Entre o verán sufocante de Nova York e as montañas neboentas de Negueira de Muñiz, Ninguén queda segue os pasos dun mozo galego na metrópole norteamericana mentres rastrexa a historia dunha muller desaparecida nos asentamentos de colonización da Terra Chá levantados pola ditadura na década de 1960.
Os pisos de estudantes no estranxeiro, as comunas que emerxen dos restos dos encoros e os personaxes ensimesmados que acumulan fragmentos de tempo esquecido conflúen nun relato sobre a existencia do fogar en circunstancias límite; un relato que traza o contorno do abandono e o desposuimento mais tamén o da supervivencia obstinada.
Cunha linguaxe interrompida, que transita e hibrida as fórmulas do ensaio interpretativo e as estratexias da ficción, Brais Lamela escribe unha obra sobre o arraigamento e a intersección de mundos, unha arquitectura literaria sutil que atopa novas posibilidades de escritura e asume desvíos e fracasos, un artefacto impuro, crebadizo, conmovedor.
Galician academic and author Brais Lamela’s award-winning novella is a haunting, beautifully-realised, exploration of displacement and loss. Travelling between New York and Galicia, the past and the present, Lamela explicitly mines autofiction and essay genres. His story’s narrated by a postgrad student who’s moved from Spain to New York. His unfinished thesis centres on a half-forgotten social experiment set up under Spanish dictator Franco’s repressive rule. Now he’s doing archival research, puzzling out the precise links between Franco’s projects and American institutions fascinated by their potential. Although this isn’t historical fiction, it’s firmly rooted in history. In the late 1950s and early 1960s, Spanish dictator Franco embarked on a radical reconfiguration of farming and the Spanish countryside – partly inspired by the colonisation of Palestine and Mussolini’s ventures into similar territory.
Franco built a series of vast reservoirs flooding surrounding villages and countryside. In parts of Galicia these events formed the basis of processes of internal colonisation. Rural ‘peasant’ farmers inhabiting these villages were relocated to model estates. In colony records people are referred to by number, no longer individuals but objects to be manipulated like pieces in a board game. Placed there to see if they can be moulded by supposed forces of modernity into Franco’s desired ‘new men’ - a middle-class to sustain his brand of authoritarian capitalism. Lamela’s subject matter may sound dry but his treatment renders it anything but. Lamela’s focus is on the human cost of forcible displacement, often evoking wider narratives of dispossession. His approach is insightful and, often, extremely moving.
Increasingly Lamela’s narrator’s caught up in pondering the likely consequences of Franco’s erasure attempts: what was lost and what might remain. He singles out a community from mountainous Ernes (Negueira de Muñiz) relocated to the uncultivated flatlands of the Terra Chá Colonization Project. Their oral testimonies reveal how these people’s customs, even their memories were suppressed; generations brought up in the midst of particular landscapes and soundscapes abruptly severed from their cultural roots. A lecture on how forensic architecture maps sites of trauma – such as prison cells that housed dissidents concealed through rebuilding or redecorating – inspires thoughts about the potential impact of building design on the colonised’s consciousness and emotions. In the Terra Chá project collective and domestic space was drastically altered - in rural villages kitchens were typically interactive, communal environments but here kitchens were small, isolated spaces reinforcing traditional gender roles. The industrialisation of farms and farming practices demolished traditional relationships between human and animal. The overall layout suggested or required people to live this way and not that. But what persisted, underlined by its central location, was the dominance of the Spanish Catholic church which most often acted to shore up Franco. All of which feeds into a reassessment of how being in New York is reshaping the narrator’s own consciousness and that of fellow emigrants.
There’s no conventional plot but there is a mystery driving things forward, the fate of one of the villagers, a woman forced out of the project who then disappeared. The narrator's quest to find out what happened to her leads him back to Galicia and Negueira de Muñiz - now housing a hippy commune first founded as part of a flight from Francoist oppression. An experience that unexpectedly highlights the potential for positive acts of reclamation and recreation. Admittedly there are clumsy elements - the hippies are oddly romanticised - but for me these flaws were minor. I was completely gripped, impressed by its fluidity, the arresting imagery encased in quiet, measured prose. Overall, it’s a striking, relevant, series of meditations on the role of the researcher, forms of cultural violence, relations between self and environment, assimilation versus resistance. Translated by Jacob Rogers.
