlijk die drang vandaan om, juist in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, zo te zoeken naar het unieke van de mens?
February 7, 2024
Kunstmatige Intelligentie (KI) ontwikkelt zich razendsnel, ook binnen de gezondheidszorg, nog voordat we er voldoende in zijn geschoold. ‘Van Aristoteles tot Algoritme’ geschreven door hedendaagse filosoof Guido Knaap (1991) is voor mij - een leek - een zachte duik geweest in de theorie en filosofie achter KI. Wat mij met name aansprak is de mate van objectiviteit en kritiek van Knaap, waarbij hij KI noch verheerlijkt noch geheel neerhaalt. In eerste instantie schetst hij in een historisch verhaallijn de basisprincipes van KI in samenhang met filosofische theorieën. Vervolgens behandelt Knaap de voordelen en beperkingen van KI, en ethische implicaties zoals de impact op de menselijke autonomie en het belang van integriteit. De hoofdstukken borduren op elkaar voort waardoor de stof behapbaar blijft. Het boek eindigt met een aantal politieke dimensies en maatschappelijke vraagstukken, waardoor je na afronding nog zeker blijft nadenken over de huidige en toekomstige toepassingen van KI.
January 18, 2024
Driekwart van het boek is echt uitstekend, maar de auteur gaat serieus de mist in de discussie van de economische aspecten. Wat is dat toch met die filosofen die denken dat Marx het summun van inzicht in de economie is? Wel, ok, misschien zijn moderne economen die over de impact van AI schrijven (Daron Acemoglu, Carl Benedikt Frey, Erik Brynjolfsson) geen filosofen maar dat neemt niets weg aan de irrelevantie van Marx.
Ik vond vooral de discussies over "wat is specifiek aan de menselijke intelligentie" zeer interessant, en dat maakt het boek zeer lezenswaardig - zeker voor mensen die te hooggespannen verwachten en angsten koesteren.
Ik vond vooral de discussies over "wat is specifiek aan de menselijke intelligentie" zeer interessant, en dat maakt het boek zeer lezenswaardig - zeker voor mensen die te hooggespannen verwachten en angsten koesteren.
Read
September 7, 20243,5 sterren omdat het boek uitstekende invalshoeken biedt om over te discussiëren in een leesgroep en inzichten/overdenkingen biedt die verder gaan dan de oppervlakkige artikeltjes in de kranten over AI. Op filosofisch gebied had ik iets meer gewicht/pagina's/beschouwingen verwacht en het boek had iets kritischer mogen zijn. De 'zelflerendheid' van computers valt erg door de mand als je bijvoorbeeld enkele bevindingen ernaast legt uit Madhumita Murgia's "In de schaduw van AI. Leven in een algoritmische tijd."
Al met al wel een aan te bevelen boek. (Dat is voor mijn doen een compliment!)
Al met al wel een aan te bevelen boek. (Dat is voor mijn doen een compliment!)
September 29, 2023
Wat mij betreft een heel degelijk overzicht dat een aantal facetten belicht van de AI evolutie die ik nog niet helemaal had gevat. Zeker het hoofdstuk over ethiek heeft me veel bijgeleerd -gezien ik er weinig van af weet. Een inleiding die de moeite loont voor neofieten en gevorderden die wat kennis willen opfrissen.
January 21, 2024
Ik geef 3/5 omdat het niet de auteur zijn fout is dat dit mijn ding niet is. Artificiële intelligentie en algoritmes wel maar filosofie absoluut niet. Oh boy, wat een opgave om er dan 40 pagina's voor het einde toch de brui aan te geven. En ik vrees dat ik weinig tot niets heb onthouden van wat ik gelezen heb. Nou ja, als je het niet probeert kan je het ook niet weten.
October 2, 2023
Zeer interessante verhelderende uiteenzetting omtrent de rol van AI in verschillende spectra van het filosofische denken. Zowel het verleden, het heden als de toekomst aan bod.
Een must voor elke geëngageerde burger...
5 ballen!
Een must voor elke geëngageerde burger...
5 ballen!
October 31, 2024
Mooi overzicht over intelligentie, bewustzijn en de rol van AI.
December 31, 2023
Aardige inleiding voor de beginneling inzake filosofie en AI. Mij te schools. Er wordt veel samengevat en bekende citaten herkauwd, echt gefilosofeerd wordt er echter nauwelijks. Tertiaire literatuur.
July 16, 2022
Sommige stukken vond ik wat ver varen van het onderwerp ( lijkt een eigenschap te zijn van filosofen, zo van keer even terug wat bedoel je nu )
Wel 5 sterren omdat het boek doet nadenken over hoe de toekomst er ( kan ) uitzien
Neemt AI ons bij de hand en leid ons dan mee ?
...... wie heeft AI bij de hand ? Welke leiders ?
............ en waar in #&@€ naam gaan we dan wel naartoe ?
Wel 5 sterren omdat het boek doet nadenken over hoe de toekomst er ( kan ) uitzien
Neemt AI ons bij de hand en leid ons dan mee ?
...... wie heeft AI bij de hand ? Welke leiders ?
............ en waar in #&@€ naam gaan we dan wel naartoe ?
Displaying 1 - 11 of 11 reviews