Het boek van violet en dood

by Gerard Reve

Het Boek Van Violet En Dood was decennia lang het boek dat niet geschreven kòn worden, omdat het alle andere boeken overbodig zou maken, de Bijbel en het Telefoonboek uitgezonderd. Het gedroomde boek, het ultieme boek, het mysterieuze boek. Groot was dan ook de gebeurtenis die het jaar 1994 de Nederlandse letteren uit hun winterslaap deed ontwaken: daar was de langverwachte, niet meer voor mogelijk gehouden roman dan toch. In Het Boek Van Violet En Dood, een roman vol mijmeringen, fantasieën, commentaren, rêverieën en uitweidingen, snijdt Gerard Reve alle thema's aan, die hij in zijn oeuvre heeft verwerkt. Zijn geliefkoosde thema's en motieven inzake Dood en Liefde (de 'mededogenloze jongen') komen opnieuw aan de orde. In deze klassieke roman maakt Reve niet alleen zijn opvattingen over de Dood als het Enige en Grote Thema van Alle Kunst duidelijk, maar ook over literatuur en het schrijversschap.

Genres: Fiction, Dutch Literature, Literature

253 pages, Hardcover

First published January 1, 1996

About the author

Gerard Reve was een Nederlands schrijver en dichter. Samen met Harry Mulisch en W.F. Hermans wordt hij gerekend tot De Grote Drie: de drie belangrijkste Nederlandse schrijvers van na de Tweede Wereldoorlog. Tot zijn bekendste werken behoren De avonden (roman uit 1947) en Werther Nieland (novelle uit 1949). Tot 1973 schreef Reve onder zijn oorspronkelijke naam Gerard Kornelis van het Reve, maar vereenvoudigde deze later tot Gerard Reve. Hij debuteerde in 1946 in het tijdschrift Criterium met de novelle De ondergang van de familie Boslowits, een jaar later verscheen de klassieker De avonden. Reve zou uiteindelijk een enorm oeuvre voortbrengen, waaronder een groot aantal ‘brievenboeken’. In 1969 ontving Reve de P.C. Hooftprijs en in 2001 werd zijn werk bekroond met de Prijs der Nederlandse Letteren. Zijn werk wordt tot op heden nog altijd veel gelezen en besproken.

Reviews

[Michael · Rating 1 out of 5]

Volgens de schrijver is dit het boek 'dat alle andere boeken overbodig maakt'. Het Boek Van Alles. Mij is niets gevraagd verder, maar ik zou zeggen dat dit boek zelf nogal overbodig is. Het contrast is misschien ook wel te groot, van Don Quichot naar de Mededogenloze Jongen, dat is geen sinecure. Toch, Van het Reve heeft de lakmoesproef doorstaan. Glansrijk wilde ik zeggen, maar dan wel het soort glanzend als 'een hondenkeutel in het duister' (om maar even een uitspraak van mijn moeder te bezigen).

Het maakt blijkbaar nogal uit of je een boek leest als je veertien bent en in feite een soort literair tabula rasa, of dat je drieëntwintig bent en een fervent tegenstander van het revisme. De stijl is buitengewoon. Puntgaaf, trefzeker, geestig. Om verschillende zinnen heb ik hardop gelachen. Het knappe vind ik de consistentie qua stijl, nergens raakt Reve van het archaïsche doch ingetogen pad. 'Het was buiten aardig weder, geen echte stranddag, maar toch zonnig en mild, dus hoe kon het dan in dit kerkgebouw kil zijn? Omdat de moderne mens tegen de Dood was?'

Nadat Marieke Lucas Rijneveld debuteerde met De avond is ongemak werd hier en daar een voorzichtige vergelijking met Reve gemaakt. De dood, het seksuele, het macabere, inderdaad overeenkomende thematiek. Toch vind ik het een vergelijking die volledig mank gaat en waarmee je Marieke Lucas tekort doet. Want hoe choquerend ik enkele passages uit zijn eersteling ook vond, weerzin heb ik er nooit tegen gevoeld, omdat het ergens over ging.