Thanks to Edelweiss and Lost River Press for an ARC
Un tornado de ideas hai por aquí para falar de Ninguén Queda. Algunhas que máis ocuparon a miña cabeza estes días:
- Interesoume especialmente a primeira parte do libro. Ese narrador que investiga pero que enceita a súa vida ao mesmo tempo é un dos grandes fitos do libro para min. Gustoume especialmente como ás veces, recordando a Valiera Luiseli, dubidamos da súa credibilidade. - O xeito de narrar é engaiolante. Non puiden soltar o libro das mans escrito cun estilo limpo pero moi suxerente á vez. - Encantoume o xogo literario entre o ficcional e o non ficcional, o ensaio e a narrativa. Gústanme moito os libros que transitan esas marxes. - A derradeira parte non me pareceume tan boa como a primeira. Tiña a sensación de que era algo menos pulida en prol dunha intensificación da peripecia. Pode que como eu son de obras máis reflexivas e con escasa narración callase menos comigo. Aínda así, está moi ben feita esa mistura entre un capítulo máis reflexivo e outro onde a raíña é a acción.
Non deixedes de ler a Brais Lamela, creo que é unha sorte poder facelo en galego mentres navegamos esas marxes xenéricas con penedos ben interesantes.
A primeira parte conta as súas dinámicas de emigrante a mesma vez que expón a investigación que está a facer. Desde a distancia en Nova York estuda un poboamento de colonización en Galicia e os colonos desprazados aos que case forzaran a o habitar. A segunda parte conta, xa en Galicia, unha viaxe a aldea orixinal dos colonos que agora é unha comuna hippie. Entendense as dúas identificacións nas dúas partes. Non sei se é ficción o da comuna ou non, o da muller que imaxinamos que atopa ao final ou non, pero non e importante. E moi bon libro e goceino moito.
Me gustaría que la primera parte se pareciera más a la segunda o que el paralelismo entre los dos momentos espacio-temporales fuera más claro (o más elocuente o, no sé, quizá más revelador), pero el caso es que he acabado por disfrutarlo mucho y he terminado el libro llorando. Además el tema es muy interesante, y a bote pronto diría que es bastante original en comparación con muchas de las ficciones que se han escrito sobre el franquismo. Mención especial a algunas ideas muy guays de la primera parte, y a algunos destellos muy sutiles al final que 💫
al principio me costó un poco de trabajo en medio me dije "por qué no ha escrito más libros este chico que escribe tan hermoso?" luego vi que se publicó hace poco me dio gusto saber que seguiré leyéndolo si él decide seguir escribiendo no creo que haya sido fácil construir una novela así
al final, suspiré, por sus frases, por el ambiente que crea, por su padre, por los emigrados, por su escritura... me gustó mucho!!
Recoñezo que, dende unha lectura deste ano, achégome á ficción escrita por persoas que pasaron por unha tese con recelo. Como se tentásemos xustificar o sensible a través de nomes, de citas mal disimuladas en metáforas. Todo o contrario acontece con este libro. Sentino como quen observa o verdello que queda nas casas inhabitadas polas que non somos quen de preguntar. Canta delicadeza cabe en _Ninguén queda_ e cantos mundos posibles na nostalxia. É precioso.
Excelente primera novela de @BraisLamela esta «No queda nadie» (en castellano en @edcuatrolunas, desde el «Ninguén queda» gallego); preciosa y profunda obra que merece ser muy leída.
“...tengo la sensación de que mi vida no se define por los objetivos que quería alcanzar sino, más bien, por todo cuanto me ha distraído mientras trataba de alcanzarlos”.
Con la excusa de un trabajo de tesis acerca de las migraciones causadas por la creación del embalse de Grandas de Salime en los años 60, Brais Lamela nos habla de espacios, de emigración, de desarraigo. Nos habla de los colonos que se vieron desplazados a unas viviendas estatales en A Terra Chá, cerca de Villalba, pero también nos habla del narrador, a su vez migrante en Nueva York. Nos habla de errantes, de aquellos que han de hallar un hogar en esa itinerancia a la que les lleva la vida.
“Porque los amigos, cuando volvían de visitar a la familia, decían que en los pueblos o ciudades donde habían nacido, donde se habían criado, ya no quedaba nadie, ya se habían ido todos. Callejeando, con la pizza todavía caliente en las manos, me pregunto adónde se va todo el mundo, adónde nos vamos, si hay algún destino concreto o si nuestro único destino es este errar constante, este caminar hacia la nada”.
