De buitenvrouw

by Joost Zwagerman

‘Dus jij valt niet op blanke mannen,’ zei hij tegen haar.
‘Nou nee.’ Dat kwam er zó hartgrondig uit dat hij een steek van ergernis voelde.’

Theo Altena, leraar Nederlands en gelukkig getrouwd, krijgt een affaire met de Surinaamse docente Iris Pompier. Een roman over liefde, leugens en zelfbedrog. Maar ook over moedwil en misverstand in het multiculturele Nederland.

Genres: Fiction, Dutch Literature, Literature, Roman, Novels, Ebooks, School

235 pages, Hardcover

First published January 1, 1994

About the author

Joost Zwagerman was a popular Dutch writer.

Joost Zwagerman debuteerde in 1986 met de roman De houdgreep, die door Carel Peeters in Vrij Nederland werd bestempeld als 'het meestbelovende debuut sinds jaren'. Zijn doorbraak naar een breed publiek kwam met de roman Gimmick! (1989), die in 1996 voor het theater bewerkt werd door Theatergroep De Kwekerij. Het boek geeft een beeld van de trendy uitgaanscultuur en kunstenaarswereld van Amsterdam, waar hij in die tijd veel in verkeerde. In 1991 verscheen Vals licht, dat werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs en in 1993 werd verfilmd door Theo van Gogh. Ook De buitenvrouw (1994), over een liefde in multiculturele tijden, bereikte de longlist van de AKO Prijs. Nadien volgden de romans Chaos en rumoer en Zes sterren.
Zwagermans werk verscheen in vertaling in twaalf landen, waaronder Duitsland, Frankrijk, Japan en Hongarije. In 2000 werd de Duitse vertaling van De buitenvrouw (Die Nebenfrau) genomineerd voor de Nordrhein-Westfalen Literaturpreis. Ook ontving Zwagerman voor Die Nebenfrau de Literaire Prijs van de stad München.
Zwagerman behoort inmiddels, samen met auteurs als Connie Palmen en Arnon Grunberg, tot de meest gelezen Nederlandse schrijvers van zijn generatie. Dat bleek eens te meer toen hij in het najaar van 2003 veertig jaar werd: zijn uitgeverij De Arbeiderspers maakte bij die gelegenheid bekend dat van zijn boeken in totaal meer dan 1.100.000 exemplaren waren verkocht, exclusief vertalingen.
Behalve romans publiceerde Zwagerman ook gedichten en essays en was hij actief als columnist.

Zwagerman leed aan depressies. Op 8 september 2015 maakte zijn uitgeverij, De Arbeiderspers, bekend dat Zwagerman op 51-jarige leeftijd in zijn woonplaats Haarlem een eind aan zijn leven had gemaakt.

(Bron: Wikipedia)

Reviews

[Christine Bonheure · Rating 3 out of 5]

Aangenaam lezend boek, tot ongeveer driekwart. Dan begint alles onwennig aan te voelen. Het is het verhaal van een leerkracht Nederlands die een fantastisch huwelijk heeft, inclusief nagenoeg perfecte seks. Toch vindt hij het nodig om een Surinaamse, eveneens getrouwde collega, als minnares te nemen. Hij heeft geen enkel schuldgevoel over zijn overspel, en zelfs over het gebrek aan schuldgevoel voelt hij zich niet schuldig. Alleen de vrees om betrapt te worden gaat nooit weg en levert hem slapeloze nachten op. Verder wordt hij overgevoelig voor racistische opmerkingen die door vrijwel iedereen in zijn omgeving worden geuit, ook al ‘bedoelen’ ze het allemaal niet zo. Het boek is een onbewuste aanklacht tegen het racisme dat bij veel Nederlanders aanwezig is en die verlangen naar het leven van vroeger. Soms een beetje belerend. Véél seks in het boek, waarvan sommige fragmenten aanspraak maken op de titel Slechtste seksscène van het jaar.

[Marco · Rating 3 out of 5]

Clash der culturen waarin op verschillende wijzen tegen overspel wordt aangekeken. Het verhaal speelt zich af in Noord Holland, een feest der herkenning voor wie in Alkmaar en Hoorn bekend is. Zwagerman maakt ook in eenvoudige zinnen mooi gebruik van plaatselijk dialect en straattaal. Blanke man en donkere vrouw, beiden leraar op een middelbare school, beginnen een buitenechtelijke relatie waarbij de sex zeer expliciet van de bladzijden spat. De reactie van leerlingen en leraren op deze gemengde relatie, de plagerijen en pesterijen vatten de maatschappelijke reacties uit de jaren ‘80 en ‘90 goed samen.

[Marrianne · Rating 2 out of 5]

Oppervlakkig en zonder definieerbaar eind, jammer om met dit boek 2021 te besluiten.