Het Boek Van Violet En Dood gaat nergens over. De verteller is een in Frankrijk residerende Nederlandse auteur die Gerard Reve heet. Hij woont naast een Zwitsers gezin en het is vooral de zoon die gevoelens in hem losmaakt. Dan bedoel ik gevoelens in de breedste zin van het woord. Dit boek gaat zogenaamd over liefde, en het spijt me echt, maar geen moment heb ik gedacht dat de verteller ook maar ergens iemand liefheeft. Maar goed, die buurjongen dus, 'waarmede je beter in bed kan liggen dan met koorts', die gaat dood. Punt. Was dat het enige? Nee, maar dat idee krijg je wel na lezing.

Oh wat een allegorische toestanden, wat een efemere bedoening is het allemaal toch. En oh wat zijn we cynisch en oh ironie, jij alwetend orakel, jij stijlfiguur om alles recht te praten wat krom is en andersom.

Goed, die buurjongen was dus niet het enige. Nee, er zijn namelijk nog veel meer jongetjes, jongens en een enkele man. En de Zeergeleerde Halfbroer (Karel van het Reve) en de lange rij schrijvers en kunstenaars waarmede de schrijver placht af te rekenen. Remco Campert, Jan Toorop, Maarten Biesheuvel, Aad Nuis, Renate Rubinstein, Simon Vinkenoog, Simon Carmiggelt, Harry Mulisch en ga zo maar door. In meer of minder expliciete bewoordingen maakt de verteller duidelijk dat ze er allemaal niks van kunnen, kunst maken.

Uuhm, vergeten we nou nog iets... even denken.. oh ja. Al die jongetjes en de seksuele zinspelingen, vulgair, nodeloos, riekend naar pedofilie (sorry Revisten, iets anders kan ik er niet van maken, HALLO JOOP SCHAFTHUIZEN).

De racistische passages uit het boek laat ik maar even voor wat ze zijn: racistische passages. Alle tegenargumenten ten spijt, als je altijd doet alsof je een klootzak bent, dan is er geen verschil meer tussen doen alsof je een klootzak bent en een klootzak zijn.

Was er dan niets goed behalve de stijl? Jawel jawel, een paar hoofdstukken die afspelen tegen het einde van de roman vond ik sterk en vrij smetteloos. Als je alle dingen voor lief neemt die ik aangaande deze roman te berde heb gebracht, zou je van een goed boek kunnen spreken. Maar ik mag Reve niet, vandaar.

[Charlotte · Rating 5 out of 5]

Twee weken moeten stoppen omdat ik het er zwaar mee had - Reve, lief, je begrijpt me zo goed.

“Iets zeggen kan ik wel, maar ik kom altijd, rechtstreeks of langs een omweg, terecht bij het Lijden en de Dood.”

“U hebt iets, hoe zal ik het zeggen, al blijft U natuurlijk een schijtluis en een intellectueel.”

“God is Eenzaam, Hij is een Lijdende God. Iedereen wil iets van God, maar hoe Die er Zelf aan toe is, dat vraagt niemand zich af. Als God drinkt, dan is dat niet zonder reden.”

“Zelfs mijn lever had geen schade opgelopen. Met mijn ziel zag het er slecht uit, maar dat was oud nieuws: erfelijke zwaarmoedigheid en een drang tot zelfvernietiging. Geen kleinigheden, maar voor het zelfde geld had ik een levensblij persoon kunnen zijn, en dan is dood zijn altijd nog beter.”

“Kunst is ingeblikt of anderszins verduurzaam verdriet, ellende dus, dat kan ik u vertellen, al heeft zij wel iets met God te maken.”

“Hij was veel te mooi, maar o zo eenzaam, met het viervoudige van het gewone risico van zelfmoord of zich in een automobiel te pletter rijden. Ja, schoonheid die maakte eenzaam.”

“Ik vond voor die toestand van mij een woord dat het altijd en overal doet, dat u al eerder bent tegengekomen: tragisch. Want tragisch is altijd goed. En een tragische roman of een tragisch verhaal of een tragische brief schrijven dat is veel gemakkelijker dan iets maken dat grappig is. De mensen lezen trouwens liever ellende dan al dat gedanst en spring. Droefheid is altijd mooi. Sla iedereen zijn kop in die van plan is U gelukkig te maken, dat bedoel ik.”

