«Να βρω ξανά του νήματος την άκρη...»: Σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας του Θανάση Παπακωνσταντίνου

by Λέων Α. Ναρ

«Λοιπόν, διηγηθείτε μου τι έγινε εδώ, να βρω ξανά του νήματος την άκρη». Ένα βιβλίο για τον στιχουργικό κόσμο του Θανάση Παπακωνσταντίνου, που έχει αγαπηθεί πολύ χάρη στα τραγούδια του. Στα δύο μέρη αυτού του σχεδιάσματος ποιητικής βιογραφίας –«Με τη δική του περπατησιά» και «Θεματική και καταβολές»– εξετάζεται, μεταξύ άλλων, η κοινωνική διάσταση των στίχων του Παπακωνσταντίνου, που με ποικίλους τρόπους αποτυπώνουν την ένταση της υπαρξιακής αγωνίας, καθώς και η σχέση τους με το δημοτικό τραγούδι και τη νεότερη ποίηση. Επιχειρείται επίσης, μέσα από χαρακτηριστικά παραδείγματα τραγουδιών, η κατανόηση του βλέμματος του δημιουργού προς τον κόσμο και τον εαυτό του, την κοινωνία και το άτομο, το παρόν και το παρελθόν, τη μνήμη και το όραμα, την Ανατολή και τη Δύση. Στην προσπάθεια σύνθεσης του βιβλίου αυτού συνέβαλε ο ίδιος ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, απαντώντας πρόθυμα σε ερωτήσεις του συγγραφέα σχετικά με την ποιητική του κοσμοθεωρία.

Genres: Nonfiction

160 pages, Paperback

First published June 17, 2022

About the author

Ο Λέων Α. Ναρ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1974. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Α.Π.Θ. και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Νεοελληνικής Φιλολογίας, Βιβλιολογίας και Διδακτικής της Λογοτεχνίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο (2000). Το 2007 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ. ενώ τον Δεκέμβριο του 2017 ολοκλήρωσε τη μεταδιδακτορική έρευνα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Το 2007 εξέδωσε (σε συνεργασία με τον Γιώργο Αναστασιάδη και τον Χρήστο Ράπτη) το βιβλίο "Εγώ ο εγγονός ενός Έλληνα, η Θεσσαλονίκη του Νικολά Σαρκοζί" (Καστανιώτης) το οποίο μεταφράστηκε και στα γαλλικά. Το 2009 εκδόθηκε (Γαβριηλίδης) το δίτομο έργο του με τίτλο "Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα", ενώ την ίδια χρονιά επιμελήθηκε το επετειακό λεύκωμα "25 χρόνια Ιανός". Το 2011 κυκλοφόρησε (Καπόν) το βιβλίο του με τίτλο "Θεσσαλονίκη 1912-2012, το μέλλον του παρελθόντος, μια διαφορετική αφήγηση της ιστορίας" (με φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου), και η μελέτη "Ισραηλίτες βουλευτές στο Ελληνικό κοινοβούλιο (1915-1936)" (Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων). Το 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο "Το παιχνίδι της εξέδρας, σχολιασμένα συνθήματα από τα ελληνικά γήπεδα" (Μεταίχμιο). Τέλος, το 2017 κυκλοφόρησε (Ευρασία) το θεατρικό έργο του "Δεν σε ξέχασα ποτέ" (μαζί με cd των σεφαραδίτικων τραγουδιών της ομώνυμης παράστασης), που ανέβηκε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το 2017.

Κείμενά του για θέματα φιλολογίας, ιστορίας και λογοτεχνίας, καθώς και βιβλιοκρισίες του έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους, περιοδικά (έντυπα και ηλεκτρονικά), ενώ έχει επιμεληθεί 6 βιβλία (ιστορικού περιεχομένου και παιδικής λογοτεχνίας). Είχε μόνιμη στήλη στις εφημερίδες 'Έθνος' (2017-2018) και 'Μακεδονία της Κυριακής' (2006-2008). Γράφει στο Parallaximag.gr και στο περιοδικό 'Θεσσαλονικέων Πόλις'. Εργάζεται ως φιλόλογος στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια της Θεσσαλονίκης.