Es uno de los mejores textos que he leído últimamente, sin duda una nueva voz en la literatura gallega y española a la que no debéis perderle la pista.
No suelo sentirme tan cómoda leyendo en gallego como en castellano y siempre he pensado que es porque el gallego normativo me resulta algo ajeno, porque no representa el habla de mi zona, próxima a Asturias. Pero esta novela me ha sorprendido gratamente y me quedo con la versión original en gallego. Hablando con el autor, al que he tenido la suerte de conocer, he llegado a la conclusión de que se debe a cierta influencia del inglés (frases más cortas, estructuras diferentes) y a las palabras elegidas, más cercanas al habla del norte de Lugo del que proviene mi familia. Ha sido un disfrute total.
Para aquellos que no leéis en gallego he de recomendar con igual fervor la maravillosa edición de Cuatro Lunas, traducida por María Alonso Seisdedos.
No queda nadie, de Brais Lamela, es un libro que conocí gracias a esta red social y a los premios que está cosechando. Originalmente escrita en gallego y traducida ahora al castellano por María Alonso Seisdedos y publicado por @editorialcuatrolunas, a los que agradezco el envío del ejemplar para esta reseña.
La historia arranca con un joven investigador universitario (mal)viviendo en Nueva York que pronto se centrará en conocer más a fondo una etapa del franquismo con la que llegará a obsesionarse, para conocer y entender el porqué de lo que aquí se nos plantea. No quiero decir mucho por si caigo en spoilers, pero en la propia sinopsis oficial podéis saber un poco más sobre el tema que no nombro.
Me ha pasado un cosa bastante inusual con esta lectura. Para empezar, tengo que decir que el libro, en cierta manera, se divide en dos partes. La primera parte, más centrada en la vida del joven, me estaba encantando, sin tener demasiada chicha, pero tanto la narración como lo que me contaba me estaba interesando tanto que practicamente me lo leí del tirón. Es verdad que uno de los temas que trata (y que podemos decir que es el principal de la novela) no me estaba generando el interés que creo que se trata de conseguir.
En la segunda parte, ya centrada más en el tema que comentaba al final del anterior párrafo, es donde ha venido el problema para mí. Como ya digo, venía ya con el interés bajo en ello y, al ser ya el centro del libro, me he salido yo del texto. No puedo decir que no me haya gustado, porque sí lo ha hecho, pero es verdad que ya aquí me costaba ponerme a leerlo. Para mí ha ido de más a menos lamentablemente.
Como digo, está ganando muchos premios e incluso está nominada a mejor obra del año en los premios Cálamo, así que me temo que el "problema" aquí he sido yo, así que si os llama la atención os animo a darle una oportunidad y a ver qué os parece a vosotr@s.
"Quinta tese: O poder non depende soamente da exclusión senón tamén do eterno afastamento da inclusión, do control sobre os desexos de ser quen non somos, de ser quen queren que sexamos". Creo que lle fixen un feo a este libro léndoo en traxectos de 20 minutos no transporte público. Non sei se o desfrutei tanto como podería. Unha lectura moi interesante e reflexiva, para ler con algo de tempo (máis de 20 minutos) e tranquilidade.
Unha liña argumental súper interesante, e un xogo de paralelismos entre os colonos e o exilio estadounidense do protagonista moi lúcido. Ás veces custoume seguirlle o fío a certas disertacións, e outras parecéronme un chisco forzadas, pero en xeral, un libro moi moi curriño
Fai de realidades que poderían parecer afastadas, un relato no que todos nos podemos identificar. Logra achegarnos unha imaxe da riqueza da vida, no bó e no malo, na cidade e no rural, no pasado e no presente. Plasma o sentimento de tantos que marchan e tantos que quedan.
Gracias por esta historia tan universal coma a nosa terra, na que verme retratada en tantos aspectos.
moi boas reflexións que andan na miña cabeciña: o concepto de habitar, a emigración, os sentimentos de pertenza a unha terra... moi ben escrito, grazas vane por engancharme á literatura en galego de novo🫶🏻🫶🏻🫶🏻
Obra a medio camiño entre a narrativa e o ensaio, Ninguén queda é unha novela sobre os que marchan... E os que veñen. Unha novela sobre o desarraigo e a necesidade de sentirmos de algures. Escrito con moita lucidez e elegancia, do mellor que teño lido en meses.