UPDATE ik denk wekelijks aan dit boek. 5 van gemaakt. Wel al zeer veel van Reve’s oeuvre gelezen en beter wordt het niet meer

[Maarten Jansen · Rating 3 out of 5]

Mooi geschreven. Reve zijn Nederlands maakt mij als die geen ander attent op de eigenaardigheden van onze taal en wat haar uniek maakt. Dat vind ik fijn. Zo ben ik mij bij dit boek gaan realiseren hoezeer het woord 'mee' de plek van 'mede' ingepikt heeft, en hoe die laatste nu slechts overleefd met behulp van andere, grotere woorden. Grappig hoe soms woorden die buiten gebruik raken zo in hun vervoegen overleven. 'Mede' is de blinde darm van de Nederlandse taal. Zo. Dat heb ik u mede gedeeld. Dat valt niet mede, of wel? Mede dankzij mijn meedogenloos geschrijf over mededogen, gedoogd u mij nimmer meer als medestander.

Maar goed voor de rest heeft het boek qua narratief weinig om het lijf. Er 'gebeurt niet veel', dat wil zeggen, het narratief behelst maar een zeer korte periode, een periode waarin Reve zijn gedachten alle kanten opvliegen en er soms, net als het middenstuk van 'In De Taal Der Liefde', geen touw aan vast te knopen is. O, begrijp me niet verkeerd, het zijn allemaal mooie dingen die hij zegt, maar tja, je mist een overkoepelend kader of een doel, wat je bijvoorbeeld bij meer verhalende romans zoals de Avonden of Wolf wel aantreft.

Al in al is 't een leuk boek, maar niet een die ik nog eens zal lezen. Hoppa de kast in om er mee te prijken mocht er ooit nog eens belangrijk bezoek komen, zullen we maar zeggen.

[Marc Lamot · Rating 1 out of 5]

Binnen de Nederlandse letteren was Gerard Reve al lang voor zijn dood een waar instituut, een echt “monstre sacré”, en geen enkel boek illustreert het beter dan dit “Het Boek van violet en dood” (één van zijn laatste werken), dat hij zich daar goed van bewust was. Meer nog, Reve cultiveert hierin al zijn eigenaardigheden: zijn voortdurende alertheid voor jonge, bevallige adonissen, zijn gedweep met de meest reactionaire vorm van rooms-katholicisme, zijn afkeer van collega-schrijvers, en zijn talloze onhebbelijkheden waarop hij gezien zijn “status” recht meende te hebben. Geregeld stel je je de vraag: meent hij dit nu, of speelt hij dit alleen maar?, maar ik ben er vrij zeker van dat het onderscheid gewoon niet relevant was voor Reve. In elk geval is dit boek, gesteld in een archaïserende spreektrant (die erg doet denken aan Multatuli’s Batavius Droogstoppel), zo goed als ongenietbaar. Ik vermoed dat alleen hardnekkig Reve-fans hier nog enig leesplezier aan zullen beleven. Het enige “aardige” is de speelse (gespeelde?) manier waarop de oude Reve omgaat met de dood, die alomtegenwoordig is in deze roman.

[Maikel · Rating 2 out of 5]

Het was weer genieten geblazen met Reves klinkende proza (al maakt Reve zich ook schuldig aan tergend racistisch taalgebruik dat zich niet laat goedpraten met een verwijzing naar ironie als stijlmiddel, anders dan alle seksuele, obscene en blasfemische passages), maar zonder plot en ideeën die het bouwwerk stutten, behelst de roman niet meer dan fraai gezwets.

[Tristan Faes · Rating 1 out of 5]

De inventieve taal weegt niet op tegen de saaiheid en de oubolligheid.
Hier moest ik me echt doorheen worstelen

[Sander · Rating 5 out of 5]

Het violet, dat zit erin. En de dood, die komt er ook in voor. Vijf sterren!

[Jop De · Rating 4 out of 5]

In de huidige tijd van plots, spanning en melodrama is dit autobiografische werk van Reve een verademing. Opgehangen aan de begrafenis van een kennis die de schrijver bezoekt, is Het boek van Violet een lange anekdotische gedachtengang doorspekt met zwarte humor en zelfspot, waarin Reve taboes rond seksuele verlangens en perversiteit allerminst schuwt. bevrijdend kwetsbaar en openhartig.