Reviews

[Chris_P · Rating 5 out of 5]

Δύσκολο ένα βιβλίο για τον Θανάση να πάρει κάτι λιγότερο από πέντε αστέρια. Αντικειμενικότητα καμιά.

[Polly Lafazani · Rating 5 out of 5]

Υπέροχη και μόνο η σκέψη του να κυκλοφορήσει ένα τέτοιο βιβλίο για τον συγκεκριμένο καλλιτέχνη. Όσα λέγονται από στόμα σε στόμα όλα αυτά τα χρόνια μεταξύ των θαυμαστών του, επιτέλους κάποιος τα ερεύνησε και τα παρουσιάζει. Λύνονται πολλές απορίες για τα ονόματα και τα τοπωνύμια που χρησιμοποιεί ο Θανάσης στα τραγούδια του. Αν είστε φαν του Θανάση, πρέπει να διαβάσετε το βιβλίο κι αν δεν είστε, ακούστε πρώτα τα τραγούδια του και μετά διαβάστε το βιβλίο. Βέβαια, τον συγκεκριμένο καλλιτέχνη τον νιώθεις, δεν ακούς απλά ή διαβάζεις τα τραγούδια του.

[Aris K · Rating 4 out of 5]

Όταν είδα βιβλίο για τον Θανάση ενθουσιάστηκα καθώς ήμουν και εγώ από τα άτομα που τον παρότρυναν να παίζει ως τις 4 η ώρα, όπως λέει και το γνωστό σύνθημα στις συναυλίες του.

Το βαθμολογώ με 4/5.
Το βιβλίο αναφέρει πολλά αυτούσια τραγούδια του Θανάση με σκοπό να αναφερθεί σε γενικό πλαίσιο σε αυτά. Για μένα είναι λάθος απλά να γεμίζεις τις σελίδες με τα τραγούδια απλά για να δώσεις παράδειγμα. Θεωρώ πως ορθότερο κάποιος να μαθαίνει τον Θανάση και την τέχνη του εκεί που ο ίδιος επέλεξε. Δηλαδή μέσα από τα τραγούδια του και τη μουσική του.

Αλλά δεν μπορείς να το βαθμολογήσεις πιο κάτω καθώς μέσα σε αυτό το βιβλίο συμμετέχει και ο ίδιος ο Θανάσης με αναφορές του και επεξηγήσεις.

Από εκεί και πέρα όμως τι να πεις και τι να γράψεις σε μια κριτική για έναν άνθρωπο που μέσα από το έργο του σου τα δίνει όλα, τη ζωή, το θάνατο, το πολιτικό και πολιτιστικό μήνυμα, την φύση, τα πουλιά και πολλά ακόμη. Πολύ απλά ο Θανάσης μιλάει μέσα μας.

[Aggeliki · Rating 5 out of 5]

Με τον Θανάση και ας μου επιτραπεί ο ενικός, δε γίνεται να είμαι αντικειμενική. Τα τραγούδια του έχουν συνοδεύσει πολλές στιγμές μου, εύκολες και δύσκολες. Ναι, εγώ τα λέω αυτά, το γνήσιο τέκνο της ξένης μουσικής. Εξάλλου, τα περισσότερα από αυτά, δεν ακούγονται απλώς. Νιώθονται. Στίχους των οποίων παραθέτει σε όλο το βιβλίο ο Ναρ, θυμίζοντάς μας αυτές ακριβώς τις στιγμές.
Ο ίδιος ο Θανάσης, συμμετέχει τίνι τρόπω στο βιβλίο, με λόγια του όσον αφορά τον τρόπο που εμπνέεται, συνθέτει και δίνει το έργο του στο κοινό για να το κάνει και λίγο δικό του.
Απολαυστικότατο βιβλίο. Μπαίνει στο ράφι με τα αγαπημένα.