[Jan · Rating 3 out of 5]

In short: this is an essay about racism and adultery, in a novel package. As a novel, it is reasonably good, as well. JM

[Marjet · Rating 2 out of 5]

ik stop ermee, niet boeiend geen interesse voor de personages!

[aslı · Rating 1 out of 5]

bro wtf lol

[Matthijs Leest · Rating 4 out of 5]

Het is 1994 en Theo Altena - dertiger, docent Nederlands, wonend in een burgerlijke buitenwijk met Sylvia - begint het opkomende racisme in Nederland zat te worden. Zijn schoonvader, zijn leerlingen, zijn buren: zéker nu de 'buitenlanders' iets voor beginnen te stellen in Nederland, kunnen ze het niet aan.

Theo houdt er zelf wat progressievere standpunten op na, al kwam hij als student nooit in opstand tegen het volk toen de krakersbeweging actief was. Toen zag hij het op tv allemaal gebeuren, terwijl zijn opa de meest denigrerende dingen over de opstandelingen zei. Dat Theo nu wél in opstand komt, heeft veel te maken met de affaire die hij heeft met de zwarte gymlerares Iris Pompier ('Blackie' voor leerlingen). Echt lekker loopt die opstand echter niet: de witte mensen die hij op hun woorden aanspreekt, worden alleen maar boos op hem omdat hij hun racisten noemt. De zwarten op hun beurt hoeven de hulp van een witte man die het toch niet snapt niet. Dan maar zwijgen? Het werkt ook niet lekker mee dat Theo zelf ook niet bepaald de meest ethische persoon op aarde is. Iedereen lijkt het heerlijk te vinden hem te kunnen betrappen op hypocrisie.

'Er hangen geen touwtjes meer uit de brievenbus', constateert Theo als zijn wijk na een inbraak (door buitenlanders natuurlijk) overal alarmsystemen ophangt die voor veiligheid moeten zorgen, maar die het gevoel geven de controle over het systeem (de samenleving) kwijt te zijn. Het is ofwel knap hoe Zwagerman in 1994 al een boek kon schrijven over racisme dat in 2019 nog zó actueel/profetisch zou aanvoelen, ofwel is het bizar dat we de polarisatie niet glashelder hebben zien aankomen/kunnen stoppen.

[Mark de Boer · Rating 2 out of 5]

Boek maakte geen grote indruk. Aardig verhaal maar m.i. geen geslaagde poging het kleine verhaal (overspel tussen blanke Theo en donkere Iris) te verbinden met het grote verhaal (zichtbaar en onzichtbaar racisme/discriminatie). Vrij klassiek beeldend taalgebruik; vermoedelijk door velen beschouwd als mooi, maar ik kan er niet meer zo erg mee uit de voeten.

[Antoinette · Rating 3 out of 5]

Ik vind die Theo een beetje een treurig figuur, met zijn dikke neus en "poëtische" beschrijvingen van alles en nog wat. Het doet pathetisch aan. Maar een hekel krijgen aan een hoofdpersoon kan zomaar de kracht van het boek zijn. De discussies en gesprekken over discriminatie vind ik erg interessant. Ik kan alleen eigenlijk niet weer een boek met een open einde aan.

[Arjan · Rating 3 out of 5]

Soepel geschreven verhaal over racisme en overspel. Het racisme-thema is 20 jaar na publicatie nog verrassend actueel. Het thema overspel werkt beklemmend en dient het plot. Schaamte en schuld op de Havo en de woonerven van West-Friesland.

[Pien Elferink · Rating 2 out of 5]

Ik heb dit boek gelezen voor Nederlands, maar...meh. Ik vond het geen geweldig boek, geen diepgang en de nadruk op racisme is net iets téveel. En de gedachte dat ik voor die opdracht van Nederlands een recensie over moet schrijven...meh.

[Geurt · Rating 2 out of 5]

Er zijn twee dingen waarmee je zeker tegen de lamp loopt. Plagiaat en ontrouw

[Jaap · Rating 3 out of 5]

Best wel bijzonder om een boek uit 1994 te lezen dat wat onderwerp betreft nog uiterst actueel is in een tijd van #blacklivesmatter en #metoo ruim 25 jaar later.

[Peter Bartlema · Rating 3 out of 5]

'De buitenvrouw' is de vierde roman van Joost Zwagerman. Het boek verscheen in het najaar van 1994 en gaat over de geheime liefde tussen een blanke man en een zwarte vrouw, over discriminatie en over het leven in een buitenwijk.