"Fixeron un deserto e chamáronlle paz" Inmensa novela denunciando a usurpación dos espazos e da memoria colectiva durante o franquismo. Historias e anacos de vida quedaron asolagados baixo a auga dun encoro planificado polos fascistas. Brais Lamela fai unha tremenda labor indagando entre vaos de brétema e ferralla para contar a terrible experiencia dos colonos do novo mundo na Terra Chá e dos que quedan en Negueira de Muñiz, Ernes.
"toda forma de poder político constitúese como unha forma de poder sobre os mortos, sobre as posibilidades que teñen os mortos de seguir a falarnos"
"se a casa xurdiu como un descanso no camiño ou como un espazo onde quedar. Se os lugares existen para marchar deles ou para retornar."
M'ha agradat x raons obvies tot i q cap al final afluixa. Molt original com està plantejada la història ojalà totxs els meus amicxss q us doctorareu feu un llibre així.
Magnífic relat amb una espectacular traducció del gallec d'Eduard Velasco. Un llibre sobre la construcció de la memòria dels espais que ocupem i que ens porten, amunt i avall, com ho fa el riu.
L'estil narratiu és força poètic i l'estructura molt original, amb un estudiant que prepara una tesi sobre un desplaçament forçat, en temps del franquisme a Galícia, mentre viu en pròpia persona els problemes de viure lluny de casa, en un territori desconegut i agrest. És també una novel·la sobre el desarrelament.
"El trauma de l'exili no és l'oblit, sinó la memòria. Totes les coses que abans eren intangibles i ara adquireixen pes, superfície, pòsit."
"Vagarejant pels carrers de la ciutat amb la pizza encara calenta a les mans, em pregunto on és que se'n deu anar tothom, on ens n'anem, si hi ha cap destí concret, o si el nostre únic destí és errar com ara constantment, caminar com ara cap a enlloc".
Que gusto ler un libro tan redondo. Rescata unha historia fascinante que eu non tiña nada presente, e entrelazaa coas vivencias do protagonista sacando de todo un relato único sobre os espazos que habitamos, o arraigo e o desprazamento. Unha lectura moi agradecida.
In the remote mountains of Galicia, more than half of the inhabitants of the villages were forcibly removed from their homes and placed in a brutal colonial experiment, initiated by Francisco Franco, intending to ‘modernise’ cattle farmers and turn them into ‘civilised’ peoples. Amid archival extracts, oral testimonies, and diary entries, our narrator uncovers hints of a woman who vanished from the colonist village under unclear circumstances, her disappearance becoming the catalyst for the narrator’s meditations on what is lost, what survives, and how stories of the marginalised can never be truly told.
His work is not focused on discovering a single truth, but rather, reflects on the limits of knowledge, on the colonial school of thought that there is only one way of knowing, and illustrates how trauma resists a straightforward narration. In this vein, What Remains blurs the boundaries between fiction, memoir, essay, and ethnography.
The prose moves fluidly from lyrical descriptions to analytic reflection, with Rogers’ translation effortlessly preserving the delicate balance between clarity and disorder, capturing both the intellectual rigor and emotional resonance of a research project marked by its absences. Lamela’s narrator writes like a researcher but feels like a poet, his musings oscillating between precision to intense yearning. This fragmented structure, therefore, mirrors the disjointed nature of memory itself, whereby the brokenness of the text honours the brokenness of the world it describes.
What Remains is a luminous and unsettling exploration of what it means to remember. Through its fragmented form and lyrical precision, Lamela transforms historical inquiry into a meditation on empathy, silence, and the burden of inheritance, reminding us that the past is not something one can leave behind, but something that seeps into the present through the stories we tell and the ones we cannot. By tracing the outline of a forgotten life, he exposes the vast machinery of erasure that shapes our history, giving voice to not only to the woman who vanished, but to all who have been made invisible in the process.
A very poetic and poignant book. It’s in part an exploration of being an immigrant and living in a place where you don’t belong (drawing parallels to the galicians who lived in colonist villages) and part story about identity, illness, belonging, about crafting things from what remains.
He devorado el libro en dos tardes. Todo bien, estupendo, fenomenal. Brais Lamela, podrías hablarme sobre cualquier tema que me tendrías ensimismada leyéndote. Una lectura cálida, muy reconfortante.
“Se os lugares existen para marchar deles ou para retornar”.