[GodzRead · Rating 3 out of 5]

ik heb dit boek gelezen voor mijn leeslijst in het vierde van havo een paar jaar geleden om wat meer uitdagende boeken te lezen. Deze wens werd vervuld en ik heb af en toe een paar pagina's en soms hoofdstukken meerdere keren moeten lezen om precies te begrijpen wat er nou eigenlijk stond.
Desalnietemin vond ik het een prachtig boek wat het waard was om te lezen.

[Myrthe · Rating 5 out of 5]

Super toegankelijk en authentiek geschreven. Echt Reve! Bij andere boeken heb ik vaak wel enige moeite me erdoor te slepen maar dit heb ik in één ruk uitgelezen. De verhaallijn ging niet te diep en Reve's gedachtegangen waren vaak herkenbaar. Aan te raden voor mensen die nog iets van Reve willen lezen.

[Mathilde · Rating 2 out of 5]

'Kom kom, houd nu eens op,' zult U zeggen, 'want dat delirische gelul van U daar beginnen wij genoeg van te krijgen. Die seksdingen die U opschrijft die hangen ons de keel uit en die slikken wij niet meer.'

Helemaal mee eens!

[Koen Van de Wiele · Rating 4 out of 5]

Dwanggedachten van de denker van het dagelijkse leven. Reve legt zijn ziel bloot. Aandoenlijk authentiek.

[Simon · Rating 2 out of 5]

Dit boek ligt al sinds jaar en dag in mijn kast te verstoffen en als student NTC die slechts matig literatuuronderwijs heeft genoten op de middelbare dacht ik: ik moet toch een keer aan hem geloven. Nu vind ik spijt een groot woord, maar het komt wel aardig in de buurt. Tijdens het lezen had ik sterk het gevoel dat deze man in een constante staat van post-nut depression verkeerde, maar de :O die af en toe op mijn gezicht verscheen door choquerende uitspraken in een anders zeer uitzonderlijk vermakelijk verhaal maakte het enigszins de moeite waard.

“Maar wij hadden elkaar op straat of in de winkel wel eens gegroet en naar elkaar gekeken, ik met een even edel als tragisch verlangen, hij nieuwsgierig en misschien, wie weet - wat niet was kon worden - met een bepaalde, niet alleen maar nieuwsgierige belangstelling.” (p.10)

“Als je begraven werd en er was helemaal geen mooie jongen bij dan had je net zo goed kunnen blijven leven, want wat kocht je er voor?” (p.165)

“Ik was eenzaam, en niemand sloeg mij, nooit, en wat had het leven nog voor zin?” (p.240)

[Milan Damen · Rating 3 out of 5]

Het voelt een beetje illegaal om dit boek als enige van Reve te hebben gelezen. Volgens Reve zelf is dit het boek dat “alle andere boeken overbodig zou maken”, met uitzondering van het telefoonboek en de bijbel, maar toen ik dat las had ik niet geanticipeerd op zo’n groot scala aan literaire beschrijvingen van non-consensuele kontsex 5.5/10

[Lieuwe · Rating 4 out of 5]

Wat een boek. Voorlopig wel even genoeg Reve.

[Laurens Monster · Rating 2 out of 5]

narratively reve's novels are like wes anderson movies. i hate both.

[E. Kumar · Rating 3 out of 5]