De man is leraar Nederlands op een scholengemeenschap in Hoorn, de vrouw, van creools-Surinaamse afkomst, is daar gymnastieklerares. Beiden zijn getrouwd. Een keer per week, wanneer ze allebei dezelfde twee tussenuren hebben, bedrijven de twee de fysieke liefde in het huis van de vrouw in de Hoornse nieuwbouwwijk Kersenboogerd. Dat dat leidt tot verwikkelingen in beider privé- en arbeidslevens spreekt vanzelf. Hoe had Zwagerman anders bijna 250 pagina's vol moeten krijgen?

In een interview met Matthijs van Nieuwkerk voor Het Parool, een paar maanden voordat het boek in de winkels lag, omschreef de in Alkmaar geboren en getogen schrijver zichzelf als 'chroniqueur van het slaapsteedse' om daar aan toe te voegen: 'Ik heb gekozen voor een soort wijk als uit mijn eigen jeugd waar het zogenaamde 'veranderde aangezicht van Nederland' nog steeds iets is van horen zeggen.'

'De buitenvrouw' is niet slechts het verhaal van een complexe verhouding', stelde Van Nieuwkerk dan ook in genoemd artikel, 'maar schetst tevens een verontrustend panorama van woonbuurt, familie en school. Milieus waar xenofobie in vele variaties opduikt, van onschuldig tot kwaad en erger.'

Thematiek die elders in de pers leidde tot de verzuchting dat Zwagerman met het boek 'de geëngageerde, maatschappelijk betrokken roman' nieuw leven probeerde in te blazen: in zijn recensie voor NRC Handelsblad noemde Hans den Hartog Jager 'De buitenvrouw' 'een vehikel voor obligaat moralisme' en 'een kroniek van het pseudo-engagement aan het begin van de jaren negentig'.

'Ik wil als romanschrijver iets zeggen over de wereld waarin wij leven', had Joost zich daarvóór al in Het Parool laten ontvallen. En: 'De buitenvrouw' gaat over een moeizame, getroebleerde liefdesgeschiedenis. In die zin schrijf ik natuurlijk steeds hetzelfde boek.'

Is 'De buitenvrouw' dan van hetzelfde niveau als eerdere Zwagerman-romans? Dat is natuurlijk een subjectieve zaak. Zeker in vergelijking met doorbraakroman 'Gimmick!' uit 1989 vind ik deze vierde roman van de schrijver beter, want minder eendimensionaal. Maar het boek legt het af tegen de vrolijke satire waarmee Zwagerman in 1997 opvolger 'Chaos en rumoer' doordrenkte.

Niettemin is 'De buitenvrouw' ondanks het af en toe hoogdravende (lees: potsierlijke) taalgebruik, de weinig opwindend beschreven seks en het frustrerende open einde nog altijd het lezen waard. Al was het maar omdat er in het door Joost Zwagerman beschreven Nederland wat betreft acceptatie van andere culturen nog altijd niet veel veranderd lijkt te zijn.

[Max Verhaar · Rating 4 out of 5]

Eerder las ik fragmenten van Chaos en Rumoer van Zwagerman. Dat kwam op mij over als een zeer postmodernistisch werk met veel experimentele tijdssprongen en wendingen in het verhaal. Zaken werden in detail uitgewerkt, zonder dat ze vervolgens belangrijk waren in het verdere verhaal. Dat was op dat moment erg vermoeiend en frustrerend om te lezen, waardoor ik niet per se de overtuiging had dat ik nog snel een ander werk van Zwagerman zou lezen. Dit werk is echter enorm meegevallen. Het was goed te volgen, heeft een activistische ondertoon die nog steeds relevant is en is met regelmaat zeer humoristisch verwoord.

Een verhaal wat de lezer confronteert met het institutioneel racisme waar Nederland (toen en nu) mee doordrenkt is. Dit middels een affaire van een mannelijke docent Nederlands met een vrouwelijke docent LO van kleur. Elke dinsdag gaan zij naar haar huis en bedrijven ze, vrij platonisch, de liefde. Dit hebben leerlingen en collega’s door, wat grote gevolgen heeft voor de affaire, de relaties van de twee thuis en hun relatie met collega’s en leerlingen. Leerlingen beginnen de docent te pesten, te testen met tekeningen en andere fratsen. Het laat zien hoe erg er op personen van kleur wordt neergekeken en ironisch genoeg wil de witte man daar dan iets aan doen, denkt het op te kunnen lossen. Soms in prachtige bijna poëtische zinnen worden hele duffe scènes of ideeën beschreven, met voor mij ook veel humor in dat duffe, vreemde, ongemakkelijke. Positief verrast door dit boek, wat al 30 jaar oud (1994) is maar nog steeds relevant in thematiek.