[Laziora · Rating 3 out of 5]

Δεν έχουν σημασία τα αστεράκια που θα βάλεις στο βιβλίο. Το μόνο απολαυστικό ήταν τα σημεία όπου άνοιγαν τα εισαγωγικά για να παραθέσει τα λεγόμενα του Θανάση. Κατά τα άλλα δεν θεωρώ ότι ο ίδιος ο Θανάσης "συμμετείχε" σε αυτό το βιβλίο - θα το προωθούσε εξάλλου και ο ιδιος.
Το να παραθέτεις αυτούσιους στίχους και να επαναλαμβανεσαι δεν είναι "σχεδίασμα ποιητικής βιογραφίας" (πιο πολύ μου θύμισε εμένα να προσπαθώ να χώσω λέξεις σε μια εργασία για να τελειώσει και να την παραδώσω).
Η αλήθεια είναι ότι νιώθεις οικειότητα με το βιβλίο μόνο και μόνο εξαιτίας του καλλιτέχνη. Αν περιμένεις να διαβάσεις όλα αυτά για να μάθεις τον Παπακωνσταντίνου και δεν τα έχεις νιώσει και μόνο στο άκουσμα των κομματιών και ξέρεις μόνο τον πεχλιβάνη τοτε καλύτερα να πάρεις το πράγμα πάλι από την αρχή -γιατι είναι πολύ περισσότερα.


(*Γενικά θέλω πολύ να κραξω σχετικά με τον κόσμο πλέον που δεν μπορείς να απολαύσεις καμιά συναυλία αλλά νομίζω θα περάσει κι αυτό)

[Krysia Meráki Stories · Rating 4 out of 5]

Un libro pequeñito pero con anegdotas muy interesantes del músico y poeta Thanassis Papakonstantinou

[Γιώργος Γεωργόπουλος · Rating 5 out of 5]

Χρειάζεται μια άλλη διαχείριση του λόγου όταν γράφεις τη γνώμη σου για ένα βιβλίο που μιλάει για κάποιον που αγαπάς πολύ. Μου έδωσε πολλαπλά εναύσματα να πλησιάσω το έργο του Θανάση ξανά. Συνειδητοποίησα ότι ο στίχος-ποίηση του Θανάση έχει τεράστια δυναμική και χωρίς τη μουσική. Αρκετές φορές κρατήθηκα να μην συγκινηθώ πράγμα που το παθαίνω σπανιότατα. Όσον αφορά το βιβλίο, νιώθω πως κινήθηκε σε μονοπάτια που έχουν "ξεχορταριαστεί". Εννοώ ότι είναι ό,τι πρέπει για έναν μέσο αναγνώστη και ό,τι πρέπει για κάποιον που θέλει το κατάλληλο έναυσμα να μπει πιο βαθιά στο έργο του Θανάση και εκτός του συγκεκριμένου βιβλίου.

[Evangelos Krikelis · Rating 4 out of 5]

Απολαυστικό, βέβαια το βιβλίο θα έλεγα ότι "κλέβει" μιας και έχει ,σχεδόν , όλους τους στίχους του Θανάση μέσα. Έχει γίνει δουλειά στις πηγές για τις αναφορές ενώ και η προσωπική άποψη τους συγγραφέα για τις "εκλεκτές συγγένειες" με άλλους ποιητές είναι αρκετά ενδιαφέρουσα. Προτείνω στον αναγνώστη να ακούσει και τα τραγούδια ταυτόχρονα.

[John Makantasis · Rating 5 out of 5]

Εξαιρετικό!!!

[Γιάγκος Πλατής · Rating 5 out of 5]

Μπορείτε να διαβάσετε και άλλες παρουσιάσεις βιβλίων στη στήλη de-book του debop.gr

https://www.debop.gr/deBlog/de-book/d...