Zoals de titel al doet vermoeden, is de dood het overkoepelende thema van Het boek van violet en dood. Wanneer de buurjongen van Gerard doodgaat, brengt dit bij hem herinneringen aan vroegere minnars van hem die ook overleden zijn naar boven.
Gerard is niet bang voor de dood en ziet ook niet in waarom men de dood als zo een negatief verschijnsel ziet. Hij schrijft al als kind geïnteresseerd in begravenissen en kerkhoven te zijn geweest en hij heeft zelfs, toen hij als adolescent in de jaren '40 worstelde met zijn homoseksuele gevoelens, een zelfmoordpoging gedaan.
Een belangrijk motief in dit verhaal is het fantaseren van Gerard over jongens. De meeste van deze jongens zijn een stuk jonger dan hij is: ondanks het feit dat hij niet bang is voor de dood, heeft Gerard wel een afkeer voor het verval dat met het bereiken van de latere leeftijd komt. Zo zou hij zich niet aangetrokken voelen tot kale mannen en noemt hij mannen van zijn eigen leeftijd (en geregeld jonger) ''vieze oude mannen van boven de dertig''.
Gerard mastrubeert veel en zijn fantasieën gaan vaak over seks waar er sprake is van een machtsverschil. Toen hij jong was had hij dit soort wrede fantasieën beslist nog niet, schrijft hij, toen wilde hij vooral heel lief voor andere jongens zijn en zouden ze wat hem betreft hun kleren zelfs aan mogen houden als hij maar met hen mocht knuffelen.
Hoewel het boek druipt van de ironie, zit er hier en daar ook symboliek in verborgen. Aan het begin van het boek spreekt Gerard bijvoorbeeld over een kersenboom in de tuin van de buren waarmee niks mis is, maar net in een verkeerde luchtstroom staat en daarom nooit vruchten zal dragen.
Het vruchteloos blijven van de boom kan staan voor zijn homoseksualiteit (hij is kerngezond en vruchtbaar maar zal nooit kinderen verwekken, simpelweg omdat hij geen seks heeft met vrouwen) of voor de vroegtijdige dood van Jean-Luc (zijn leven is immers vruchteloos gebleven omdat hij de tijd niet gehad heeft zijn doelen, als hij die had, te verwezenlijken. Bovendien is hij niet gestorven aan ziekte, maar was hij net als de kersenboom op het verkeerde moment op de verkeerde plaats.)

[Cee · Rating 3 out of 5]

Autobiographical work. When the writer's neighbour, a 27-year-old boy, dies, he reminisces about his youth and later adulthood. He talks about his homosexuality and his Catholic faith.

Contains rather explicit sexual scenes that may offend some people; contains references to sado-masochism.

[Rifka · Rating 5 out of 5]

Als je van Gerdard Reve houdt moet je dit boek lezen. Als je er niet van houdt moet je het zeker laten?

[Martina · Rating 3 out of 5]

Deze roman heeft mij ontzettend aan het denken gezet over de veranderende tijdgeest .. waar Reve de homo-erotische en (Hollandse) Sadistische dromerijen als provocerend neerzet, zijn vandaag de zijdelingse beschrijvingen van vrouwen, mensen met een getinte huidskleur en genderrolmodellen veel choquerender. “Etnische inferieuriteit”; een ‘indo’ “... mocht dan een bastaard zijn, intussen was hij een prins van den bloede, even wreed als teder, en trouw tot in de dood aan iedere blanke die hem echt liefhad.”; over het bladeren door boeken en zoeken naar geile passages “want een vrouw die doet zulke dingen niet.”; “een jurk voor het afstoffen”; arbeidersvrouwen die in zijn fantasie niet voorkomen, omdat ze net de kleren wassen. Reve roept in 1997 nog duidelijk de (voor-)oorlogse sfeer bij de lezer op.

Het Nederlands van Reve is prachtig! Hij tovert met woorden en brengt ze op meesterlijke manier met elkaar in verband. Zijn droombeelden zijn meeslepend en zo mist de lezer geen verhaallijn.

De lezer wordt door de auteur aangesproken en uitgedaagd om de erotische taferelen op zichzelf te betrekken. Dat geeft het boek iets van wederzijds voyeurisme: de schrijver weet óók wat de lezer fantaseert!

[Fred Peeters · Rating 3 out of 5]