[Marissa Driesprong · Rating 2 out of 5]

Ik ben matig enthousiast over dit boek. Ik had nog weinig van Zwagerman gelezen en met het oog op de tragische afloop van het leven van Zwagerman vond ik het wel goed om dat toch eens te doen. Rond de tijd van Zwagermans dood heb ik best wat gelezen over hem, en onder andere zijn blik op de multiculturele samenleving kwam daarbij sterk naar voren. Het woord 'echec' viel daarbij op. In dit boek is van die mening nog geen sprake, Zwagerman kaart het onderwerp racisme op een haast overdreven manier aan. Het is nu achterhaald, getuige ook de veranderde mening van Zwagerman zelf. Verder is het eigenlijke verhaal wel ok, een docent Nederlands die op zich gelukkig getrouwd is, maar vreemdgaat met de gymdocente die van Surinaamse afkomst is. Je leest alle letterlijke en figuurlijke hoogtepunten en ook de dieptepunten die daarbij komen kijken. Niet heel erg geschikt voor leerlingen wat mij betreft.

[Kees Paalvast · Rating 4 out of 5]

Enigszins gedateerde roman over Nederlandse moraal in jaren 90. Er zijn niet veel romans die zich op een middelbare school afspelen. En er zijn niet zoveel Nederlandse romans over interraciale verhoudingen. En dan draait het ook nog om overspel; is er een universeler thema?
En Zwagerman is een begenadigd schrijver. Dat maakt dit ondanks het gedateerde en ondanks het vreemde slot een lekkere leeservaring.

[AV AV · Rating 3 out of 5]

Soms bekruipt bij mij het gevoel dat een schrijver niet-alledaagse woorden en lange zinnen gebruikt om het label literatuur te krijgen. Natuurlijk komt er meer bij kijken.
Als ik dit boek over 20 jaar nog eens lees, zie ik dan scherper het tijdsbeeld van de jaren 80-90? Inclusief racisme, onderwijsvisie, seksisme, maar vooral de totaal scheve man-vrouwverhouding? Jouw man met een buitenvrouw, maar pas op als de binnenvrouw een slippertje maakt.Dan is de hut te klein. Zal het ooit veranderen?

[Evert Rutgers · Rating 3 out of 5]

Well written and good theme, but too close for comfort which makes it good and worth reading but ultimately not very uplifting and probably wanted to read something lighter or more ambitious at the time of reading. comedy or tragedy of manners around an affaire between 2 teachers from different racial/cultural backgrounds and different levels of racism.

[Bart Van den heuvel · Rating 4 out of 5]

Sterke proza met een prettig wringende verhaallijn en karakteropbouw. Het eerste boek van Zwagerman dat tóch een keer van mijn plank moest komen, nog dit jaar vermoed ik dat nummer twee uit zijn stal zal volgen.

[Janneke]

'Alles gebeurt zoals je het verwacht. Dat is troostend en verschrikkelijk tegelijk.'

Een knap verhaal met veel gevoel voor taal, zoals je kan verwachten bij Zwagerman. Maar ik was toch ook blij toen het uit was.

[Sunanda van Dam · Rating 3 out of 5]

Voor sommigen een herkenbare beschrijving van de onderwijscultuur. De zinsconstructies en het soms archaïsch taalgebruik zijn mooi gelaagd.
De ontwikkeling van de ‘verboden relatie’ komt wat ongeloofwaardig over en het einde is vooral teleurstellend.

[Jeske.Vdv · Rating 1 out of 5]

Het leek net alsof je een verhaal aan het lezen was zonder begin of eind, geen diepgang of boeiend verhaal. Het boek was toen die net uit kwam denk ik heel bijzonder, maar nu beetje outdated. Geen aanrader.

[Norrel · Rating 3 out of 5]

Een verhaal over een buitenechtelijke relatie. Niet heel slecht geschreven, maar ook niet bijzonder boeiend.
Saaie leraar krijgt relatie met collega, en de relatie wordt ook weer beëindigd. Dat is de korte samenvatting van het boek, meer kan ik er niet van maken.

[Luna · Rating 3 out of 5]

Ik moest dit lezen in voorbereiding op mijn mondeling voor het komend schooljaar, desondanks gaf dit boek mij een prettige leeservaring. Alhoewel dit boek uitkomstig is uit de jaren 90, kan ik veel van wat er in dit boek speelt, terugvinden in het heden.

[Oudemast · Rating 2 out of 5]

Geen buitengewoon indrukwekkend boek. Te onlogisch op bepaalde punten. Hoofdpersoon heeft veel te ingewikkeld karakter om serieus te kunnen nemen. Had er meer van verwacht.

[Yara · Rating 3 out of 5]

Waarom?

[Rob Bijeman · Rating 3 out of 5]

Mwaah wat oppervlakkig

[Dominique · Rating 3 out of 5]

Leest lekker weg en zet de multiculturele samenleving in een scherp daglicht. Ook nu nog actuele thematiek. Personages kwamen voor mij niet echt tot leven.

[Tiny Timmerman · Rating 3 out of 5]

Redelijk boek