Πριν από 10 περίπου χρόνια, στην παραλία της Καραθώνας, στο Ναύπλιο, είδα για πρώτη φορά τη συναυλία ενός καλλιτέχνη που τότε δεν ήξερα ποιος ήταν. Το όνομά του ήταν Θανάσης Παπακωνσταντίνου, αλλά εγώ είχα βρεθεί εκεί για τον Παύλο Παυλίδη και τους B – Movies, που επίσης είδα πρώτη φορά. Όσον αφορά τον καλλιτέχνη που δε γνώριζα, θυμάμαι ήχους και στίχους πολύ ιδιαίτερους, που η αλήθεια είναι ότι τη δεδομένη στιγμή, δεν πήρα πολλή επαφή μαζί τους. Χρειαζόταν χρόνος…

Σταδιακά, βέβαια, άρχισα να μαθαίνω για έναν ποιητή που γέμιζε στάδια, επιλέγοντας έναν δρόμο απόμακρο από τα ΜΜΕ, για έναν ποιητή με κοινωνικό εκτόπισμα και ποιητικό πυρήνα, για έναν ποιητή που αγαπούσε την ύπαιθρο, γιατί οι πόλεις του φαίνονταν χαώδεις και μακριά από την αλήθεια, τη ζωή, τη σύνδεση.

Και ξαφνικά, χωρίς να θυμάμαι ακριβώς τι και πώς, άρχισα να ταξιδεύω. Τα ταξίδια ήταν πάντα κάτι που ευγνωμονώ στη ζωή, εξάλλου. Συμπεριλαμβανομένων των ταξιδιών που κάνουν οι άνθρωποι με το μυαλό, τις αισθήσεις, τη φαντασία. Έτσι, ξεκίνησα να ταξιδεύω με τις μουσικές του Θανάση. Δίχως να βρίσκομαι στο σκληροπυρηνικό του κοινό, άρχισαν να με τυλίγουν όλα αυτά που ο Ναρ Λέων κατονομάζει στο βιβλίο του που είναι αφιερωμένο στον σπουδαίο τραγουδοποιό με τίτλο «Να βρω ξανά του νήματος την άκρη» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Πρόκειται για μια ποιητική βιογραφία που διώχνει την αφόρητη πλήξη και σύγχυση της καθημερινότητας, όπως κάνουν και τα τραγούδια του Θανάση ή Τανάις, όπως αναφέρεται χαριτολογώντας και στο βιβλίο. Πρόκειται για έναν κόσμο που ενώ αρχικά φαίνεται απροσπέλαστος, μιας και η μουσική μιλάει από μόνη της, χωρίς αναλύσεις και σχόλια, ουσιαστικά σπρώχνει τον αναγνώστη πιο βαθιά στην οικία των δημιουργημάτων του Θανάση.

Μέσα στο βιβλίο διευκρινίζονται οι πυλώνες αυτού του σπιτιού. Όλα αυτά τα υπαρξιακά και ποιητικά κομμάτια που αφορούν τη φωτεινή και σκοτεινή πλευρά της ζωής, τον έρωτα και τον θάνατο, την αστική και την αγροτική κουλτούρα, τη δημοτική μουσική και τη ροκ και πολλά ακόμα. Κατά κάποιον τρόπο, η συνειδητοποίηση όλων αυτών των συμβόλων, είναι και αυτό που κάνει τη μουσική του Θανάση τόσο μοναδική και πρωτάκουστη.

Οι στίχοι διεκδικούν την ελευθερία, την αλληλεγγύη, την επαφή με τη φύση, την προσήλωση στις συλλογικότητες, την πίστη στις ιδέες, την έκφραση της αλήθειας, μέσα σε έναν συγκερασμό δύσης και ανατολής, κιθάρας, τζουρά και ανορθόδοξων κουρδισμάτων. Η μουσικότητα και τα λόγια μπερδεύονται ώστε να μιλήσουν για μονάδες και σύνολα. Σε όλο αυτό το ταξίδι, ο δημιουργός επηρεασμένος από πολλούς ποιητές, χαρίζει στιγμές στην αιωνιότητα των έργων τους, αφού εμπνέεται και εκφράζεται πολλές φορές μέσα από αυτούς. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα (Λόρκα, Ρίλκε, Εμπειρίκος, Λειβαδίτης κτλ).