Dit 'boek der boeken'was soms aangenaam grappig om lezen, maar vaak vond ik het ook vervelend gewauwel. Los van het 'verhaal', de zoektocht naar jongetjes om de liefde mee te bedrijven, in de eerste plaats Jean Luc, die echter tragisch om het leven komt en tijdens wiens begrafenis de verteller relaas doet van wat hem tot dan toe overkomen is en waar hij alles en nog wat bij sleurt: politiek ( tegen alles wat links is)( Ik ben tegen politiek want die brengt het volk aan de macht, godsdienst ( zijn bekering tot het katholicisme, verering voor Maria), kritiek op intellectuelen ( Ik werd opgevoed om een intellectueel te worden, wat gelukkig niet is doorgegaan), op andere schrijvers, dit alles doorspekt met heel veel anekdotes en onnodige toevoegingen; Ook de gekende thematiek, , pedofilie, SM, homoseksualiteit, maar altijd met jonge jongens, kortom alles waar nu terecht tegen geprotesteerd wordt. Bovendien is zijn sarcasme soms grappig maar meestal nutteloos. Het is el een soort tijdsdocument en een boek met alle denkbare literaire technieken. Samengevat: de vele uitweidingen en het geneuzel bederven geregeld het leesplezier.

[Michiel Bakker · Rating 3 out of 5]

Reve kan beter dan dit. Het is vrij polemisch, de verteltrant is wat traag en de structuur (tijdens het wachten rondom een begrafenis andere anekdotes te berde brengen) vind ik redelijk slordig uitgevoerd. Desondanks blijft het typisch Reve, met gortdroge, ironische en cynische humor. Het boek gaat deels over het boek zelf, d.w.z. Reve richt zich steeds tot zijn lezers en een onbekende Zeergeleerde Heer - het prettige is dat hij dat kan maken. Hetzelfde geldt zijn bewust verouderde schrijfstijl ('weder', 'mede', zelfs 'zoudet').

Wat mij betreft is het eerder een kabbelend gekeuvel dan een roman. Maar het blijft Reve, wiens ondergrens bewonderenswaardig hoog ligt.

[Jef Torfs · Rating 2 out of 5]

2,5*

Eerste roman van Reve in de tocht doorheen de Nederlandstalige literatuur. Misschien niet de beste om mee van start te gaan. Of misschien net wel.

Histoires van een hunkerende man die, op het eind van z'n leven, rouwt om de dood van zijn laatste oogappel. In afwachting van de begrafenis blikt Reve terug op het leven en de bijzondere jongens die hij daarin ontmoette.

Ondertussen heeft de oudbolliheid van de tijdsgeest die van Reve's schrijfstijl geëvenaard. Zinsbouw en woordkeuze van vóór de oorlog, kies maar welke, die soms bevreemdend, soms heroïsch aanvoelen.

Een typische "over alles en niets"- roman waarbij je na afloop wel wat op je honger blijft zitten.

[Ray Lo · Rating 2 out of 5]

Op de achterkaft van het boek valt te lezen dat dit boek het hoogtepunt is van zijn majestueuze oeuvre... mja, dit is dus debatable. Hoewel het boek aanvankelijk goed van start gaat en de schrijfstijl mes een mes gefileerd is, er is geen woord te veel of te weinig geschreven, vertrappelt het zich in een slappe verhaallijn die het moet hebben van seks fantasieën en pedo- en homofilie alom. Daar heb je dus niets aan.

[Kevin Svartvit · Rating 3 out of 5]

The 'main' narrative of this book only takes up the tiniest portion as Reve constantly drifts off into all directions, mostly expressing his adoration of boys in all forms and how he wishes to sodomize them. His peculiar spelling and attempts at interaction with the reader make this hard to read at times but the poetic descriptions and brutal honesty hidden within make it worth the effort.

[Marguerite · Rating 3 out of 5]

Het was een heel indringend boek. Ik wilde het soms niet lezen maar kon mijn ogen er niet vanaf halen. Ik ben er niet over uit of Reve een genie of gestoorde is. Het was soms afschuwelijk om te lezen, maar die emotie bij een lezer opwekken is heel knap

[Alexander · Rating 3 out of 5]

Na 'De avonden' het eerste boek dat ik van Reve lees. Bij momenten was dit wat saai en langdradig, maar vaak genoeg zitten er zaken in die me deden doorlezen.
Hij speelt veel spelletjes tegelijk. Wat meent hij en wat niet en is het überhaupt belangrijk?
Ik vond het wel wat hebben al bij al.

[Inge Boer · Rating 3 out of 5]

Nieuwe manier van schrijven

[Maan · Rating 3 out of 5]

matig verhaal maar wel mooi geschreven

[Jorn Lukasse · Rating 3 out of 5]

Het schrijven is formidabel.