Όπως υπογραμμίζει ο Λέων «Τα τραγούδια του μιλούν για τα κοινά όνειρα, αλλά και για τον κρυφό πόνο που μπορεί να κουβαλά ο καθένας μας. Άλλα πάλι υμνούν το μεγαλείο του έρωτα, ακόμη κι αν οδηγεί σε συναισθηματικά αδιέξοδα. Κι όλα αυτά, χωρίς να είναι προσηλωμένος φανατικά σε ένα είδος μουσικής, αλλά με δάνεια στοιχεία από διάφορες πηγές, προτείνοντας τελικά μια δημιουργική σύμμειξη».

Σύντομα θα βρεθώ και εγώ κάπου εκεί και θα καταλάβω με άλλη χάρη πια τι σημαίνει «Όσες και αν χτίζουν φυλακές και αν ο κλοιός στενεύει. Ο νους μας είναι αληταριό και όλο θα δραπετεύει».

[Angelo IG · Rating 5 out of 5]

Δεν είμαι φανατικός του Παπακωνσταντίνου, όμως πάντα με κέρδιζαν οι στίχοι και η προσωπικότητά του. Πήρα το βιβλίο γιατί ήθελα να τους διάβασω σαν καθαρή ποίηση, απογυμνωμένους από τη μουσική, και άξιζε πραγματικά. Πέρα από τους στίχους, είναι καλογραμμένο, με ουσιαστικές αναλύσεις και συνδέσεις γύρω από το έργο του. Το προτείνω σε όσους αγαπούν την ποίηση ή/και τον καλλιτέχνη. Πιστεύω τέτοιες προσπάθειες αξίζουν στήριξη, γιατί κρατούν ζωντανή τη δημιουργία και την πολιτιστική συνομιλία.

[Vasiliki · Rating 5 out of 5]

Πολύ ενδιαφέρον βιβλίο με αναφορές σε σπουδαία κομμάτια του Θανάση καθώς και αυτούσια δικά του λόγια μιας και συνέβαλε και ο ίδιος στην δημιουργία του βιβλίου. Μου άρεσε πολύ που υπήρχε εξήγηση και περιγραφή για τον τρόπο έμπνευσης των κομματιών του. Αλλά ας μην γελιόμαστε, και μόνο που είναι για τον Θανάση δεν υπήρχε περίπτωση να βάλω κάτω από 5 αστέρια.✨

[Maria Geroulia · Rating 5 out of 5]

«Δε θέλω τα τραγούδια που έγραψα
ν’ανάβουν αναπτήρες.
Θα ήθελα να σκίζουν τα μέτωπα,
ν’ανοίγουνε κρατήρες».
Ο συγγραφέας προσπαθεί να ρίξει λίγο φως στα τραγούδια του Θάναση, και να μας αποδείξει αυτό που υποπτευόμασταν: τίποτα δεν είναι τυχαίο στο έργο του.

[Dimitra · Rating 4 out of 5]

Ένα βιβλίο που διαβάζεται τραγουδιστά, αφού δεν μπορείς να μην συγοτραγουδήσεις τους στίχους του Θανάση.

[Laz · Rating 3 out of 5]

Θα ήθελα πολύ να μπορώ να προτείνω στους πάντες ένα βιβλίο για τον Θανάση αλλά πρέπει να είμαι αντικειμενικός. Το κομμάτι που σχολιάζει ο συγγραφέας το βρήκα αρκετά αδύναμο, οπότε θα κρατήσει μία θέση στην βιβλιοθήκη μου κυρίως ως ένα ευρετήριο στίχων του Θανάση, το όποιο αξίζει από μόνο του 3/5 αστεράκια.